View source for घुम्ने मेचमाथि अन्धो मान्छे

Source book : https://nepalikitab.org/bhupi-sherchan-ghumne-mechmathi-andho-manche/
==पुस्तक परिचय==

२०२६ सालको साझा पुरस्कार प्राप्त
घुम्ने नेचमाथि अन्धो मान्छे
भूपी शेरचन

प्रकाशक: साफा प्रकाशन

संस्करण:
पहिलो, २०२६ (११०० प्रति)
 दोस्रो, २०२७ (११०० प्रति)

तेस्रो, २०३० (२१०० प्रति)
चौथो, २०३५ (२१०० प्रति)
पाँचौं, २०३८ (२१०० प्रति)
छैटौं, २०४१ (२१०० प्रति)
सातौँ, २०४६ (२१०० प्रति)
आठौँ, २०४९ (३१०० प्रति)
नवौँ, २०५१ (३१०० प्रति)
दसौं, २०५५ (१०००० प्रति)
एघारौँ, २०६२ (५१०० प्रति)
बाह्रौँ, २०६४ (५१०० प्रति)

आवरणकला: टेकवीर मुखिया
मूल्य: रु.३४
मुद्रक: सामा प्रकाशनको छापाखाना, पुलचोक, ललितपुर
फोन : ५५२१०२३, फ्याक्स : ५५४ ४२३६1589: 978-99933-2-647-2

==समर्पण==

म पाँच वर्षको शिशु हुँदा मेरी माताको निधनभएको थियो । तर वाज्य्‌ भर्डकन पनिमलाई माता र पिता दुवैको मायादिएर हुर्काउने मेरा परमपूज्यमाहिला दाज्य्‌ सुब्बा कष्णमान सेरचनलाई म आफ्नोकनितासङ्ग्रहकोयो संस्कर्‌णासादर समर्पित गर्दछु ।
- भूपी शेरचन
२०४२ साल

==प्रकाशकीय==

घुम्ने मेचका अन्धालाई
साँघुरो चोकका चौतालाई
वीर भएका बुूलाई
बुढू भएका वीरलाईहल्लै-हल्लाको देशमाचार भन्ज्याङ, यो चिसो एष्ट्रेमाउभ्याउने हामी होइनौं ।
केही लेख्छन्‌
लामो सास फेर्छन्‌'यस्ता भूपी शेरचनहामीले दिक्क पारेपछिएक दिन भन्छन्‌
“छाप्ने भए छाप्नू, खोजेर जहाँ जे छन्‌ ।'
भयो ।हामीले खोज्यौं, खोजायौँअनि अलिकता रोजायौं,ऐले यो संस्करणचाहिंजस्ताको तस्तै बुझायौं ।भूपीलाई फेरि पनिसाझा प्रकाशनको घेरोमनिअर्कै रूपमाअर्कै रङ्गमाउजिल्याउने हाम्रो धोको छ ।[त्यो गरिदिने उनीबाहेक अर्को को छ?त्यसैले उजूरको पोको छ ।)अनि त्यसैले शुमकामनाको डोको छ-भूपीले कलम नरोकून्‌,शुभ्र, शान्त र स्निग्धमैनबत्तीको शिखालाई नछोपून्‌ ।
वि. सं. २०२६
क. दी.

==कविताक्रम==

मेरो चोक
मैनबत्तीको शिखा
सचैँ-सचैँ मेरो सपनामाबसन्त
हामी
मेरो देश
मध्याहन दिन र चिसो निद्रागलत लाग्छ मलाई मेरो देशको इतिहासघुम्ने मेचमाथि अन्धो मान्छेघण्टाघर
घैँटोभित्र वटवृक्ष
मेरा बिगत सपनाहरू
ए जून!
शहीदहरूको सम्झनामापोखरा
हो-चि-मिन्हलाई चिठी
यो हल्लै-हल्लाको देश हो
ज्वरमुक्त सूर्य, जलनमुक्त आकाश र तृप्त ताल
मर्दैछ हामीमा हामी बाँचेको युगसाँझको नयाँ सडक जिन्दगीको जात्रा
नयाँ वर्ष
पहिरो जाने पहाडमुन्तिरतीतरा, बट्ठाई र भक्कूको राँगोका सन्तानहरूप्रतिभैरहवा
एक कविता
दुई सेता कलिला हत्केलाका परेवा : तिम्रो नमस्तेचिसो ए्ट्र
अभिशप्त घर
म
रात काठमाडौं प्रातःशीत-युद्धकालका बाँदरहरूबेड-ल्याम्प
प्रातः एक आघात
मानी नभएको जिन्दगानीरिक्त शय्याको स्थानबाटमेरो जीवन लेकझौं
'भृपी' शेरचन
असार
जीबनको अँध्यारो सडकमाहिंड्दा-हिंड्दै
दुई टुक्रा
मेरा साथीहरू
५१५३२६शद६१दहष््िदछदद
32£:5555
दरद३यशपैदछदद

==सेरो चोक==

साँघुरो गल्लीमा मेरो चोक छ ।यहाँ के छैन ? सबथोक छ।असङ्ख्य रोग छ,
अनन्त भोक छ,
असीम शोक छ,
केवल हर्ष छैन,
यहाँ त्यसमाथि रोक छ ।साँघुरो गल्लीमा मेरो चोक छ ।यहाँ के छैन ? सबधोक छ ।यो मेरो चोकमा
देवताले बनाएका मानिस रमानिसले बनाएका देबता
यी दुवैथरीको निवास छ ।
तर यहाँ यी दुवैथरी उदास छन्‌ ।दुबैथरी निराश छन्‌ ।
मानिस उदास छन्‌
किनकि तिनलाई यहाँरात-रात-भरि उपियाँले टोक्छ
घुम्ने मेचमाथि अन्धो मान्छे / १
दिन-दिन-भरि रुपियाँले टोक्छर देवता उदास छन्‌
किनकि तिनलाई यहाँ
न कसैले पुज्छ, न कसैले ढोग्छत्यसैले यो चोकमा
देवता र मानिसलेएक-अर्कोलाई धिक्कार्दैएकसाथ पुर्पुरो ठोक्छन्‌
साँघुरो गल्लीमा मेरो चोक छ ।यहाँ के छैन ? सबथोक छ।
२ ८ घुम्ने मेचमाबि अन्धो मान्छे
(२०१७-साहित्यो)

==मैनबत्तीको शिखा==

शुभ्र, शान्त र स्निग्धशिखा मैनबत्तीको ।मानौँ,
प्रथम रजस्वलापछिस्तान गरेर
शारदीय घाममा
आफ्नो कौमार्य छरेरथकित-थकित झैँचकित-चकित झैँएक्लै-एक्लै मुस्काइरहेकोअनुहार हो यो कुनैसुन्दरी नवयुवतीको ।शुम्र, शान्त, स्निग्धशिखा मैनबत्तीको ।आँखाभरि वेदनाको पानीतर, हर्षले हाँसिरहेछ आँखाको नानीमानौँ, अप्रेशनपछिहोशमा आएर
घुम्ने मेचमायि अन्धो मान्छै .“
घोर पीडामा पनि
शिर अलिक उठाएर
नवजात शिशुलाई निहालिरहेकोसन्तुष्ट आँखा हो यो
कुनै पुत्रबतीको ।
शुम्र, शान्त र स्निग्ध
शिखा मैनबत्तीको ।
एकातिर धप्प-धप्प
बलिरहेछ अनुहार
अर्कातिर तप्प-तप्प
ढलिरहेछ अश्रुधार ।
मानौं यो कुनै विधवाको
त्यो क्षणको अनुहार हो
जब कि उसलाई आएछ यादएकसाथ
सुहागरात र स्वर्गीय पतिको ।शुभ्र, शान्त र स्निग्ध
शिखा मैनबत्तीको ।
४ / घुम्ने मेचमाथि अन्धौ' मान्छे
(२०१६)

==सधैं-सघैं मेरो सपनामा==

सधैँ-सघैँ मेरो सपनामा
असङ्ख्य युवती आमाहरू
मेरो अगाडि आउँछन्‌
र बहुलाई झैँ
“अब मेरो दूधको कुनै मूल्य छैन
अब मेरो मातृत्वको कुनै अर्थ छैन-'भन्ने गीत गाउँछन्‌
र मलाई देखाई-देखाईकन
सुँगुरका भद्दा गन्दा बच्चाहरूलाई झौंआफ्नो अतिशय दूधले गानिएकोस्तन चुसाउँछन्‌
अनि एक्कासि
छाती पिट्तै
कपाल लुछतै मसँग आफ्ना हराएका छोराहरू माग्न थाल्छन्‌सचैं-सचैं मेरो सपनामा
असङ्ख्य जीवनद्वारा लत्याइएका
र मृत्युद्वारा नपत्याइएका
जीर्ण तन वृद्धहरू
घुम्ने मेचमाचि अन्यो मान्छे / १
र बिदीर्ण मन वृद्धाहरू
मेरो अगाडि आएर लम्पसार पर्छन्‌
र मसँग
आफ्नो अथाह भविष्यको सूत्र माग्छन्‌आफ्नो हराएको एक मात्र पुत्र माग्छन्‌सधैं-सचैैं मेरो सपनामा
असङ्ख्य युबती विधवाहरू मेरो अग्राडि आएरआफूलाई सम्पूर्ण रूपमा नङ्ग्याउँछन्‌
र आफ्नो हिउँजस्तो कोमल तनमादुनियाँको कामुक आँखाले पोलेकोकाला-काला डामहरू देखाउँछन्‌
र मसँग आफ्नो जीवनको सहारा माग्छन्‌मसँग आफ्नो यात्राको किनारा माग्छन्‌सधैं-सबैँ मेरो सपनामा
क्षयका कीटाणु बोकेका
असङ्ख्य टुहुरा केटा-केटीहरू
मेरो अगाडि आउँछन्‌
र मसँग स्कूलको फीस
पुस्तक किन्ने पैसा
क्रिकेटको बैट
र पिताको चुम्बन माग्छन्‌
र माग्छन्‌ सुरक्षा
र मिठो निद्राले भरिएको रात
यसरी नै सघैं-सघैँ मेरो सपनामामलायाका असङ्ख्य-असङ्ख्य मानिसहरूकोआँसुको एक ठूलो सागर बन्छ
$ . घुम्ने मेचरमाथि अन्धो मान्छ
जसको प्रत्येक लहरमा
एक लाश माथि उठ्छ
एक लाश तल डुन्छ
तर डुब्नुभन्दा अगाडि मलाई
प्रत्येक लाशले घुणाले हेर्छ
आह, मेरो सपनामा मलाई
मेरो बिपनाको इतिहासले घृणा गर्छ ।
(२०१६-शारदा)
घुम्ने मेचमाथि अन्यो मान्छे / ७

