अन्तिम निम्तो

फडाँ॥7€60 87:

७०,ने७साझा शिक्षा ई-पाटीताइ बरा

४//४४/.[१1॥51916919%90.018१५४४///.०।616|0901.018

लेखिकागिता केशरी

|

सेभ दि चिल्ड्रेन यू.एस.महाराजगन्ज, काठमाडौंनेपाल ।

बब प्रकाशक :पुस्तकलेखिका

प्रथम संस्करणसर्वाधिकार

सेभ द चिल्ड्रेन (यू.एस)- अन्तिम निम्तो

- गिता केशरी

- वि.सं. २०५१

- प्रकाशकमा सुरक्षित

सन्‌ १९८१ को जुरुतिर अमेरीकामा एउटा यस्तो गोग देखा पत्यार जन गोग लागेमामानिस बाच्न । यो रोगको नामाकरण एड्स भनेर गारियो । आहिले एडम गोंगविश्वका घौँ जसो ठाउहशुमा प॒गिसकेको छ । वैज्ञानिकहरु, विशिष्ट अनुमन्धानक्ताहरुयस रोगको उपचारको औषधी तथा खोप चनाउनमा तल्लीन छन्‌ तर आजसम्म त्योसफलता उनीहरुलाई प्राप्त भै सकेको छैन । विकसित राष्ट्रहरुमा भन्दा किकासोन्मखराष्ट्रहहमा यो रोग बढ्दो गतिमा फैलदो छ । यसको प्रमख कारण नी राष्ट्रहरुकाजनतामा शिक्षा र ज्ञानको कमी नै ह्वो । एड्स, एच.आइ.भी. रोग अन्य रोग जस्तोस्वास प्रस्वास, पानी तथा सामान्य ब्यवहारबाट सर्दैन । समयमै यसबारे जानकारी दिइसवै मानिसलाई आफूनो व्यवहारमा सतर्कता तथा होसियारी अपनाउन सके यो रोगफैलने सम्भावना घेरै कम हुनेछ । त्यसैले रोग लागिहालेमा उपचार नै हन नसक्ने यसरोगबाट आफु बच्नु र अरुलाई वाँच्नको लागि जनचेतना जगाउनु प्रतेक सचेतनागरिकको कर्तब्य हो ।

हाम्रो देश नेपालमा सन १९८८ देखि एड्स रोग देखा परेको छ । औपचारिक रूपमाएच.आइ.भी. एड्सका रोगीहरुको संख्या त्यतिसाह्ै डरलाग्दो अनुपातमा तदेखिएना गनब्यबहारिक रुपमा हेर्दा यो रोगका जिबाणुबाट घेरै मानिस आर्कामट भएको र वत वारेब्यापक जनचेतना जगाउन नसके नराम्रोसग यो रोग फैलने सम्भावना छ । गर्ने करालाडंमनन गरेर श्रीमती गीता केशरीले साहित्यको माध्यमवाट हाम्रा गाउ घरको स्थिति

सहन हाम्रा ब्यवहार वारे प्रकासपारी एड्स रोगले हामीलाई कसरी आकमणगर्ने सक्छ रयसबाट बच्न कस्तो सतर्कता अपनाउन पर्छ भन्ने कुराका ज्ञान दिन यो उपन्याम लेख्नभएकोमा उहांलाई हार्दिक धन्यवाद दिनै पर्छ ।. एच.आइ.भी एड्खख र्‌ यौन गोगवारजनचेतना जगाउने यो उहांको पहिलो प्रयास हो । उहाका कशल हस्ताक्षर र सबलविचारहरुले आउंदा दिनहरुमा पनि जनचेतना जगाउने प्रयास गर्नुका मानव साथै जीवतकोमुल्यलाई बफाउन सकुन भन्ने हामी कामना गर्छौं ।

अन्तमा यस पुस्तकको अध्ययन गर्ने सम्पूर्ण पाठकले आफुले प्राप्त गर्न भएको ज्जानआफूनो परिवार, साधी छर छिमेकी नातेदार तथा गाउँ समाजलाई जानकारी दिइ एड्स

राग रोकथाम वारै प्रचार प्रसार गर्नमा सहयोग गर्न हुनेछ भन्ने पूर्ण विस्वास लिएका॥ |

मेभ द चिन्डन 'युण्समहाराजगजकाठमाडौ ।

भूमिका

जनसन्देश वोकेको यो प्रस्तुत “अन्तिम निम्तो” यौन तथा एड्स रोगबारेको जानकारी सवै समक्ष पुन्याई यसलाई फैलिनबाट रोक थामको उपायहरूअपनाइ कसरी समसामाजिक जीवन सुचारू रूपले चलाउदै जान सकिन्छ भन्नेचेतना जागरण गराउन तैयार पारिएको हो ।

हाम्रो देशभित्रको कुना कुनामा यो सन्देश पुर्न सकोस्‌ भन्ने अभिलाषाराखेर यसलाई नाटकको रूपमा लेखेर चैत्र १६ गते २०५० देखि शुरू गरीवैशाख १६ गते सम्ममा दश भागमा क्रमिक रूपले रेडियो नेपालबाट प्रसारणगरिसकेको छ । सायद सुन्नु भएकै पनि होला ?

हाम्रो यहाँको रहन सहन चलन चल्ति व्यवहार संस्कृति र गाउँघरकोस्थितिको परिवेशमा रहि व्यतीत गरिने जन जीवनमा व्यवहारिक कठीनाइकोसाथमा कसरी अन्जानमा नै एड्स जस्तो भयंकर रोग निम्त्याइ रहेका हुन्छौँ, योरोग के कस्तो हुन्छ, कस्ता व्यक्तिहरूलाई छिटै सर्न सक्छ, रोग सर्न सक्नेकारणहरू के कस्ता छन्‌, यस रोगले छोएको छ या छैन भन्ने जानकारी 'के गरीलिन सकिन्छ, कस्ता कस्ता कर्ममा लागेका व्यक्तिहरूले कस्तो कस्तो स्वास्थ्यकोअवस्था हुन जाँदा सतर्क रहनु आवश्यक छ, रोगले आफुलाई आक्रमण गरेकोथाहा पाएपछि घर समाजका अरू सदस्यहरूलाई वताउनु उपयुक्त हुन्छ या हुदैन,एड्सको विरामीको मनोभाव कस्तो हुन्छ उसलाई परिवार या समाजमाहेलमेलको साथ रहन दिन सकिन्छ या सक्दिन र त्यस्तै दैनिक मानव जीवनमासाथै वस्दा घट्न सक्ने कुन कुन कर्मबाट यो रोग सर्दैन र यस रोगकोनियन्त्रण गर्न रोगीले होशियार हुन सके मात्र यसलाई हामीले नियन्त्रण गर्नसक्छौँ भन्ने तथ्य कथानक शैलीबाट एउटा समस्यापूर्ण अशान्त दैनिक जीवनबिभिन्न व्यक्तिको सिर्जना गरी यसमा वर्णात्मक रूपबाट देखाइएको छ।

यस कथामा विस्तार गर्न गाउको जीवन छानिएको भए तापनि यो रोगशहर वासिहरूलाई लाग्दैन या सरेको हुदैन भन्ने छैन । यो सर्ने कारण फैलिनेकारण र होस्‌ पुग्याउन पर्ने कारण सवै, सवैका लागि एकै हुन्‌ । यस रोगलाईहामी आफैले आफ्नो शरीरमा निम्त्याएका हुन्छौँ र यसको जीवाणुले शरीरमाभित्रिएर रोग लाग्नबाट सुरक्षा गर्ने शरीरको प्रतिरोध प्रणालीलाई नष्ट गर्छ ।रोगीको शरीरबाट निस्केको यी जीवाणु आलो रगतसँग मिसिएर या पुरूषको

शुक्रकिटबाट या स्त्रीको अंगरसबाट निस्किएर एक अर्काको शरीर भित्र प्रवेशगरेको हुन्छ । यसैले यौन क्रिया नैसर्गिक भए तापनि यसैबाट रोग सर्न सक्नेसम्भावना रहन गएकोले सावधान रहेर नै सम्पर्कमा आउन्‌ गति आवश्यक छ ।एड्स रोगको रोकथामको लागि उठाइएका प्रत्येक कदममा सहयोगी वनौ । रोगफैलिनुको कारण रोगीसँग साथै वसेर होइन रोग सर्न सक्ने सम्भावित विषयमाहेलचक्राइ गर्नाले हो । रोगको आक्रमणबाट व्चौ र बचाऔं, जीवन सवैको लागिअमूल्य छ।

लेखिकागीता केशरी

अन्तिम तिम्तो

कुनै पनि चित्रकारले आफ्नो चित्रपटमा नेपालको प्राकृतिक सौन्दर्यउत्तार्न चाहन्छ भने उसले सर्व प्रथम कोर्न थाल्छ एक छेउ देखि अर्को छेउसम्मपसारिएको पहाड, जसको पछाडीबाट देखाइएको हुन्छ हिम शिखरहरू, अनितिनैको खोचबाट वेगले भर्दैको हुन्छ एउटा छहरा । यही छहराको पानीलेखोल्चा काट्दै तल तल बगिरहेको हुन्छ भने किनाराको पाटाहरूमा खडागरिएका हुन्छन्‌ साना साना नेपालीपना झल्काउने रातो माटोले पोतेका परालेघरहरू जसको सौन्दर्यलाई अरू रम्य पार्न फुलाइएका हुन्छन्‌ गुराँस यालालुपाते ।

ठीक यस्तै सौन्दर्यमय परिवेशमा फूलदेवीको सानो पराले घर छ जहाँउ बहिनीको दुई छोरीहरूलाई साथमा लिएर वसेकी छे । त्यस घर भित्रबितिरहेका यिनीहरूको जीवन पनि के यत्तिकै मनमोहक होलान ? हिड्नोस्‌ हामीएक फेर त्यहाँ गएर पनि चिहाएर हेरौं । यी मध्ये कान्छी छोरी हुने भर्खरशहरबाट आएकी छ । उ अलि अस्वस्थ्य पनि छे । सानै उमेर देखि शहरमाबसेकी हुनाले उ दिदी चन्द्री भन्दा केही जान्ने सुन्ने र हक्की पनि छे । छ्प रशहरिया लबाइ, बोलीचालीले गर्दा चद्रीपट्टि भन्दा उ तर्फ ज्यादा चाहना सबैलेराखेका छन्‌ । तर उ आफुलाई अरूको चाहना पुरा गर्न सुम्पन्त चाहन्न ! उरिसाउछे पन्छन खोज्छे । त्यहा कलह मच्चिरहेको हुन्छ । फूलदेवी भन्छे, “योआएर के गर्नु झन वाधा भएकी छ” ।

अर्कि छोरी चन्द्री फूलदेवीको हातको कठपुतली भएर बाँची रहेकी छ ।उ केही जान्दिन र लाचारी वस सम्भझेकी हुन्छे स्वास्नी मान्छैले योव्यावसायभन्दा अर्को के नै गर्न सक्दा रहेछन्‌ र ? यस्तै सोच लिएकी चन्द्रीआफुलाई रातोदिन लुटाइ रहेकी हुन्छे । उसैको अज्ञानता लाचारी र नग्नताकोफाइदा लिदै ढल्दो उमेरमा पुगेर पनि बिभिन्न अभिलाषा राखेर फूलदेवी वसेकीछ। उ थुप्रै पैसा छिटो छिटो कमाउन चाहन्छे र भन्ने गर्छै अर्को वर्ष यो परालेछानो बदल्नु परेकोछ, यताको कुनामा एउटा पाको इटको गाउ्हो लगाई कोठानिकाल्नु छ । छोरीहरूलाई भन्छे, उमेरलाई यसै खेर नफाल । बुदढ्यौलीमा केगर्छौं भन्ने छ ? सानो तिनो रोगले शरीर भएपछि नछुने हुदैन तर यसलाई यसैमिचि दिन सक्ने हुनुपर्छ, बुझ्यौ के ? उ आफैं पनि रक्सि बनाउछे मासु माछापकाइ शहर तर्फ लाग्ने यात्रु र गाडी चालकको लागि बिहानैदेखि खाना पकाइ

१

कुरेर बसेकी हुन्छे । उसको प्रयास सँधै तिनीहरूलाई आफै कहाँ वास वसाउनेरहेको हुन्छ । त्यो गर्न छोरीहरूलाई अगाडि पार्ने, मीठा रमाउने कुरा आफैनिकाल्ने र जुन बेला भन्यो कुखुरा काटेर खाना तैयार पार्न उ तम्सि रहेकी हुन्छेउसमा प्रशस्त जाँगर छ, पैसा बटुल्न । उसलाई छक्काउन हतपत कसैले पनिसक्दैनन्‌ । उ असुल उपर जुनसुकै तरिकाले पनि गरी छोडछे ।

त्यस घरमा आति जाति गर्नेहरूको ताँती कहिल्यै छुटेको हुदैन ।तिनीहरूलाई देख्दा याद आउछ ती पुतलीहरूको जो वत्तिको प्रकाशले के आकर्षितपारेको हुन्छ त्यसै झूमिदै आउछन्‌ र आफै जलेर खाक हुन्छन्‌ कस्तो शक्ति छत्यो ज्योतीमा,जसले मृत्यु बिर्साइ दिएकोछ, आफ्नो मृत्युको कारण ती आफै बनेरखोज्दै झुम्मीन आइ रहेका हुन्छन्‌ । के यसलाई कालले पठाएको अन्तिम निम्तोनमान्ने ? त्यस्तैछ फूलदेवीको भट्टि पनि जुन रफतारले चलि रहेकोछ । ग्राहककोसंख्या दिनहूँ वढ्दो छ । फूल देवीको दाउ छोरीहरूलाई अगाडि सार्नु भन्दा बढीरक्सि र मासु वेच्नमा भट्टिमा आउने ग्राहकहरू भन्छन्‌ “अव पुग्यो मासुसत कुनै पनि थप्नु । खुवै मीठो वनाइछौँ, आमै । अव कामको कुरोगरौं ।”

फूलदेवी तैपनि मासु रम्सिनै थप्नमा जोड गर्दै भन्छे, “मीठो बनाइछौंचाहि भन्छौ थप्नु भन्ने छैन लौ यति त अरू खाओ” भनेर रिकापीमा हालि दिन्छैर किच्च हाँस्छै । उ सोच्छे मैले त्यसरी यिनलाई छोप्नु पर्छ । छ्याम्वा लाई हुनसम्म झोक चल्दैन । उ कराउन थाल्छ " कै भएकी हँ तिमीत ? पुग्यो भन्दा पनि के को यत्रो जोड यही खुवाउनमा गर्छौ ? यहाँ यही मात्रखान र तिम्रा ती थोते दाँत मुजा परेका अनुहार हेर्न भनेर हामी आएका होइनौ,खुरूक्क कान्छीलाई नै यता बोला ।”

फूलदेवी पनि कम वाठी छैन जवाफ दिइ हाल्छे, “के लुकाएर मैलेराखेकी छु र कान्छी आएर तिमीहरूलाई तृप्त पारेर ख्वाइ पठाउछे । पकाएकाखानाहरू यी यिनै हुन ? सन्ते भन्छ “के आमै सद्याउन लागेकी त होइन, ?कुरो पट्ै नबुझ्ने हुन लागिन, कि नबुझेको बहाना गर्दे छौँ, ए ? यही खाना मात्रहो भने यहाँसम्म धाएर किन आउनु पर्छ घरैमा खाइ नखाइ छ नी । वरू हाम्रोसाथ आउछौँ भने आउ तिम्रा पेट चर्कने गरी ख्वाएर पठाइ दिन्छौ ।

फूलदेवी भन्छे, “त्यसो भए के खोजेका हौं त ? खुलाएर भनन, किन मसंग जड्डन्छौं, व्यधैं ? छ्याम्वालाई प्रशस्त रक्सि लागि सकेको हुन्छ । उलरबराएको स्वरमा भन्छ “ खै कान्छी अझै आइन सन्ते ? वोलान भनेको वोला1 के चाहिन्छ त्यसलाई यो छ्याम्वाले दिन्छ, दिन सक्छ ... अझै ।

फूलदेवी वल्ल खुल्दै भन्छे, “के भनेर अहिले नै कान्छीलाई वोलाउछु ।तिमीहरू जस्ता लुच्चालाई मैले विर्सेकी छु र ? अस्ति खुरूक्क आई कान्छी चन्द्रीदुवै संग मन परि हाँस खेल गरेर लुरूक गयौ । म भने मासु चिउरा रक्सि ठीकपारेर कहिले भन्लान र लैजाउला भनेर कुरिरहेकी । चन्द्रीलै पो आएर भनि“कसलाई ठीक पारेर कुरेर वसेकी आमा, तिनीहरू त गए, अव सप्पै तिमी नैखाउ” भन्दापो म झसङ्ग भए । अव त निश्चय गरेकी छु पहिले खाने पिउनेनगराइकन छोड्दै छोडदिन ?

सन्ते हाँस्दै भन्छ “ए, कुरो त यस्तो परेको रहेछ र पो यौ आमैले त्यसदिनको घाटा पनि आनै उठाउने कोशिश गरेकी रहिछन्‌ ।

फूलदेवी:- हो त तिमीहरू जस्ता छट्टुलाई यस्तै गर्नु त पर्छ ।

छ्याम्बा फूर्ति देखाउदै भन्छ, “लौ भन कति नोक्सानी तेरो भयो त्यो सप्पै आजैतिरेर जान्छु भएन अव ! कान्छीलाई एक फेर वोलाइ दे आमै तिमीलाई मवक्सिस्‌ पनि दिएर जान्छु । म को, कसको छोरा, तिमीले राम्ररी चिनेकी छौत्यति पैसा तीर्न नसकेर भाग्ने म होइन, बुझ्यौ के ?”

फूलदेबीः पैसा नभएकाहरूलाई त यहाँ कसले छिर्न दिन्छ र ! पैसावाला होस्‌ यागरीव त्यो जाच्ने हाम्रो काम होइन । लौ नोक्सान वेहोछौं भनि हाल्यौ यसपटकलाई वोलाइ दिन्छु, हेरू तिम्रा इमान कति सम्मका रहेछन्‌ ।

सन्तेः बोलाएर त हेर अनि चिनौली हाम्रो वोली कति पक्का रहेछ ।फूलदेवी; तैले मात्र भनेको भए म के पत्याउथे, तँ यो छ्याम्वाको पछ्नुटे त होस्‌ती?

फूलदेवी यति भनेर हाँस्दै वोलाउन थाल्छे .... कान्छी ... ए कान्छी छिटो ठीक्कपरेर तल आइज त । यहाँ वावुहरू आएका छन्‌ । तँलाई नै खोजदै छन्‌ ।कान्छीको कुनै उत्तर नसुनेपछि फूलदेवी फेरि फतफताउन थाल्छे र कराउदैवोलाउछे, “ किन बोल्दैन ? कत्ति सुति राख्न मात्र सक्छे यो केटी ता । कस्तोनिन्द्रा पाएकी हो यसले । साँझ पनि सुत्छ्ले । विहान पनि सृति मात्र राख्छै ? अनिके राखूत शाहरियाले यस्ती काम चोरलाई ।

सन्तेः आ यो आमा त कति छोरीहरूलाई गाली गर्छौ ? आफ्नो घर फर्केकी छकामकाजबाट फूसर्त पाएको वेलामा त सुत्न देउ ।

फूलदेवी: यी यस्तै छन्‌ । यसै छोडी दियो भने ओछ्ठ्यानबाट उठ्ने नामै लिदैनन्‌ ।फूर्सत त मलाई पौ अव यो वुढ्यौलीमा चाहिन्छ यिनलाई किन ? ए चन्द्री ...

ड

चन्द्री .... तँ पनि त्यहाँ के गर्दैछस्‌ ? कति माथि मात्र वस्न पल्केकी हो । दिदीभएर वहिनीको पछि लाग्छे । कान्छीलाई तल लगारेर पठाइ दे त ?

चन्द्री कान्छीलाई उठाउँदै भन्छे, तल जा रे आमाले वोलाएको वोलाएकैछ । तल को को तलाई भेट्न आएका छन्‌ रे, जा छिटो नत्र फेरि लुछनन आइपुग्छे।कान्छी निद्राको को आलस्यमा नै भन्छे, “आ मत जान्न । एकछिन पनि सुत्ननपाउनु । दिदी, तिमी गड देउन तल । विन्ती छ के । यस पटक मात्र भए पनिगइ देउन त्यस पछि सत्ते भन्दिन के ? अहिलेलाई नाइ नभन है ?

चन्द्री: जान्न म, तै जा । तेरो के थाहा हुन्छ र । भोली पनि यसरी नै फकाउनथालि हाल्छेस्‌ । तेरो वानी मलाई थाहा छैन र ? लौ भन कतिवाजी मलाई यसैगरी फसाइ सकिस ।

कान्छीः सांची भोलीदेखि तिमीलाई जाउ भन्दिन आज मलाई सन्चो छैन के !वहिनीलाई के तिमी दिदी भएर पनि माया गर्दिनौ ? यो बुढीले त गरिन गरिन ?

चन्द्री: तँ जेसुकै भन आजलाई भने म पनि जान्न । हिजोसम्म मलाई भनेर मरीमेट्ने यी गुण्डाहरू आजभोली तँ आएको थाहा पाएपछि स्वाद फेर्न खोजदैछन्‌ । मकेही पनि भइन यिनका लागि ? कान्छी, कान्छीको रट लगाएर वसेका छन्‌ । केम तेरो सट्वा भनेर तिनका जाउ ? म त आजलाई तैले जत्ति भने पनि जानेहोइन । तँ गए जा नगए नजा मैले कुटाइ खाने पनि होइन न त तिता कूरा मैलेसुन्नु पर्छ । मलाई माया यहाँ कसले गच्यो ? १३१४ वर्षको उमेर देखिन यसैमाडुवेर बाँच्नु परेको छ । हाम्रो कर्म नै यस्तै हो ? मलाई हेरेर तैले मन बुझाउनुपर्छ भने मैले तलाई हेरेर ।

फूलदेवी तलबाट फेरि कराउछे, 'के को त्यहाँ गल्फत्ति हो । मै आएरदुबैलाई खङ्जार्नु पत्यो कि कसो ? कस्ता अटेरा हुदै छन्‌ , हँ ?

कान्छीको स्वर सुनिन्छ । उ भन्दै हुन्छे, “म त आउन्न, आमा दिदी

आउछे ।” दिदीलाई भन्छे, “ गइ देउन भन्या छिटो, त्यो बुढी माथि उक्लि भने

मार्छ फेरि अव त तिमीलाई पनि वोलाइ हाले, जान के अप्ठ्यारो पन्यो । वरू

त्यो मेरो लाली पौडर तिमीलाई नै लगाउन दिन्छु । नयाँ छ, हेर त ? एक

छिनको सन्नाटा पछि कान्छी आत्तिएरभन्छे, “लौ न दिदी त्यो उक्लिन थालि जस्तै

तक चन्द्री धर्म संकटमा परेर भन्छे, एकै छिनमा आउछौं हामीलाई ठीक पर्नस्‌ ।

फूलदेवी तलैबाट प्रफुल्ल भएर भन्छे, तल भर्दा सुकुमेल ल्वाङ के के राखेकी छु

शु

त्यो वार्लिको वट्टामा, त्यो पनि ल्याए है । यी बावुहरूलाई चखाइ दिउ, चन्द्री तलझर्छ र त्यो बट्टा फूलदेवीलाई दिदै भन्छे, " लौ समात तिम्रो वट्टा । के के अरूपनि राखेकी रब सबै ल्याइ दिएकी छु ।

फूलदेवी खै खै हेरू के के राखेकी रहेछु, मेरो त सुद्धि पनि हराइसंकेको छ भन्दै बट्टा समात्छे । सन्ते पनि फूलदेवीको साथै हेर्न थाल्छु रभन्छ,“यो चाहि पानवहार हो, ज्यादै मीठो हुन्छ । कहाँबाट के के ल्याएर राख्छौए, आमै ? फूलदेवी खुसी हुदै चन्द्रीलाई भन्छे, लौ वाबुहरूलाई तै दे के केखान्छन्‌ आफै छानेर खाउन ।

चन्द्री उनीहरूको अगाडि बढेर वट्टा तेसारी दिन्छे ती केटाहरू चन्द्रीकोअनुहार हेर्दै मरी मरी हाँस्दै भन्छन्‌, “ए चन्द्री तैले यो कस्तो अनुहार वनाएरआइस्‌ गएर एकफेर आफ्नो अनुहार राम्ररी ऐनामा हेर त ? लाली पाउडर पनिनरम वान्कीला ओठमा, गालामा दल्दामात्र मिल्छ नत्र हेर ल कस्तो निलो भइदोरहेछ जा धोएर आइज । तँ त यसै राम्री हामीलाई लागेकै छसनी फेरि किनयसमा रङ्ग थप्नु पर्छ ।” फेरि हाँसो छुदछ।

चन्द्री टुलु टुलु तिनीहरूलाई विस्मयको साथ हेरि रहन्छ । उनीहरूहाँसोरोकेर भन्छन्‌, “ आउदा वरू कान्छीलाई पनि फकाएर ल्याए । किन त्योआइरहेकी छैन । सुन, आउन्न भनेर फेरि भनि भने सुनाइ दे हामी नै माथिआउछौ अनि के गर्दि रहिछ ?