==वसन्त==

सारा ढोका र भ्यालहरू लातले खोलेर
डाँकाझैं आउँछ हावा कोठाभित्र
र एक छिनमै दराजहरू उघारेर,
कागतपत्रहरू पल्टाई हेरेर
केही नपाउँदा रिसले रन्धनिएर
अरू भयालहरूबाट हाम्फालेर भाग्दछ ।आकाशको आँखा दुखेको छ
सित आँखा जुधाउँदा आफ्नै आँखा पीरो हुन्छ,ज्वरपीडित सूर्य सकी नसकी हिंडिरहेछ आकाशमातुवाँलो भुवाको खास्टो ओढेर
भ्यालमा उभिएर एक्लै,
म बाहिर हेरिरहेछु
हेरिरहेछु र सोचिरहेछु- यो कस्तो वसन्त
यो चैतको दिनको कस्तो उराठलाग्दो पहर हो !यो कस्तो मुर्दा शहर हो !
सडकका दुई किनारमा वसन्तको स्वागतार्थहरियो सारी हतार-हतार बेरेर उभिएका भयाङहरू
डा / घुम्ने मैचमागि अन्धौ मान्छे
अबीरका थाल बोकेका आरूका रूखहरू,लावाका थाल बोकेका आलुबखडाका रूखहरूअनि स्कूलका केटाकेटीहरू झैं
रङ्गीन झन्डाहरू हल्लाइरहेका फूलका सानासाना बोटहरूम हेरिरहेछु
देखिरहेछु
र सोचिरहेछु
वसन्त यहाँ किन आउँछ विदेशी पाहुनाझैँयो कस्तो औपचारिकता
किन आउँदैन क त्यसरी
यसरी युवावस्थामा जुँघारेखी आउँछ ?
या हर्षमा मुस्कान
आफैँ, अनायास र अनजान,
उफ्‌ यो कस्तो वसन्त हो !
यो कस्तो वसन्त हो !
जता हेस्यो उतै देखिन्छ
भित्र ठोस हुन छाडेर
बाहिरै बाहिरै मात्र बढेर अग्ला भएकाबाँसका: ठानाहरूलाई नुहेर
पश्चात्ताप गरिरहेका आफ्नो खोक्रोपनमाथिआफ्नो हातको बलभन्दा
गर्हुङ्गो रातो फूल समाएका
कल्कीका बोटहरूलाई
दुई हात तल झारेर उमिरहेका
यी लत्रेका हातहरूले रातो फूल समात्ने के दर्कारके अधिकार
टाढा-टाढासम्म उभिएका छन्‌
घुम्ने मेचमाबि अन्धो मान्छौ “ ९
न्यास्रो अनुहार लाएका असङ्ख्य मौन घरहरूप्रत्येक घरको मुखमा झुन्डिएको छ विदेशी ताल्चा
भोटे ताल्चा अथबा हिन्दुस्तानी ताल्चाकुनै घरको मौलिक ओठ छैन
यो कस्तो वसन्त !
खोइ मानिसहरूले चोला फेरेका ?
खोइ घरहरूले बोक्रो फेरेका
खोइ
खोइ
खोइ
म चिच्याउन चाहन्छु- खोइ
तर खोइ मेरो आवाज किन निस्कन्न ?के भयो मेरो आवाजलाई
यो के हो डल्लो गुच्चाजस्तो मेरो घाँटीमाजो मैले घाँटी खोल्दा मुखमा गई अडकन्छर मुख खोल्दा घाँटी थुन्न पुग्दछ
अनि यस्तो लाग्छ मानौं
अन ममा कुनै उम्लाइ छैन
कुनै उत्तेजना छैन
कुनै आबाज छैन
कुनै विस्फोट छैन
मभित्रको मानिस मरिसक्यो
अब त फगत्‌ मेरो रूपमा उभिएको छ,पड्किसकेको सोडाको एक बोतल-एउटा खाली बोतल :
१० . धुम्ने मेचमाथि अन्धो मान्छे
(२०१७-रूपरेखा)

==हामी==

हामी जतिसुकै माथि उठौँ,
जतिसुकै यताउति दगुरौं,
जतिसुकै ठूलो स्वरमा गजौँ
तर, हामी फगत्‌ पानीको थोपा हौंपानीका निर्बलिया थोपा
जो सूर्यद्वारा माथि उचालिन्छौं
र बादल बन्छौं,
हावाको इशारामा यताउति दगुछौं
र आफूलाई गतिशील भन्ठान्छौं,
अनि एक चोटि माथि पुगेपछि
हामी आफ्नो धरतीलाई बिर्सन्छौं
र आफ्नो धरतीलाई
खोलालाई
बगरलाई उपेक्षापूर्वक
पालिएका कुकुर
भयालबाट गल्लीका कुकुरहरूलाई हेरेर भुकेझौंहामी भुक्तछौँ
र आफ्नो कुक्रभुकाइलाई गर्जन भन्ठान्छौं
घुम्नै मैचमावि अन्धो मान्छे / ११
अनि अन्त्यमा एक दिन बसेर चकनाचूर हुन्छौंर फेरि परिणत हुन्छौं पानीका थोपाहरूमानिर्बलिया थोपाहरूमा
र कुनै इनार, खाडल बा पोखरीमा
कुहेर बिताउँछौं बाँकी जीवन
टरै...टर्र टर्टराउने घिनलाग्दा भ्यागुताहरू पालेर,विष नभएका साँपहरू अँगालेर
हामी जतिसुकै माथि उठौं
जतिसुकै यताउति दगुरौं
जतिसुकै ठूलो स्त्ररमा ग्जौं
तर, हामी भित्र-भित्रै खोक्रा छौं
हाम्रो उठाइको कनै महत्त्व छैन,
हाम्रो दगुराइको कुनै लक्ष्य छैन,
हाम्रो गर्जनकोपानीमा फालिएको अगुल्टाको 'छवाइयँ' भन्दा बढी वजन छैन ।0 । | छ|
हामी बाहिरबाट जतिसुकै उच्च देखिए तापनि
भित्र-भित्र निरन्तर खिइँदै र घिस्सिँदै गइरहेका छौँ
हाम्रो बाहिरको उँचाइ झूटा हो,
भ्रमहो
अग्लो टाकुरामा उम्रेका च्याउको उँचाइभन्दा
यसको बर्ता महत्त्व छैन
वा दुइटा अग्ला बाँस खुट्टामा बाधेर हिँड्ने
भारतीय चटकेको उँचाइभन्दा यसको बढी विशेषता छैनअग्लो चुच्चे टोपी लगाई नाच्ने
१२ / घुम्ने मेचमाचि अन्धो मान्छे
सर्कसको जोकरको उँचाइभन्दा- यसको बढी विशेषता छैनहामी बाहिरको उँचाइमा रमेका छौं, लट्टिएका छौं, फुलेका छौंतर, हामीले आफ्नो आस्थाको ठ्वीपमा
निरन्तर खिइँदै र घिस्सिदै गइरहेको कुरालाई भुलेका छौँहीनताको सानो ठ्रीपमा पछारिएर
हामीले आफ्नो पूर्वस्मृति गुमाइसक्यौं
हामीले आफ्नो विगत उँचाइलाई बिर्सिसक्यौं
हामीले मानिसको सामान्य उँचाइलाई बिर्सिसक्यौंहामीले सामान्य मानिसको उंचाइलाईं बिर्सिसक्यौँत्यसैले जब कुनै सामान्य मानिस
कथामा वर्णित “गुलिभर' झैँ
आई पल्टन्छ हाम्रो आस्थाको द्वीपमा
हामी छक्क परेर उसलाई हेछौँ
हामी उसलाई हेरेर छक्क पछौँ
हामीलाई उसको उँचाइ देखेर आश्चर्य लाग्छ
हामीलाई आफ्नो पुड्काइ देखेर डर लाग्छ
र त हामी आफ्नो हीन भावनाका
सियो जत्रा स-साना हतियारहरूको उसमाथि
प्रहार गछौं
उसको अङ्ग-प्रत्यङ्घमा चढ्छौं
उफ्रन्छौं
टोक्छौं
चिमोद्छौं
र अन्त्यमा थकित भएर तल ओनलन्छौं
शान्त हुन्छौं
समर्पित हुन्छौं
घुम्ने मेचमाथि अन्धो मान्छे / १३
र कुनै ठूलो चट्टानमाथि उर्लेर समुद्रको छाललेतर ओर्लेर त्यसको पाउ पखाले झैहामी पुज्न थाल्दछौं त्यो साधारण मानवलाईमहान्‌ भनेरहामी बाहिरबाट जतिसुकै उच्च देखिए तापनिभित्र-भित्रै निरन्तर खिइँदै गइरहेका छौँहामी 'लिलिपुट' का मानव हौं ।हामी लघुमानव हौं ।पा पा खाहामी आफूखुशी कहिल्यै मिल्न नसक्नेकसैले मिलाइदिनुपर्ने,हामी आफूखुशी कहिल्यै छुट्टिन नसक्नेकसैले छुट्टयाइदिनुपर्ने,हामी आफूखुशी कहिल्यै अगाडि बढ्न नसक्नेकसैले पछाडिबाट हिर्काउनुपर्ने, हिँडाउनुपर्नेहामी रङ्ग-रोगन छुटेका,टुटेका, फुटेकापुरानो क्यारमबोर्डका गोटी हौंएउटा मनोरञ्जक खेलका सामग्री,एउटा खेलाडीमाथि आश्रित,आफ्नो गति हराएकाएउटा 'स्ट्राइकर' द्वारा सञ्चालितहो, हामी मानिस कम र बर्ता गोटी हौं ।
कि) 1 बि
१४ / घुम्नै मेचमाथि अन्धो मान्छे
हामी वीर छौं
तर बुदू छौं
हामी बुदू छौं
रतहामी वीरछौं
हामी बुद्ध नभईकन वीर कहिल्यै हुन सकेनौंहामी महाभारतको कथामा वर्णित एकलव्य हौंप्रत्येक पिंढीको द्रोणाचार्यले हामीलाई उपेक्षा गर्छहामीलाई ज्ञान दान गर्नबाट इन्कार गर्छइन्कार गर्छ मान्न हाम्रो योग्यतालाई,शक्तिलाई,
र अस्तित्वलाई
तर, हामी तिनै द्रोणाचार्यको मूर्ति बनाउँछौंआफ्नो झुप्रोअगाडि,
त्यसलाई पुज्छौं
ढोग्छौँ
निरन्तर धनुर्विद्याको अभ्यास गछौँ
र द्रोणाचार्यका अन्य कुलीन
चेलाहरूभन्दा बढी कुशलता प्राप्त गछौँ
तर, हाम्रो कुृशलतादेखि आश्चर्यचकित
र भयभीत भई
प्रत्येक पिंढीमा द्रोणाचार्य हामीकहाँ आउँछ
र गुरु-दक्षिणा माग्छ
र हामी सहर्ष उसको इशारामा
आफ्नो बूढी औंला काटेर उसलाई भेटी दिन्छौं,आफ्नो अस्तित्त्र मेटेर उसलाई समर्पित गछौँर मक्ख पछौं आफ्नो गुरुभक्तिमाथि
घुम्ने मेचमाथि अन्धो मान्छे ,'
104
आफ्नो आत्मशक्तिमाथि
त्यसैले हामी वीर त छौँ
तर, बुदू छौं
हामी बुदू छौं
र त हामी वीर छौं
हामी बुदू नभईकन वीर कहिल्यै हुन सकेनौंहामी कसैको मूर्ति स्थापना नगरीकन
वीर कहिल्यै हुन सकेनौँ ।
नि छ (1हामी पाइतला हौंकेवल पाइतला
र फगत पाइतलापाइतला : जसको भरमा शरीर उभिन्छपाइतला : जसको आधारमा शरीर हिँड्छपाइतला : जसको भरोसामा शरीर दगुर्छपाइतला : तर जो भन्ठान्छ कि
शरीरले कृपा गरेर उसलाई पालिरहेछदया गरेर उसलाई सँग-सँगै हिँडाइरहेछमक्ख पर्छ शरीरको महानतामाथि
र सधैँ सम्पूर्ण शरीरको भार सहन्छ
सधैँ शरीरको सबभन्दा तल रहन्छकहिल्यै शिर उचालेर माथि हेर्दैनसञैं-सधैं नतमस्तक रहन्छ
हामी पाइतला हौं
हामी दौडमा प्रथम हुन्छौं
१६ / धुम्ने मेचमाथि अन्धी मान्छे
र हाम्रो तिधारले टीका थाप्छ,हामी दौडमा प्रथम हुन्छौं
र हाम्रो घाँटीले माला लाउँछहामी दौडमा प्रथम हुन्छौं
र हाम्रो छातीले तक्मा टाँस्छहाम्रो टीका थाप्ने निधार अर्कै छहाम्रो माला लाउने घाँटी अर्कै छहाम्रो तक्मा टाँस्ने छाती अर्कै छ,हामी त फगत कसैको इशारामाटेक्ने, हिँड्ने र दगुर्ने पाइतला हौंकेवल पाइतला
र फगत पाइतला ।
खि (1 छ ।
हामी केही पनि ह्नैनौं
र शायद त्यसैले केही ह्वौं कि !
हामी कतै पनि, केही पनि छैनौं
र शायद त्यसैले कतै, केही छौं कि!हामी बाँचिरहेका छैनौं
तर शायद त्यसैले पो बाँचेका छौं कि !त्यसैले आओ ए शूत्य पूजकहरू !हामी सब मिलेर पुजौं यो शून्यतालाईहामी सब मिलेर ढोगौं यो रिक्ततालाईहाम्रो अस्तित्वको यो देवतालाई ।
(२०१७-रूपरेखां)
घुम्ने मेचमाथि अन्धो मान्छे / १७

==मेरो देश==

जहाँ
हिउँ परेको रातमा
जून, धरतीलाई भेट्नहिमकणहरूको साथमामुस्कुराउँदै ओह्वालो झर्छ,
र धरतीलाई सर्वाङ्ग हाँसेको पाएरझन्‌ बढी मुस्कुराएर
आकाशमा फर्कने गर्छ,
जहाँ
आलुबखडाका हाँगा-हाँगामाफुल्दछन्‌ कुखुराका चल्लाहरू;जहाँ
मृगमरीचिका पछि लाग्नेहरूको यादमारुन्छन्‌ घूपी र सल्लाहरू;
जहाँ
बाह्रै महीना मानिसका गालामाफुल्दछन्‌ आरुका फूल,
जहाँ
कृ « घुम्ने मेचमावि अन्धो मान्छे
मुटुको स्पन्दनझौं उफ्री-उफ्रीखेल्छन्‌ मृगशावकका हूल;जहाँ
पहराबाट छहराले
खोलामा हाम्फाल्दछ ;
जहाँ- रातमा पनि हिमचुलीलेआँगनमा घाम पाल्दैछ;
जहाँ
प्रत्येक पहाडको काखमा नदीछातीमा छहरा
र निधारमा लेक हुन्छ;
जहाँ
स-साना नदीहरूमा पनितृफानी समुद्रको बेग हुन्छ;जहाँ
बटुवालाई प्रत्येक भ्याङबाटभ्याउँकीरीले गिज्याउने गर्छ;प्रत्येक अँधेरी पँधेरोमाजूनकीरीले ज्योति फिजाउने गर्छ;जहाँ
शीतल हावामा बुई चढेरकस्त्रीको सुगन्ध डुल्दछ;जहाँ
एकबाजि आएर
घर फर्कन वसन्त भुल्दछ;जहाँ
घुम्ने मेचमाथि अन्धो मान्छै / १९
बटुवालाई भन्ज्याङमा रोकेरहिमाल पड्खा हम्कन्छ;
जहाँ
एक-अर्काको मुख हेरेरनीलगिरि र धवलागिरि चम्कन्छ;जहाँ
प्रत्येक रातमा आकाशलेमङ्गल-दीप सजाउँछ;
जहाँ
प्रत्येक भोरमा घरतीले
एक गोरो छोरो जन्माउँछ;
जहाँ
हरिया-हरिया पहाडका फरियाजहाँ
अलिक तल सारेर
निर्मल, स्वच्छ र न्यानो घाममाहिमालले सधैँ ढाड सेकेको हुन्छम जति टाढा भए त्यो मेरो देशसधैं मेरो मनले
सपनामा पाइला टेकेको हुन्छ ।
२० » घुम्ने मेचमाथि अन्धो मान्छे
(२०१७-सङ्गम)


==मध्याहन दिन र्‌ चिसो निद्रा==

अखबारको 'बान्टेड कालम'-मा
म आफ्ना आउने दिनहरूको अनुहार खोजिरहेछु,प्रत्येक जुल्‌स, सभा, भाषण
-र नयाँ योजनाका फाइलहरूमापाइला टेक्ने आधार खोजिरहेछु-- नयाँ बजेटको ओठमा
खोजिरहेछु आश्वासनरेडियो-घोषणासँग मागिरहेछुसान्त्वनाका दुई शब्द
नयाँ पे-स्केलले नापिरहेछु
म आफ्नो परिबारको आयु;
प्रत्येक खाली सीटको सूचनालेमलाई जवान बनाउँछ
प्रत्येक इन्टरभ्यूको परिणाम सुनेरजीवन, काखीको पसीनाझैं गन्हाउँछ,आमाको ममतामा पनि
कसैले नैराश्य घोल्दछ,
बाबुको प्रोत्साहनमा पनि
घुम्ने मेचमायि अन्धो मान्छै ” २१
चिसो सुस्केरा बोल्दछ
कुमारी बहिनीको स्यूँदोसँग, सिन्दूर झस्केझैँ लाग्छपत्नीले थालमा सधैँ-सचैँ
व्यङ्ग्य पस्केझैं लाग्छ
एक युग बित्यो
म आफ्नो बिन्तिपत्रजस्तो अनुहार बोकेरभट्किरहेछु दर-दर
पुगिरहेछु घर-घर
एक चिसो निद्राले मलाई
छोपिरहेछ निरन्तर,
मलाई थाहा छ
यसपल्ट म निदाएँ भने
फेरि कहिल्यै पनि म बिउँझन सबितनँत्यसैले
ए झुसिल्कीराभौँ लाम लागेकाहरू !
ए नाराका अक्षरहरू !
अरू जोर-जोरसित नारा लगार
उफ्‌ ! म निदाउन चाहन्नँ यो दिउँसैमलाई जगाङ, मलाई जगाङ ।
(२०१७-खूपरेखा)
२२ ८ धुस्ने मेचमाथि अन्धो मान्छे

==गलत लाग्छ मलाई मेरो देशको इतिहास==

जबमयी भोकमा डुबेका चोकहरूमा
यी वैलाएका कलिजस्ता गल्लीहरूमाहेर्छु एक-दुई दिन बसेर बास
तब मलाई गलत लाग्छ
मेरो देशको इतिहास
यो बाटोको बीचमा माटो खनेरबसेका देवताहरू
यो बुझेर पनि लाटो बनेर
बसेका मानिसहरू
यो भूकम्पपीडित मन्दिर
र
ढल्केका गजूरहरू
यी सालिक बनेर दोबाटोमाउभिएका हजूरहरू
जन देख्छु म यी सबलाई
घुम्ने सेचमाबि अन्धो मान्छौ “ २३
सबैँ त्यहीं- सधैँ उस्तै र
सधैं एकनास
तब मलाई गलत लाग्छ
मेरो हुरीको इतिहास
जब म
असङ्ख्य सीताहरूलाई सधैँबाटो-दोबाटोमा,
गल्ली-गल्लीमा,
बजार-बजारमा,
देश-बिदेशमा,
यूक्लिप्टसका रूखझौं नङ्ग्याइएको देख्छुअनि जब देख्छु असङ्ख्य भीमसेन थापाहरूलाईनिस्पन्द, निश्चल, शिथिल चृपचाप उभिएकाआफ्नो आत्माको गीत झारेर
कल्कीका बोटझौं
दुबै हात तल झारेर
तब मलाई गरँ-गर झौं लाग्छ
आफ्नै रगतको उपहास
जब म
यी भोकमा डुबेका चोकहरूमा
यी वैलाएका कलिजस्ता गल्लीहरूमा
हेर्छु एक-दुई दिन बसेर बास
तब मलाई गलत लाग्छ
मेरो देशको इतिहास
सुन्छु : अमरसिंह काँगडासम्म बढेको कुरासुन्छु : तेन्जिङले सगरमाथा चढेको कुरा
२४  

==घुम्नै मेचमाथि अन्धो मान्छे==

सुन्छु : बुद्धले धरामा शान्तिको बीउ छरेको कुरासुन्छु : अर्निकोको कलाले विश्व-मन हरेको कुरासुन्छु : सधैँ सुन्छु र केवल सुन्छु
तर मलाई हुँदैन विश्वास
जब म
यी भोकमा डुबेका चोकहरूमा
यी वैलाएका कलिजस्ता गल्लीहरूमा,
हेर्छु एक-दुई दिन बसेर बास
तब मलाई गलत लाग्छ
मेरो देशको इतिहास
यो मेरो सत्य इतिहास ।
(२०१७-चिराक)
घुम्नै मेचमाबि अन्धो मान्छे / २१
घुम्ने मेचमाथि अन्धो मान्छे
दिनभरि
सुकेको बाँसझैँ
आफ्नो खोक्रोपनमाथि
उँघेर,
पछुताएर ;
दिनभरि
रोगी मलेवाझौँ
आफ्नो छाती आफ्नै चुच्चोले टुँगेर,घाउहरू कोट्टयाएर ;
दिनभरि
सल्लाघारीझैँ एकलासमा
अव्यक्त वेदनाले सुँक्क-सुँम्क रोएर;दिनभरि
पाते च्याउझौँ
घरती र आकाशको विशालतादेखि टाढाएउटा सानो ठाउँमा आफ्नो खुट्टा गाडेर,एउटा सानो छाताले आफूलाई ढाकेर
२६ ? घुम्ने मेचमाथि अन्धो मान्छे
साँझमा
जब नेपाल खुम्चिएर काठमाडौं
काठमाडौं डल्लिएर नयाँ सडक
र नयाँ सडक- असङ्ख्य मानिसका पाउमुनि कुल्चिएर,टुक्रिएर,
अखबार, चिया र पानको पसल बन्छ;किसिम-किसिमका पोशाकमा
ओहर-दोहर गर्छन्‌ थरीथरीका हल्लाहरू
फुल पारेको कुखुराझैँ कराउँदै
हिँड्छन्‌ अखबारहरू
र ठाउँ-ठाउँमा अन्धकार पेटीमा उक्लिन्छमोटरहरूको प्रकाशदेखि तर्सेर
अनि असङ्ख्य मौरीको भुनभुन र डसाइदेखि आत्तिएरम उठ्छु
न्यायको दिनमा प्रेतात्माहरू उठेझौँ
र नपाएर विस्मृतिको 'लेथे' नदी
रक्सीको गिलाँसमा हाम्फाल्छु
र बिर्सन्छु आफ्नो पूर्वकथालाई
पूर्वजुनि र मृत्युलाई
यसरी नै सघैँ
चियाको किटलीबाट एउटा सूर्य उदाउँछ,
सधैं रक्सीको रित्तो गिलाँसमा एउटा सूर्य अस्ताउँछघुमिरहेकै छ म बसेको पृथ्वी- पूर्ववत्‌
फगत म अपरिचित छु
वरिपरिका परिवर्तनहरूदेखि,
एम्ने मेचमाथि अन्धो मान्छे ,”
दृश्यहरूदेखि,रमाइलोदेखि,प्रदर्शनीको घुम्ने मेचमाथिकरले बसेको अन्धो जस्तै ।
[२०१८-रूपरेखा।
र « घुम्वे मेचमाथि अन्धो मान्छे