फूलदेवी: त्यो कान्छको वानी यस्तै छ । त्यसको जिड्ीको अगाडी कसैको केहीलाग्दैन त्यसलाई झुकाउनै सकिदैन । के भयो त हाम्री चन्द्री आइ हाली ।आजलाई कान्छीलाई बिर्सि देओ । त्यसलाई वानी बसाइ सकिएको छैन । पछितत्यो पनि तिमीहरूकै त हो ।

छुयाम्बामा अहम उठ्न घाल्छ उ भन्छ, त्यसलाई आज यहाँ वोलाएरल्याउन सकिन भने म यस गाउको मर्दनै होइन । त्यसले मैले बोलाएको भन्नेचाहा नपाएकी पनि हुन सक्छ, पर्ख अव म वोलाउछु त्यस पछि पनि त्योआउछेकी आउदिन । उ ठुलो स्वर निकालेर बोलाउन थाल्छ “कान्छी ए कान्छीतल आइज हामी आएका हौं अरू होइन । तल आउदिनस भने हेर हमी नै माथिउक्लन्छौँ तेरी आमाले नरोक्ने भइसकी ।" कान्छी दिक्क हुन्छे र मन मनै सोच्छे,यिनले हामीमा के देखेका हुन्छन्‌ कुन्नि घरमा आफ्नो स्वास्नीलाई छोडेर पैसाखनाउदै हामीलाई खोज्दै हिड्छन । यी असत्तिहरूलाई तलनै गएर तह लगाउनुपर्छु क्या रे । उ सुन्ने गरेर भन्छे, “तिमीहरूले मलाई उठाइ छोड्नेभर्यौ होइन,लौ म तै आउछु ।"

छ्याम्वा दङ्ग पर्दै आफ्नो जितको घोषणा गर्दै भन्छ “आखिर तल ओर्लाइछाडे ।” यता आफुलाई तिरस्कार गरेको संझेर चन्द्री आमालाई सुनाउछे, “योआमैले व्यधैं मलाई वोलाउनु भएको रहेछ । यिनीहरूले कान्छीलाई मात्र खोजेकारहेछन्‌ । मलाई यसै लाजको मर्नु पारिदिनु भयो, लौ म त गए।

त्यतिकैमा कान्छी आइ पुग्छे र जान खोज्दैकी चन्द्रीलाई रोक्दै भन्छे“भलाई एक्लै छोडेर कता जान्छौ, दिदी । हामी दुबै वसौन ।

सन्ते चन्द्रीलाई भन्छ, “छ्याम्वा कान्छीसंग वस्छ अनि मलाई तँ यसैछोडेर जान्छेस्‌, लौ हिड तँ र म उ त्यता गएर एक्लै वात मारौ । तँ त मलाईसबै भन्दा राम्री चन्द्रमा जस्तै उज्याली हँसिली लाग्छ पो । त्यही छयाम्वा हो,आए देखि कान्छी कान्छी भनेर घोक्रो फुलाएर कराइरहेको । तँलाई उल्लाउनेपनि त्यही हो । आइज, जाउ ।

चन्द्री लुरू लुरू सन्तेको पछि लाग्छे । फूलदेवी लाखा पाखा लागेकाछोरीहरूलाई देखेर त्यही भित्तामा आड लिएर सुस्ताउछे ।

जन सन्देश :

बेलैमा शिक्षा आर्जन गर्न यिनले नत पाए नत कुनै व्यवसायी तालीमप्राप्त गरी काममा लाग्न नै सके । आर्थिक भारले थिचिन गइ जीउने तरिकामानै अल्मलिन पुगेका त्यस्ता नारहिरूसंग भेट भए तिनलाई आफूले जानेको उपायकेही छन्‌ भने सिकाऔ र देह व्यापारलाई वहिस्कार गर्दै यिनलाई सहयोग गरौंएक मानबले अर्को मानवको आँसु पुछि दिऔ, आजको धर्म मानव धर्म हो ।

डिठ्ठा बाजेको नामले प्रख्यात विष्णु शर्मा त्यस गाउघरमा कर्मकाण्डकाम गरेर आफ्नो जीविका चलाई रहेको ब्राम्हण हुन । उनको मनमा केही कुराअङ्दैन । जे देख्यो जे सुन्यो त्यो सवैलाई सुनाउदै जाने उनको स्वभाव छ । सत्यके हो भन्ने पत्ता लगाएर मात्र बोल्ने उनलाई फुर्सतै छैन । हेत्‌ बाजे तपाईलेपनि यसो भन्ने हो भनेर कसैले भन्यो भने सजिलैले भन्छन, “हेर वावु सत्यबोल्नु सबैको धर्म हो । अव कसैले झुठो बोल्छ, पाप गर्छ भने त्यसको फल पनित्यही बोल्नेले भोग्छ थोडै सुनाउने मैले भोग्नु पर्छ ? मैले कथेर भनेको होइनक्या रे । सुनेकोले नै बोलेको हुँ ।” यस्ता सफाइ दिने यिनलाई कसले के भन्ने ?

डिठ्ठा वाजे घरमा वस्दै वस्दैनन्‌ । कामै केही पनि छैन भने पनि गफैहाँक्न, गाउमा अर्तिवुद्धि दिन पनि घुमि रहन्छन्‌ । एक साँझ उनको भेट लाहुरे

छ

काइँलासंग भट्टीभित्र पस्ने ढोकामा हुन्छ । डिठ्ठा वाजेले प्वाक्क बोलि हाल्छन्‌ क्याहो लाहुरे तिम्रा चाला त राम्रो छैन है, वेलैमा आफुलाई नियन्त्रण गरि हाले ?नत्र सर्वनाश गरौला ? यो चाला राम्रो होइन ।

लाहुरे: त्यस्तो केही होइन बाजे, आमै संग भेट गर्नु थियो र आएको ।

डिठ्ठा वाजेः किन ढाँद्न खोज्छौ सोझै कुरा गरन । जवान छु मन थाम्त सकिनर आए भनेर त्यति सानो सानो कुरामा 'झुठो वोली हाल्नु हुदैन । हेर काइँलाहाम्रो बताइ दिने धर्म हो, मान्नु नमान्नु तिम्रो कुरा ।

त्यतिका बर्ष मुङलाङ्ग पसेर जिउ ज्यान केही नभनेर कमाएर ल्याएकोपैसा यस्तोमा उडाउनु कति औचित्य छ ? तिम्रो स्वास्नी तिम्रा घर परिवारलेरक्तको आँसु बगाएर दु:ख सहदै तिमीलाई कहिले फर्कौला भनेर आश गर्दै पर्खिरहेका हुन्थे । अहिले आयौ अव तिन्कै आशा पुरा गर्न पट्टि लाग । त्यसैमातिमीलाई सुख होला । यी .. यी त पैसा छ भने आज तिम्रा हुन्छन्‌ नत्र कस्कोकसको ? देश विदेश घुमेर अरूले के के सिकेर आउछन्‌, तिमीले भने यस्तो केसिकेर आयौ ? आउ हिड, साथै कुरा गर्दै माथि लागौ ।

लाहुरे: तपाइले त मेरो कुरै नसुनेर आफै मात्र वोल्दै जानुभयो । म त्यस्तो केगैर्थे ? हेल्थपोष्टमा विरामी जाँच्ने टाइम कुन बेला रहेछ बुझि दिए है भ्रनेकालेत्यही खवर मात्र दिन आएको हुँ । म त यिनीहरूलाई यो पेशा राम्रो होइन छोडभनेर सम्झाएको सम्झाएकै छु । के गरून यिनले पनि, भित्र मनै देखि यिनीहरूकोपनि यस्तो बन्ने इच्छा हुँदो रहेन छ । कुनै न कुनै मजवूरीले यिनलाई गराइछोडेको हुदोरहेछ । यो पेशा घिन लाग्दो मात्र होइन, बाजे त्यतिकै डरलाग्दोपनि छ । नाना थरीका रोग यसैबाट सरेको हुन्छ ।

डिठ्ा वाजेः यत्तिकैमा आफुलाई राखी राख्न सक्यौ भने ठीक छ । आफ्नो मनलाईचञ्चल हुन नदिए यस्तैहरूबाट रोग सर्छ भन्ने हो भने यिनीहरू मध्यै कोबिरामी छ त्यो पनि पत्ता लगाए ।

लाहुरे: खै त्यो त मलाई भन्दै भन्दैनन्‌ । हेर्दा दुवै दिदी वहिनी ठिकै जस्ता छन्‌ ।ख्वाक ख्वाक खोक्ने त त्यही बुढी आमै छिन्‌ । उही विरामी होलिन्‌ ।

डिठ्ठा बाजे: ख्याल भने राख्दै जानु पर्छ । के कस्तो विरामी हो । गाउँनै सोतरहुने हो कि ? नत्र गाउका ठिटा मिटाहरूलाई रोक्नु पनि पर्छु ।

लाहुरे: त्यसो हो भने हिंडनोस हामी दुवै भित्र पसौं र यसो. विचार गरौं ।

छ

त्यहाँको तमासा पनि हेरौला । भट्टिमा के हुन्छ कहिल्यै पस्नु भएको छैन भनेआज त्यही के के हुन्छ हेर्नु होला । ती केटीहरू कस्ता छन्‌ । त्यो पनि थाहापाउनु हुनेछ । वेश्या तिनलाई हामीले बनाएका हुन्छौ । उनीहरू स्वइच्छालेभएका हुदैनन्‌ ।

डिट्ठा बाजे: भो वावु म त यसबेला पस्दिन । सन्ध्याको नित्य गर्नु पर्ने वेलामाकहाँ त्यस्तो ठाउँमा पसौं भन्छौं । अहिले तिमी नै जाउ पछि पछिलाई विचारगरूला लौ राम राम । यति भनेर विष्णु शर्मा त्यहाँबाट जान्छन्‌ ।

माथिबाट तल भझर्दैको वोलकुमारलाई देखेर कौडे कान्छा सोध्छ, “कताहो दाजु लुकि लुकि, आफै मात्र तलतिर भर्दै छौ नि?"

चोलकुमार: लुकि लुकी हिंडेको भए तैले कसरी देख्थिस र कराउन पाउंथिस्‌, तँकता तिर जान लागेको नी?

कौडै कान्छा: म पनि तलैतिर जान लागेको हुँ । एक छिन पर्खित दुवै साथैझरौला तँ संग कुरा पनि नगरी भएको छैन ।

वोलकुमार कौडे कान्छालाई पर्खन्छ र उ आइ पुगेपछि सोध्छ, ' के पप्यो त्यस्तोमैसंग नै गर्नु पर्ने कुरा ?

कौडे कान्छा: तैले सुनेको छस्‌ कि छैनस्‌ कुन्नि त्यो शहर गएकी कान्छी फर्केरयही भट्टीमा आएकी छ रे । पुतली जस्ती चिटिक्क परेकी गोजी भित्रै लिएर हिंडुजस्ति छ । म त त्यसलाई देखे पछि हेरेको हेरै भए, सत्ते नहोला ?

वोलकुमार हाँस्दै भन्छ, " तँलाई कुन केटी त्यस्तो लाग्दैन पहिले त्यो भन न ?

कौडेकान्छा: होइन, यो त वयान गरि नसक्नु कि छ । त्यसका गालाको पाटा रओठ त झन कति हिस्सी परेको हो कत्ति ? लुगा कस्तो चिटिक्क पारेर लगाएकीहुन्छे । जाने होइन त नजिकैबाट हेर्न, मौका मिले, छोएर पनि हेरौला ?

बोलकुमार: त्यहाँ यसै छिर्न सकिन्छ ? खै पैसा ! कि तँ संग छ र जाउँभन्दैछस्‌ ?

कौडे कान्छाले, सुइको पाइसकेको छ वोलकुमारसंग अहिले पैसा छ भन्ने कुरा र

त्यसैले भन्छ “दाइ पनि, के हामीले केही थाहा नै नपाएको जस्तो गरी कुरा गर्नुहुन्छ । अस्ति मात्र भाउजुले वाख्रा कुखुरा वेचेर तिमीलाई पैसा दिएकी छिन्‌ भन्ने

प्‌

सुनेको छु । खै खै यता आउ त तिम्रो गोजी छामु । अहिले नै थाहा हुन्छ पैसाकोसंग छ ।”

वोलकुमार कौडेकान्छालाई पन्छाउदै भन्छ, “छोड, यो पैसा पनि कहाँ त्यहाँ गएरमास्ने कुरो भझिक्छ, यो त ? यो त छोरीलाई शहरबाट ल्याउन खर्च जुटाएरदिएकी हा । पहिले दिएकी खर्च तिमीहरूकै लै लै मा लागेर सिद्धाइयो । अव योतके खर्च गर्न दिन्छु । स्वर्गकी अप्सरा नै धर्तिमा आएकी छ लौ हिड जाउ भने पनिगए के ?

कौडे कान्छा: आ यो दाइ त, कस्तो आँदै नभएको जस्तो क्रा गर्छौं । वेला आउछपर्खदैन, मौका छोप्न नसके पछ्नुताइन्छ भनेको सुनेका छैनौ ? सुन्दै छु कान्छीछिटै शहरै फर्कदै छे रे । तिम्रो छोरीको किन चिन्ता लिन्द्ठी । एक त राम्रौठाउँमा राखेको छु भन्छौ अर्को पैसाले नै गाञ्हौ साङग्रो परि हाल्यो भने के त्योमेरो पनि भतिजी हैन र ? पैसा म ल्याउला भएन अब ? अहिलेलाई हिंड जाउँ :

वोलकुमारः त्यसो भएफरक पर्दैन होइन, के ! नत्र त मेरौ जहानले वस्त टिक्नदिन्न ।

कौडै कान्छा: हेत्तेरी दाइ, विश्वास गरेर त हेर । के यो गाउँमा आजै मात्र वस्नुछ र इमान छोडुँ।

वोलकुमार: पक्कै ल्याउछस्‌ भने हिड त्यतैतिर लागौ । त्यसलाई मैले पनिएकफेर झुलुक्क देखेको थिएँ । त्यसको हिंडाइ त झन के भनु, यस्तै लाडिएर टाँङफट्टाउदै हिड्दी रहिछ्ल आजभोली गाउँघरमा जता जाउ त्यसैको कुरा सुनिन्छ ।त्यो लाहुरे काइँलाको त झन वासै त्यही रहन्छ रे भन्दा रहेछन्‌ ।

यत्तिकैमा खितितित्त स्वास्नी मान्छेहरू हाँसेको आवाज सुनिन्छ । कौडेकान्छा र बोलकुमार सतर्क हुन्छन्‌ र यता उती हेर्न थाल्छन्‌ । चमेली र सुन्तलीआइ रहेका देख्छन्‌ । चमेली उनीहरूलाई देखेर भन्छे, “दाइहरू कतातिर हो,सन्चै त हुनुहुन्छ !” जबाफ उनीहरूले दिन पाएका हृदैनन्‌ सुन्तलीले भन्छे, “नअल्मलाई देन दाइहरूलाई तल सम्म पुग्नु पर्छ क्यारे साँझले छोपी सक्यो ।”फेरि खितितित्त हाँस्छन्‌ ।

कौडे कान्छाः उत्ताउलीहरू- किन त्यसरी हाँस्छौं ए ? कि तिमीहरूलाई डाहलाग्यो ?

चमेली: त्यस्ता संग पनि हामीलाई के को डाह लाग्नु । बजारमा बस्न गए पछि

%

जस्तो सुकै होस्‌ गुण्डाहरूको ताँती लागि हाल्छ, होइन त सुन्तली ?

बोलकुमार भन्छन्‌ “साँझ परिसकेर पनि तिमीहरू यही किन अल्मलि रहेका हँ ?घरतिर छिटो लाग । आमाहरू कति सुर्ताइ रहेका होलान्‌ यहाँ तिमीहरूलाई भनेगिजिइनु पर्छ ।” "

सुन्तली: यिनीहरूलाई हामीले रोकेको मन नपरेको थाहा पाइस्‌ । कस्तो असलबनेर कुरा गर्छन्‌ ? वहा भने ०७३५ लाई भनि दिन्छौँ कि भनेर यसै डराएकाछन्‌ । छोडी दे यिनलाई अहिले जाउन । भरे घर फर्के पछि यिनको मेखमर्छ । भाउजुलाई मात्र हैन आमालाई पनि भनिदिन्छु । उनीहरू आफ्नो बाटोलागे पछि कौडे कान्छा भन्छ, “कहाँबाट यसवेला पनि टुप्लुक्क आइ पुगे । घरमाकुरो पुग्ने भयो अब । काम केही छैन यिनका, कम्मरमा एउटा गाग्रो वोकेकाछ्न्‌ रह भने कता पुग्छन कता । औँ त्यो लाहुरेको कुन दिन म त्यसका खुट्टादुइ ठुड्डे हुने गरि भाँचि दिन्छु । अनि वल्ल घरमा ऐया ऐया भनेर वस्ला । गाउकाचेलीवेटीहरूलाई पनेरा वन कतै गाएको चाल पाएकी वाटोमा ढुकेर वस्दो रहेछ ।अनि कुनै ठिटाहरूले कुरा गरि हाले भने भन्छ रे यस्तासंग विश्वास नगर्नु नानीहो । यिनले तिमीहरूलाई कता पुस्याइ दिन्छ कता । सज्जन र राम्रो उ मात्र छभने जस्तो गरी कुरा गर्छ ए ! सवैले उसलाई मात्र मानुन र आफू के के न छुभन्ने घमण्ड छ ।

वोलकुमार: यस्ता केटीहरूको कुरा सुनेर मात्र लाहुरेलाई यसै केही भनि हाल्नमिल्दैन । गिल्लिएर यसै म के के नकि छु भनेर हिड्ने केटी यहाँ छ्याप छ्याप्तिछुन्‌ । पहाड, तराई, काठमाडौं जोड्ने बसहरू रातो दिन यही नजिकेबाटगुडिरहेको हुन्छ । मोटर विग्ने, ड्राइभर खलासी देखि ल्याएर यात्रुहरू वास खोज्दैयिनै गाउँमा छिरेका हुन्छन्‌ । त्यस्ता एकराते बासले त हाम्रो गाउँका केटीहरूधेरैलाई खलास पारि सकेका छन्‌ लौ भन त कति चेलीबेटी यो गाउका हराइसके ? कहाँ कसले पुस्यायो होला !?

डिठ्ठा बाजे तलबाट उक्लदै आइ पुग्छन्‌ र सोध्छन्‌, “को खलास भइसके भन्दैयसवेला हिडदैछ्लै ए ? घर फर्कने वेलामा झन तल तल भर्दै छौँ कता पुग्नेविचार छ?”

कौडे कान्छा: अहो डिठुा वाजे पो उक्लदै हुनु हुदो रहेछ ? कता पुगेर आउदैहो?

बोलकुमार: तपाईं जस्तो वाजे पनि तलबाट यसवेला उक्लनु अचम्मै भयो है ।

१०

कतै त्यसै कहाँ पुगेर फर्कदै त होइन. ? उनी पनि खिजाउने हाँसो हाँस्छन्‌ ।डिठ्रा बाजे स्वाँ फां ..... स्वां फां गर्दै उक्लदै हुन्छन्‌

कौडे कान्छाले फेरि कुरा थप्छन्‌ “पुजा पाती केही लगाएछन र पुगेरआउनुभयो ? भरखरै एउटी छोरी धेरै वर्ष पछि घर फर्केकी छे रे भन्ने सुनेकाथियौ ।

डिठ्ठा वाजेले उकालो चढी सक्छन्‌ र कम्मरमा हात राख्दै भन्छन्‌, “अं ... मलाइपनि आफु जस्तै उल्लीएका ठान्न थाल्यौं कि कसो ? भन जे जति मुखमा आउँछभन्दै जाओ, तिमीहरूले आनन्द लिन जानेकोनै अर्कालाई उल्लाउनुमा कि भट्टीमासमर्पण हुनबाट मात्र छ ।

यस्ता रिष्टपुष्ट शरीरको शक्ति यतिकैमा नाश पार्दै छौँ भन्ने कुराको कुनै अत्तोपत्तो छैन । एउटी केटी शहरबाट के गाउँ फर्केकी छ यहाँ केटाहरूको जात्रालागेको छ । त्यही झूत्तिएका छन्‌ झूत्तिएका छन्‌ । हेर्दा हेर्दै यो गाउँ कसरीभाँडिइ सक्यो । ठिटाहरूको रमाइलो भन्नु नै मासु रक्सि र स्वास्नी मान्छे .....छि । अर्कालाई उल्लाउनुभन्दा आफ्नो बानी सपार्न पट्टि लागौ वरू । सक्छौ भने,साँझको वेला सवै जम्मा भएर हारमोनियम तवला बजाएर हरिकृतन गरौ ।भक्ति रसको मडस के कम हुन्छ भन्ने ठानेका छौँ ? त्यसमा नत पैसा खर्च हुन्छनत डर नत चिन्ता नै । धनको कदर गर्न सकेनौ' भने लक्ष्मी टिंक्दिनन्‌ अनि के,रोएर वस्छौ ?

कौडे कान्छा : लक्ष्मी खुशी पार्ने र भजन गरेर मजा लिने काम हामी तपाईलाईनै छोडि दिन्छौ । सक्नु हुन्छ भने तपाईले कमाउनु भएको धर्म अलिकतिहामीलाई पनि राखी दिनु होला । अहिले रात पर्नै आँद्यो हामी तल लागिहाल्छौ । यति भन्दै उनीहरू तल लाग्छन्‌ डिठ्ठा बाजे तैपनि सम्झाउदैभन्छन्‌, “ए केटा हो तिमीहरू त्यतै जान कस्सिए कै हौ भने रोगबाट वच्ने उपायपनि साथै लिएर जाओ । लडाइमा जाँदा चोटबाट वच्न ढाल लिएर जानु परे झैत्यस्ता ठाउँमा रइस गर्न जाँदा रोगबाट वच्न कण्डम लिएर जान नविर्स । त्योपनि रोगबाट बच्न ढालै जस्तो हो । नत्र ती तिम्रा चिम्सा आँखा पर्लक्क खुलेपनि ती चोथाले मुख ऐया .... भन्दैमा थाक्लान है ? विचार गरेँ । सुन्छु त्योभट्टिमा कुन चाहि हो विरामी पन्ति भएका छन्‌ रे ?