==घण्टाघर==

कुनै फाटेर
कुनै मुसाले काटेर
कुनै छोरा-नाति
सँगी-साथीहरूमा बाँडेर
एक-एक गरीन
फौजका सब पुराना जर्सीहरू सिद्धिए ।
तर जतनसाथ बचाई राखेको
फौजी जीवनका दुइटा प्रिय चिह्न
एउटा पुरानो डिजाइनको ठूलो, गोलो जेबघडीछातीमा झुन्डचाएर,
अनि एउटा पुरानो टोप शिरमा लगाएरबुढेसकालका लामा र दिक्दारै दिन बिताउनेएउटा पेन्सनवाल बूढो लाहरेझौंरानीपोखरीमा बल्छी हालेर
तटमा उभिएर निरन्तर
झोक्रिइरहेछ घण्टाघर ।
(२०१८-रचना)
घुम्ने मेचमाथि अन्धो मान्छे २९

==घैंटोभिन्र बटवृक्ष==

साँघुरो घैंटोभित्र माटो जमाएरउमारिएको बटबृक्षभैंमैले आफ्ना दुइटा हाँगाहरू फैलाएँर म ओइलाएँआफ्नो वरिपरि निसास्सिदो पर्खाल पाएरअनि मैले मुक्त वायुमा सास फेर्न ठिङ्ग उभिएकाआफ्ना पाँच नाङ्गा औँलाहरू पट्याएँप्रकाशनको खोजीमा दगुरेकाआफ्ना हस्तरेखाहरूलाई पछाडि फर्काएँर अब म आफ्नै मुट्ठीभित्र बन्द छुआफ्नै कठोरताभित्र कैद छुतर कुनै दिनतिमीले चिन्न सके आफूभित्रको बतासलाईर प्रकाशलाई तिमीलेजान्नेछौ कि बाहिरबाट जतिसुकैकठोर भए पनि भित्र-भित्रैम कोमल छुयो बन्द मु्ठीभित्र हत्केलाझैँ !(२०१८-शारदा)
३० ” धुम्ने मेचमाथि अन्धो मान्छे

==मेरा विगतका सपनाहरू==

भारी ट्कमुनि थिचिएर
मच्यो एउटा कलिलो ठिटो
हत्केला खोलेर
उसको आयुरेखा लामो थियो
लामो थियो
मेरा विगत असफल सपनाहरू जस्तै ।
(२०१८--छपरेखा)
घुम्ने मैनमाथि अन्धो मान्छे ” ३१


==ए जून !==
मैरो जस्तै ए जून !
झूटो हो तिम्रो हाँसो पनि
फरक छैन तिम्रो र मेरो
भित्र-भित्र रोएर पत्ति बाहिरबाट हाँस्ने बानीमाफरक यति मात्र छ हामी दुइटाको कहानीमाकि तिमी रुन्छौ र तिम्रो आँस्‌ शीत बन्छ
म रुन्छु र मेरो आँसु गीत बन्छ ।
(२०१९-खूपरेखा)
३२ / घुम्ने मेचमाथि अन्धो मान्छे

==शाहीदहरूको सम्झनामा==

हुँदैन बिहान मिर्मिरेमा तारा झरेर नगए
बन्दैन मुलुक दुई-चार सपूत मरेर नगए
ओठमा हाँसो, गालामा लाली तब आउँछ जगतको
देशको पीरले भेटी जब वीरले चढाउँछ रगतको
घाँटीमा फाँसीको माला गाँसी वबीरले हाँस्ता
मातृभूमिको चरण ढोगी भाग्दछ दासता
उम्रन्न बोट कसैले बीउ छरेर नगए
हामीले खाने प्रत्येक गाँसमा रगत छ शहीदको
हामीले फेर्ने प्रत्येक सासमा रतग छ शहीदको
हाम्रो मुटुको प्रत्येक चालमा छ धडकन शहीदको
हाम्रो खुशीको प्रत्येक पलमा छ जीवन शहीदको
पाउने थिएनौं खुशी तिनले छाडेर नगए
हामीले आफ्नो कर्तव्य बिर्से इतिहासले धिक्कार्ला
गोली निलेका शहीदका प्यारा ती लाशले धिक्कार्ला
धरतीले मुख लाजले छोप्ला, आकाशले धिक्कार्ला
शहीद रोलान्‌ हामीले उन्नति गरेर नगए
हुँदैन बिहान मिमिरिमा तारा झरेर नगए
बन्दैन मुलुक दुई-चार सपूत मरेर नगए ![२०१९-रचता)
घुम्ने मेचमायि अन्धो मान्छै “ ३३

==पोखरा==

१. उपत्यका वरिपरिका डाँडाम्युजिकल चरेयरका खेलाडीसङ्गीतमा बाँधिएकाहिंडनलाई तयारबाजा बज्ने प्रतीक्षामा उभिरहेका
२. कतै लुकेरकतै फुकेरएउटा गहिरो डहरबाट एक्कासि निस्केरबगिरहेछ सेती खोलाटेप-रिकर्डको फित्ताझैंएउटा मीठो धून सुसेलेर
३. माछापुच्छेएक बिहान हेर्छ अनुहार फेवामार मिलाउँछ शिरमासेतो-कालो टोपी सक्कले ढाकाको
४, हनिमूत मनाउन आएको गोरासाहेनएक बाजि हेर्छ काउँ डाँडालाईर हेर्छ विस्फारित नयनले
३४ / घुम्ने मैतमाथि अन्धो मान्छे
मीमसाहेबका उन्नत वक्षस्थललाईअनि हल्लिन्छ छाया लालपातीको'मीम सा'ब' का मर्करी गलामा
. हवाईजहाज आइरहेका छन्‌हवाईजहाज गइरहेका छन्‌हवाईजहाज आइरहेछन्‌हनिमूतज मनाउने जोडाहरू बोकेर,हबाईजहाज गइरहेछन्‌'ब्या' को मोलिपल्टैकच्छमा जान डाकिएका लाहरेहरू बोकेर,हबाईजहाज आइरहेछन्‌माच्छापुच्छे हेर्न आएका टुरिष्टहरू बोकेर,हवाईजहाज गइरहेछन्‌डोको, मदुस र हलो बोकेर,चितौनमा जग्गा खौज्न जान लागेकामाछापुच्छेका सन्तानहरू बोकेर,जहाज आइरहेछन्‌जहाज गइरहेछन्‌एअरपोर्टका चौतारोमाथिएकनासगाइरहेछ एउटा अन्धा“चरीको आउँदैन दूधदुःखीको हुँदैन घरबार ।'
(२०२२)
घुम्ने मेचमायि अन्धो मान्छे “ ३१

==हो-चि-मिन्हलाई चिठी==
आशीर्वादजस्तो सिरानीमा उभिएको
माछापुच्छ्ने हिमालको छायामा उभिएर
म तिमीलाई सलामी दिन्छु
तिमीलाई पनि एउटा नयाँ हिमाल मानेर ।अहिले तिमीलाई यो चिठी लेख्न बस्दा
मेरो कोठाको मौनता
परिणत भएको छ कुनै बौद्ध विहारको शान्तिमाजहाँ बालेको धूपबाट निस्केका धूवाँझैबिस्तारी-बिस्तारी उठेर
मेरो अगाडि उभिइरहेछ
तिम्रो बूढो र पातलो शरीर
एउटा अस्पष्ट तर पवित्र अनुहार बोकेर ।
र मलाई अनायास याद आइरहेछ आफ्नो गाउँकोजहाँ एउटा खोला छ- 'लेते खोला'
तिमीजस्तै शान्त र दुब्लो
तर जब त्यौ सानो खोलामा बाढी आउँछबरिपरिका ठूल्ठूला चट्टानहरूको पनि पाइला डग्मगाउँछर बाढी थामिएपछि
३६ ” घुम्ने सेचमायि अन्धो मान्छे
त्यसलाई छेक्न खोजेका घमण्डी पहराहरूलेआफूलाई भत्केको, भास्सिएको र चोइटिएको पाउँछन्‌मेरो 'लेते खोला' !
म ढुक्क छु
तिम्रो बाढीले पनि मिल्क्याउनेछ
ती डालरका कात्रो बोकेर
तिम्रो देशमाथि आइलागेका बर्बरहरूलाई ।भूगोलको परिधिले मलाई बाँध्चे तापनिराष्ट्रहरूको बीचमा सीमारेखाहरूले
मलाई तिमीसँग बेग्ल्याए तापनि
यी सबभन्दा माथि जहाँ चेतन छ
यी सबभन्दा सच्चा जहाँ मुटुको ढुकढुकी छत्यहाँ म तिमीसँग छु
र युद्धमा परेको छु
तिम्रो प्रत्येक घरको भत्काइमा म बेघर भएको छुतिम्रो प्रत्येक पुलको टुटाइमा म टुटेको छु
तिम्रो प्रत्येक गोल-गोल मङ्गोल अनुहार भएकीआइमाईको बेइज्जतीमा
मैले आफ्नी पत्ती र दिदी-बहिनीहरूलाईबाटोमा निर्वस्त्र देखेको छु
तिम्रो प्रत्येक बौद्ध-बिहारको विध्वंसमा
मैले आफ्नो स्वयम्भूको ज्ञानचक्षुमा
आँसु उर्लिएको देखेको छु
तिम्रो हनोईमाथिको बमवर्षाको छिर्का
मैले आफ्नो धरहरामाथि परेको अनुभव गरेको छुर बमवर्षाका रातहरू
घुम्ने सेचमागि अन्धो मान्छौ / २७
मैले पनि जागरणका ट्रेञ्चहरूमा बिताएको छु
को सक्छ निदाउन खरबारीमा
वरिपरि मुढाहरू दन्किरहेको बेलामा !
यी सबभन्दा बर्ता
यी सबभन्दा माथि
मैले तिम्रो प्रत्येक मृत सिपाहीबाट
बाँच्ने दर्शन सिकेको छु
जीवनको अर्थ बुझेको छु
र तिम्रो सानो देशको ठूलो आत्माबाट
मैले आफ्नो सानो आत्माभित्र
एउटा ठूलो ज्योति सल्केको पाएको छु
हनोईमाथिको बम
शहरमाथि होइन, मान्छेमाथि बम हो,
र मैले तथा मजस्तै
सारा मानिसहरूले ती बमहरूलाईआफूमाथि पड्केको भन्ठानेका छौं
मेरो कामरेड !
मेरो हिमाल !
मेरो 'लेते खोला' !
विश्वास गर
मैले तिम्रो जीतको विश्वास गरेको छु
मानिस मर्छन्‌
जसरी डढेलोमा रूखहरू डढ्छन्‌
तर मानवता कहिल्यै मर्दैन
त्यो फेरि पलाउँछ
डढेलोपछि उम्रिने असङ्ख्य च्याउहरूजस्तै' ।
झ« ” घुम्ने मेचमाथि अन्धो मान्छे
आशीर्वादजस्तो सिरानीमा उभिएकोमाछापुच्छेको छायामा उभिएरप्रतिज्ञाजस्तो वरिपरि दृढ उभिएका पहाडहरूलाईहातेमालो गरेर
म किरिया हाल्नै सामर्थ्यमा छुजीत तिम्रो हुनेछ
जीत हाम्रो हुनेछ
अन्तरिक्षमा मर्नै कुक्रको शोकमागिर्जाघरमा रुने ढोंगी मानवताधरतीमा गरेको हत्याको पन्नुतोमाआत्महत्या गर्न बाध्य हुनेछ ।
(२०२३)
घुम्ने मेचमायि अन्धो मान्छे ” ३९

==यो हल्लै हल्लाको देश हो==

कानमा इयरफोन लगाउनुपर्ने बहिराहरूजहाँ सङ्गीत प्रतियोगिताका जज हुन्छन्‌
र जहाँ आत्मामा पत्थर परेकाहरूकाव्यका निर्णायक मानिन्छन्‌,
काठका खुट्टाहरू जहाँ रेसमा विजेता हुन्छन्‌र जहाँ प्लाष्टर गरिएका हातहरूमासुरक्षाको सङ्गीन थमाइन्छ,
जहाँ बाटो र, अट्वालिकाहरूकाँ ढोकाअगाडिडोकोका डोको,
खर्पनका खर्पन,
ट्रकका ट्रक आत्माका मण्डी सजाइन्छ,स्टाक एक्सचेन्जका शेयरजस्तै
आत्मा क्रय-विक्रय गर्न सक्नेहरू
जहाँ नेता हुन्छन्‌
र जहाँ निधारभरि कर्कटपाताजस्तै
चाउरी परिसकेकाहरू
तन्नेरीहरूका अगुवा हुन्छ
जहाँ जतिसुकै व्यमिचारीको पनि
४० ” घुम्ने मेचमाथि अन्धो मान्छे
इज्जतको 'वाश एन वियर क्रीज' कहिल्यै बिग्रिन्न,जहाँ जतिसुकै पाप गरेको वेश्याको पनिअनुहारको टेरेलिनको छाला कहिल्यै खुम्चिन्न,जहाँ कृषि-मेलाहरूमा
दोब्बर उब्जनी हुने बीउहरूको प्रदर्शनी गरिन्छ
र जहाँ खडेरी र अनिकालका सम्चारले भरिन्छ,जहाँ बाग्मती र विष्णुमतीका साटोमा
अन बीयर र ह्विस्की बग्दछन्‌,
र जहाँ अब पशुपतिनाथ र स्वयम्भूनाथका मन्दिरको उपयोगतिनका प्रसाद खानमा कम, र
तिनका पछाडिका वनहरूमा
आडम इभको 'बर्जित फल' खानमा बर्ता गरिन्छ,जहाँ चिनीको कारखानाले
चित्ती होइन, रक्सी मात्र बनाउँछ
र जहाँका स्वतन्त्र आमाहरूले
छोरा होइन लाहुरे मात्र जन्माउँछन्‌
जहाँ रिन तिर्नको लागि महाकविले
असमयमै मर्नुपर्दछ
जहाँ स्वदेशको पीरले बहुलाएको कविले
बिदेशी अस्पतालको शरण पर्नुपर्दछ,
र जहाँ सरस्वतीकी एक्ली छोरीले
बिनाउपचार बैँसमै कुँजएर जीवन बिताउनुपर्दछ,जहाँ गाइडले टुरिष्टलाई
नेपालको विदेशलाई देन सम्झाउँछ
र बिदाको बेलामा उससित उसको
बिदेशी क्यामराको देन माग्दछ,
घुम्ने मेचमाथि अन्धो मान्छे / डा
जहाँ तन्नेरीहरू
किल्ला काँगडा र नालापानीको गीत गाउँदै
अब कवाज खेल्छन्‌
टाई र कोटको कलरमा खुकुरी भिरेर
यो देशमा मलाई भन्न कर लाग्छ
आफ्नो मुटु चिरेर
कि ए मेरा देशवासीहरू हो
ए मेरा देशका राष्ट्र-कविहरू हो
ए मेरा देशका सम्माननीय नेताहरू हो
भन्न मन लाग्छ भने भन मलाई
स्वदेशनिन्दक वा घुणाचिन्तक
तर यो देश तिम्रो जत्तिकै मेरो पनि देश होअंशैबण्डा गर्ने हो भने पनि यो देशका एक करोडटुक्राहरूमध्ये एउटा टुक्रामाथि
मेरो पनि छाप्रो हुनेछ
र यो देशका असङ्ख्य बगरहरूमध्ये एउटा बगरमाथिमेरो पनि चिता हुनेछ
यही भावनाले मलाई यो भन्न बाध्य गराउँछ रआँट दिलाउँछ यो भन्न
कि 'यो हल्लै हल्लाको देश हो'
खनेर हेर्नै हो भने यहाँका प्रत्येक घरहरूका जगमात्यहाँ फगत हल्लै हल्ला थुप्रिएको पाइनेछ ।त्यसैले यो हल्लै हल्लाको देश हो
यो हल्लै हल्लामाथि उभएको देश हो
यो हल्लै हल्लामाथि उठेको देश हो
यो हल्लै हल्लाको देश हो ।(२०२४-कूपरेखा)
४२ ४ घुम्नै मेचमाथि अन्धो मान्छे

==ज्वरमुत्कत सूर्य,जलनमुत्क्त आकाश रतृप्त ताल==

मैले पाएँ
नीलो निम्ता-पत्र
तिम्रा छालहरूको
र बादलु कछारलाई क्षितिजमाझुन्डयाएर-. मैले
हाम्फालें तिम्रो जलमाथिडुबुल्की मारे तिम्रोगहिव्याइभित्र आकाशजस्तैसिङ्गै आकाशजस्तै नाङ्गैसमाविष्ट गप्यौ तिमीले पनिसम्पूर्ण मलाई आफूमाआफूभित्र
कुहिरोहरू पन्छाएरछालजस्तै उर्लिएर
तालजस्तै उदाङ्गिएर
घुम्ने मेचमायि अन्धो मान्छे उ
नाङ्गिएर
कति सन्तुष्ट हाँसो छर्दैछ अब
मेरो ज्वरमुक्त सूर्य तिम्रो अँगालोमाअब मलाई मेरो चट्याङ चुटुङहरूले पोल्दैनन्‌बिलाइसके तिम्रा अज्ञात कुराहर्र्भत्रतिम्रा चञ्चल माछ्ाहरू
अब तिम्रो शीत जललाई उनीहरूलेछिचोल्दैनन्‌ ।
उठेर फर्किनुपरे अनि मैले आफ्नोपूर्वस्थानमा अब म अशान्त हुन्नअसन्तुष्ट हुन्नँ,
कि म स्पष्ट देखिरहेछु
तिमीभित्र मैले कुँदेको
मेरो आफ्नो प्रतिविम्बचलमलाइरहेको
मेरो आफ्नो छाया
सलबलाइरहेको ।
४४ / घुम्ने मेचमाथि अन्धो मान्छे
(२०२४--रूपरेखा)

==मर्दैछ हामीमा हामी बाँचेको युग==

बाँधका मुहान
अनि खौला नाला र तालका कुरहरूमाथापेजस्तै माछा समाउने पोडेहरूले डोका र जालहरूयो युग जसमा बानुहरूले
भोगपछिको जिम्मैदारीसँग बाँच्न
थात्पछन्‌
गर्भाशयतिर लम्केका आफ्नै सम्भावित सन्तानशुक्रकीटहरूलाई नष्ट गर्ने पासोहरू;
र आमाहरू
आफ्नो आनन्दलाई चिन्तामुक्त गर्छन्‌गर्भाशयको ढोकामा
आफ्नै सम्भावित छोरा-छोरीको प्रवेशलाईनिषेध गर्ने पालेहरू उभ्याएर
यौ युग जसमा
भाग्यवश
संयोगवश
पाए भने कसैले प्रवेश गर्भाशयभित्र
तीमध्ये पनि कैयन्‌ नष्ट गरिन्छन्‌
घुम्नै मेचमायि अन्धी मान्छे / ४४
आफैँ आमा-बाबुद्वारा खटाइएका
जिउँदो वरा मुर्दा समाउने आदेश पाएकायमदूतहरूद्वारा
यस युगमा
यस्तो युगमा जन्मेका छौँ हामीजन्मिनुअगावै मृत्युको त्रास बोकेर
हत्याको सुइँको पाएर
आएका छौं हामी यस पृथ्वीमा
आफ्नै निर्माताहरूको इच्छाविरुद्धउनीहरूको षडयन्त्रलाई तोडेर
पहिलो पटक
नीलो चहकिलो आकाशमुनि पहिलो पटकहरियो भरियो पृथ्वीमाथि पहिलो पटकपहिलो
पहिलो
र पहिलो पटक
खोल्यौं पनि त हामीले आँखा यस धरतीमापोलिनलाई ठीक भइसकेका
नाजी ग्याँसच्याम्बरका कैदीहरूले मूर्छा परेरअन्तिम घडीमा मुक्ति पाएर आँखा खोलेजस्तैआफूलाई मृत
र आँखाअगाडिको संसारलाई
मृत्युपछिको अर्कै लोक भन्ठानेर
त्यसैले हामी बाँचिरहेका छौं
बाँच्नुप्रति चिसो र शङ्कालु भएर
र हामी हर्किरहेका छौँ त्यस युगमा
४६ / घुम्नै मैचमाथि अन्धो मान्छे
जुन युगमाहामीभित्र
हामी सँग-सँगै
हुर्किरहेको छ एउटा तीब्र अनास्थास्वयं यस युगप्रति नै
यस युगको अस्तित्वप्रति नै ।
[२०२४-खूपरेखा)
घुम्ने मेचमाबि अन्धो मान्छे / ४७