डिठा बाजेको कुरा सुनेर वोल कुमार कान्छासंग भन्छन्‌, “सुनिस यसचतुरै बाजेको कुरा ? आफू त्यही आउदैछन्‌, रोगका कुरा पनि गर्दैछन्‌,त्यस्ता रोग यिनलाई नसल्कने रे तिनै कहाँ हामी जान लाग्यौ भने हामीले रोगनिम्त्याउछौ रे ? यिनको क्कुरा गराइ अनुसार रोग पनि हामीलाई नै कुरेर वस्ने

११

रहेछ ? यी बाजे जव जव कुरा गर्छन्‌ हामीलाई भेडा नै बनाउन खोज्छन्‌ । यसैलेमलाई यिनी पट्टै मन पर्दैन ।

डिठ्गा बाजे यिनीहरूको सोचाइ सुनेर दिक्क हुदै फतफताउछन्‌,“भालुलाई पुराण सुनाउन जाने म आफैँ पो भेडो, तिमीहरू कहाँ हौ र ? यसैयसै उन्मक्त भएका यिनलाई अर्ति बुद्धि केहीले पनि छुँदैन । त्यसको उल्टै अर्थलाग्छ । जाओ जाओ जता जता मन लाग्छ जाओ यस्तै काममा तिमीहरूलाईस्वतन्त्रता चाहिएको रहेछ । रोक्न खोज्ने हामीले यस्तै सुन्नु पर्छ ।

बोलकुमार र कौडे कान्छा भट्टिको नजिकै पुग्दा त्यहाँ स्वास्नी मान्छेकोहाँसोको साथमा कुनै मर्दले बोलेको पनि सुनिन्छ । केटीले भन्दै हुन्छे, भेना जस्तैपरे पनि तपाई त आउन नछोडनोस्‌ है । हामी तपाईलाई पर्खेर वसी रहन्छौं ।मर्दको स्वर सुनिन्छ, “आइ हाल्छु नी, मेरो प्रयास नै तिमीहरूलाई खुशीपार्नेछ ।”

वोलकुमार ती कुराकानी सुनेर भन्छ, “उ सुनिस्‌ नौलो केटीको स्वर ।त्यो कान्छी नै बोलेकी हुनु पर्छ ? उफ । आज पनि अरू नै पहिले भइ हालेछन्‌ । वाटोमा अल्मलाई दिए नत्र वुझिस्‌ हामी नै पहिले पुग्थ्यौं ।”कौडै कान्छा: यहाँ जुनबेला पनि आएर वस्ने अरू यो गाउँमा कसलाई परेको छ,त्यही लाहुरे होला । पैसा यिनैका कहाँ राखु गरी कमाएर ल्याएका छन्‌ । यीकेटीहरूलाई चाहिने पनि यस्तै रवाफी मान्छे हो ।

वोलकुमार त्यतै तिर हेरिरहेका हुन्छ र कौडे कान्छालाई देखाउदै भन्छ,“उ हेर हेर, निस्केर गयो, के त्यो लाहुरे नै त होइन ?”कौडे कान्छा: ए हो त, त्यही त रहेछ नी ? मेरो अडकल कहाँ कुठाउँमा पर्छ,लवाइ हेर्न त्यसको, धोक्रे सुरूवाल लगाएको छ रातो रूमाल घाँटीमा बाँधेको छराम्रो त्यतिले नै भइ हाले भन्ने सोचेर हिड्छ । हाम्रो यो सुरूवाल र कमिज केकमछ?वोलकुमार: चुप लाग यतैतिर आउँदै छ । लाहुरेलाई जङ्ग चलाउनु हुँदैन कुनसडको कुन सडको खुक्री झिकेर छप्काइ हाल्छ भन्छन्‌ ।

लाहुरे तिनीहरूको छेवैबाट अगाडि बढ्छ । वोलकुमार र कौडे कान्छालेकर्के आँखा लगाएर हेर्छन्‌ र त्यसपछि आफ्नो रजाइ हुने भयो भन्ने सोच्दै भट्टिकोदैलोमा पुग्छन्‌ । त्यहाँ फूलदेवी दैलोको संगारमा वसेकी हुन्छे । :

कौडे कान्छा: ए आमै के गरी यसरी वसेकी, हामीलाई छिर्नै नदिन बाटो रोकेर

१र

वसेकी पो हो कि ? हामी त आफ्नै गाउँका चिर परिचित हौ । यसो गर्न तपाइन्न है ।

फूलदेवी: किन रोक्थे तिमीहरूलाई । मेरो लागि सवै एकैहुन । भित्र वस्दा वस्दैकस्तो उकुस मुकुस भएर आएकोले यहाँ आएर यसो वसेकी नाइ । तिमीहरू भित्रैजाओ, लौ यताबाट गए भै हाल्छ नी भन्दै वाटो आधी छोडी दि्छे । कान्छीउनीहरूलाई देखेर दिक्क हुन्छे र आमालाई सुनाउछै, "ए आमै रक्सि मासु सवैसिद्धाइ सकेर पनि के नै खुवाउँला भनेर यिनलाई छिरायौ ? अव के दिन्छौ आएरतिमी नै देउ । कौडे कान्छा र वोलकुमार पट्टि फर्केर भन्छै “हेर्नोस्‌ न, आज छिटैसवै परिकार बेची सकेर पनि तपाईंहरूलाई यसैभित्र आउन दिइन । पस्नु भन्दापहिले नै वताइ दिनु पर्दैन भट्टि वन्द भइ सक्यो भनेर अनि, दाईहरू कताबाटनी?

चन्द्री आइ पुग्छ । उनीहरूलाई देखेर भन्छे, “कुन टाढाका दाइहरू हुन्‌रयी ? त्यही माथि त यिनका घर छन्‌ । आउनु होस्‌ यता वसौ । भित्र के केवाँकी छ आमालाई हेर्न लगाउँछु र ल्याइ दिन्छु । यतिका दिनपछि फेरि वाटोबिराएर आउनु भएको छ । रातै परे पनि परि राखोस्‌ होइन त, दाजु ?

कौडे कान्छा चन्द्रीको व्यवहार देखेर दङ्ग पर्छ र कुरा थपि दिन्छ, “होत, घर फर्कित्त नसकिने भइएछ भने यही भुकलुक्क लडी दिउला, कत्रो ठुलो कुराभयो र ? तिमीहरू छँदै छौ । खास भनु भने आज हामी कान्छीको लागि वै भनेरआएका हौं । जस्को लागि भनेर त्यसेले हामीलाई चिन्न सकिन झण्डैलगारेर पठाउने दाउ गर्दै थिइ । आफ्नो कला ए चन्द्री यसलाई पनि अलिकतीसिकाइ दे (यति भनेर खुव हाँस्छन्‌) ।

फूलदेवी यसै बीच आइ पुग्छे र उनीहरूलाई सोध्छे, “अलिकति हाडखुड मात्र बाँकि रहेछ अरू सबै सिद्धाइ हाले छन्‌ । अर्को कुखुरा काटेर वनाउभने पनि आजै सबै निखारे । त्यही भए पनि ल्याउंकी, कसो ? रक्सि भने जतिखाए पनि दिन सक्छु ।कौडे कान्छा: त्यही भए पनि खाने, होइन त, दाइ ? कान्छीले माया गरेर त्यस्तै९ भने पनि हामी तृप्त हुन्छौ । खानै भनेर मात्र पनि हामी आएका कहाँ

|)

फूलदेवी: फेरि भनौला बुढीले हाडै हाड खुवाएर ठगी । हाम्रो त वावु व्यापारचलाउनु पर्छ त्यसैले पहिले नै वताइ दिएकी हुँ । लौ खान्छौ ले भन्छौ भने ल्याइदिन्छु । भाउ भने हाड्ै हाडको भनेर घटाउन पाउदैनौ ।

१३

कौडे कान्छा: के भन्छौँ तिमी त ? लाग्दो मोल दिइ हल्छौ नी ? अवेर गरेरआउने हामी नै रोजी रोजी खोजेर कही केही पाइन्छ र ? त्यो कुरा हामी पनिबुझ्छौं ।

फूलदेवी मासु कचौरामा ल्याउछे र कान्छीलाई दिदै भन्छे, लौ, समात यो रवाबुहरूलाई दे, कान्छी त्यसै गर्दै भन्छे, “यो खादै गर्नोस्‌ रे रक्सि एकै छिनमाआमाले ल्याउछिन्‌ उसको हातबाट कचौरा समात्दै वोलकुमार कौडे कान्छालाईभन्छ, यसको हात छाम त कस्तो नरम, कति कमलो हो । के दल्छैस्‌ हँ? यीहातले त जसलाई छोए पनि मुग्ध हुन्छन्‌ । कौडै कान्छाले कान्छीको हातसमातेर आफूतिर तान्दै भन्छ, “यता आएर हामीसंग पो वस्नु पर्छ त्यसै त्यसैतर्केर हुन्छ ? तिम्रै हातले लौ मासु खुबाउ त ? यो यसै मीठो भइ हाल्छ नी ?

ऐया तपाईहरू त कस्तो मान्छे हुनु हुदो रहेछ । हेर चुरानै सवै फुटालीदिएका म त तपाईहरूसंग वरिदना, माथि जान्छु । यस्ता जङ्गलीपना म त सहनसक्दिन । फूलदेवी रक्सि लिएर आफ्नै धुनमा शक 2 र रम्सिको गिलास दिदैभन्छे, चाख त कस्तो छ, यो पहिलो पानीको हो । कान्छा कान्छीको वोलीलेरिसाएको हुन्छ । फूलदेवीको कुराको जवाफै नदिएर झोकिदै भन्छ, “तँलाई त्योलाहुरेसंग ठट्टा गरेर पनि वस्नु भयो । हामीले भने यसो छुन पनि नहुने ?फटयाङ्ग्रो जस्तो गरी उफ्रेर भागि हाल्नु पर्छ ? हामीलाई के ठानिस तैले ? हामी॥८ १ पनि भयौ ? के गन्यौं तँलाई तेरा त्यति चुरा फुटे होइन, वजारमा वस्नआउने, हामीलाई जङ्गली भन्ने ? फूलदेवी तिनीहरू कुर्लेको देखेर साम्य पार्नखोज्दै भन्छे, “यस्तरी रिसाइ हाल्नु हुदैन बाबु जस्तो मान्छेले । यो सर्वनाशी यस्तैछे । यसले नमानेर सुख पाउँछे । म ठीक गरि हाल्छु नी । लौ चुप लागेररक्सिखादै गरो । म यसलाई माफ माग्न लगाउँछु ।

कौडै कान्छा रक्सिको चुस्कि लिदै भन्छ, “कति पैसा त्यसले दिएर गयो !? त्यसलेदिएको भन्दा बढी हामी पनि दिन सक्छौ । लौ उठा कति पैसा तँलाई चाहिन्छभनेर पैसा भूइँमा छरि दिन्छ । यकान्छीले पनि अव आफूलाई कावबुबाट वाहिर पारि सकेकी छ । उ फेरिउनीहरूको सामुन्ने आएर भन्छे पैसा छरेर हामीलाई किन फूर्ति देखाउछौँ ? तीछरिएका पैसा आफै टिपेर घर लैजाउ र रोएर बसेकी स्वास्नी छोरा छोरीकोपोल्टोमा राखि देउ । के गरेर पैसा ल्याएका होलान वहा भने धन फ्याकेर ठुलाबन्न खोज्छन्‌ । यही हो तिमीहरूको जङ्गली स्वाभव भनेको, बुझ्यौ के ? डोकोभित्र कुखुरीलाई छोपे जस्तो हामीलाई गर्न खोज्छौ ।

फूलदेवी कान्छीलाई गाली गर्दे भन्छे, “यता मुन्टी चोथाले । तँलाई के हुदैछ यस्तो

१४

? यस्तै चाला निकालिस्‌ भने के कति कमाउलिस्‌ र के खाीलस्‌ । तेरा यस्तैधुतुनो चलेको हेर्न यिनीहरू आइरहन्छन्‌ ? लौ जा खुरूक्क र माफी माग । केके न छु भन्ठान्छे । शिक्षा दिने काम गर्ने हो भने पाठशालाहरूमा जा यहाँ तयीयस्तै हुन्छन्‌ । अझ अटेरी भएर वसिरहन्छे ए । आएर खुर्पे ठ्याक ख्वाएर लगार्नुपस्यो किकसो ?” फूलदेवीको गाली सुनेर कान्छी रखूदै भित्र पस्छ । उसको रूवाइ,आमाको कडकाइ र उनीहरूको प्रतिक्षा देखेर चन्द्री वहिनीलाई सम्झाउदै भन्छे,“नरो कान्छी नरो । के भयौ त, तँ नै भनेर गाउँ नै झत्तेर यहाँ आउदैछन्‌ ।उनीहरूको सक्दो चाहना पुग्याइ दे न त ? निक्लेर जानु पन्यो भने कहाँ कहाँजान्छैस्‌ । रोएर यहाँ केही हुदैन । आफुलाई समाल ।

कान्छी रूदै भन्छे, “तिमी पनि मलाई कर नगरन, दिदी । म विरामी छुभनेको कस्तो कसैले पत्याउदैनन्‌ । विश्वास लाग्दैन भने यता आएर कासमा छामत । यी डल्ला कस्ता छन्‌ । हिड्नु पर्दा पनि यसले कति असजिलो पार्छ ।तिमीहरू भने मेरो दु:ख मेरो मर्का नै वुझ्दैनौ ? मैले यिनीहरूसंग सहवास गर्नैहुन्न र सक्दिन पनि ।

चन्द्री: खै खै छामी हालु कस्तो डल्लो रहेछ । उ छाम्दै भन्छे, “आमैनी नभन्दैकत्रो डल्लो रहेछ । कहिले देखि आयो यत्रो बढेमाको डल्लो ? दुख्छ पनि कि ?भन्नु पर्देन ? मलाई समेत भनेकी थिइनस्‌, अनि हामी कसरी जानौ । नंत्र ....जा केटाहरू कहाँभनेर म किन भन्थे । बुढीले पिट्नै आएकी भए पनि म आफ्नोआङ्गले छोपी दिन्थे । कति दुख्दो हो यो, छाम्दा त यत्रो छ।

कान्छी, दिदीले देखाएको माया दयाले गर्दा वोल्न सक्ने हुन्छे र भन्छे, यसै त योदुख्दैन । दिदी हिड्दा मात्र असजिलो भइ टाङ फट्याएर हिड्नु पर्छ र गान्होज्यादा पिसाव फेर्दा भत भती पोलेर आउँछ । भित्र घाउ छ कि जस्तो गरी खुवैचहराउछ।

चन्द्री, वहिनीलाई हेरि रहन्छे । कान्छी केही भन्न सक्दिन । चन्द्री आफैँकुरा बुझेर ग्राहक कहाँ जान्छे र रक्सि थप्दै, भन्छे, “त्यस्ती छुच्चीको पछि किनलाग्नु हुन्छ, म छदै छु नी विर्सि दिनोस्‌ त्यसले भनेकी कुरा ।”

बन सन्देश

भन्छन्‌ संसार ऐना जस्तो छ । त्यसैले यस गाउँमा लाहरे काइँला रइठा बाजे जस्तालाई पनि लुच्चो भनेर दोष लगाउन छोडदैनन्‌ । उनीहरूको

१५

अर्ति र बुद्धिलाई व्यङ्घात्मक तरिकाले हाँसोमा उडाइएका हुन्छन्‌ तर हामी यस्तातथ्यलाई जानेर पनि निरूत्साही नहोउ । जीवन पथलाई साफ राख्नु भनेको नैहोशियारीको साथ अज्ञानता हटाउनु हो लाहुरे काइँला र डिठ्ठा वाजेका यीअर्तिहरू "छिटै कसै माथि पनि विश्वास गरी आफुलाई नसुम्पौ र लड्न भिड्न

छ भने वाच्ने र वच्ने उपाय पहिले सोचेर मात्र (ढाल लिएर) कार्य तर्फलागी भन्ने कहिल्यै नबिर्सौ । असमर्थता सवैको बुझ्ने कोशिश गरौं ।

|हुरि बतासको सूइ ... इ य को साथमा पानी परेको स्यारारार आवाजमिसिदा रात निकै डरलाग्दो लाग्छ । झ्याल ढोकाको खापा वतासले ढाङ दुइगरेर ठोक्न थाल्छ । ठूली तमाङनी झ्याल वन्द गर्दै फत फताउन थाल्छिन्‌ “योवोम्सीको सास पनि कति चल्न सकेको ; के के नाश गर्ने हो यसले ? उ हेरछानो पनि उडाउन थाल्यो क्या रे ? लौ अव वास पनि जाने भयो ।”

वोलकुमार वाहिर देखिनै रक्सिको नशामा झूल्दै गाना गाउँदै आइरहेकोहुन्छ । जति जति उ नजिकै हुदै जान्छ । उति उति उसले गाएको प्रष्ट सुनिदैजान्छ । उसको गाना छ, छोरी भन्दा आमा तरूनी लिपष्टिक पौडरले, कान्छीभन्दा ठुली तरूनी .....मेरै मायाले ।”

दुलीलाई वोलकुमार त्यो छपमा आएको सुनेर खिन्न हुदै भन्छे, “यी,लोरने आए अव, केही सहयोग होला कि भनु भने यो गतिमा आएको छ। मेरो तकर्मै के हो के ? फतफताउदैकी ठुलीलाई देखेर बोलकमारले सोध्छन्‌” के नाशभयो भनेर कराउछेस्‌ ? आफ्नो कर्मलाई किन गाली गर्छस, म जस्तो लोग्ने पाउनेपनि त्यही कर्म हो । कर्मलाई दोष नदे तेरो चिन्ता जति थाम्नै तेरो साथ मछदैछु । कि छैन भन्ठानेकी हो ? यति भन्दै उ झ्याल थुन्दैको दुलीलाईपछाडीबाट समात्छन्‌ ।

ठुलीलाई वोलक्‌मारको यो चिप्लो भाषा मन पर्दैन र भन्छे, “छोड्‌ यीच्रेप्राई । यस्ता जड्याहा माथि कतिन्जेल के क्रामा भरोसा राखु । छोरीलाई कतापुग्याइ सक्यौ कता ? एक फेर भेटु ल्याउ भनेर खर्च भइ नभइ जोडजाम गरेरपठायो बेलुकी यी यस्तो गतिछाडा भएर घरैमा टुप्लुम्क आउछौ । त्यस्तोकामलाई दिएको खर्च समेत रक्सि र छद्यौलीमा उडाउन सक्ने तिमी माथि कतिभरोसा राखू लौ आफै भन ?

वोलकृमार एक छिन वोल्न सक्दैनन्‌ । ठुलीले ठीकै भनेकी थिइन्‌ । कुराबनाउदै लाज छोप्न भन्छन्‌ “आजको दिन कस्तो कालो निलो भएर आएको थियोदेखिनस्‌ । अझ तीन चार दिन पख तेरी छोरीलाई ल्याइ दिने भए, चित्त बुझ्योअब । छोरी माथिको माया तेरै मात्र छ हाम्रो छैन ? घर भित्र के छिन्यो, यसको

१६

कच कच कहिले थामिदैन । ठुली पनि जवाफ दिनमा कम छैनन्‌ न-बोल्दै जान्छे,“यसरी कच कच गर्दा त वानी बेहोर यस्तो छ, चुप लागेर वसे भने के होलाउ ?दिन भरी छोरी आउछे भेट होला भनेर वस्यो राती आएर यी यसरी चकनाचुर र्‌पारी दिन्छौँ । दिन नराम्रो तिमीलाई नै हुन्छ । साइत नपर्ने पनि तिमीलाईहुन्छ । लौ सम्झेर नढाटी भन त तिमीले यसरी दिन टार्दै गएको कति भयो ?अब त खर्च जोड्नलाई वेच्न सकिने पनिकेही छैन । वोलकुमार, अलि भझोकिदै रमर्दको अहम देखाउदै भन्छन्‌, “छैन भने छैन, तैले दिनु पनि पर्दैन । म म आफैखर्च जोडेर जान सक्छु, के भन्ठानिस्‌ तैले हँ ?

म भिजेर निश्ुक्क भएर आएको छु अह ... मेरो वास्ता छैन । यस्ती पनिस्वास्नी ? आएदेखि छोरी मेरी छोरी भनेर रटेंकी रटेकी नै छे। म भन्दा प्यारीतेरै छोरी तँलाई रहेछ । सोचेर हेर आखिर शरण कसको लिनु पर्छ, मेरै होइन ?

ठुली पनि भन्न छोडदिनन्‌ " केगर्न पस्यो मैले तिमीलाई ! गर्ने जतिमाया तिनैले गरेर पठाए होलान्‌ नी ? तिमीले पनि मलाई नै मात्र मेरी होस्‌भन्ठानेको भए म मा पनि त्यस्तै माया वस्दै जान्थ्यो । तिमीले सोच्यौ, अधिनमापरिसकेकी यो अव फुत्केर कतै जान सक्दिन, मैले जे जसो गरे पनि हुन्छ आफ्नैसम्पत्ति हो । मैले पनि त्यसपछि मान्नै पस्यो तिमी एउटा पाल्ने पोस्ने र घर भरीसन्तान जन्माउन लगाउँने एउटा लोग्ने मान्छे हौ । तिम्रो माया वजारमा गयो रमैरौ माया आफ्नै सन्तानमा । फरक के भयो र कराउदछ्लौं कराउने नै हो भनेहामीले पनि कराउन जानेकोछौं ।

बोलकुमार ठुली संग हार खान्छन्‌ र सानीलाई वोलाउछन्‌ । सानीतआउन्जेलसम्म फतफत फत फत गर्छन “यो चोथाले संग को कराइ राखोस्‌आफू ढाडीइ सकेँ ?”

ठुली उसको फतफत सुनेर भन्छै, “भिजेर आएपछि खुरूक्क लुगा फेरेर सिरकमाघुस्ने भइ हाल्थ्यो नी, फेरि किन सुति सकेकी छोरीलाई वोलाउनु परेको हो ?लुगा त्यही किल्लामा झुण्डिएको छ । कस्तो दु:ख दिन मन लागेको हो सानोछोरीलाई । यतिकैमा सानी आँखा मिच्दै आउंछे । बोलकुमारले तल गएर आगोबनाउन अन्हाउदै ठुलीलाई भन्छन्‌, “ त्यो सानीलाई के नानी वावा वनाएर राख्नेदाउछ ? म भने त्यसलाई पनि यसै वर्ष शहरमा पुच्याउछु भन्ने शुरमा छु।

ठुली: हेर कति सजिलोले शहरमा ) ७ (५५ शुरमा छु भन्न सकेको ? जेठीको तअत्तो पत्तो छैन अव सानीलाई पनि रे ? थाहा छ, गजुरेको छोरी शहरबाटकस्ती ख्याक जस्ति भएर फेर्ककी छ ? त्यसलाई देखेकी मेरो मन कस्तो भरङ्गहुन्छु । डर लाग्छ कही हाम्री छोरी पनि त्यस्तै भएर फर्कने त होइन ? ती

१७

मालिक भनाउदाको के विश्वास काम लिन सके सम्म कामैमा घोट्ने नसक्ने भएपछि जाओ भनेर तिनैको घरमा पठाइ दिदा रहेछन्‌ ।

वोलकुमार आफुले गरेको काममा फुर्ति गर्दै भन्छन्‌ “जस्तो पाए त्यस्तैघरमा छोरी छोड्न लागेपछि त्यस्तो नभए अरू कस्तोहुन्छ ? त्यसकी छोरीलेदु:ख पाइ भनेर हाम्रीले पनि दु:खै पाउली भन्ने छ ? हाम्री छोरी वसेकी घरकोदुवै मालिक मालिक्नी असल छन्‌ तँलाई सारी र मलाई कोट छोरी छोडेर आएकैदिन दिएका होइनन्‌ ? त्यसबाट पनि तिनीहरूको मन थाहा हुन्छ । ठुलीलाईवोलकुमारको कुराले चित्त बुझ्दैन र भन्छिन्‌ “फकाउनलाई पुरानो टालो यसोदिए होलान्‌ । गजुरेको छोरीको मालिकले धनलाई दसघर घुमाइ सकेको रहेछ ।यता घरमा केही पत्तो नै छैन ।

त्यसरी घरलाई पहिरोले र खेतलाई खोलाले एकैसाथ नाश पारेपछिमात्र आपतमा गर्ज टार्न छोरीलाई शहरमा काम गर्न राखेका हुन नत्रछोरीको कमाइ के भनेर खान्छु भन्दै कति काम गर्ने खोज्दै आएकालाई यसैपठाएका थिए । अहिले यस्तो दूरगति हेर्न पर्ने रहेछ ।

वोलकुमारलाई गजुरेप्रति साहनुभूति राख्दै उसले छोरीलाई काममालगाउनु परेको कारणलाई पुष्टि दिदै ठुलीले समर्थन गरैकी मन पर्दैन र भन्छन्‌“त्यो गजुरेले छोरी शहरमा पठाएकोमा तँलाई अवस्थाले गराएको भनेर ठीकलाग्ने, मैले छोरीलाई पढ्छे पनि र काम पनि गर्छे भनेर शहरमा काममा लगाएरआए भनेर छोरी माथि ठुलो अत्याचार गरेर आय जस्तो गर्छैस्‌ । मैले जे गरे पनितँलाई त्यो राम्रो लाग्दैन, आखिर किन ? रक्सि पिउछ्नु भनेर हेला गरेकी, हो ?हेर, यो पिउने छुट हाम्रो जातले, समाजले दिएको छ । घट घटी पिउछु । त्योपनि तेरो वावुको सम्पत्ति मासेर खाएको छैन । आफ्नो बाबुलाई झगडामाल्याएर भनेको ठुली सहन सक्दिनन्‌ र च्वाट्ट जवाफ दिन्छिन्‌ “मेरो वावुकोचैसामा हात गाड्न पाए पो झिक्थ्यौ ? यी आफ्नै छोरीको कमाइ रक्सि रवैश्यामा फुक्न पल्केका छौ ? त्यो पनि एकले नभ्र्याएर अर्किलाई पनि घिच्याउनेशुरमा छौ । के यसो गर्न पनि तिम्रा जात र समाजले दिएको छ ?

बोलकुमार अव सहन सक्दैनन्‌ र भ्वाङ भ्वाङ लातले दिदै भन्छन्‌ “लौवर्ता वौल तैले खोजेकी यही हाइन ! स्वाद खाइस्‌ अव !?” ठुली रूदै फलाक्नथाल्छिन्‌ “ती तलका असत्तिहरूले हाम्रो घर नाशै पारि सके ? पैसा गुटमुटाउनपल्केकी त्यो बुढीको सास मर्ने बेलामा यही पैसाको मोहले अठ्याओस्‌ । हामीसवै स्वास्नी हुनेहरूको आँसु त्यसै खेर किन जान्छ ? स्वीस्नीमान्छै भएर प्निस्वास्नीमान्छेलाई दु:ख दिने ती असत्तिहरूको कहिल्यै भलो नहोस्‌ ।

वृद्

सानी “आगो तल दन्की सक्यो आउनु होस्‌” भनेर बोलाउन आउदाबाबु आमाको त्यस्तो चर्का चर्की परिसकेको देखेर स्तम्भित हुन्छे । वोलकुमारठुलीको जगल्टा समातेर लछादै भन्छन्‌ “लौ हिड्‌ तल तेरा यी चेथालो त्यहीआगोले पोली दिन्छु । हिडछेस्‌ कि भन्याङबाट खड्डारी दिउ ।”

जवाफ दिन गाउँ नै कहलाएकी ठुली यत्तै के समर्पित हुन्छिन्‌ जत्तिसुकैरडाको मच्चे पनि बोल्न छोडदिनन्‌ । भन्दै जान्छिन्‌ “तेरो बाबुको शक्ति समेतछ भने खसालेर देखा । पेट भित्रको तेरो वच्चा पनि मच्यो भने बरू सुख पाउला। छोरी जन्मे शहर पस्नु पर्छु छोरा भए यसै गरी बाबुको विडो थाम्ने भएरहुर्कन्छ । तेरो घरको चलन चल्ति नै यही त हो ? तेरो बाबुले तेरो आमालाईयसै गरी सिद्धाएको हामीलाई थाहा छैन र” ?

वोलकुमार झन उत्तेजित हुन्छन्‌ र च्याट्टीदै भन्छन्‌ “आज कि यो रहिनकि म रहदिन, बार पार गरेर नै छोड्छु । लात लातले गोद्न थाल्छ । सानी,बाबुलाई आमालाई पिटन छोड्नोस्‌ भन्दै पछाडिबाट लवेदा समातेर वल लगाएरतान्छे र आमालाई भन्छे “आमा ! तिमी पनि भागन, किन पिटाड्क थापेर बस्छौ,तिमी मौ के ? तलै जाउ भन्या । वोलकुमार सानीलाई भन्छन्‌, “छोड छोडपछाडिबाट नतान भन्या यसले त ल...ल लडाउने भइ छोड भनेको किनटेर्दिनस्‌ ? उनी धरमराउन थाल्छन्‌ ।

सानी जोडले अझ तान्दै भन्छ “नाइ, छोडदिन आमालाई तँपाई पिटनछोडनु अनि मात्र म छोड्छु । “यतिकैमा बोलकुमार उत्तानो परेर लड्छ र सानीडरले भाग्छे । वोलकुमार, ऐया ऐया आखिर लडाएर नै छाडी । कहाँ भागी त्यो ?त्यसलाई पनि कहाँ छोडछु अव ? घरभरी मेरै विरोधी सबैलाई बनाएकी छ ।टाउको छाम्दै भन्छ, हेर यो अम्खराले टुटिल्को नै पारेछ । कहाँ ल्याएर राखेकाहुन्‌ यस्ता सामान पनि ?

जत सन्देश:

लोग्ने स्वास्नी बीचको समझदारी घरको शान्ति हो, सन्तानको स्वभावघरको वातावरणले वन्छ । सम्झदारी तवै मात्र आउछ जव एकले अर्कालाई दु:खसुखको जीवन भरको साथी मान्छ । स्वार्थपन र अहमले जीवन नष्ट पार्छ, कलहनिम्ताउछ । वेश्यालयमा जानु घरको स्वास्नीलाई हेला गर्नु हो, एक नारीको अर्कोनारीको अगाडि व्यइजत गर्नु हो । त्यो व्यइजत घरको कलह हो ।

[ ओछ्यानमा कान्छी छटपटाइ रहेकी हुन्छे । “ऐया ऐया आज कस्तो

१९

गान्हो भएको हो ? केही गरे पनि नत पोल्न छोड्छ नत पिसाव नै सललल्लवगेर हलुका पार्छु । ए दिदी चौलानी पानी छ भने देउ त ? त्यसले ठण्डा पार्छकि?]

_ चन्द्री बहिनीको अवस्था देखेर सोध्छै, “के भएको छ तंलाई ? शहरबाटआए देखिन कहिले के कहिले के ले छोडेको हैन ? नजिकै गएर निधार छाम्दैभन्छे ज्वरो पनि आएको पो हो की कति तातो निधार ? पख म चौलानी लिएरआइ हाल्छु धेरै कराएर वल यसै नफयाक ?

एकै छिनमा चौलानी ल्याइ कान्छीलाई उठाएर पिउन दिन्छे । ओड्नेपन्छाएर कान्छीले चौलानी पिउन वस्दा ठस ठस गनाउछेै । चन्द्रीलाई त्योहस्कोले उकुस मुक्‌स पार्छ र भन्छे, “छि ..... यहाँ के कुहिएको जस्तो हस्कोआएको झ्याल पनि थुनिछेस्‌, खोली दिउ ? ॥

कान्छीले दिदीलाई के गन्हाएको हो त्यो थाहा पाउछै र भन्छे, “तिमीलाई मैरोशरीर गन्हाएको होला, दिदी । फतक्क हुन लागि सके । अझै पनि यस्तो शरीरमाथि मोह गर्दै झुम्मिन आउछन्‌ । मलाई त साँच्चै भन्छौ भने बाँच्न पनि मनलाग्दैन सत्ते, दिदी ?”

चन्द्रीले सम्झाउदै भन्छे, “हेत्‌ त्यस्तो पनि भन्ने हो ? अहिले नै मतलाई जस्तो सुकै काम आइ परे पनि छोडेर त्यो तल वसेको स्वास्थ्य क्याम्पमालिएर जान्छु । स्त्री रोग विशेष पनि आएका छन्‌ रे ।

यतिकैमा फूलदेवी अति प्रफूल्ल भएर माथि आउछै र चन्द्रीलाईझ्यालबाट देखाउदै भन्छे, “ए चन्द्री ... हेर त ती परबाट आएका हुल यतैतिरआउन लागेका जस्तो छन्‌ । कहिल्यै नदेखेका नचिनेका मान्छेहरू पनि अव तमेरै भट्टि खोज्दै आउन थालेका छन्‌ ।चन्द्री झर्को मान्दै भन्छे, “होलन्‌ नी आएका ? कही वस बिग्रियो होला खानापाइन्छ कि भनेर आएका होलान्‌ ।”फूलदेवी त्यहाँ कान्छी अझै सुति रहेकी र चन्द्रिले कोरीबाटी केही नगरेकी देखेरकराउदै भन्न थाल्छे, “तिमीहरूको यो के चाला हो ? राक्षस्नीको जस्तो जगल्टावनाएर वसेको वसै छौँ । यता भने ग्राहकहरू आउन थालिसके । वेलैमा कोरीबाटी गरेर वस्त सक्दैनौ ? लौ छिटो ठीक परेर आऔँ ।"

अनुरोधको भाव लिएर चन्द्रीले फूलदेवीलाई भन्छै, “आजलाई आमामलाई अल्मलाउने काम नगर्नोस । म कान्छीलाई तल वसेको क्याम्पमा जचाँउनलिएर जान्छु । देख्नु हुन्न त्यो मर्ने अवस्थामा पुगि सकेकी छ !? यस्तो उपचार

२०

गर्ने मौका पनि बार वार पाइदैन । तिनीहरूलाई भात पकाएर खुवाई पठाइदिनोस्‌ । त्यति त तिमी एक्लैले पनि गर्न सक्छौ ।

फूलदेबीलाई तिनीहरू दिनैमा सवैले देख्ने गरी स्वास्थ्य म्याम्पमाजचाउन जान लागेको पट्टै मन पर्दैन र रोक्न खोज्दै भन्छे, “कहाँ, यस वेलानैहल्ला फैलाउदै त्यहाँ जाने ? रातमा त्यो डाक्टरलाई नै यहाँ बोलाउला रजँचाउला ? वरू मासु रक्सि भने थिम यु बाई दिउला ? ए .... कान्छी के तँरात परून्जेल सम्म पर्खन सक्दिनस्‌ र जानु पर्छु ? यसो हेर्दा केही भएजस्तिहैनन्‌ । तेरा ती अल्छि गर्ने वानी अलि सपारै यसै ठीक हुन्छ ।

चन्द्रीलाई आमाको यस्तो व्यवहार देखेर दिक्क हुदै भन्छे, “के भन्नुभएको त्यस्तो ? कान्छीलाई हेर्दा हेर्दै कस्तीबाट के भइसकी अझै टार्ने कोशिशगर्न छोड्नु हुन्न । रोगले फुर्सत छैन भनेर पर्खेर बसिरहन्छ कि क्या हो ?आजलाई त म कान्छीलाई त्यहाँ नलगेर छोड्दै छोड्दिन तपाई जे जस्तोभन्नोस्‌ । कान्छीलाई सम्बोधन गर्दै सोध्छे, "ए कान्छी वरू तँ हिडेर त्यहाँसम्मजान त सक्छेस्‌ ?”

तलबाट ग्राहकहरू घरभित्र पसेको आवाज आउछ । ती मध्ये एकलेवोलाउछन्‌, “"ए आमै कता गएकी हौ ? हामी तिमी कहाँ के खान दिन्छौ भनेरआएका छौं, सक्दिन नभन है ?

तिनीहरूले वोलाउन थालेको सुनेर चन्द्री फूलदेवीलाई भन्छे, “छिटो तलजाउन आमा । तिमीलाई खोजेको बहाना गर्दै यही आउन पनि वेर लगाउदैन ।यिनलाई कुनै कुरामा पनि अप्ठ्यारो लाग्दैन ।

फूलदेवीलाई पनि चन्द्रीको कुराले झस्काइ दिन्छ र एकै स्वासमा भन्छे,“यही छु वावु, तिमीहरू त्यही बसी राखे म आइ हाल्छु ।"

फूलदेवीलाई तल पठाएपछि चन्द्री आफ्नो सफलतामा दङ्ग पर्छु रकान्छीलाई फेरि उही कुरा दोहस्याएर सोध्छे, “लौ भन, हिडेर नै जान तैयार हुनेहो या वोकाएर लैजान डोकोको बन्दोवस्त गर्न जाउ ?”

कान्छी पनि हाँस्दै भन्छे, “डोकैमा चढेर जानु पर्ने अवस्थाकी अझैभइसकेकी छैन । विस्तारै बिस्तारै तिमीलाई समातेर त्यतिसम्म हिड्न सक्छुजस्तो लाग्छ । तिम्रो कुरा गराइले त छिनैमा डोली पनि ल्याउन तैयार हुन्छौंजस्ती पोछौए?

भन्याङ ओर्लिदैकी फूलदेवीको गन गन सुनिन्छ । उ भन्दै हुन्छे, “दिनमा

२१

नजाओ भनेको मान्ने नै होइन । गाउले कहाँ यो हल्ला पुग्यो भने भोली देखिकोही पनि यहाँ आउँदैनन्‌ ।”

फूलदेबीको बढ्दो स्वार्थपना देखेर चन्द्री पनि अव शुरी हुदैछै र भन्छ,“नआए नआओस््‌त, यो आमा पनि कति कराइ रहनु हुन्छु । हामी के कहिल्यैपनि बिरामी नै नहुनु भन्ने छ ? यिनैको डरलै डाक्टर कहाँ पनि जाननपाउनु ?”

दुबै दिदी बहिनी स्वास्थ्य क्याम्पमा पुग्छन्‌ । त्यहाँ बिरामीहरू नामलेखाएर लाम लागेर बसेका हुनाले कान्छीले पनि नाम लेखाई प्रतिक्षा गरेरबसिरहन्छै । बिरामीहरू जचाउदै निस्कदै भइरहन्छ । झण्डै एक घण्टा जतिकुरेपछि कान्छीको पालो आउछ । कान्छीको साथ चन्द्री पनि डाक्टर कहाँ जानतैयार हुन्छे । नाम बोलाउने व्यक्तिले चन्द्रीलाई भित्र पस्न रोक्दै भन्छ, “ए दिदीतपाई किन पछि लाग्दै जान खोज्नु हुन्छ । तपाईलाई बोलाएको छ र जानु हुन्छ? यहाँ आएर थपक्क वस्नोस्‌ ।” चन्द्री पनि के मान्थी त्यस व्यक्तिलाई भन्छे, “मगएर के भयो त ? म यसको दिदी हुँ । उ आफै बिरामी छे राम्ररी वताउन सम्छैकि सक्दिन । म डाक्टर साहेवलाई सवै वताइ दिन्छु भनेर जान लागेकी ।

यस्ता कतिलाई रोक्दै आएको त्यसले चन्द्रीलाई किन जान दिन्थ्यो, भन्न ।

चाल्छ, “रोगीलाई कहाँ के भएको छ भन्ने थाहा हुन्छ कि देख्ने तपाईलाई ? ॥

अर्कालाई के रोग लागेको छ त्यो जान्ने अधिकार तपाईंलाई छैन वुझ्नुभयो के ?

चन्द्री उसको कुरा बुझदिन र भन्छिन्‌, “यो दाई पनि के के भन्छन्‌ केके? के भनेको त्यो अधिकार छैन भनेर ?

यता दुइ बीच गल्फत्ति चलिरहन्छ उता कान्छीलाई डाक्टरले सोध्छिन्‌,“के के भएको छ तपाईलाई भन्नोस्‌ त ? कान्छी बताउन लाज मान्दै निहुरीरहन्छे । डाक्टर संझाउदै भन्छिन्‌, "आफ्नो स्वास्थ्य ठीक नभएपछि हामीलाईवताउन पनि लाज मानेर हुन्छ : हेर्नोस्‌, हामीहरू तपाइहरूको स्वास्थ्य के कस्तोछ भनेर जाँच्नै आएका हौं । तपाईले आफूलाई के कस्तो भएको छ कहाँ रोगलेआक्रमण गरेको छ त्यो खुलस्त वताउनु भएन भने हामीले के गर्न सक्छौ !?रोगलाई लाज मानेर लुकाएर हुद्दैन । वेलैमा औषधी पाउन सक्यो भने कति रोगयसै निको हुन्छ ।

कान्छी अड्की अड्की वताउन थाल्छे, "यहाँ काँखमा डल्लो आएको छ ।हिड्दा असजिलो हुन्छ । पिसाव खुलस्त हुन नसकेर घरी घरी जाइ राख्नु पर्छ ।अनि फेरि चुप लाग्छे । डाक्टर सौध्छिन, “अनि अनि के हुन्छ भन्दै जानोस्‌त?

रर

कान्छी अप्ख्र्यारो मान्दै भन्छे, “खै अरूकेकेहोकेके?डाक्टरले सोध्छिन्‌ : घाउ खटिरा पनि छन्‌ कि छैनन्‌ ?

कान्छी लाज मानेर निहरिदै भन्छिन्‌, “छ्न हजुर । त्यही त चराउने पोल्ने गर्छपिसाव गर्दा भुतुक्कै हुन्छ ।”

डाक्टर भन्छिन्‌, “उ त्यहाँ गएर पल्टनोस्‌ त ? तपाइको शरीर सवै जाँच्नु पर्छ। कान्छी त्यसै गर्छे । डाक्टरले उसको गुप्ताङ्ग जाँच्छिन्‌ र रक्त चाँप पनिलिन्छिन्‌ अनि औँ गरेर मुख देखाउन लगाउदै भन्छिन्‌ “मुख भित्र पनि खटिरा हुनसक्छ ।” सानो टर्च घुमाएर हेर्दै सोध्छिन्‌, “यस्तो हुन थालेको कति भयो ? लोग्नेपनि साथमा आएका छन्‌ कि छैनन्‌ ? उसको पनि जाँच गर्नु पर्छ ।"

कान्छी लाजले फेरि भुतुक्क हुदै भन्छे, “मेरो विवाह भएकै छैन ।”

यति सुनेपछि डाक्टरले अड्कल काटि हाल्छिन्‌ र भन्छिन्‌, “जो पायो त्यो संगशारीरिक सम्पर्क राख्यो भने यस्तो सरूवा रोग लाग्न जान्छ । कनै यस्ता रोगलेत ज्यानै समेत लिन सक्छ । तँपाईलाई थाहा हुनुपर्ने हो को बाट यो रोगतपाईलाई सल्कन गएको हो । त्यसको पनि उपचार गर्नु जरूरी छ भेट भएमारगत जचाउन भन्नु होला । तँपाईको पनि रगत जचाउनु पर्छु । वाहिर अर्कोकोठामा गइ आफ्नो रगतको परीक्षा गर्न दिनु होला र पर्सि यसको रिपोर्ट लिनआउनु होला ?

त्यस व्यक्तिलाई संझदा कान्छी घृणाले जल्छ र भन्छे, “त्यसलाई योसरूवा रोग हो भन्ने थाहा छ र औषधी गर्नुपर्छ भन्ने पनि थाहा छ । त्यसैले त्योआफ्नो स्वास्नीलाई माया गरेर त्यो संग संभोग नगरी हामीलाई यस्तो रोगसारेको । यस्ता पापीलाई पनि .... ? अनि डाक्टर साहव मलाई के रोग लागेकोरहेछ ? यो रोग निको त हुन्छ ? टाउको फन न....न घुमाउदा त मरिनै हाल्छुकि जस्तोलाग्छ ?

डाक्टर गंभीर भएर भन्छिन्‌ “यस्तै छ नारीको जीवन । आफैँले आफुलाई वचाउदैंजानु पर्छ । होशियार हुनु निकै आवश्यक छ । अहिले सम्म देखा परेको रोगकोलक्षण हेर्दा यसले मुटु र मगजलाई छोइ“नसकेकोले निको भै हाल्छ कि ? तरतपाईको -रगतको रिपोर्टले के बताउछ ? कही रगतमा अर्कै जीवाणु पसिसकेकोरहेछ भने ?

कान्छी मलाई लागेको रोग के हौ ? अर्को जीवाणु भन्नु भएको केहो: मतयसै आत्ति सके ?

र३

डाक्टर भन्छिन्‌, “अहिले तपाईलाई लागेको रोग भिरिङ्के हो । यो रोगले छोएकोव्यक्तिलाई वेलैमा औषधी पाउन सक्यो भने ठीक पनि हुन्छ तर यस्ता रोगलागेका विरामीहरूको रगतमा एच.आइ.भी. भन्ने जीवाणु पसिसकेको रहेछ यायो जीवाणु पसिसकेपछि यो रोग देखा परेको हो भने यो निकी हुन सक्दैन । त्योरोगीलाई एड्सको विरामी पनि भनिन्छ ।

कान्छी : अनि एड्स भएको नभएको कसरी थाहा हुन्छ ? भिरिङ्के हुनेलाई एड्सभ्रै हाल्छ भन्नु भएको ?

डाक्टर : भिरिङ्गेको रोगीलाई एड्स भएकै हुनुपर्छ भन्ने छैन तर यस्तारोगीहरूलाई छिटो एड्सको जीवाणु सर्न सक्छ र एड्स लागैको नलागेको थाहापाउने उपाय रगत जचाएर मात्र हो ।

कान्छी : अनि यो एड्सको रोगीलाई औषधीले निको पार्न सक्दैन ? केउ यो रोगलागे पछि मरि नै हाल्छ ?

डाक्टर : यस रोगको औषधी अझै निस्केको छैन । आजभोली जता ततै यसरोगले हाहाकार नै मचाएको छ । यसले छौयो कि कालले निम्त्यायो भन्के सोचेहुन्छ । यसैले यो तपाईलाई लागेको भिरिङ्गे मात्र रहेछ भने पनि राम्ररी निकोपार्नु पर्छु नत्र एड्सको संक्रमण हुने डर रहन्छ ।

कान्छी साङ्है डराउछै र एड्स बारे जान्न खोज्दै सोध्छे, “यो एड्स रोग कसरी रके बाट सर्छ ? कस्तो ज्यानमारा रोग रहेछ ।

डाक्टर कान्छीलाई संझाउदै भन्छिन्‌, “यो रोग तीन प्रकारले सर्न सक्छ । पहिलोएच. आइ. भी जीवाणु रगतमा भइसकेको या एड्स रोगीसंग विना सुरक्षित यौनसम्पर्क राख्यो भने, दोश्रो एच.आइ.भी जीवाणु रगतमा भएको या एड्स रोगीकोरगत कुनै न कुनै प्रकारले जस्तो छाला छेड्ने औजारबाट, काटेको घाउबाटनिस्केको आलो रगत सद्दे अर्को व्यक्तिमा छिर्न गयो भने या यस्ता रोगीकोएच.आइ.भी. भएको रगत अर्को व्यक्तिलाई रगतको खाँचो शरीरमा भएको बेलाझिकेर दिइसकेको रहेछ या दियो भने एच.आइ,भी. जीवाणु अर्को व्यक्तिकोशरीरमा सर्न सक्छ र तेश्रो यस्तै जीवाणु रगतमा बोकेको या एड्स रोगीमहिलाको गर्भाशयमा रहेको बच्चालाई एच.आइ.भी. जीवाणु सर्न सक्छ। योवच्चा गर्भमा नै यस्तो दुषित रगत लिएर वढेर जन्मन पनि सक्छ या जन्मनेक्रममा या जन्मिए पछि एड्सको रोगी हुन सक्छ । यसैले यो रोग बारे सवैलेजान्नु पर्छ र साथै सतर्क रहेर यसलाई बढ्न दिनु हुदैन । यसरी सिकाउदै जनचेतना बढाएर यो रोग नफैलियोस्‌ भनेर हामी यस्तो क्याम्पीङ गर्दै हिडेका छौं ।कान्छी अरू जिज्ञासु भएर सोध्छे, “यस्तो रोगीलाई कसरी चिनिन्छ ? केरेत्यो

२४

रगतमा एच.आइ.भी, भए नभएको पनि यसै थाहा . हुदैन होलाअनि कसरी वच्न सक्छौं ? डाक्टर भन्छिन्‌, “रगतमा एच.आइ.भी. छ छैन त्योकुराको पत्ता त रगतको परीक्षा गरेर मात्र थाहा हुन्छ र यी जीवाणुहरूशरीरभित्र प्रवेश गरेर पनि दुइ तीन महिना सम्म त रगत जँचाउदा पनि तीदेखिएका हुदैनन्‌ र एड्सको रोगमा देखा पर्न ४५ देखि दस वर्ष समेत पनि लाग्नसक्छ । तर जे जसो भए पनि यो जीवाणु एक पटक शरीरमा पसे पछि त्योव्यक्तिलाई मृत्युको काखमा नसुताइ निको भने हुदैन ।

कान्छी : पस्तो रोग लागेको वेला के कस्तो लक्षण देखा पर्छ त ?