==साँझको नयाँ सडक जिन्दगीको जात्रा==

बाह्य सुकिली नयाँ सडक, छाँट्टिएर
पेटीहरू ओहोर-दोहोर गर्छिन्‌ साँझमा
र स्लिमलेस्‌ ब्लाउजको पाखुरामुनि खिचापोखरीनिसासिन्छ गल्लीका
काखीका रौंजस्ता भ्वास्स उम्रेका धमिला, दुर्गन्धघरहरूका माझमा
पसलहरूका शो-विण्डोभित्र
सू-जि वाँग हाँसो हाँस्तछन्‌ हङकङ सुन्दरीमैडम टेरिउन, मिस्‌ नाइलन र सुश्री टेरेलिनहरूर सम्मोहित कुमारी लूपकुमारीहरू
पाखुराभरि पेन्सिलिन इन्जेक्सनको
यात्राका पदचिहनहरू बोकेर
अँध्यारा गल्लीहरूतिर लम्किन्छन्‌
ब्रेसरीको खर्पनमा बासी यौवनका फलहरू उचालेर'ट्रीप' मा मग्न हिप्पीकुमारको अँगालोमाअर्धनग्न पीताम्बर साडी-ब्लाउजमा
डे 7 घुम्ने मेचमायि अन्धो मान्छे
फ्लावर बेबी हिप्पी मैयाँ नयाँ सडकमा हिंड्छे
नयाँ सडकका तमाम आँखाहरूलाई
आफ्नो नाइटोमा खोपाएर
र बरिपरि उभिएका पीपलको बोटमा धर्मपुत्रहरूभित्र-भित्रै करुवा भइदिन्छन्‌
चौतारीवरिपरि उमिन्छन्‌
प. स. क. को डेनेजले मिल्काएका फोहरहरू
र कमलपित्ते आँखाले आउँदो भोलिलाई हेर्दछन्‌अखबारका खापाहरू उघारेर ।
एउटी माग्ने आइमाईले न्यूज सेन्टरअगाडि उभिएकोसूटेड टाटकुमार नेपाली रित्तो खल्तीको एक्सरे गरिदिन्छेपाँच पैसा मागेर
र टाटकुमार नेपाली
काठमाडौंको आकाशमा गालीको बेलून उडाएरभाग्योदय चिट्वातिर हेरेर आफूलाई थुकिदिन्छ ।
म
नयाँ सडकमाथि
बोकेर
उभनुको कुनै अर्थ पाउँदिनँ
र घरबार शब्दलाई एउटा अर्थ दिन
(दिउँसो घर र राति बार आवाद गरेर)
लेटेष्ट कविताको पारिश्रमिकलाई जाँड बनाएर घोक्छुर नयाँ सडकलाई नाप्छु
नयाँ कविताको प्लट सोच्तै
र अनायास टुँडिखेलतिर लम्किन्छु
वरिपरिका भीडहरूतिर भैरहवा सुगर मिलको हाँसो फालेर
घुम्ने मेचमाथि अन्धो मान्छे / ४९
शहीदद्वारतिर पुगेर म अडिन पुग्छुर अन्तिम खिल्ली चारमिनारको सल्काएरम रित्तो बट्टाभित्र काठमाडौंकोरिक्तता हालेर मिल्काइदिन्छुर एक टक शहीदद्वारलाई हेरेर शहीदद्वारतिरएउटा मौन प्रश्न फाल्छुशहीदद्वार मलाई हेरेर फिस्स हाँस्छर कुहिरोभित्र हराउँछ ।
(२०२५-मधुपर्क)
४० घुम्ने मेचमाथि अन्धो मान्छे

==नयाँ वर्ष==

नयाँ सरुवा भई आएको हुलाकेझैँझोलामा सुर्जेको एउटा पुलिन्दा बोकेरछानामाथि वैशाख हिंडिरहेछ
भारी अल्छी पाइला सारेरमित्ता-घडीको लङ्गूर हाल्लिरहेछ उसकोपदचापले
ट्वाक्‌..... ट्वाक......द्वाक......ट्वाकनिस्तेज भई आकाश पल्टेको छ
न्यास्रो अनुहार पारेर
बेमौसमको बर्षात
बेला-कुबेलाको बादलको गडचाड-गुडुङआकाशलाई पखालो लागेको छबिष्णुमतीको फोहर हैजे पानी पिएरट्वाँ,
सहनाईको बेसुरा ध्वनिबाट निस्किरहेका छन्‌हैजाका असङ्ख्य अदृश्य कीटाणुहरूमध्याह्न दिन
चर्को घाम
धुम्ने मेचमाथि अन्धो मान्छे / ५१
सारा' रूखहरूले आफ्नो आङ कन्याइरहेका छन्‌फेरि एकचोटि
नयाँ वर्ष आएको छ
फेरि एकचोटि
भित्ताको नयाँ क्यालेण्डरमा
आफ्नो जीवनको मिसा झुन्डयाउनु छ
फेरि एकचोटि
सँगी साथीहरूको सूची बनाउनु छ
फेरि एकचोटि
भयानक बमहरू बोकेर, उडिरहेका हवाईजहाजर रकेटहरूमुनि बसेर
लेख्नु छ प्रियजनहरूको नाममा
सफलता, शान्ति र दीर्घायुको शुभकामना-पत्र ।
१२ ४ घुम्ने मेचमायि अन्धो मान्छे,

==पहिरो जाने पहाडमुन्तिर==

अनिश्चित भविष्यको आशङ्कामय पीडाखप्न नसकी
'ेलोडोमाइड' खाएकी गर्भिणी रातजन्माउँछिन्‌ लँगडा, लुला, क्‌च्चिएका बिहानहरूजब बिउँझन्छु म
छिप्पिन आँटेको जाँडको घैँटोजस्तोउत्तेजित टाउको उचालेर
अनि हेर्दैछु- ताजा अखबार :
चील र गिद्ध उडिरहेको आकाश
सिनुको गन्ध बोकेका
म गाड्छु दाँत टोष्टमाथि
र मिल्काउँछु एक टुक्रा दैलोको घामतिरअनि घाम फैलिन्छ चाउरेको विश्वमाथिबासी टोष्टमाथि पग्लिएको नौनीझैंयसरी सुरु हुन्छ एउटा नयाँ दिन
यसरी सुरु हुन्छ अर्को नयाँ दिन
अर्को...... र नयाँ दिन
हतार-हतार आउने र जानैघुम्ने मेचसागि अन्धो मान्छे ” ५३
जुवाडीको खल्तीका नौटजस्ता चाउरिएका
असङ्ख्य नयाँ दिनहरू
घुमिरहेछ पृथ्बी
आफ्नो धुरीमा, निरन्तर
तर 'रूलेट'- को चक्काझैँ
जहाँ प्रत्येक व्यक्ति टन्त छ उत्तेजनाले
बेग्लाबेग्लै बाजीमा थापिएका सिक्काझौं
आकाश त्यही छ पुरानो
तर अब त्यहाँ
चुच्चोमा खर च्यापेर गुँड बनाउन लम्केकागौंधलीको साटोमा
उडदछन्‌ पचासौं मेगाटन बोकेका रकेटहरू
क्षितिज तिनै छन्‌ घाम उदाउने र अस्ताउने
तर त्यहाँ अब थकित सूर्य पल्टन्छ
अन्तरमहाद्वीपीय क्षेप्यास्त्रको, सिरानी हालेर
यो के भयो एक्कासि मेरो विश्वलाई !
यो के भयो विश्वको 'म'-लाई ?
किन सक्तिनँ म 'स्कान अन र राक्स'- मा
जलवबिहार गरेर आफ्नो जलनलाई मेट्न !
किन सक्तिनँ म आफ्ना कोमल भावनाहरूलाई कुल्चन
'लोलिटा'- लाई जस्तै;
किन सक्तिनँ म डुब्न,
'बिधोवन' र 'मोजार्ट'- को सिम्फनीमा
किन ट्म्पेट र क्यारोनेटको मुख
हेदहिदै परिवर्तित हुन्छन्‌
तोप र बन्दूकहरूको नालमा !
५४ ८ घुम्ने मेच्रमायि अन्धो मान्छे
आहा ! मलाई थाहा छ शान्ति कहाँ छ
शान्ति हेर उ: त्यहाँ भेडासिङको चौबाटोमा छ
तर किन म शान्त हुन सक्तिनँ
त्यहाँ सांढे जुफाइको माझमा
घाँटीको दाह्रीमा उस्तरा चलाउन दिइरहेको मान्छेजस्तै !मेरो निम्ति त शान्ति
जँडयाहा जन्डो मान्छेको स्वास्तीको गर्भमा छ
आहा ! कति क्षीण छ मेरो आशा,
हाम्रो आशा
एउटा कलिलो हँसिलो संसारको न्वारान गर्ने ।
(पौखरा)
घुम्ने मेचसाथि अन्धो मान्छे “ ५१

==तीतरा, बट्टाई र भक्कको राँगोका सन्तानहरूप्रति==
जर्मनका धाबैमा होस्‌
वा बर्माको घेरामा
मलायाका रबडका वनमा होस्‌
या नेफा र लद्दाखका पराइ लडाइँमाती जो मरे
बिना कुनै स्वार्थ
विना कुनै अर्थ
व्यर्थ
तीतरा, बट्टाई र भक्कूको राँगोजस्तैअरूको हा...हा...हामा लागेर
अरूको थपडी र नाराले जागेरअरूले ख्वाएको जाँड र कटले मात्तिएर“आयो गोर्खाली' भन्दै
(गोरु खालि बन्दै !)
युद्धमा हाम्फालेर
ती मरेका लोग्नेहरूको पेन्सनले
५६ / धुम्नै मेचमाबि अन्धो मान्छे
आफ्नो छोराको पास्नी गर्ने ए अभागिनी स्वास्नीहरू !ती मरेका छोराहरूको आर्जनले आफ्नै चौरासी पूजा गर्नेए बूढा-बूढीहरू !
ती बितेका साथीहरूको जर्सी लगाएर
रोदीमा सोल्टी फकाउने ए तन्नेरी मान्छेहरू हो !
ती मरेका प्रेमीहरूको कोसेली चुरा लाएर
डोलीमा बस्नै ए ब्याहुली जेठी-कान्छीहरू हो !
खुपै सुहाएको छ तिम्रो छातीमा
सी तक्मा 'परम बीरचक्र' र भिक्टोरिया क्रस' कोतर के आउँदैन यसबाट कहिलेकाहीँ
ओस्सिएको गन्ध तिम्रो आफन्तहरूका लाशको !
(पोखरा)
घुम्ने मेचमायि अन्धो मान्छे / ५७

==भैरहवा==

टाढा-टाढासम्मजता हेन्यो उतै मैलो, फुस्रो धरतीउजाड, उदाङ्ग
आदिदेखि अन्तसम्म एकनास
न कतै गर्वले उठेको छ
न कतै बिनम्रताले झुकेको छ
न कतै उन्मुक्त मनले खुलेको छ
न कतै जलाउँदै लुकेको छ
नखदेखि शिखसम्म
वक्ष, नितम्ब केही पनि विकसित नभएकोबाँझी तरुनीको आडजस्तो सपाट,मुश्किलले तीस-चालीस
घरजस्ता घर
बाँकी कुभिन्डोका गाँड निस्केका
कृप्रा झुप्राहरू, डन्डीफोरझैं
यताउता जथाभाबी बेढङ्गा उठेका,मानिस :
कोही पूर्वका
श्ष्द् « घुम्ने मेचमायि अन्धो माल्छे
कोही पश्चिमका
कोही पहाड काँठका
कोही मधेश फाँटका
कोही भारतका, कोही भौोटका
तर सब यहाँ भेला भएका छन्‌खोजीमा हरिया नोटका
यहाँ मानिस कानेखुशी गर्छन्‌
नोट गतेको कागजे आवाजमा
पुरानो मोहर बजाएको आवाजमायहाँ मानिस हाँस्तछन्‌
यहाँ घाम उदाउँछ
पसलहरूका ढिकभित्रबाट
र बहीखातामा जिल्लाझौँ राता हुन्छन्‌यहाँ घाम डुब्छ कन्तुरमा
र बहीखाताका पाताहरू पहेँलिन्छन्‌सन्ध्याकालीन क्षितिजझौँ
टाढा-टाढा देखिन्छन्‌
बुटवलका डाँडाहरू केर-मेर.. केर...मेरबहीखाता सिरानीमा 'शुभलाम' लेखिएयो ठाउँ
एउटा यस्तो घरमा बसेजस्तो
जहाँ न भित्ता छन्‌
नखामा
न आँखा राख्ने भयाल छ
न हृदय सजाउने गमला
न हाँसो उमार्ने बारी छ
घुम्ने मेचमायि अन्धो मान्छे
१९
न कतै मीठो गीत सुनिन्छ
न कतै मनोहर दृश्य देखिन्छ
सुनिन्छ त फगत
हावामा पौडिरहेका ट्रान्जिष्टरब्रोझ्काइटिस्‌ भएका ट्रकहरूको खोकी,बस्ने उमेरे भएको बसहरूको ध्यार्र.. घ्यार्रलाहुरेहरूको बूटको आवाज
र मठ्याहा नेपाली बौली- 'अच्छा यार'र देखिन्छ त केवल
साँझमा
रिक्सा, साइकल, भट्टी र सडकमालाहरेहरू र कान्छीहरूको मांसाहारी प्यारउफ्‌ ! यो पट्याइलाग्दो ठाउँ
यो अत्यासलाग्दो ठाउँ,
जता हेत्यो उतै फुङ्ग उडेको
फुस्रो, न्यास्रो
भैरहवा
हिलोको तलाउबाट निस्केको
भैंसीको- 'भै'
तावामा छुटेर जलेको रोटीको- 'र'गालीजस्तो नरमाइलो तातो
हावाकौ- 'हबा' ।
६० ? घुम्ने मेचमायि अन्धो मान्छै