डाक्टर : यो रोगको कुनै आफ्नै यस्तो हो भन्नै लक्षण हुदैन । यी एच.आइ.भी.जीवाणुले शरीरलाई सुरक्षा गर्ने रक्त कोषलाई मारि दिन्छ त्यस पछि त्यो कम्जोरभएको व्यक्तिलाई जुन रोगले छुन्छ त्यही रौगा एड्स रोग हुन्छ । मामुलीरूघाखोकी मात्र लाग्यो भने पनि त्यसै रोगले ढाली दिन्छु । यसैले यौन रोगलागेका व्यक्तिहरूले, वेश्यालयतिर लाग्नेहरूले र धेरै व्यक्तिसंग यौन सम्पर्कराख्नेहरूले आफ्नो रगत जचाइ रहने गरेमा एच.आइ.भी. रगतमा भए नभएकोथाहा हुन्छ । यसै अर्थले हो मैले त्यो व्यक्ति जसबाट तपाईलाई यो रोग सर्न प॒योत्यसलाई जचाउनु पर्छ भनेकी । यदि त्यसलाई एड्स भइसकेको रहेछ भने त्यसलेअरूलाई नसारोस्‌ भनेर सतर्क हुनुपर्छ ।

हेर्नोस, तपाइले आफूलाई लागेको रोग नलुकाएर वेलैमा जचाउन आउनुभएकोले कति राम्रो गर्नु भएको छ । यो कृहिएर नाश हुन पाएन भने रगतजचाएर यो भयानक रोगले आक्रमण गरेको छ कि छैन त्यो पनि जाँच्न पाउनुहुदैछ । आफूबाट अरूलाई यस्तो रोग सर्न नदिनुमा पनि त कत्रो धर्म छ?

कान्छी : छ हजुर छ । आफूले दु:ख पाए भनेर अर्कोलाई त्यस्तै दुःख भोगाउछुभन्नु राम्रो कुरै हाइन ।

डाक्टर : अहिले म तँपाईलाई केही दुखेको थाहा नुहुने औषधी दिन्छु त्यो लिएरजानोस्‌ र एउटा चक्की अहिल्यै पनि खाए हुन्छ र ती घाउ खटिरालाई धोइपख्राली गरी सफा राख्ने गर्नोस्‌ रगतको रिपोर्ट लिए पछि तपाइको उपचार शुरूगरौला । याद गर्नु भएकै होला रतिक्रिडा गर्दा के के मा होस्‌ पुस्याउनु पर्छ रअर्कालाई रोग नसरोस्‌ भनेर आफै तर्कदै जानु राम्रो हुन्छ ।

जन सन्देश :मानिसको शरीरमा रोग नलाग्ने हुँदैन । रोग लागेको छनक पाउनासाथ

रेश

डाक्टर जचाइ औषधी उपचार गरी हाल्नोस्‌ । रोग संग लाज र डर मान्नुहुदैन । सानोमा सानो साधारण रोगले पनि भयंकर रोगलाई निम्त्याउन सक्छ ।सकेसम्म रोग हामीलाई लाग्दै नलागोस्‌ भनेर होस्‌ पुच्याउनु पर्छ । एड्स जस्तोरोग निको नभए पनि यसको रोकथाम गर्न सकिन्छ । यस रोगलाई फैलिन नदिनेउपायहरू

गरौं । याद गर्नोस्‌ यस एच.आइ.भी. का जीवाणुहरूलाई ननिम्त्याइ आफैँआउदैनन्‌ । यसैले यी शरीरमा छिर्न सक्ने संभावनाप्रति संचेत हौ ।

कबाटोमा हिडुँदै दिदी बहिनी डाक्टर कहाँ भएको कुरा र आफ्नो वित्दैकोजीवन वारे कुरा गर्दै आफ्नो दु:ख पोख्छन्‌ । कान्छी भन्छे, “हेर त दिदी म यहाँआउन ढीलो मात्र गरेकी भए के हुन्थे के ? मलाई भिरिङ्गे भएको रहेछ । अझै मबाँच्ने नवाँच्नेको ठेगाना लागेको छैन ? रगत जचाँउन दिएर आएकी छु त्यसकोरिपोर्ट आए पछि मात्र यो कुराको निधो लाग्छ ।

चन्द्री पनि यस रोग बारे सुनेकी कुरा भन्न थाल्छे, “भिरिङ्गे लाग्दैमाकहाँ मरि हाल्छेस्‌ ? यो रोग अत्ति नराम्रो हो र सरूवा पनि हो तर ज्यानै खानेभने होइन । अव औषधी उपचार राम्ररी गर्नु पर्छ ।

कान्छी : भिरिङ्गे मात्र भए तिमीलै भनेकी जस्तै गरी औषधी गरेर बाँच्छु । तर योएड्स रोग भइसकेको रहेछ र मेरो रगतमा एच.आइ.भी. “यु फे म वाँच्दिन,दिदी त्यस्तो रोगको महामारी चलेको छ रे यसको औषधीनै छैन रे! थाह छदिदी, यो एड्स पनि सर्ने रोग रहेछ र धेरै संग यौन क्रिडा गर्नेहरूलाई सर्छ रे? अव के गर्ने दिदी यो बुढीले हामीलाई त्यस्तै काममा लगाएकी छ । हामी चाढैउमेर रहदा नै मर्ने पो हौ कि?

चन्द्री : अव हामीले यस्तो शरीर बेचेर खाने काम आमाले मानोस्‌ या नमानोस्‌छोड्नै पर्छ । यो शरीरले परिश्रम गरेर पनि त कमाउन सक्ला ? सँच्चै डराएरकसबाट के रोग सर्छ या कसलाई रोग सर्ने हो भनेर वसेर पनि हुन्छ ? होइन,तँलाई यो रोग कसले साव्यो ?

कान्छी : आ तँपाई पनि उही कुरा कोट्याउनु हुन्छ । म आए देखि झ्याउरेकीथिए भने पछि यो भिरिङ्गे त्यहीबाट सारेर आए भन्ने थाहा पाउन । यसैले त मयहाँका गाउले केटाहरू म संग अनुरक्त भइ मरिमेद्न आउदा पनि म पन्छदैतिमीलाई जाउ भन्ने गरेकी हुँ । तिनीहरू वोलेको जथाभावी क्रा र आमाकोथलो पर्ने पिटाइ पनि सहिरहे तर उनीहरूलाई वचाइ रहे । दिदी यो भिरिङ्गे रोगसर्नाको कारण पनि धेरै जनासंग सहबास गर्नाले नै हुँदोरहेछ र यो रोगलेछोएको रोगीलाई एड्स सर्ने सम्भावना घेरै हुन्छ रे :

२६

चन्द्री : ए त्यसो पो डाक्टरले भनिछन्‌ । मैले सुनेको त भिरिङ्गे रोग रोगीकोतातो पिसाबबाट पनि अर्कोलाई सर्छ रे । त्यो वसेको तातोमा वस्यो भने पनिसर्छ पो भन्थे ।

कान्छी : खै डाक्टर साहवले त यस्ता कुरा केही पनि भन्नु भएन । सर्ने कारणमैधुन हो भनिन्‌ । तर यो जे जसो भए पनि अव म तिमीलाई मसँग सृत्त रटाँसिएर वस्न भने दिन्न के थाहा, केही भइ हाल्यो भने म पापीनी हुन्छु ।

चन्द्री : नकरा जा । डाक्टरले नै भनिन्‌ भने, यस्ता कुराहरू अड्कल काटेकोपनि हुन सक्छ वरू एड्स रोगबाट वच्ने उपाय हामीले जान्नै पर्छ र त्यस्तै गर्नुपर्छ । यस्तो औषधी नै नभएको रोग बारे सुनको मैले अहिले पहिलो पल्ट नै हो ।

बुझिस्‌ के, हामीले आमासँग विरोध गरेर भए पनि यो धन्दा छोड्नैपर्छु । एक झुम्ो लगाउन र एक मुठ्ठी खान पुग्ने सम्म कमाउन सक्यौ भने पुगिहाल्छ । आखिर पैसा भनेकोनै के पो रहेछ र ? रोग लागे तिनै धन खर्च गरीज्यान जोगाउनु पर्ने रहेछ ।

कान्छी : हो हामीले यस्तै गर्नु पर्छ । अव त भन्न पनि पायौ, यो रोग सल्किएछभनेर । जव ज्यानै नरहने हुन आँद्यो भने धन मात्र थुपारेर के गर्नु ? हाम्री यीआमा त धन भने पछि यसै यसै लोभिन्छिन्‌ । यो उमेरमा पुग्दा पनि कसैलेआइज भन्यो भने नाइ भन्दिनन्‌ जस्ती छिन्‌ । आइज भन्न कोही आउदैनन्‌ र पो।

दुवै खुवसँग हाँस्छन्‌ । त्यस पछि हाँसोले भिजेका आँखा पुछ्दै चन्द्रीभन्छे, “यी अहिलेको धन्दा जुन हामीले समातेका छौ त्यो त जवानी रहुन्जेलसम्मलाई मात्र हो त्यस पछि कि यिनी जस्तो भइ अर्कालाई सताएर वस्न सक्नेहुनुपर्छ कि अल्पत्र परेर घृणा सहेर वाँच्नु पर्छ । यी आमैले हामीलाईयसकामबाट छुट्कारा नदिएकी कारण पनि यही हो । भोली देखि के गर्नै, कहाँजाने, समाजबाट घृणित भइ, सकौं भन्ने छ।

माया लाग्दी भएर कान्छीलाई भन्छे, “ के गर्नु दिदी, यो हाम्रो आफ्नै आमानभएकीले पनि यतिसम्म कि निठुरी भएकी छ । छोरा छोरीको लागि आमाकोकत्रो जरूरत पर्दो रहेछ । कसैको पनि आमा बाबु सानौ हुँदा काललेननिम्त्याओस्‌ है ।

चन्द्री : चाहेको, भनेको जस्तो यहाँ के हुदोरहेछ र ? लेखेर ल्याएको देखेर हुन्नभन्छन्‌ । हाम्रो इच्छा र गति त्यस्तै भएका छन्‌ । जस्तै परै पनि मनलाई बुझाउनुपर्ने नै रहेछ ?

कान्छी : यी केटाहरू हामीलाई अपनाउनु पाए के के न होला भनेर पैसा बोक्दै

स्ण

खोज्दै आउछन्‌ र भन्छन्‌, “म तिम्रो लागि ज्यानै समेत दिन तैयार छु । तरत्यसरी ज्यानै दिन तैयार हुनेहरूले पनि लौ हिड्‌ म तँ सँग जीवन विताउछु भनेरविबाह गरेर लैजान तैयार भने हुदैनन । तिनीहरूको माया, पैसा खनाउने हिम्मतबुझि नसक्नुको छ । के यसैलाई पिरती भनिन्छ या हामीले प्रेम भनेको पाउनैसक्दैनौ ।

चन्द्री आफुलाई कान्छी भन्दा बाढी मान्दै भन्छे, “के भनेर हामीलाई घर वसाउनलैजान्छन्‌ । त्यसमा त उनीहरूको इज्जत जान्छ । लुकेर खुरूबक हामी कहाँआउन मात्र यिनलाई हुन्छ । घरको स्वास्नी हुन त राम्री सोझी चोखी कुमारीकेटी

चाहिन्छ । आफु भाँड भए पनि घर भित्रकी स्वास्नी पवित्रनै हुनु पर्छ भन्ने योसमाजको सवैको धारणा छ।

ए.... लौ हेर हामी त कुरा गर्दा गर्दे यहाँ सम्म आइ पुरो छौं । तँ पनिअहिले त फटाफट हिड्दैछस्‌ । डाक्टरले छुँदैमा निको भइ हाल्यो कि कसो ?कान्छी : आउदा अव म मर्छु कि भनेर डराएकी थिए । खुट्टा अगाडि सर्दै सर्दैनथियो । अहिले बाँच्न सक्ने सम्भावना छ भन्ने आशले डोन्याइएकी छु । डक्टरलेदिएका औषधी त हेर यी यिनै त हुन ? एउटा चक्की खाए हुन्छ भन्थिन्‌ तर मैलेखाइन । दुखेको थाहा नपाउने मात्र हो भने पछि के खाने ? पर्सि देखि रगतकोरिपोट हेरि औषधी गर्छु भने कै छिन्‌ ।

यतिकैमा लाहुरे आइपुग्छन्‌ र सोध्छन्‌, “कता पुगेर आयौ, दुवै साथै छौआमालाई घर सुम्पेर एक्लै पाम्यौ कि कसो ?

चन्द्रीले फ्याट्ट जवाफ दिन्छिन्‌, “कत्ति तिनकै अगि पछि परी रहनु त ?एक्लै वस्न पनि सिक्नु पर्छ । "कान्छीले लाहुरे काँड्लाको प्रश्नको जवाफ पुरा दिन्छे, “तल स्वास्थ्य क्याम्पमासम्म पुगेर आएका हौँ । दाइ कता तीर जाँदै, हातमा झोला छ ?”

लाहुरे : म त शहर जान लागेको । तिमीहरूमा को विरामी पप्यौ ?

चन्द्री जिस्कदै भन्छे, “ बाटो लाग्दैको मान्छेलाई के को चासो ? कान्छी विरामीछ भन्यौ भने शहर नगइ वस्नु हुन्छ के ? वरू शहरबाट फर्कदा हाम्रो लागिकाम खोजेर आउनु होला, हामी यो धन्दा छोड्ने भएका छौं ।

लाहुरे : वल्ल तिमीहरूको वृद्धि आउन लागेछ । डाक्टर साहेवले केही भनेकीकसो ? के काम गर्ने शुरछ?

रद

चन्द्री : यहीबाट यो काम गर्छु भनेर पाइन्छ र ? अहिलेको धन्दा छोडेर जुनसुकैकाम गर्न पनि तैयार छौ । तपाइलेनै विचार गरेर कुन काम गरेमा ठीक होलाभन्नु हुन्छ हामी त्यही गर्छौं ।

चार कान्छीसँग सोध्छन्‌ “भरखर शहरबाट फर्केकी तिमी फेरि शहरै जान तैयार?

कान्छी : गाउँमा आएर के गर्छु भन्ठानेकी थिए यस बुढीले के गराउन खोज्दै छे,अव पनि यहाँ के वस्ने ? यो गाउँको पनि छाडापन अति नै वढीसकेछ । म तवरू शहरै फर्कन्छु भन्ने सोच्दै छु । त्यहाँ जीवन निर्वाहको लागि थुप्रै काम तपाइन्छ ।

चन्द्री कान्छीलाई उछिन्दै भन्छे, “हामीले यस्तो काम गर्ने गरेको तपाईलाई पनित मन परेको थिएन । सँच्चै हामीलाई यो काम छोड म तिमीहरूलाई वाँच्न मद्दतगर्छु भन्नु हुन्थ्यो । अहिले त्यो वेला आएको छ भेना, हामीहरूको उद्धार गरीदिनोस्‌ ।

लाहुरे : हुन्छ, म तिमीहरूको लागि काम खोजेर नै आउँला । यो काम छोड्नलागेकोमा ज्यादै खुसी लागेको छ । यसले त आफु पनि विगिन्छौं र अरूलाई पनिबिगाछौं । शहरमा कुनै काम पाइएन भने गाउँमानै पनि कुनै राम्रो अरू नै कामशुरू गरौँला, अव पिर नगरेर वसे । हातको घडी हेर्छन्‌ । अवैर हुन लागेकोलेआम्मै अव मलाई जान देओ भन्दै हतारिएर मोटरको वाटो लाग्छन्‌ ।

चन्द्री र कान्छी एकै साथ भन्छन्‌, “नमस्ते दाई .... नमस्ते ।”

कान्छीलाई खेतको पाटो देखाउदै सोध्छे, “तिमी सम्झन्छौँ त्यो खेतको पाटो ? हेरत, त्यहाँ अहिले रोपाइ भइरहेको जस्तो छ ।

कान्छी त्यतैतिर हेर्दै भन्छे, “ए .... त्यो खेत देखाउनु भएको ? त्योजम्दार वा को होइन ?

चन्द्री : त्यसैको हो । त्यस्ता दुष्टलाई के वा भन्नु, जम्दार मात्र भने पनि हुन्छ ।तिनै खेत त हो, जहाँ हामीहरू खेल्ने गर्थ्यौं । त्यसको छोरा बलभद्र भन्ने एउटाथियो त्यप्तको याद आउछ, तँलाई ? हो, त्यो वलभद्रले यसपाली खुवै रहर लाग्नेगरी विवाह गरेर गयो ।

कान्छी आश्चर्य मान्दै, “गयो रे .... ? अचानक के भयो त्यस्तो ..... कठै ?चन्द्री हाँस्दै भन्छे, “गयो भनेको माथि गयो भनेकी हाइन । काम गर्न कलकत्ताफर्कियो भनेकी । तँ त कस्तरी छक्क परेकी । त्यसको स्वास्नी विबाह हुना साथ

२९

विधवा भइ बिचरी भन्ठानेकि होलीस्‌ ? पिर लिनु पर्दैन लोग्ने साथमा नभए पनिउनको श्रृङ्खार गएको छैन । यो गाउँमा स्वास्नी धन्काएर आफु विदेशमा पसेकापनि प्रशस्त छन्‌ ।

कान्छी : अनि तिमीले त्यस्तै, पाराले भन्यौ त, म के सम्झू ?

चन्द्री वलभद्रलाई सम्झदै भन्छै, “त्यो फर्केर कलकत्तानै गएको हो । उ त्यहाँ कुनैफ्याक्ट्रीमा काम गर्छ क्या रे । विवाह भएकी केटी पनि त्यही कि हो भन्ये। मतबिवाहमा पनि गइन । के जानु त्यहाँ पाहुना भएर” ?

कान्छी पनि सही थाप्दै भन्छे हो दिदी, म पनि कसैको विवाह हेर्नै सक्दिन ।लाग्न थाल्छ, हामीले त्यस्ती दुलही हुन पाउने कहिल्यै हुदैनौ क्या र । साल्हैजीवन देखि खिन्त हुन थाल्छ । अर्काको सुख मात्र हेरि कति कल्पेर हामीलाईबस्नु पर्ने हो ?

चन्द्री भन्छे, “मलाई त बिवाह मात्र होइन ती जम्दार जम्दार्नीलि छोराले खुवकमाइ गरैको छ भनेर फूर्कदै गाउँमा हिडेको पनि मन पर्दैन । नयाँ लुगालगाएको देखाउँदै भन्छन्‌ रै “यो पनि वलुले, वाबुले न्यानो भएर वसोस्‌ भन्नेसोचेर पठाएको, ज्यादै हाम्रो ख्याल गर्छ ।” जम्दार्नी उता कानको मुन्द्री हल्लाउदैभन्छे रे, “छोराले कलकत्ताबाट नै वनाएर पठाइ दिएको म लगाउँन्न म बुढीलाईकिन चाहियो, तेरै स्वास्नी आएपछि देलास्‌ भन्दा पनि मान्दैन । छोराको मनराख्न मात्र लगाएर हिडेकी हुँ ।

मलाई भने तिनका यस्ता कुरा सुन्दा कम्ता रिस उठदैन । वलभद्रलेमसंग विवाह गर्छु भनेर वावु आमालाई यति भनेनन्‌ । गाउँले पनि के भयो तसम्म भन्न थालि सकेका थिए । तर यी बुढाबुढीले छोरालाई नै गाउँबाट घपाइदिए विवाह गराउन पट्टै मानेनन्‌ । मेरो वलभद्रसंग त्यसवेला विवाह भइ दिएकोभए मैले यसरी बस्नु पर्थ्यो ?

कान्छी सोध्छे, “त्यसरी नमान्ताको कारण पनि त होलान । के तिमीत्यसबेलासम्म चोखी नै थियौ होइन र” ?

चन्द्री: म चोखी भएर मात्र यिनीहरूलाई भएन रे । एक त जातमा फरक पच्यीअर्को हाम्री आमाको मति कहाँ राम्रो थियो र ? सबै गाउँका त्यसबेलाका ठिटाबटुलेर आफै रासलीला गरेर वस्थी । बिर्सिस्‌, त्यसवेला मासु चिउरा तीगुण्डाहरू कहाँ पुन्याउने हामी हुन्थ्यौ । "

तिनीहरू हामीलाई हेरेर के भन्थे, छि ... ।

३०

कान्छी “के भन्थे हँ मैले त पट्टै विर्से भन त सुनौ” ।

चन्द्री: भन्थे नी, तिम्रा दुवै छोरी कति राम्रा छन्‌ । वहिनी ज्बाइ वितेकोततिमीलाई पो खुदो पल्टिए छ । यी शब्दको अर्थ त्यसवेला मैले राम्ररी बुझेकीथिइन तर तिनीहरूले बारवार यही कूरा निकाल्ने हुँदा अझसम्म पनि विर्सेकीछैन । अहिले त मतलव पनि बुझ्दै आए के विर्सन सक्थे ? ती आमालाई देख्दाकस्तो भित्र भित्रै फोक चल्छ ।

सोते रोपाइमा जान लागेको हुन्छ । वाटोमा पिनीहरूसंग भेट हुन्छ र सोध्छ“अहो, आज त वहिनीहरू संग बाटैमा भेट भयो नी, कता पुगेर आयौ ? वाहिरपनि आफै जान थाल्यौ कि कसो ?

चन्द्री: के लाग्छ हाम्रो, तिमीहरू जस्ता पातिएकाले जता आइज भन्छौ त्यतै जानुपरि हाल्दो रहेछ । तिमीहरूको चित्त वुझ्न हामीनै नभइ नहुने भएछ ? सोतेभन्छ, “ए त्यसो भए हामीले जता हिड भने पनि त्यतै लाग्छौ होइन त ?

लौ हिड, जम्दारवाको खेतमा । हिलो छेप्दै त्यही मज्जा गरौला जान्छौ के ?चन्द्रीलाई त झन पुरानो सम्झाना आउला, खेतवरी त्यही हुन्‌ ।खिजाएर हाँस्छ)चन्द्री रिसाउछे र भन्छे, “अव धेरै बर्ता भएर नवोल है । यही ढुङ्गा टिपेर हानीदिन्छु, वजियालाई । तँ नै जा त्यहाँ ती तेरा बावु हो कि वराजु हो, हाम्रा तकोही पनि होइनन्‌ ।

सोते हाँस्दै अगाडि वढ्छ ।ज्ञन सन्देश:

भयड्डर रोगलाई निम्त्याउन र फैलिन नदिन हामी सवै सचेत हौ । यहाँजीवन घान्ने थुप्रै उपायहरू छन्‌ । हामी त्यो उपाय मात्र छानौ जसले हाम्रोआहुति दिदैन । सक्छौ भने हामी मिलेर त्यो रीति रिवाज र चलनलाई तोडौजसले नारीलाई वेश्या वन्न वाध्य तुल्याएकोछ ।

छजम्दारको खेतमा गाउँनै उल्टेर रोपाइ गर्न लागेका छन्‌ । कोहीगोरूलाई हो-हो-गर्दै खेत जोत्दै छन्‌ भने कोही हिलो फाड्दै बौसे गर्दैछन्‌ । हाँसोठ्ट्रा मस्करी सबै हुँदैछ । च्यान्टेलाई अझै त्यो बतावरण रमाइलो लागेको छैन रभन्छ, "खै आज कसैले पनि मादल ल्याउन सम्झेनन्‌ ? रोपइमा त मादल पोड्याम्म ड्याम्म ठोक्नु पर्छ । त्यसको घिन्तिङ घिन्तिङमा बौसे गर्न कति मजाआउँछ । हिजो डिठ्ठा वाजे कहाँ मादलको साथ नाच गान हुँदा समय वितेको

२१

पत्तोनै पाएनौ । त्यत्रा खेत कति छिटो रोपेर सिद्धाएका थियौ ।

चमेली भन्छे, “अहिले पनि के भएको छ र ? तिमी घोक्रो फुलाएरगाउँन थाल अनि हामी नाची हाल्छौ नी"

च्यान्टेः मादलै नभए म त गाउन सक्तिन, तिमीहरू पनि कुन तालमा नाच्छौं !जम्दार बालाई ल्याउनै लगाउनु पर्छ । खेतको धनी भएर पनि यसै भाग्नपाइन्छ । उ हेर उनी त घर भित्रै लस्याङ, लुरूङ गर्दैछन्‌ । ए डल्ले तँ नजिकैछस्‌ कराएर जम्दारवालाई मादल ल्याउनु होस्‌ भन्‌त ।

डल्लेले पनि त्यसमा अरू कुरा थपिदिदै भन्छ “ए जम्दार वा तँपाइलेमादल ल्याउनु भएन भने रोपाइ आज सिद्धीने छाँट म देख्दिन है । च्यान्टेलाईमादल नभइ भएन रे ।”

जम्दार पनि ठूलो स्वरले कराउछन्‌, सुनाइ दे, डल्ले, मादल ठोक्न मआफै भनेर । अहिले खाजा के खान्छौ, भोकै परौला भनेर त्यसकोसम्दीबस पछ 1 च्यान्टेले जम्दारको स्वर सुनेर भन्छ, “ए, बुढा त लौ मादलआफैले पो ठोक्ने भए हेर । चमेली नाच्छु भनेर त तम्सिदैछेस्‌ तर वीचैमा तालभने छोड्न पाउन्नस्‌ । म पनि तैले त्यसो गर्न थालिस भने सत्ते गाए । तेरो वानी,सबैले तँलाई नाच नाच भनेर फकाउन भनि नाच्दा नच्दै टवाक्क रोकिने छ ।यसपालि पनि त्यसै गर्लिस्‌ ख्याल राखे ।”

सबै रोपाहा हाँस्दै भन्छन्‌ “हो-हो-यो त्यस्तै भनुन भन्ने खोज्छे ।”

चमेली : म एउटीले त्यसो गरेछु भने पनि तिमीहरूको गाना खेर जादैन, सुन्तलीछे, अमला छे,, जाइ छे। सवैले नाच्न जानि हालेकाछन्‌ । तिमी राम्ररी सूरनिकालेर गाउ, अनि हामी आफै नाच्न तत्पर मै हाल्छौ ।

सुन्तली: लौ हेर जम्दार वा त परै देखिन मादल ठोक्दै आउन थाले । यहाँ आइपुगे पछि आफैँ नाच्नपो थाल्ने हुन कि?

च्यान्टे, जम्दार वा आए तर्फ नै हेर्दै भन्छ, “उमेर ढल्के पनि यिनको रहर ताजैछ । जवानीमा यी कस्ता पो होलान्‌ ? सुन्तली, तैले नाच्ने साथी पाउने भइस्‌ ।तिमीहरूले नाच्न थाले पछि यी मिस्सिन गइ हाल्छन्‌ ।”

सुन्तली: छि यौ दाइ त ? के म त्यो बुढासंग नाचेर वसि राखुला ?जम्दार नजिकै आएर मादलको साथ आफैँ गाना गाउन थाल्छन्‌,सरर सरर पानी पस्यो झरर

३२

तिम्रो माया आयो लरर

गाइ देउ, नाची देउ, आए म त मादल ठोकेर ।जम्दारको गाना सुनेर सबै दङ्क पर्दै भन्छन्‌, “अहो ! जम्दारबा त गाना पनि कतिराम्रो गाउनु हुंदो रहेछ, नाच्नु पनि हुन्छ कि" ?चमेली खिजाउने पराले सोध्छे, “गाना पनि आफैले, अहिले नै वनाउनु भए जस्तोछुनी”?जम्दार सत्य बोल्छन्‌, “नानीहरूलाई रत्याउनै भनेर टुक्रा मिलाएर गाइ दिएकोहुँ। कस्तो मानौ त ? गाना दोहस्याउछन्‌, “गाइ देउ नाची देउ आए म त मादलठोकेर,” सुन्तली पनि कम कि छैन । जम्दारलाई उल्लाउन भन्छे, “कस्तो राम्रोगाना गाउनु हुदोरहेछ, तै तै नाचेर पनि देखाइ दिनु हुन्छ कि ?”जम्दार: तिमीहरू पनि मेरो साथ दिन्छौ भनि कस्सिने हौ भने म तिमीहरूलाईथकाउने गरी नाची दिन्छु । यो जम्दारले रात रातभर गाएर, नाचेर बिताएको छबुझ्याँ, के ? बुढो भए भनेर गली सकेके छैन ।च्यान्टे, जम्दारको हाँकको साथ दिदै अन्छ, "लो वा म गाना तान्न थाल्छु तपाईमादल ठोक्दै यिनका साथ नाचेर यिनीहरूलाई थकाइ दिनोस्‌ । जवाती आएरआफू के के न हुँ भन्ने ठान्छन्‌ । बाघ बुढो र स्याल तन्नेरी छ भने पनिबाघलाई स्यालले निल्न सक्दैन ? सवै हाँस्छन्‌ । चमेली र सुन्तली पनि फूर्तिकासाध भन्छन्‌, “हामीलाई थकाउने रे ? लौ थकाएको हेरौत ? हामीले पनि त्यस्तारात कति वितायौ कति । जम्दार च्यान्टेलाई भन्छन्‌ “लौ गाना तानि हालत, ममादल ठोकी हाल्छु यिनीहरूले ज्यादै फूर्ति पो गरे ।च्यान्टे गाउँन थाल्छ ।

रातो फूल क्या राम्रो फुलेको तल वेसिमा तल वेसिमा

मेरी माया क्या राम्रो खुलेकी धानको खेतमा

घानको खेतमा वहिनी धानको खेतमा

फनक्क घुमि दैउ, हिले माटोमा

हिले माटोमा वहिनी हिले माटोमा

कम्मरै भाँची देउ, नाचको तालमा

नाचको तालमा वहिनी नाचको तालमा

फनक्क घुमि देउ, हिले माटोमा

डड

सवै रमाउदै, गाउँदै नाच्दै रोपाइ गरी रहेका हुन्छन्‌ टुप्लुक्कै डिठ्रा बाजेआइ पुग्छुन र सोध्छन, “क्या हो ए जम्दार, मादल ठोक्दै नानीहरूसंग आफैंनाच्न थाले छौ ? यस पाली धानको भकारी थप्ने विचार छ कि कसो ? रोपाइमारमाइलो धेरै गन्यो भने वाली राम्रो हुन्छ भन्छन्‌ ।

जम्दार खुसी हुदै भन्छन्‌, “सन्तानको संख्या बढन थाले पछि भकारी पनिबढाउननु पर्छ र खेतका पाटा पनि थप्नु पर्छ । लौ डल्ले अव मादल तँ वजा मडिठ्ठा बाजे संग कुरा गर्छु ।”

चमेली जम्दारलाई जिस्काउदै भन्छे, “हार्नु भएर भारने बहना बनाउनु भएको तहोइन” जम्दार हाँस्दै जवाफ दिन्छन्‌ “तिमीहरू भरखरका संग पनि म जित्नकसरी सक्छु र ? नाचमा हारे भनेको होइन नी फेरि” ?

चमेली सोध्छे, त्यसो भए केमा हारेर भाग्नु भएको ठानौ त ?

जम्दार जवाफ दिन्छन्‌ “क्रा गर्नमा” । उनको जवाफ सुनेर सबै हाँस्छन्‌ ।जम्दारले डिठ्राबाजेलाई लिएर छुट्टै डिलमा वसेर कुरा गर्न जान्छन्‌ । डिठ्ठा वाजेजिज्ञासु भएर जम्दारलाई सोध्छन्‌, “तिम्रा कुरा सुन्दा त पोल्टामा नाती, आउनलाग्यो जस्तो लाग्छ हो के?”

जम्दार दङ्ग पर्दै भन्छन्‌, “हो वाजे, म पनि हजुरवा हदैछु । विवाह हुन मात्रसमय लाग्छ वच्चा जन्माउन दसै महिनाको कुरा हो ।”

डिठ्ठा बाजे हाँस्दै भन्छन्‌, “लौ त्यो दस महिना पनि नलाग्ने भइनै सक्यो ! त्योतलको झल्लुले विवाह गरेको पाँचै महिनाभित्र यत्रो घुतुमुने नाती वुढी आमाकोकाखमा राखी दियो ।

जम्दार आफूलाई डिठ्ठा भन्दा चलाक सम्झदै भन्छन्‌, तपाई पनि के कुरा गर्नुहुन्छ त्यो कच्चा के पाँच्चै महिनामात्र गर्भमा रहयो होला ? यस्तो भए प्रकृतिकनियम नै झुठो हुन्छ ?

डिठ्ठा वाजे हाँस्दै भन्छन्‌, “मलाई अरू क्रा थाहा छैन, विवाह गरि दिएको पाँचैमहिनामा वच्चाको न्वाहारन पनि मैले नै गरी दिएको हुँ ।” आफ्नै हो भने पछिहामीलाई के को चासो ? समय अनुसार चल्नु नै पर्दोरहेछ । छेउ छाउका सबैकेटी हुलेर वच्चा जन्माइ मलाई न्वाहारन गर्न बोलाए भने पनि मैले भन्ने “देउशान्ति ही” मात्र हो । भोग्नु पर्ने समस्या तिनले नै हो ।

जम्दार पनि भन्छन्‌, "चासो लिएको मैले पनि होइन । हाँसोमा हाँसो मात्र गरेको। आफ्ना सन्तान त्यसरी कहिल्यै पात्तिएर हिड्ेनन्‌, अर्काले जेसुकै गरून । हाम्रो

३४

समाजमा यो नौलो भयो र यसो वोली दिएको ।

डिठ्ा बाजे भन्छन्‌, “तिम्रा सन्तान र तिम्रो त के कुरा गर्नु खै ? अलिहे ततिमीले ढुङ्गै छोए पनि सुन वन्छ जस्तो छ । त्यत्रा सम्पत्ति आफ्नै हुँदा हुदै पनिबुहारीको दाइजो समेत समालि नसक्नुको भित्राउन पाइ हाल्यौ । छोराले धनकमाएर ओहिरो लगाएको लगाएकै छ । अव नाती पनि आउने भइ हाले छ?तिम्रो यो जगजगी सधै यत्तिकै रहोस्‌ । कसैको आँखा नलागोस्‌ ।”

जम्दार मन मनै खुशी हुदै भन्छन्‌, “सम्पत्ति भनेको हातको मैला मात्र हो । तरबुहारी भने मैले नपाइ सम्नुको भित्राएको रहेल्नु । त्यत्रो शहरबाट आएकी भएपनि चारैतिरको काम भ्याउन सक्छे लौ । सासुको स्याहार गर्नु गाइवस्तुकोहेरचाह गर्नु देखि ल्याएर गाउँका केटा केटीलाई समेत पढाउन तयार हुनसम्छै । अव त म यिनलाई जिम्मा दिएर आफू र बुढी काशीतिर पो लाग्नु पस्योकि?

डिठ्मा वाजे सम्झाउदै भन्छन्‌, “ केकुरा गछौं तिमी ? के अहिलेनै हाम्रो उमेरकाशी पस्ने भइसकेके छ्‌ ? वरू घरमा वसेर छोरा बुहारीलाई उनीहरूले उन्नतिगरून भनि सहयोग गर्छु भवन । वुहारी पनि तिमीले पढे लेखेको पाएका रहेछौ ।(गाढा हेर्दै) ए, उ त्यो आउने को ? हेर त, मलाई बलभद्र जस्तो लाग्यो नी हो ?हामीले त्यसको कुरा पनि गर्नु त्यो पनि टुप्लुक्क आउनु कत्रो लामो आप्रु तिम्रोख्रोराले पाएको रहेछ ?

जम्दार छोरा आएको पत्यार नगर्दै भन्छन्‌, " के आउँथ्यो त्यो ? गएको तीनमहिना पनि भयो भएन ? काम भने पछि आफ्नो ज्यान दिन्छ । वढो इमान्दारछ्॥

चमेलीले पनि आइ रहेको वलभद्रलाई चिन्छे र भन्छे, “ए जम्दार वा उ हाम्रोबलभद्र दाई पनि आउनु भएछ । आज तपाइको दिन यस्तै रमाइलोले बिताउनपाउने हुनु भयो ।

जम्दार, चमेलीले पनि वलभद्र आउदै छ भनेको सुनेर आश्चर्य पर्दै भन्छन्‌,”होइन, यो पनि वल आयो भन्छे, चिनिस्‌ तैले" ?

चमेली आफ्नो आँखाले धोका खान सक्दैन भन्ने देखाउदै भन्छै, “नचिनेर हामीभन्छौ र ! आफ्नै अगाडि छोरा ठिङरिङ्क उभिए पछि अनि हो रहेछ भन्नु होला ।”डिठ्ठावाजे जम्दारलाई भन्छन्‌, के भनु तिमीलाई वाठा कि लटा ? आफ्नो बेलायसै विर्सिसके छौं । भर्खर विवाह गरेर तखूनी स्वास्नी यहाँ छोडेर उ त्यहाँ वस्नसक्छ ? काम होस्‌ कि माम होस्‌ स्वास्नी प्रतिको डमान पनि त उसले राख्नै

३५

पछी

रोपाहाहरूलाई डिठठा बाजेको क्रा सुनेर घत लाग्छ र हाँस्छन्‌ । बलभद्रवावु नजिक आइ पाउ लागि गर्छन्‌ । डिठ्ठा बाजे संग टाउको थाप्छन्‌ ।

जन सन्देश

जीवनका सवै क्षणहरू यतिकै रमाइला कहाँ हुन्छन्‌ र ? सुखको साथमदुःख आइनै रहेको हुन्छ । सुखी त्यो हुन सक्छ जसले दु:ख आइ लाग्छ कि भनेःपहिल्यै सतर्क वन्ने प्रयासमा रहि रहन्छ । यस्तै दुरदर्शितानै जीबनको सफलताहो । जम्दार हुक्का गुड गुडाउदै स्वास्नीसंग सोध्छ, “खै वलभद्र ? सुत्न गइसक्योकि कसो ? त्यहाँ पनि केही वोलेन, यहाँ पनि आउदैन” ?

जम्दार्नी भन्छे, “खुवै थाकेको छु भन्थ्यो, सुत्न गयो होला नी” ?

जम्दार: अँ त्यो अलि झ्याउरेको जस्तो पनि लाग्यो । केही आपत विपत पप्योकि ? यति छिटो फेर्केर आएको तँलाई कहिले थाहा छ?

जम्दार्नी: खै, हामीलाई केही भन्दैनन्‌ के जान्नु । अव भौली सौध्नु होला । अहिलेतपाइ पनि खुरूक्क सुत्नोस । दिनभर खेतमा रूमलेर पनि कस्तो निन्द्रानआएको ! द्वार .... ठ्वार हुक्का तानेको छ, तानेको छ । मलाई पनि निद्रालागि सक्यो ।

जम्दार जम्दार्नीलाई भन्छन्‌ “ए, सुन त बुहारी रोएकी हो किक्या हो?

जम्दार्नीः ससुरा भइसकेर पनि पक हुन ढालाई लाज छैन । छोरा बुहारीको कोठामाकान थापेर बस्छन । तिनीहरू गरून, तपाईलाई किन चासो लागेको !रून्छन्‌ पनि एकै छिनमा हाँस्छन्‌ पनि । फेरि किन हाँसे सुन सुन पनि भन्नुहोला । के म त्यसै गर्दै जाउ ? सुत्नोस र मलाई पनि सुत्न दिनोस्‌ ।

उता कोठाबाट सुक्क सुक्क रोएको आवाज आउछ । वलभद्रले सम्झाइरहेको पनि सुनिन्छ । वलभद्वको वोली सुनिन्छ, “रोएर तिमी गर्नै के सक्छौ ? हुनेकुरा भइसकेको छ । अब हामीले धैर्य लिन सन्ने हुनुपर्छ र अर्को गल्ति फेरियसमा दोहन्याउन थाल्नु हुदैन ।”

जम्दार जम्दार्नीलाई घचघचाउदै सोध्छन्‌, “ के तैले आज पनिबुहारीलाई” पढाउन पठाइनस्‌ ? त्यसले पढाउन गएकी तेरो कम्पारा तातीहाल्छ ।

६

जम्दार्नी अलि झर्कदै भन्छिन्‌, “त्यसैले बुहारी रोएकी भन्ने ठान्नु भएकोहोला होइन ? मलाई त्यस्ती मापाकी मान्नु पर्दैन । मैले ए बुहारी अव यत्रो पेटहुन्छु कति पेट हल्लाउँदै कहाँ कहाँ पढाउन जान्छेस्‌, पर्दैन जान भन्ना साथउतैले हुन्छ अब देखि जान्न भनेर भनिसकेकी छ । अव ज्यादा माया देखाउननलाग्नु होस्‌ । लोग्ने मान्छै भएर पनि कति चासो लिनु परेको ?

उता श्यामली र बलभद्र वीच कुरा चलिरहन्छ । कति सुनिने गरी बोलीचर्को हुन्छु भने कति खुस खुस मात्र हुन्छ । बुढा जम्दारले के हो, के आपत आइलाग्यो केही वुझ्न सक्दैनन्‌ । हि

बलभद्र श्यामलीलाई भन्दै हुन्छन्‌, “बैवाहिक जीवन कस्तो गरीविताउला भन्ने के मलाई मात्र थिएन र ? वावु हुने भएख्नु भन्ने सुनेर म कतिखुसी हुने थिए तर म अहिले वाध्य भएर भन्दैछु । “यस गर्भलाई तुहयाइ देउ,यसलाई माया गरेर अर्को गल्ति नदोहस्याउ । यसलाई नु यसैलाई श्राप दिनुजस्तो हुन्छ र हामी यो रोग फैलाउने ज्यानमारा हुन्छौ । यसलाई यहीअवस्थामा अन्त्य गरी रोग फैलिनबाट हामीले रोक्नु पर्छ । श्यामली दैनिय स्वरनिकालेर भन्छिन्‌, “म आमा भएर गर्भमा आएको पहिलो सन्तानको नै हत्याकसरी गरू । गर्भमा राम्ररी छटपटाउनै नपाएको बच्चालाई पनि नाश पार्ने योरोग कस्तो रहेछनी ? एड्स रोगको परिणती सुन्दा सुन्दै डरले भागेर ज्यानबचाउन शहर छोडेर गाउँमा आए । यहाँ झन यस्तो आफैमा पर्न जानु म कस्तीअभागी रहेछु । लौ न वरू सोधपुछ गरौ, कुनै उपायले यस गर्भलाई मात्र भएपनि वचाउन सकिन्छ की ? कहिले देखि तपाईलाई एड्सले गाँजेछ त्यो थाहापाउनु भएको छ?

बलभद्र : डाक्टरलाईनै यस वारे मैले सोधेको थिए । तर बहाले भन्नु भयोकिटानको साथ यो वेला देखि यो रोग लागेको हो भनेर भन्नै सक्दैन रे । योरोगले छोइ सके पछि पनि दुइ तीन महिनासम्म त रगतमा समेत यसको जिवाणुदेखिदैनरे र यसले छुनासाथ रोगग्रस्त भएर ढाली पनि हाल्दैन रे ।

श्यामली: त्यसो भए तपाइले कसरी शंका लागेर रगत जचाउन जानु भयो ?शरीरमा केही रोगको संकेत भए पछि पो मान्छेहरू रगत जचाउन जान्छन्‌ ।कस्तो ठाउँमा गएर जचाउनु भएको हो कुन्नी ठीक संग जाँचेर भनेका हुन्‌ किहोइनन्‌ ? मैले सुनेको त यस्तो रोग कोठी भट्टीहरूमा छिल्लीन जानेहरूलाईलाग्छ । तपाइ त कोठीको नाम सुन्नासाथ वुर्लुक्क उफ्रनु हुन्थ्यो । साथीहरूलाईपनि सम्झाउनु हुन्थ्यो, फेरि यस्तो कसरी भयो ?

बलभद्र - मानिसको स्वभाव वेला परिस्थिति हेरेर वदलिदौ रहेछ । साथीहरूको लै

३७

लैमा लागेर मैले पनि त्यस्ता ठाउमा जान शुरू गरेको थिए । यस्तै भइ हाल्लाभन्ने के ज्ञान भयो र ? एक दिन हामी साथीहरू सवैले पढ्न पुग्यौ, “कोठीभट्टिमा चाहार्ने रसिकहरूले आफ्नो रगत बेलैमा जचाइ एड्स रोगबाट बचाउनसहयोग गर्नोस्‌” भनेर ठाउँ ठाउँमा लेखेर टाँसेको । त्यसपछि हामी सबैले नैगएर आफ्नो आफ्नो रगत जचायौ । नभन्दै हामीहरू मध्ये दुई व्यक्तिहरूलाईएड्सले छोइ सकेको रहेछ । त्यसपछि म झल्यास्स्‌ भए आतिए । डक्टरले सवैकुराको बिस्तार गर्नु भयो र कसरी हामी वचेर वस्नु पर्छ भन्ने पनि सम्झाउनुभयो । अनि मलाई आफ्नो भन्दा बढी चिन्ता तिम्रो लाग्यो र नोकरीनै छोडेर मघर फर्केको छु । तिमीलाई थाहा छ, डाक्टरले के भन्यो ? तिम्रो रगत पनिजचाउनु पर्छ रे । श्यामली भो भो अव म सुन्न पनि नसक्ने भइसके । मलाईथाहा छ यो रोगको औषधी नै छैन र यसले छोए पछि ..... । फेरि रून्छिनर भन्छिन्‌ “म मरे पनि केही थिएन तर यो वच्चालाई स्वस्थ जन्माउन सकेहुन्थ्यो । आखिर हामी दुवै नभए पनि यो वच्चाले त हाम्रो परिचय दिइ रहन्थ्यो ।तपाईंलाई पनि कत्ति छिल्लीनु परेको नी ? यस्तो रोग सार्नु रहेछ ।

बलभद्र : म तिमीलाई यसको के जवाफ दिउ खै ? प्रकृतिले ल्याएको उन्मादलाईहामीले रोक्न नसक्नु हाम्रो गल्ति हो भनु या नभनु ? बेहोसी हुनु भनेको हाम्रोभूल हो ।श्यामली : गल्ति हो भन्ने नी किन दोधारे कुरा गर्ने ? प्रकृतिसंग परेमा लडेरबच्न सक्ने हुनु पर्छु भनेर नै पाँच ज्ञानेन्द्रिय पनि लिएर हामी जन्मेका छौं ।नीति शास्त्र सामाजिक मर्यादा सबैलाई कुल्चेर हिड्न थाल्यौ भने के के हुन्छके के । परस्त्रीमा आँखा नलगाउँनु कोठी भट्टि नचार्नु भन्ने अर्ति सम्झेको भए२... ? एक छिन चुप लागेपछि फेरि भन्छिन्‌, “छोड्नोस्‌ अव यो विषयमा केक्रा गर्ने हामीले के नै जनेका छौं र ? बरू एक फेर काठमाण्डू गएर राम्ररीदुवैले जचाएर यो बच्चा वचाउन सकिन्छ कि सकिदैन त्यो कुराको निदो गरौँ ।मलाई किन किन वच्चलाई त केही पनि नहुनु पर्ने हो जस्तो लागि रहेछ ।

बलभद्र : हुन्छ त्यसै गरौं । प्रयास गरेर हेर्नै पर्छु । तर मलाई डाक्टर साहवलेबताए अनुसार हामी एड्स रोगीले जन्माउने बच्चाले जन्मदा नै भयानक रोगकोकिटाणु आफ्नो रगतमा लिएर जन्मेको हुन्छ रे त्यसलाई तुहयाइ दिनु पर्छभन्थे ? ,श्यामलीः त्यो कुराको निधो पनि आफ्नै देशको भरपर्दो डक्टरलाई हामी दुवैलेसाथै जचाएर गसैला र के भन्छन्‌ त्यसै गरौला । अझै मलाई त तपाईलाई योरोग लागेको छ भन्ने कुरामा विश्वास लागेको छैन । एड्स भन्दा भन्दै झुक्किएरतपाईलाई पनि त्यही रोग लागेको भनेकी जस्तो पनि कता कता लाग्छ ?