==एक कविता==

“भोक लाग्यो' ठिटोप्रति
न गाँसको प्रबन्ध
न बासको ठेगाना
तैपनि
बाँचेकै छ
हुर्केकै छ
यो मगन्ते ठिटो
नयाँ सडकको पेटीमा
पेटीजस्तै सधैँ असङ्ख्य पाउमुनि कुल्चिएर
(1 खा
कसैको वासनाको द्रुतगामी रकेटमा राखेरयो ठिटो उडाइयो
अनजान र अनिश्चित भविष्यको अन्तरिक्षमाबिना कुनै स्पेस सूट !
'अक्सिजन मास्क'
र सुरक्षित सञ्चालनको
तर क
घुस्नै सेचमाथि अन्धो मान्छे “
ही
बेवारिसपनाको भारहीन अवस्थाबाटसकुशल ओर्लियो
नयाँ सडकको पेटीमा
झुत्रो प्यारासुट ओढेर
छि। थि ।
यो शिशु
जन्मियो यिशूजस्तै
कुमारी आमाको गर्भबाट
र बसेको छ अहिले क
नयाँ सडकको पेटीमाल्याम्प-पोष्टको 'क्रस' बोकेर ।
कि 1
पुसको जाडो
रौं ठाडो हुने रातउदास, उजाड, फूटपाथएक कुनामा सिउरेर
सुतेको छ क झुत्रो बोरा र पुराना अखबार ओढेरअखबार : जसको छातीमा छापिएका छन्‌ठूला-ठूला अक्षरमा 'बालदिवस' को समाचार
मन्त्रीज्यूबाट उद्घाटन,मिठाइ र पुरस्कार वितरण
तथा बाल-बालिकाहरूको प्रगतिको विज्ञापन
सुत बाबा सुतसुत ज्ञानी सुत
६२ ८ घुस्नै मैचमाथि अन्धो मान्छे
सुत राजा सुत
यसरी नै निश्चिन्त भई सुत
एक दिन यस्तो पनि आउनेछ
जब तिम्रा यी अखबार र झुत्रे बौोराकालुगा पनि
झुन्डयाइने छन्‌- म्युजियममाकालुपाँडेजस्तै
कालुपाँडेको लुगासँग
र त्यस बेला लेख्नेछ इतिहासकारले“उहिले-उहिले' को नेपालमा
दुई थरीका मानिस थिए
एक थरी
जो अखबारमाथि पल्टन्थे
हेडलाइनको सिरानी हालेर
महत्त्वपूर्ण खबर बनेर,
अर्को थरी
जो त्यही खबरको न्यानो ओढेरपुस-माघको जाडो काट्थे बेखबर भएर......उहिले-उहिलेको नेपाल
एउटा बासी अखबारजस्तो थियो ।
घुम्ने मेचमाथि अन्धो मान्छै /

==दुई सेता कलिला हत्केलाको परेवा :तिम्रो नमस्ते==

कौसीमा उभिएर लज्जानत
तिमीले मतिर गुलाफी हतारमा उडाएको
दुई सेता कलिला हत्केलाको परेवा : तिम्रो नमस्तेदिनभरि
मेरा आँखाको आकाशभरि
तिम्रो कौमार्यको सेता पखेटा फिंजाएर उाडिरहन्छसाँझभरि
मेरो हृदयको क्षितिजभरि
तिम्रो कैशोर्यको गुलाफी रङ्ग छरिरहन्छ
रातभरि
मेरो निद्राको दलिनभरि
तिम्रा सप्तरक्की चुराहरूको बुट्टा जडिरहन्छ
र सधैंभरि
सधैं-सचैँ सञैभरिको निम्ति
मेरो मुटुभरि
मेरो परेलाभरि
६४ ” घुम्बे मेचमाथि अन्धो मान्छे
मेरो हुकढुकीभरि
तिम्रो एकलासपनाको अस्फुट प्रार्थना र
खित्काहरू भरिरहन्छ ।
कौसीमा उभिएर लज्जानत
तिमीले मतिर गुलाफी हतारमा उडाएको
दुई सेता कलिला हत्केलाको परेवा :तिम्रो नमस्तै ।
घुम्नै मैचमाचि अन्धो मान्छे ” ६१

==चिसो एष्ट्े==

यहाँ जो आउँछन्‌
मुटुभरि आगो, ओठभरि ज्वाला बोकेर आउँछन्‌
यहाँ जो बस्छन्‌
हत्केलाभरि खरानी र आँखाभरि धूवाँ बोकेर बस्छन्‌
र यहाँबाट जो जान्छन्‌
पोल्टाभरि निभेका विश्वासहरू र ठुटा सपनाहरू सोहोरेर जान्छन्‌यस्तो छ यो चार भन्ज्याङ खाल्टो
एउटा चिसो एष्ट्रेजस्तो छ
यो चार भन्ज्याङ खाल्टो ।
६६ / घुम्ने मेचमायि अन्धो मान्छे


==अभिशप्त घर==

जब-जब बायाँ र दायाँ पट्टिका छिमेकीहरूले
एकार्काको छानामाथि ढुङ्गा बर्साउँछन्‌
यस घरको छानामा घाम ताप्न बसेकी बूढीको चश्मा रकौसीमा रमिता हेरिरहेकी दुलहीका चुराहरू फुट्छन्‌,आच्यारातमा जब छिमेकीहरूले आपस्तमा
जहाँबाट जे पायो त्यसैले कुटाकुट गर्छन्‌
भोलिपल्ट बिउँझेर यस घरको बातको रोगी बूढालेआफ्नो लौरी भाँचिएको पाउँछ ।
यस्तो छ अभिशप्त घर
डढेलोको बीचमा उम्रेको खरजस्तो छ यौ घर ।
घुम्ने मेचमाथि अन्धो मान्छे “ ६७

==म==
१. म एक पुत्र
एक पति
र एक पिता हुँ
२. म एक न्वारानएक बिबाहर एक पिता हुँ
३. म एक होटलएक बोतलर एक प्याला हुँ
४. म एक श्रमएक उत्पादनर एक ज्याला हुँ
भर, म एक इन्टरमभ्युएक लामो क्युर एक क्यान्डिडेट्‌ हुँ
ईद ” घुम्ने मेचमायि अन्धो मान्छे
१०.
११;
म एक खाली बिलएक खाली विभागर एक खाली पेट हुँ
म एक सभाएक श्रोताएक वाह
र एक ताली हुँ
म नेताजीको एक गीतएक भाषणर एक गाली हुँ
म एक जुलूसएक उफ्रचाइँएक नारा
र एक झन्डा हुँ
म एक आवश्यकताएक माग
एक विरोध
र एक डण्डा हुँ
म केबल एक जुत्ताएक सुरुवाल
एक कमीज
र एक कोट हुँ
घुम्ने मेचमायि अन्धो मान्छे / ६९
१२. बस म केवलएक क्रान्तिएक प्रजातन्त्रएक चुनाउर एक भोट हुँकेवल एक भोट हुँ।
७० ? घुम्ने सेचमाथि अन्धो मान्छे

==रात काठमाडौं प्रात:==

बाग्मतीपारि स्याल,
र वारि कुक्रहरू कराउँदा
सशङ्िकत पोथी कुखुराझैं
घिच्रो तन्काएर
हेर्छन्‌ देवलहरूले
वरिपरिका खोरहरूलाई
पखेटा झारेर
र अन्धकारले तिनलाई डोकोभित्र छोप्छ ।अज्ञात दुलोबाट निस्केर
डस्छ गोमनले काठमाडौंलाई
र बिष सर्दै-सरबै धरहराको दुप्पोनिर पुग्छ,गल्लीहरूका नसाभित्र रगत
कालो हुँदै जान्छ
एक्कासि अदृश्य कुनै धामीको
मन्त्रमा बाँधिएर
घुम्ने मेचमाथि अन्धो मान्छे / ७१
मुग्ध सर्प : नयाँ सडक
सल्बलाउँदै आउँछ
आङमरि धामीले फालेका
मन्त्रबद्ध सेता कौडाहरू टाँसेर
र चुस्छ, चुसिरहन्छ रातभरि
बेहोश काठमाडौंको शरीरबाट आफ्नो विष
बल्ल-बल्ल प्रात:मा
चल्मलाउँछ काठमाडौं पीडामय बेहोशीबाट-बिउँमेर
र बोली फुट्छ अनि स्तब्ध धाराहरूका
र हाँस्त थाल्छन्‌ उन्मुक्त भ्याल र ढोकाहरू ।
७२ घुम्ने मेचमाथि अन्धो मान्छे

==शीत-युद्धकालका बाँदरहरू==
हातमा फोहर लागेका
बाँदर सदा र सर्वत्र
दुर्गन्धले पीडित हुन्छ
सुन्तलाको घारीमा क
दुर्गन्धले निसासिन्छ
गुलाफ फुलेको देख्ता
उसले नाक थुन्छ
दूषित हात उचालेर
आफ्ना अङ्गहरूलाई
बचाउने चेष्टा गर्छ
घुणित स्पर्शबाट आफ्नै हातकोअनि सफलताको चीत्कार बोकेररज बन-बन दगुर्छ
रूख, ढुङ्गा आदिमा हात पुस्छखोला-नालाको पानीमा हात चोपेरक मुक्त हुन खोज्छ दुर्गन्धबाटतर, प्रत्येक प्रयासपछि
हात सुँघ्दा दुर्गन्ध
घुम्ने मेचमाथि अन्धो मान्छे / ७३
झन्‌ बढेको पाउँछ
अनि बहुलाझौँ
रूख हाँगाहरूका साराफलफूलहरू झार्दै
सुगन्ध र स्वादलाई मेटेर
कम गर्न खोज्दछ आफ्नो
दुर्गन्धको प्रभावलाई
र अन्तमा निराश भएर
कुनै ठाउँमा बसेर ज बर्बरतापूर्वकघोद्न थाल्छ आफ्नो हात ख्रोढुङ्गामाथि
उसले ढुङ्गामा हात घोट्छ र सुँघ्छउसले आफ्नो हात सुँघ्छ र घोद्नथाल्छ र घोटि नै रहन्छ
तबसम्म
जबसम्म कि उसको हात बेकम्मा हुँदैनशङ्कालु बाँदरको जब एकचोटिहात गन्हाउँछ
उसले बगैँचालाई उजाड
र आफ्नो हातलाई लुला बनाउँछ ।
(रूपरेखा)
७४ ” घुम्ने मेचमायि अन्धो मान्छै


==बेड-ल्याम्प==

भोरको उज्यालोमा उसलाई निभाएरसचैं-सघैँ म घरबाट निस्कन्छु
र दिन-दिनभरि
सूर्यसरि
यस क्षितिजबाट त्यस क्षितिजमाभट्किरहन्छु
मानिसहरूको बीचमा
अनि जब रातमा घर फर्कन्छु
र त्यहीं त्यसरी नै
निभेर झोक्रिएर बसेको हुन्छ
जाग्छ मनको कुनै कुनामा
एक अव्यक्त माया
र हठात्‌ म उसलाई स्पर्श गर्न पुग्छुक खुशीले धप्प बल्छ
उ मेरो कोठाको 'बेड-ल्याम्प !'
र मेरी 'धर्मपत्नी' ! !'
(आधुनिक नेपाली कविता' बाट)
घुम्ने मेचमाथि अन्धो मान्छै / ७५

==प्रातः एक आघात==

प्रत्येक दिन
चोरभझौं सुटुक्क आएर
मलाई भोरले अलिकति निचोर्छ
ब्यूँझन्छु म किरणहरूको स्पर्शले
देख्छु प्राचिका नियमित रूपमा माभझिएकासेतासेता उज्ज्वल दाँत
हुन्छ मनको कुनै कुनामा
एक हल्का तर तीक्ष्ण आघात
आह ! सकिंदै गइरहेछ मेरो जीवन
प्रत्येक दिन एक निश्चित मात्रामा दुथपेष्टझैँ ।
७६ - घुस्ने मेचमाथि अन्धो मान्छे


==मानी नभएको जिन्दगानी==

आउँछन्‌ जब किरण भोरका
भ्यालभित्र ज्वरको रापझै
उठ्छ चूपचाप ओछ्यानबाट
घाममा सुकाएको गीलो कपडाको बाफझौंहराउँछु दिन-दिनभरि घरबाहिर
रक्सी पिएर बिर्सेको पापझौँ
रातको साथमा घर फर्कन्छु
नशा उत्रेपछिको पश्चात्तापझैँ
आह ! यसरी बितिरहेछ्‌ जीवनसन्तिपातको रोगीको प्रलापझौँ ।
घुम्ने मेचमाथि अन्धो मान्छे
७७

==रिक्त शय्याको स्थानबाट==

शय्याको» मर्खेर रिक्त भएको स्थानबाटउठिरहेछ तातो बाफठुवाक...ठ्बाक...ठ्वाक
ठक...ठक...ठक्क
तल भन्याङमा सुनिन्छ
टाढा गइरहेको
क्रमश: क्षीण भइरहेको
कसैको परिचित
तर असन्तुलित पदचाप
एकछिनको निम्ति वातावरण बेहोश हुन्छपुनः सुनिन्छ कोर्राको फटकार
बग्गीको खड-खड, घोडाको चीत्कारबाटोको ढुङ्गा र माटोको सम्मिलित हाहाकारम भने शय्यामा पल्टिरहेर
निस्पन्द, निश्चल, शिथिल, चूपचापसोचिरहेछु मैले
एकैछिन पैले
७८  घुम्बे मेचमायि अन्धो मान्छे
के गरें- प्रणय कि पाप!
पुनः सोच्छु- यो म के सोचिरहेछु
के यो मेरो सोचाइ मात्र ? जिज्ञासा मात्र ?
कि मेरो अन्तस्‌ले मसित लुकाएको पश्चात्ताप ?
घुम्ने मैचमाथि अन्धो मान्छे / ७९


==सेरो जीवन लेकझैँ==

मेरो जीवन लेकझैं बिरानो थियो
मेरो दुनियाँ
मुर्दा पोल्ने बगरझैँ सुनसान थियो
र म आफ्नो जीवनको लेकमा
चमरी गाईको गोठालोझैं एक्लो थिएँ
तर एक-दिन
तिमी मेरो जीवनमा भैँचालोझैँ अकस्मात्‌ आयौतिमीले मसित प्रीत लायौ
मेरो स्वरमा-स्वर मिलाएर गीत गायौ
मैले बधाई दिएँ आफ्नो यौवनलाई
अन्तमा तिमीले पनि कसैको प्रीत पायौ
तर
जस्तो कि थियौ मलाई डर
निरन्तर अपमानित भएको मानिसको हृदयभित्रअभिमान थाकेझैं
वृद्ध शरीरभित्र प्राण थाकेझैँ
तिमी मेरो प्यारमा थाक्यौ
अनि फेरि आउँला भनी
० ८ घुम्तै मेचमायि अन्धो मान्छे
नदीको लहरमा नाचेको पातझैंभोरको प्रतीक्षामा बाँचेको रातझैंतिमी बेपत्ता भयौ
कुन्नि कता गयौ
यद्यपि मलाई थाहा थियो
तिमी अब कहिल्यै आउँदिनौ
मेरो स्वरमा स्वर मिलाएर अब तिमीलेकहिल्यै गाउँदिनौ
तैपनि मैले तिम्रो प्रतीक्षा गरेँअसङ्ख्य मिलनको इच्छा गरेँतिमी भने
कुनै अप्रसिद्ध नयाँ लेखककोप्रथम पुस्तकको दोस्रो संस्करणझौंबादा गरेर पनि कहिल्यै आइनौम भने
आज पनि विना कुनै आशकोविना कुनै विश्वासको
कुनै कुरूप बूढी कन्याको सिउँदोलेसिन्दूरलाई पर्खेझैँ
तिमीलाई पर्खिरहेछु
किनकि आज म भित्र-भित्रैहिमशिलाझौँ चर्किरहेछु ।
घुम्ने मेचमाबि अन्धो मान्छे / मत

==“भ्‌पी' शेरचन==
(व्यङ्ग्यात्मक सेल्फ पौटेट)
केही लेख्छन्‌
यसो हेर्छन्‌
चित्त बुझ्दैन
अनि केर्छन्‌
पुनः लेख्छन्‌
पुनः हेर्छन्‌
लामो सास फेर्छन्‌कठैबरा, बिचरा“भूपी' शेरचन !
२ / घुम्ने मेचमावि अन्धो मान्छे

==असार==

दूर लाहुरबाटलामो याद
र छोटो बिदा बोकेर
प्रत्येक वर्ष
दसैँमा घर फर्कने लाहरेझैं
हृदयभरि सँगीसाथीको लागि प्यार बोकेरझोलाभरि दिदीबहिनीहरूका लागि उपहार बोकेरखल्तीभरि सोल्टिनीका लागि इन्द्रेनीको हार बोकेरगुन्टा बोक्ने भरिया बादललाई
फकाएर फुलाएर
अघि-अघि
छिटो-छिटो पठाएर
पछि-पछि आफू
झुम्दै-झाम्दै
नाच्तै गाउँदै
बाटोभरि मादल बजाउँदै
बूटको आवाजले
घुम्ने मेचमाथि अन्धो मान्छे ? ५३
आकाश घन्काउँदै
हतार-हतारचुहाउँदै पसीनाको धारप्रत्येक वर्ष आउँछ असार ।
यड / घुम्ने मेचमायि अन्धो मान्छे


==जीवनको अँध्यारो सडकमा==

जीवनको अँध्यारो सडकमा
सफलता
साइकलको डाइनेमाबाट बल्ने बत्तीझैँ लाग्छकि जबसम्म
गतिको पैडिलमाथि
मेरो खुट्टा चलिरहन्छ
मेरो पथमा यो बत्ती बलिरहन्छ
तर जसरी नै म थाक्छु
र मेरो खुट्टा रुक्छ
अन्धकार मेरो अगाडि आएर भुक्छ ।
घुम्ने मेचमाथि अन्धो मान्छै क

==हिंडदा-हिंडदै==

हिंड्दा-हिंड्दै केही सम्झेरबटुवा बाटोमा हाँसेझैँंकिसानको हृदय अन्न बनेरखेतको माटोमा हाँसेझैँ
तिमी हाँस्ता यस्तो लाग्छ प्रिये !तिमी मेरो साटोमा हाँसेझौँ ।
यई ? घुम्ने मेचमाथि अन्धो मान्छे

==दुई टुक्रा==

जी.
द्र
जहिले पनि भर्खरकी किशोरीजस्तीसाँच्चिकै तिमी हिमालकी छोरीजस्तीकुन्नि के छ तिमीमा, जो अरूमा छैनकि तिमीलाई जति पाए पनि थोरैजस्ती
. एकलास तिम्रो बाटोमा रमाइलो साथ दिन सक्तिनँ म
तिमी धाकेर ढल्दा सहाराको हात दिन सक्तिनँ मबर्सनै नपाई डाँडा काटेको बादल मेरो यौवनचाहेर पनि ए ओइलाउँदी कली ! वर्षाद दिन सक्तिनँ म ।
घुम्ने मेचमागि अन्यो मान्छै / दछ

==मेरा साथीहरू==

मैले पिएकोमा रिसाएका साथीहरूपिएर त हेर, पिउन झन्‌ गाह्रो छ ।मरेर शहीद हुनेहरू
जिएर त हेर, जिउन झन्‌ गाह्रो छ!'
अय ८ घुम्ने मैचमागि अन्धो मान्छे

==साज्जा प्रकाशनका केही कविता “काव्य==

अराजक अक्षरहरूआमाको सपनाएउटी छोरीको कथाएक फूल अनेक पत्रएक्लो विजेताकठघरामा उभिएरकाँडाका फूलहरूचिसो च्‌ह्लोजीवनको लय
ठूलो मान्छे
ताराका काँचा रङदाजै ! कविता गाउँमै छधर्तीको गीतनफुलैका फूलहरूनाङ्गो तारपञ्चदशिका
भूपी शैरचनका कवितामुनामदनमुटुनेरीको सिस्नेरीमृत्यु-कविताराजेश्वरी
लक्ष्मी गीतिसङग्रहलालित्य (भाग १, २)
समसामयिक साक्गा कविता
सास्जा कविताहस्ताक्षर
विजय सुब्बागोपालप्रसाद रिमालकृन्दन शर्माकृष्णहरि बरालपुरुषोत्तम सुवैदीविष्णुविभु घिमिरैमनु ब्राजाकीबालकृष्ण समश्रवण मुकारुङकृष्णभक्त श्रेष्ठरत्नशमशेर थापाभूपाल राई
दिनेश अधिकारीक्षेत्रपताप अधिकारीशैलेन्द्र साकार
अनु. भरतराज पन्तसं. शिव रेग्मीलक्ष्मीप्रसाद देवकोटाशिव गौतम
मञ्जुल
माधव घिमिरैलक्ष्मीप्रसाद देवकोटालेखनाथ पौडचालसं. डा. तारानाथ शर्मासं. चूडामणि बन्धुदेवेन्द्र नेपाली
मुद्रक : सामा प्रकाशनको छापाखाना, पुलचोक, ललितपुर, फोन : ५५२१०२३, फ्याक्स : ५५४४२३६
[[category: Step 02]]