डर

बलभद्र :पहिलो पल्ट सुन्दा मलाई पनि त्यस्तै लागेको थियो ? यो भाबना त्रासलेल्याएको हो । हाम्रो दिमागले हतपत्ति मान्न नखोजेको मात्र हो, डक्टरले गल्तिगर्दैनन्‌ । त्या पनि यस्तो ज्यान जाने जस्तो क्रामा किन त्यसै भन्थे । लौ,एक फेरफेरि जचाएर मनलाई शान्ति पारौलौँ । तिम्रो बारे पनि थाहा हुन्छ । डक्टरलेभन्दै थियो यो रोग तिमीबाट पनि मलाइ सरेको हुन सक्छ रे ?

शयामली : छि के भन्नु भएको त्यस्तो ? मलाई कसबाट सरेको हुन सक्छ ? केम त्यस्तो थिए भन्ने सोच्नु भएको छ ? म, सँग त्यसो भए किन बिवाह गर्नुभ्रएको

बलभद्र : यो रोग चरित्रहिनलाई मात्र लाग्नै होइन रे । एड्सको विरामीकोरगतसंग लसपस भयो भने पनि सर्न सक्छ रे !? त्यसैले नरिसाउ । रगत जाँचेपछि पत्तो लागि हाल्छ ।

भोली पल्ट विहान जम्दार गाइको गोठमा पुगिसकेको हुन्छन्‌ । गाइहरूआफ्नो मालिकको स्पर्श पाएर वाँ ..... बाँ गरी कराइ रहेका हुन्छन । वलभद्रत्यही पुग्छन्‌ र वाबुलाई भन्छन्‌, “अहिले हामी दुवै काठमाण्डू जान लागेका छौं,त्यहाँबाट केही ल्याउनु छ कि ? हिजो मात्र आएको छोराको एक्कासी काठमाडौंजाने तरखर सुनेर जमदारले हिजो राती छोरा बुहारीको ब्रीच चलेको गुनगुन रसाक्क सुक्क सम्झन्छन्‌ र आश्चर्य व्यक्त गर्दै भन्छन्‌, “हिजै मात्र आइस, केपरयो त्यस्तो र आज विहानै काठमाडौं तर्फ लाग्न तैयार भइस्‌ ? कुनै आपतबिपत आई परेकोछ भने भन नत्र एक दुई दिन सुस्ताएर गए पनि त हुन्छ ।”बलभद्र कुरा लुकाउदै भन्छन्‌, “त्यस्तो केही परेको छैन? वा पनि ..... ?

श्यामलीलाई यसो काठमाण्डू घुमाएर ल्याउकि भनेर मात्र हो । मेरो एउटासाधीको विहे पनि छ त्यो पनि साधै मनाउन जान लागेको ?

जम्दार : त्यसो हो भने जाओ । वेलैमा घुमफिर गरी हाल्नु पर्छ । अनि फर्कनेकहिले नी ? अर्को हप्ता तेरी आमाले सत्यनारायणको पुजा लगाउदै छे । त्यतिबेलासम्म त फर्कौला ?

जम्दार्नी, भित्रबाटै छोरा बुहारी शहर जान लागेको कुरा सुनेर कराउदै आउछिन्‌र भन्छिन्‌, “होइन, यो वले के भन्छ ? व्याउने भएकी स्वास्तीलाई पनि कहाँ कहाँडुलाउन तम्सिए को हो ? पर्दैन लैजान । जाने भए तँ एक्लै जा । कतै केही भयोभने ? लामो मोटरको सफर हुन्छ ।

बलभद्र : किन त्यसै डराउनु हुन्छ, आमा ? तपाइको बुहारीलाई केही हुदैन । एकहप्ता पनि बित्दा नबित्दै हामी फर्केर आइ हाल्छौं । काठमाण्डूको महगीमा टिक्नै

३९

कति सकिएला र?

कुरा चल्दा चल्दै श्यामली पनि जानलाई ठीक परेर आइ पुगिन्‌ । उनलाई देखेरजम्दार्नी भन्छिन्‌, “हेर, यो पनि जानलाई तमतयार भएर आएकी ? कस्तोकाठमाण्डू हेर्ने रहर लागेको ?

जम्दारनीलाई संझाउदै जम्दार भन्छन्‌, “यिनीहरूलाई पनि थाहा छ के गर्न हुन्छरके गर्न हुन्न भन्ने ? जानै चाहन्छन्‌ भने केही दिन घुमेरनै आउन । उमेर छँदानैनघुमेको फेरि कहिले घुम्न पाउँछन्‌ । पछि त यी तँ र म जस्तै एकले अर्कालाईदेखेकी झ्यार झ्यार गरेर वस्ने भइ हाल्छन्‌ ।

जम्दारको कुरा सुनेर जम्दारनी भन्छिन्‌, “कुराले कति ठीक पार्न जानेकाछन्‌ । आफुलाई एक फेर पशुपतिको दर्शन गर्न लगि दिनोस्‌ भनेर त्यतिका पल्टकराउदा पनि आजसम्म ती दिन आउन सकेको छैन वहा भने उमेरमा रहरमेद्नु पर्छु भनेर अर्तिवृद्धि छोरालाई दिनु हुन्छ । के हाम्रो उमेरै नआइ वुढावुढीभयौं होला त ?

जम्दार : किन यत्रो कुरा गर्छस्‌ ? जिउदो छंदा नसके पनि मरे पछि भए पनिआर्यघाट पुग्याइ दिउला भएन के ? उ त्यता पनि हेर, छोरा बुहारी विदा लिनपर्खेर वसेका वसैछन्‌ तँ भने म सँग कचकच गरेर वसिरहेन्छेस्‌ । खुरूकक आएरआशिर्वाद दिएर पठाइ दे । वस छुट्ने वेला भइ सक्यो ।

जम्दारको त्यति संकेत पाए पछि छोरा बुहारी दुबैले बाआमालाईढोक्छन्‌ । उनीहरूले पनि साथै छोरा बुहारीलाई आशिर्वाद दिएर विदा गर्छन्‌ ।

घरबाट विदा लिएर दुवै ओरालो झर्न थाल्छन्‌ । वाटामा जति भेटिन्छन्‌सवैले सोध्ने प्रश्न एकै प्रकारका हुन्छन्‌ । जवाफ दिंदा दिदै दिक्क वलभद्र भएकाछन्‌ भने भारी मन पारेर हिड्दैकी श्यामलीलाई झर्को लाग्छ र भन्छिन्‌, “कतिचासो राख्नु पर्छु यिनीहरूलाई ? आफुलाई भने कोही पनि नवोली दियोस्‌ जस्तोलागि रहेछ ।

वलभद्र : झर्को यसरी मान्न हुन्न । यो त रिवाज हो । यस्तै रिति रिवाजकोसाथमा अत्मियता गाँसेर त हामी बाँचेका छों । भोली यही भएन भने हामी नैफेरि अबहेलित भएको मान्न थाल्छ । तिमी त त्यत्रो शहरमा वसेकी पढेलेखेकीले यति कुरा त बुझ्नु पर्ने हो ।

श्यामली : म अहिले केही पनि सोच्न सक्ने स्थितिमा छैन । मेरो दिमागमा केवलएड्स एड्स भन्ने मात्र घुमिरहेछ । मेरो मामा पनि यही एड्स रोगले मर्नु, भएकोहो । त्यसबेला हामी पी कुरा बुझ्न नसक्ने उमेरका भएकोले यतिमात्र भनेको

हठ

थाहा छ कि उनको कोठामा कोही वस्नै सक्दैन थिए रे, कुहिएर गन्हाउनु भएकोथियो रे । वहाको वानी पनि वेश्यालय घाहार्ने हुनाले यस्तो रोग लागेकीवेश्यासँग सहवास गर्न पुगेका हुनाले यो रोग सरेको भन्थे । यति भनि श्यामलीचुप लाग्छिन्‌ । बलभद्र उनको मुखमा पुलुक्क हेर्दै हाँस्दै भन्छन्‌ “अनि त्यस्तैगन्हाउने म पनि हुन्छु भन्ठानेर पिर गरेकी ? तिम्रो मामालाई पहिले भिरिङ्केगनोरिया क्लुमिडिया स्यान्क्रोइडहरपिस जस्ता यौन रोग लागेको हुनुपर्छ रत्यसपछि वेश्यालय जाँदा एड्सको जीवाणु एच.आइ.भी. सारे होलान्‌ । यस्तारोगले ग्रस्त भएकाहरूलाई एड्स रोग छिटै सर्न सक्छ रे । एड्स रोगका विरामीसवै यौन रोगको लक्षण मात्र देखाएर गन्हाइ मर्दैनन्‌ । एड्सको रोग भनेकोत्यस्ता अंगमा मात्र लाग्ने होइन ?

श्यामली : यस्ता सरूवा यौन रोग पनि एड्स जस्तै निकै नहुने हुन्छन्‌ यायसलाई औषधी गरी निको पार्न सकिन्छ ? हाम्रो मामालाई पहिले त्यस्तो रोगकेही थिएन पछि त्यस्तो ठाउमा जाने आउने गर्न थालेपछि सरेको भन्थे । तपाइलेभने पहिले नै ती के के रोग हुन्‌ लागेको हुनु पर्छ भन्नु हुन्छ ।

बलभद्र : हेर, यो दुवै हुन सक्छन्‌ । पहिले नै यौन रोग लागेर पनि औषधीउपचार नगरी निको पार्नमा हेलत्चक्राइ गर्दे वेश्यालयमा गएर एच.आइ.भी.सारेको या त्यहाँ जाँदा एड्सको जीवाणु भएकी संग मैथुन गरी त्यसबाट त्योजीवाणु सारेर अर्कि कुनै यौन रोग लाररेकीसंग पनि सम्वन्ध भइ त्यो रोग पनिनिम्त्याएको । एक पटक एच.आइ.भी. रगतमा पसे पछि त्यस्ता व्यक्तिलाई छिटैअरू रोगले पनि समात्न सक्छ रे र त्यसमा पनि यौन रोग त ज्यादै खतरनाकसरूवा रोग भएकोले छिटै त्यो सल्किन गएको पनि हुन सक्छ । तर अरूकिसिमका यौन रोग लागेको विरामीलाई यदि एड्सको जीवाणु उसमा प्रवेशगरेको छैन भने र ती यौन रोगको असर मगज र मुटुमा देखा पर्न पुग्नु भन्दापहिले नै औषधी उपचार गस्यो भने त्यस्ता रोग निको हुनु सक्छ ।

श्यामली : छि .... पी रोग जुन सुने पनि त्यस्तै डरलाग्दा हुदा रहेछन्‌ । स्वास्थ्यभएर बाँच्न पनि कति गाउ्हो पर्ने भइसकेको छ !? होइन, यो एड्स वालक बुढोजवान जुनसुकैलाई पनि रगतबाट सर्न सक्छ भन्नु हुन्छ फेरि भन्नु हुन्छवेश्यावृत्तिमा लागेकाहरूलाई छिटै सर्न सक्छ । के हो यो ? के कारणबाटशारीरिक सम्वन्ध यौनको माध्यमबाट राख्नेहरूलाई छिटो सर्न सक्छ भन्नुभएको ?

बलभद्र : यो एड्सको जीवाणु सर्न सक्ने मुख्य तीन कारणहरू छन्‌ भनेर डाक्टरसाहेवले मलाई वताउनु भएको छ । यी मध्ये धेरै जसो छिटो फैलिने कारण जुनपायो त्यो संग यौन सम्वन्ध राख्दै जानाले एड्स भएको संग रहन गएमा र अरू

४१

दुई कारण वेवस्ता गर्नाले हुन जान्छ ।

एड्सको जीवाणु वोकेको कुनै पनि व्यक्तिको रगत कुनै पनि तरिकाबाटजस्तो चोट लागेर निस्किएको या काटिएर बगेको रोगीको आलो रगतमा अर्कोस्वच्छ व्यक्तिको चोट या घाउ लागेको कुनै पनि अंगको सोभै सम्पर्क हुन गएकोछ भने या एच.आइ.भी. याने एड्सका जीवाणु भएको रगत कतैलाई रगतकोशरीरमा खाँचो पर्दा दिइएको छ भने यी एड्सका जीवाणुहरू अर्को व्यक्तिकोशरीरभित्र यसैबाट घुस्न गइ त्यो व्यक्तिको रगतलाई पनि एच.आइ.भी. पक्का(पोजेटिभ) वनाइ दिन्छ जसको नतिजा जुनसुकै रोगले छोयो भने पनि ढालेर नैछोड्छ । अस्पतालमा या कुनै औषधी उपचार गर्ने ठाउमा समैत यदि हेलचक्राइकसैले गरेर एक विरामीलाई प्रयोग गरेको सूइ या उपकरण अर्को रोगीमाशुद्धिकरण नगरी या नवदलि प्रयोग गरियो भने पनि एड्स रोगीको रगतमारहेको एच.आइ.भी. जीवाणु अर्को बिरामीमा सर्न सक्छ । तेश्रो त थाहा पाइहाल्यौ एड्सको जीवाणु रगतमा वोकेकी आमाबाट जन्मने केही बच्चालाई योरोग गर्भ अवस्थामा रहदा या जन्मदा या जन्मेपछि पनि छिटै यी जीवाणु सर्नसक्छ । यसैले यो कुनै पनि उमेरका कुनै पनि व्यक्तिलाई सर्न सक्छ भनेको हो ।

श्यामली : यसको मतलव रगत र सुक्रकीट (वीर्य) मा यसको किटाणु हुन्छन्‌ रजो कामुक्ता वस्‌ धेरै स्वास्नी मान्छेहरूसंग साँटो गाँठो गास्ने गुण्डाको डरलेलोग्ने मान्छे संग लुकि लुकि सम्वन्ध राख्ने गर्छन्‌ त्यस्ताहरूलाई यस रोगलेपक्रन्छ ।

बलभद्र : यी जीवाणुहरू बच्चा बन्ने सुक्रकिटमा मात्र होइन यसलाई ग्रहण गर्नेआइमाइको अंग रस (योनी रस) मा पनि हुन्छ रे । यसैले हो लोग्ने मान्छेबाटस्वास्नी मान्छे र स्वास्नी मान्छेबाट लोग्ने मान्छैमा यो रोग सर्न सक्ने भएको ।

श्यामली ; मलाई त लाग्दैछ एड्सको किटाणु कसरी सर्छ भन्ने कुराको पुरा ज्ञाननभएको हुनाले नै एच.आइ.भी, रगतमा पाउना साथ उनीहरू यस तथ्यलाईलुकाउन थाल्छन्‌ । पहिले त यो जीवाणु सर्नाको एउटै मात्र कारण शारीरिकसम्वन्ध गाँस्नाले हो भन्ने ठानेर समाजमा लाजले व्यइज्जत हुने डरले लुकाउछन्‌क्यारे ? तर यसका अरू पनि कारणहरू छन्‌ जसमा होस्‌ पुग्याउन नसकेमावालक देखि ल्याएर बुढा वुढीहरूलाई समेत सर्न सक्छ भन्ने ज्ञान हुँदौ हो तरसमाजले पनि यो उसले आफैले मात्र निम्त्याएको नभइ अरूहरूको वेहोसी रहेलचक्राइले पनि सर्न गएको हुन सक्छ भन्ने बुझि दिएमा त्यस्ता रोगीहरूलेहेला, डर र तिरस्कार जस्ता विज्ने व्यवहार सहन नपर्ने भइ रोगलाई लुकाउदैनथिए होलान्‌ ?

रे

बलेभद्र : ठीक भन्यौ तिमीले । यो रोग सर्न र फैलिनलाई यदि सबैले सतर्क भइदिन सके, यो नियन्त्रणमा आउन सम्ध्यो र यो समस्याको रूपमा देखा पर्दैनथ्यो ।तर धेरैलाई यस बारे थाहा नभब्इ दिनाले नै रोगलाई लुकाउदै हिड्न थालेकाहुन्‌ । के गर्नु, कस्तो छिल्लीएका रहेछन्‌ खायो स्वाद प्वाक्क भन्न पनि बेरलगाउदैनन्‌ । ली हामी लोरने मान्छेलाई त छिल्लीएको भनून या गुण्डा त्यसमात्यतिको फरक पर्दैन समाजले नै बहु स्त्री गमन गर्न छुट दिएको छ तर स्वास्नीमान्छेले के गरून ? नलुकाइ भयो र ? यही समाजले त्यस्ता कुरामा सम्मिलितआइमाइलाई हेला गर्छन ।

अर्को लुकाउनाको वाध्यता घरका सबै परिवारलाई चिन्ता हुन्छ रसमाजमा जहाँ जाउ त्यहाँ काल आएको जस्तो गरी डराएर भारने त होइन भन्नेसोचेर, बरू म आफै होशियार भएर हिड्न सके भने भै हाल्छ भनेर चुप लागेकोपनि हुन सक्छ । आखिर त्यो रोगी जसले एक पटक यही समाजमा हेलमेल राख्दैबाँचेर आएको छ त्यसले के गरी चट्टै समाजदेखि पर रहेर वस्न सक्छ ? अर्कोकुरा, यस्ता रोगी भएका घरमा छोरा छोरीको विवाह पनि नहुन सक्छ ।

श्यामली : डाक्टरले तपाईलाई जाँचेर यो जीवाणु तपाईलाई तपाइको स्वास्तीबाटपनि सरेको हुन सक्छ भन्यो भनेर मलाई सुनाउदा म कति दिकदार भएकी थिए ।मलाई चरित्रहीन संझेछ त्यस डाक्टरले भन्ने सोचेको थिए । अहिले तपाइले यीयस्ता कारणहरूबाट पनि एड्स रोग सर्न सक्छ भनेर अर्थाइ दिनु भयो र पोमसाम्य भएकि हुँ । यो कुरा सबैले जान्नु आवश्यक रहेछ ।

अँ रोगीलाई औषधी उपचारबाट निको पार्न नसकेपनि फैलिनबाट

रोकथाम गर्न सकिन्छ भन्नु भएको कसरी सक्छौ त्यो पनि बताइ हाल्नोस्‌ त ?

हाफ मरेर जानु परे पनि सामाजिक मनुष्यको नाताले अरूलाई त आनन्दले बच्न।

बलभद्र : जसरी रोग सर्तमा आफ्नै वानी वेहोरा र वेहोसी ताल मुख्य छन्‌ ।त्यस्तो वानीमा सुधार ल्याएर वेहोसीपनमा सर्तकता ल्याएर गर्न सकिन्छ ।

श्यामली : तर के सबै रोगीले सतर्क रहेर वस्न सक्छन्‌ र ? पहिले त्यो रोगीआफैले यसबारे पुरा ज्ञान हासिल गरेको हनुपर्छ । यसैले मलाई त जुनसुकै अर्धलगाए पनि रोग लुकाएको त ठीक लागेन । यसो गर्नु त धोका दिनु जस्तो पनिलाग्छ । यस्तो ज्यान जाने कुरामा धोका पाउनु हजार किसिमको चिन्तामा पर्नुभन्दा ठुलो कुरो हो । यसले गर्दा रोग छिटो छिटो फैलिदै गएको पनि हुन सक्छ ।रोगी उसको परिवार र समाज सवै मिलेर सतर्क रहन सके पो रोग फैलिदैन ।यो रोगलाई यसै हाउगुजी बनाइ दिएको छ । डरलाग्दा रोग के अरू पनि छैनन्‌

1001

र ? कुलक्रमागत रोगहरू पनि लागेपछि ज्यान सिद्धीए पछि मात्र छुट्ने हुन्‌ ।त्यसमा त होस्‌ पुग्याऔ कि जेसुकै गरौ रोग लाग्ने लागि हाल्छ । वरू योएड्रसमा नै अलि विचार पुग्याउन सके यतै सर्दो रहेनछ ?

बलभद्र : यो रोग फैलिन थालेपछि यसैले त यस बारे यो के हो, कसरी सर्छ,रोकथामको लागि के गर्नु पर्छ भनेर जताततै प्रचार प्रसार बिभिन्न संघस्थानहरूले गरीरहेका छन्‌ । रगत जँचाइ रोग पत्ता लगाउनाको अर्घ नै यसमाहोस्‌ राखी फैलिन नदिनु हो । जुन रोगको औषधी नै छैन भने त्यसमाथिनियन्त्रण गर्नु वाहेक अरू के उपाय छ र ? एच.आइ.भी. पक्का रगतमा भएकोथाहा पाए पछि त्यो जाँच्ने डाक्टरलेनै यसबारे धेरै कुरा बताइ दिदा रहेछन्‌ ।मैले यति जानेको पनि तिनै डाक्टरले बताइ दिएर न हो ? (अलि गंभीर भएर)भन्छन्‌ । साँचै भनु भने आफैँले छिल्लीएर रोग निम्त्याउनेहरूलाई किन रून्छस्‌मंगले आफ्नै ढंगले भने पनि अरू कारणबाट अर्काको बेहोसीबाट जीवाणुसरेकोहरू माथि त ज्यादै दया माया सुन्दैमा पनि लाग्ने रहेछ । म ज्यादाचिन्तित हुनाको कारण पनि आफ्नो लागि होइन तिनीहरूको लागि हो । म बाटकही अरू कतैलाई सर्छ कि भन्ने हो । अरूको वाच्ने हक मैले रोग सारेर छिन्नसक्दिन नी ।

श्यामली : मलाई मात्र लागेको छैन र ? म पो एच.आइ.भी. पक्का लिएर बसेकोछु कि जस्तो लाग्दैछ। तपाईलाई जाँच्ने डाक्टरले म प्रति उठाएको शंका मनासिबनै

हो । हेर्नोसन हामीले त शंका लाग्नासाथ रगत जँचाई सतर्क हुन पर्छ भन्नेलागेर यी सव गर्दैछौं तर ती जसलाई यसबारे कुनै ज्ञानै छैन, रोगले छोएको छया छैन भन्ने सम्म पनि थाहा पाएका छैनन्‌ तिनीहरूले अन्जानमा नै कतिलाईयो रोगको किटाणु सारी रहेका होलान्‌ । तिनीहरू जो नत लेखेको पढ्न जानेकाहुन्छन्‌ नत रगत जचाउनु पर्छ भनेको अर्थै वुझेका हुन्छन्‌ त्यस्तालाई संझाउनेउपाय पनि गर्नु आवश्यक छ, होड्नन त ?

बलभद्र : आवश्यक किन नहुनु । शुरूमा फाट फूट मात्र देखा परेको यो रोगलेसंसारका झण्डै सवै मुलुक जस्तोमा पुगिसकेको छ । हाम्रौ देशमा पनि कत्तिलाईयस रोगको जीवाणु सरी सकेको होला ? यसरी फैलिनको कारण अज्ञानता नै तहो?

श्यामली : होइन, यो ज्यानमारा रोग पहिले कताबाट आएछ ?बलभद्र : यो रोगको जीवाणु पहिले अमेरीकामा देखा परेको थियो रे । त्यस पछिअफ्रिका महादेशमा फैलिन गयो र अहिले एशियामा पनि जोड तोडले फैलिदै छ ।

४

जन्मजात एड्सको जीवाणु भएको बच्चाहरू अफ्रिकामा निकै छन्‌ रे भन्छन्‌ ।

श्यामली : कस्तो अचम्म लाग्दो छ यो । त्यो कता हो कताको देशबाट यो रोगआएर नेपालको यति सानो सानो गाउमा समेत छिरिसकेको छ । राम्रो कुरायसरी फैलिएको भए कत्रो देश विकास हुन्थ्यो होला । त्यो चाही हुदैन, यी यस्तारोप शोक मात्र भित्रिएका छन्‌ ।

बलभद्व : यस्तै छ यो । मान्छेले पहिले नराम्रै कुरा झट्ट सिक्दा रहेछन्‌ । आजसंसारभरका मान्छे एक कनाबाट अर्को कुनामा पुगि रहेका छन्‌ । मिसिएकोसंस्कृति भइसकेको छु । जसै यस्ता हेलमेल एक देशबाट अर्को देशसंग हुदै जानथाल्यो रोगका जीवाणुहरू पनि उनीहरूबाट नै भित्रिदै जान थाले । के गर्छौआजको यो विकासको युगमा एक्र देशले अर्को देशसंग सम्वन्ध नवढाई, नराखीसुखै छैन । त्यसमा पनि हाम्रो जस्तो मध्यवर्ती राष्ट्र, जसको आधार नै बैदेशिकसम्बन्ध सुदृढ राख्नमा छ र जसको धेरै जम्तो आम्दानी पर्यटकहरूबाट नै हुने

गर्छ ।

श्यामली : यस्तो हेरि ल्याए हो त हामीलाई दैनिक उपभोगको सामानजुटाउनलाई पनि तिनैमा भरपर्नु पर्छु र ती आएर मोज मस्ती गर्दा यस्ता रोगपति आउने नै भए । यो हुनमा पनि हाम्रै मजवुरी छ भन्नु पर्छ । मलाई तलाग्दैछ वेश्यावृत्ति मात्र हटाए पछि पनि अरू कतिपय कारणहरूबाट सर्न सक्नेहुँदा यसलाई निर्मूल पार्न औषधी नै ननिस्केसम्म गाउ्हो पर्न सक्छ ।

बलभद्व : निर्मूल पार्न अहिले नसके पनि रोग सर्न सक्ने अवस्था हटाउन जनचेतना बढाउन सकेमा पनि यो रोग फैलिनबाट रोक्न सकिन्छ । फैलिनबाटरोक्नु पनि रोगीको संख्या घटाउनु हुन्छ ।

श्यामली : हुन त हो, तर के यो सम्भव होला र भन्ने शंका लाग्छ । विरामीभएपछि अस्पताल जानै पर्छ त्यहाँ के कसो गर्छन्‌ थाहा हुदैन । त्यहाबाट पनिसर्ने सम्भावना हुन्छ भन्नु हुन्छ । घरमा समाजमा बसेपछि घाउ चोट नलाग्लाभन्ने सकिदैन । कतैबाट झुक्किएर नै पनि छवास्स भयो भने सरी हाल्दोरहेछ ।फेरि बार बार स्वास्थ्य परीक्षण गरी रोग लागेको छ कि छैन भन्ने जाँच्ने हाम्रोचलननै छैन । अनि ? हुन सक्छ अहिले हाम्रो गाउमा नै कत्तिको रगतमा योएच.आइ. भी. .

भइरहेको । त्यो कुरा कसलाई थाहा छ : हेर्दा पत्ता पाइने यो होइन रहेछ । लौ,तपाइलाईनै यस्तो जीवाणु शरीरमा लिएर हिड्नु भएको छ भनेर कसले भन्नसक्छ, सक्छ ? केही कृहिएर गन्हाएको पनि छैन कहि केही दुखेको पनि छैन, नतकुनै विरामीको चिन्ह नै देखा परेको छ। धोखा खाने त, यो अवस्थामा हुँदा पो

00

रहेछ । रोगले ढालेपछि त ख्याल राख्न सबैले सक्छन्‌ ।

बलभद्व : यो रोगले ल्याएको समस्यानै यही त हो । जीवाणु शरीरमा पसेपछिपनि दुइ देखि तीन मिहिना सम्म त रगत जँचाउदा पति पत्ता नलाग्न सक्छ तरयस्तो अवस्थामा पनि सो व्यक्तिद्वारा अरूलाई जीवाणु सर्न भने सक्छ र सरीरहेको पनि हुन सक्छ ।

श्यामली : अर्को कुरा फेरि निकाल्नु भयो । अनि कसरी कहिले त्यो जीवाणुरगतमा भएको थाहा पाइन्छ त ? कति वर्ष सम्म त्यस्ता जीवाणु लिएर बाँच्नसकिन्छ । फेरि राम्ररी अन्नोस्‌ ।

बलभद्र : डाक्टरका जाँदैछौ उसैले राम्ररी तिमीलाई पनि बताउला । एड्स भएकोरोगीको परिवारलाई पनि यदि रोगी आफैले पहिले वताइ सकेको छ भने यस्तरोगी सँग कस्तो व्यवहार गर्नु पर्छु भनेर बताइ दिदा रहेछन्‌ । मैले आफुलाईलागेको रोग तिमीलाई वताइ सकेको छु भन्यौ भने तिनीहरूले सबै कुरा बताइदिन्छन्‌ । त्यो तिमीले भनि दिनु पर्छ ।

श्यामली : अहिले तपाइले जाने जति त बताइ दिनोस्‌ नत्र म लाटी जस्तोहुन्छु।

बलभद्र : त्यासे भन्छौ भने लौ सुन । साधारण हिसावले यो जीवाणु रगतमा देखापर्न लिने समय दुइ देखि तीन महिना नै हौ । कुनै कुनै केसमा मात्र तीनमहिनासम्म पनि नदेखिन सक्छ । तर केही दिनको फरक भए पनि देखिन भनेरगतमा देखिन्छ नै । यसैले आफु पुरा बिश्वस्त नहुन्जेलसम्म शंका लागेमा रगतजचाउदै जानु पर्छ । ती जीवाणुहरू शरीरमा प्रवेश गरी हुर्केर फैलिन थाले पछिशरीरलाई विभिन्न रोग लाग्नबाट सुरक्षा गर्न सक्ने शक्तिशाली सेतारक्तकोषलाई मारेर जुनसुकै रोगले आक्रमण गरेकी ढाल्न सक्ने स्थितिमारोगीलाई पुन्याउन वढीमा दशवर्ष सम्म पनि लगाउन सक्छु । घमिराले काठ भित्रभित्रै कुटकुदु काटेको जस्तो गरी शरीरलाई खोक्रो पारेर लगे पछि जुन रोगलेछुन्छु त्यँही रोगलाई उसको निमित्त कालले पठाएको निम्तो माने हुन्छ ।

श्यामली : भो ... भो यही चाण्डाल रोग बारे मात्र कति कुरा गरी दुखी हुनै ?

डाक्टर साहवले अव जे भन्छन्‌ हामी त्यसै गरौला भै हाल्यो । हामीले नजानेकाकुरा पनि कति छन्‌ होलान्‌ । दशवर्ष सम्म वाँचेन सकिदो रहेछ भने अरू धेरै

वर्ष हिफाजतमा रहे बाँच्न नसक्रिएला त ? जसरी हुन्छ बाँच्ने समय लम्बाउनसके भैहाल्यो ।

बलभद्र हाँस्दै भन्छन्‌, “आशा गर्नाले नै हौसला पनि दिन्छ । राम्रो बाटो लिन

द्ध

लागेकी छौ, जीवनमा निराश कुनै हालतमा पनि नभए । तिमीले सहनु पर्नै धैरैकुराहरू

छन्‌ । हो, यो एड्सको जीवाणुको शिकार भएपछि कतिसम्म जीवन लम्वाउनसकिन्छ भन्ने पनि रोगी रोगी पिच्छे फरक फरक हुन्छ । कूनैं एकै वर्षमा वितेकाछन्‌ भने कुनै एक दशकसम्म पनि । त्यो रोगीको सेतो रक्तकोशमा रहेको सुरक्षाशक्तिमा भर पर्छ । रक्सी एवं अन्य लागु पदार्थको सेवन नगरेर, राम्रो पौष्टिकआहार खाएर व्यक्तिगत सरसफाइ गरेर आफ्ना दैनिक कृयाकलाप यथावत्‌ राखेरआफ्नो कुनै हानीकारक वानीहरू छन्‌ भने सुधारेर र राम्रो हेरविचार त्यस्तारोगीहरूलाई पुन्याउन सकियो भने पनि उसको आयु केही मात्रामा वढ्न सक्छभन्ने भनाइ पनि छ ।

शयामली : हेदै जानोस्‌ तपाइको श्वेत रक्तकोशको शक्तिले संसारको रेकर्ड ब्रेकगर्नु सक्ने हुने छ । म तपाइको राम्रो हेरचाह गर्छु । यसै त्यस रोगलाई जित्नकहाँ दिन्छु र ? अफसोच मान्दै भन्छिन्‌, “हामीले आज गरेका यति कुरा पहिलेनै जान्न सकेको भए हाम्रो यो गति हुनेनै थिएन । यही त हाम्रो कमजोरी हो ।नपरिकेन ... कहिल्यै पनि तात्दैनन्‌ ।

बलभद्र : यो व्यस्त संसारमा आफुलाई अल्मलाउदै कुन कुरा कुन बेला जान्नुजरूरी छ ? यो छुटाउन नसकेर त यस्तो भएको छ।

मैले यो रोग आफुलाई लागेको थाहा पाएपछि मात्र यसबारे किताव ल्याएर पढेको

1

डाक्टरसँग सल्लाह लिएको हुँ । मैले यदि यस्तो रोग के बाट सर्छ आफैलाई पनिसर्छ कि भनेर बिचार गरेको भए, एड्स भन्नै डरलाग्दो रोगको आजभोलीबिगविगी छ भन्ने मात्र सुनेको थिए त्यो भन्दा बढी यसबारे बुझ्ने कोशिशै पनिगरिन । म जस्तै थुप्रो अझै यहा कति छन्‌ कति । सुन्यौ, अव हामीले यो रोगबारे हाम्रो गाउमा सबैलाई जानकारी गराउन सहयोग गर्नु पर्छ । यसैको प्रचरप्रसारमा समर्पित भएर वाँचौ र अरूलाई बचाऔँ ।

षयामली : हुन्छ, हामी त्यसै गरौला । यसमा जस्तो ठूलो सेवा अरू के माछर्‌?

जन सन्देश :

एड्स रोगको जीवाणु एच.आइ.भी. हो । यसले मान्छेको रगतमा रहेको सुरक्षागर्ने श्वेत कोशलाई सखाप पारेर उसको शरीरलाई असुरक्षित पारी दिन्छ अनि

॥ 0]

जुनसुकै रोगले छोए पनि त्यो वै निको हुन नसकेर उसको मृत्युको कारण वन्नसक्छ । यस्ता जीवाणुबाट बचौ र बचाऔ । यसको औषधी नभए पनि सर्नबाटबच्न सक्ने उपायहरूछन्‌ । जीवन अति अमूल्य छ र कसैको पनि बाँच्ने अधिकारनछिन्न यस्ता जीवाणुसँग होस्‌ पुग्याइ सचेत हौ । शंका लागेमा आफ्नो रगतजचाउन पनि नविर्सियौ । यो रोगको आफ्नै कुनै लक्षण हुदैन । यसले स्वास्थगिराइ जुनसुकै रोग पनि लाग्न सक्ने अवस्थामा मान्छेको शरीरलाई पुस्याइदिन्छु।

॥ 4टेक्‌ अस्पतालमा रगतको रिपोर्ट लित दुवै कुर्दैछन्‌ । दुबै भयभित छन्‌ ।कस्तो रिपोर्ट आउने हो भनेर शशंकित भएका छन्‌ । श्यामली वलभद्रलाई भन्छिन्‌“मेरो मुटु कस्तो गरी उफ्रिरहेको छ, हे गणेश राम्रो कुरा सुनाउ । म तिमीलाईएकसय आठ लड्डु चढाउछु ।”

बलभद्र : तिम्रो रगतमा मात्र केही छैन भने पुग्छ । त्यो वच्चा र तिमी दुवैबाँच्ने थियौ

श्यामली : आँ ...... नकराउनु होस्‌ तपाइ त । मैले भगवानलाई भित्री मन देखिपुकारेको छु कं थाहा ती एच.आइ.भी. जीवाणुलाई भष्म पारी पो दिन्छन्‌ कि ।भगवानको शक्तिलाई नतौलनु होस्‌ ?

बलभद्र : गंभीर भएकी श्यामलीलाई हसाँउन खोज्दै भन्छन्‌, “त्यसो भयो भने कियिनीहरूलाई नजान्ने डाक्टर भन्नु पर्छ कि त संसारको अदभूतको नम्वरमा अर्कोएक नम्बर जोड्नु पर्छ । एड्सको औषधी उपचारनै तिम्रो भगवानसँगको प्रार्थनामानेर सवै यहाँ डाक्टर जचाउन गएका भन्दा बढी संख्यामा तिमी कहाँ प्रार्थना 'गराउन आउथै होलान्‌ ?

सत्यको सामना गर्न सक्ने हामी वन्नु पर्छ । यो भावना तिमीमा आएकोभयले हो । यसरी पहिले नै डराएर पनि काम चल्छ । बलभद्र हाँस्न थाल्छन, ।श्यामलीलाई झोंक चल्छ र मुरमुरिदै चुप लागिछन्‌ ।

एकछिन क्रेपछि श्यामलीलाई बोलाउदै डाक्टरको आदेश लिएर नर्सआइ पुग्छिन्‌ । श्यामली आफ्नो परिचय दिदै उदछिन्‌ र वलभद्वलाई पनि आफ्नोसाथ भित्र जान आग्रह गर्छिन्‌ । बलभद्र मान्दैनन्‌ र उसैलाई जान जोड गर्छन्‌श्यामली रून्चे स्वरले भन्छिन्‌, “हेर्नोस न खुट्टै काँपेर अगाडि सर्दैन म के गर्छ ?नर्सलाई त्यहाँ कुरेर वस्ने फुर्सत हुदैन र श्यामलीलाई छिटो हिड्न ताकितालगाउछिन्‌ । उनलाई लुरू लुरू नर्सको पछि लाग्दै डाक्टर कहाँ जानै पर्छ ।

त्यहाँ डाक्टर आफु जस्तै आइमाइ भएकोले उनीमा केही साहस आउछ ।

श्र

डाक्टरले पनि श्यामली डारएकी थाहा पाएर पहिले नै भयरहित पार्न भन्छिन्‌“श्यामली तपाइकै नाम होइन ? तँपाइकी रगतमा एच.आइ.भी. एड्सको किटाण्‌रहनेछ । यसैले ढुक्क भएर वसे हुन्छ । वच्चा हुने रहेछ त्यसमा पनि पिर लिन्‌पर्दैन । उ पनि सुरक्षित छ । केवल तीन चार महिना पछि फेरि एक पटक रगतजँचाउनु होला ?

इयामली आफु र आफ्नो हुने वच्चा सुरक्षित रहेको सुनेर पनि फेरित्यसरी नै डराइ डराइ सोध्छिन्‌, "अनि मेरो श्रीमानको रगतमा पनि छैन ?”

डाक्टर : को तँपाइको श्रीमान वलभद्र ?श्यामली : हो, वहा नै मेरो श्रीमान हो ।

डाक्टर : ए......... । बहाले तपाईलाई केही वताउनु भएको छैन ? कलकत्तामापनि रगत जचाएको थिए भन्नु हुन्थ्यो ?

ब्यामली : भन्नु भएको छ । वहाको रगतमा यही एड्सको जीवाणु देखा परेको छरै तर मलाई विश्वास नलागेर यहाँ पनि जचाउन लगाएकी हुँ ।

डाक्टर : हो वहाको रगतमा भने त्यस्ता जीवाणुहरू रहेको पाइको छ्‌ ।तपाईहरूले अव खूव होस्‌ पुन्याएर जीवन बिताउनु पर्छ । बलभद्रजीलाई अर्कोडाक्टर साहवले वताउदै होलान्‌ म तपाईंलाई के कसो गर्नु पर्छ वताइ दिन्छु ।

श्यामली : त्यस्ता अर्ति बुद्धि तपाइबाट पाउन सके भने म जसो भन्नु हुन्छ त्यसैगरि हाल्छु नी ।

डाक्टर : तँपाइलाई थाहा छ कि छैन, यो रोगका जीवाणुहरू शरीरमा पसे पछिबिस्तारै ढाली हाल्छ र यसलाई निको पार्ने कुनै औषधि आएकै छैन । लामो समयझण्डै दशवर्ष सम्म पनि यो जीवाणु रगतमा लिएर मान्छे वाँच्न सक्छ । तसर्थयस्ता रोगीहरूलाई परिवारको साथमा घरैमा रही अरू सदस्यले जस्तै गरीसामान्य जीवन विताउन दिनुपर्छ । यस्ता रोग लागेका व्यक्तिहरू धेरै जसोभानसिक तनावमा हुन्छन्‌ । यिनीहरू आफ्नो सन्तुलन हराउन जाँदा जे जसोपनि गर्न सक्छन्‌ । त्यसैले यस्ता रौगीहरूसँग व्यबहार गर्दा उनीहरूलाई हेला गर्नुहुदैन । उसलाई एउटा बोझ जस्तो मान्नु हुदैन । उनीहरू जे जति वाँच्छन्‌तिनलाई शान्ति ले सामान्य रूपले बाँच्न दिनु पर्छ । त्यस्ता रोगीहरूसँग साथैहेलमेल गरेर रहदा जति रोगका जीवाणु सर्न सक्ने सम्भावना छन्‌ त्यस प्रतिहोशियार रहनु पर्छ ।

श्यामली : कस्ता कस्ता कुरामा सर्ने सम्भावना रहेको हुन्छ, के त्यो मलाई वताइ

९

दिनु हुन्छ ?

डाक्टरले तिनै कुरा दोहन्याउछिन्‌ जुन वलभद्रले उनलाई बताएका थिए । “जोपायो त्यै अपरचित व्यक्तिसँग यौन सम्बन्ध असुरक्षितरूपले राख्नाले यदि त्योव्यक्तिको रगतमा एच.आइ.भी. जीवाणु रहेछ भने सर्न सक्छ । अर्को एड्सकोजीवाणु भएको व्यक्तिको रगत कुनै प्रकारले, रगत दिएर या उसलाई प्रयोग गरेकोछाला छेड्ने प्रदूषित औजार अर्कोमा प्रयोग गरेर या रोगीको घाउचोटबाटनिस्केको आलो रगतमा अर्को स्वस्थ्य मान्छेको शरीरको कुनै पनि अंगमा घाउ याचोट छ र त्यसको सम्पर्क हुन गएमा ती जीवाणुहरू एकबाट अर्कोमा जानसक्छ । तेश्रो जीवाणु भएको गर्भवती महिलाबाट सन्तानलाई सर्ने केही सम्भावनाहुन्छ जस्तो त्यस्ता महिलाको गर्भास्थानमा रहेको अवस्थाको शिशुलाई, त्यसलाईजन्माउने वेलामा र जन्माए पछि पनि त्यस्ता सन्तानमा जीवाणु छिटै देखा पर्नसक्छ । यसैले यतिमा बिचार पुग्याउन सकेमा रोगी देखि भाग्नु पर्दैन ।

श्यामली : रतिक्रिडाबाट यो रोग सर्छ भने म बहाँकी स्वास्नीलाई कसरी सरे नत ? मैले गर्भ धारण पनि गरी सकेको छु?

डाक्टर : यो जीवाणु तपाइको श्रीमानमा सर्नु भन्दा पहिले नै तपाइले गर्भधारणगरेको हुनुपर्छ तँपाईमा त्यो देखिने समय पुगेको छैन । यसैले तीन महिना पछिफेरि रगत जचाउनु होला भनेकी हुँ ।

श्यामली : तपाइले त यो कुरा थाहा नै पाएको जस्तो गरी भन्नु भयो । फेरि तीनमहिना पछि मेरो रगत जचाइ रहनु पर्ला र ? विवाह भएको पन्ध दिन पछिकलकत्ता गएको मान्छे अस्ति मात्र यो खवर लिएर आउनु भयो । त्यसपछि हाम्रोकुनै सम्बन्ध भएकै छैन ।

डाक्टर : तैपनि एकफेर जचाउनु पर्छ । यसै पनि गर्भवति महिलाले रगत जचाइनै रहनु पर्ने हुन्छ । हेर्नोस तपाइहरूले बेलैमा आफ्नो रगत जचाएर कति राम्रोगर्नु भएको छ । बच्चा बच्यो । आफु वाँच्न पाइयो । एड्स रोगको जीवाणु देखापरेको कुनै पनि व्यक्तिको घरका सदस्यहरूले आफ्नो स्वास्थ्य परीक्षा गरी रहनुउत्तम हुन्छ ।

तपाईहरूको भरखर विवाह भएको रहेछ । पहिलो सन्तान हुँदा नै यस्तो अवस्थाआइ पप्यो । तर डराइ हाल्नु पर्दैन । मैले भने झै होस्‌ पुस्याउन भने नछोड्नुहोला । तपाईहरू लोग्ने स्वास्नीकै रूपमा पनि रहन सक्नु हुन्छ केवल कण्डमप्रयोग गर्न मात्र नभुल्नु होला । यो रोगको जीवाणु पुरूषको शुक्रकिटमा रनारीको अंगरस (योनी रस) मा पनि रगतमा जस्तै गरी रहने हुँदा यसबाट वच्नेउपाय यही कण्डमको प्रयोग नै हो जसले एड्सको रोगी संग-या यौन रोगीसंग

च््ठ

खुला सम्बन्ध राखी रोग सार्नुबाट वचाउछ । अर्को आफ्नो अंगमा कही घाउचोट छ भने यस्ता रोगीको शरीरबाट निस्केको आलो रगत नछुनु जसबाट रोगसर्ने सम्भावना हुन्छ । अरू अस्पतालबाट सर्न सक्ने सम्भावना हामी हेरिहाल्छौ । त्यसमा तपाइहरूले चिन्ता लिनु पर्दैन ?

श्यामली : तँपाइलाई मेरो प्रश्न सुन्दा सुन्दै र जवाफ दिदा दिदै झर्को लागेकोछैन भने अस्पतालमा पनि के कसरी विचार पुन्याउने गर्छन्‌ त्यो पनि बताइ दिनुहुन्छ कि ? हाम्रो गाउमा सानो एउटा हेल्थ पोष्ट मात्र छ । त्यहाँ कसैलेहेलचक्राइ गच्यो भने हामी रोगका शिकार बन्न जाने छौं । त्यहाँ नगइ हामीलाईसुखै हुँदैन त्यसैले त्यस्ता कुरा पनि जानि राखौ भनेकी ?

डाक्टर : एड्सको रोगीलाई प्रयोग गरेको औषधि उपचारका सरसामानहरूलाईरोगको किटाणुहरू मार्न कम्तिमा पन्रि २० मिनेटसम्म भक भक पानीमा उमाल्नुपर्छु र जुन समान उमाल्न नहुने खाल्का हुन्छन्‌ त्यस्तालाई जीवाणु मार्नेऔषधीमा डुवाउनु पर्छ । ल्कोरिन, हाइड्रोजन पेरोक्साइड जस्ता केमिकलहरूपाइन्छ त्यसको प्रयोगबाट शुद्धीकरण गर्न सकिन्छ । यसरी अस्पतालमाएड्सको रोगीलाई प्रयोग गरेको मात्र होइन अरू विरामीलाई प्रयोग गरेको यस्ताउपकरणहरू पनि यसरी किटाणु रहित पारेर मात्र अर्कोलाई प्रयोग गर्ने गरिन्छ ।

अर्को क्रा कुनै पनि विरामीलाई रगतको कमी रहदा रगत दिनु पच्योभने पहिले रगत दिने व्यक्तिको रगत जाचेर त्यसलाई एड्स रोग छ कि छैन त्योनिश्चय गरेर मात्र दिनु पर्छ र त्यो हामी गर्छौं पनि । यो तपाईहरूको चिन्ताकोकुरै होइन हामीमा विश्वास गरे पुग्छ ।

बरू तपाइहरूले विरामीले प्रयोग गरका लुगाफाटा सुतेका तन्ना डस्नाघाममा वार वार सुकाउने गर्नु भएमा राम्रो हुन्छ । एड्सका जीवाणुहरू चर्कोघामा खप्न सक्दैनन्‌ र मर्छन्‌ । यी जीवाणुहरूले शरीरलाई छुने वित्तिकै जुकाजस्तो गरी टाँसिएर आफै छाला छेडेर भित्र पस्न सक्दैनन्‌ । यसैले यस्ता रोगीकोरगतलाई घाउ खटिरा नभएको अंगले केही गरी छोइएछ भने पनि सावन पानीलेराम्ररी घोइ पखाली गर्नाले आपतबाट वच्न सकिन्छ । एड्सको रोगीले प्रयोग गर्नेगरेको फ्याउरी र पन्तिले अर्को निरोगी व्यक्तिलाई दान्ही काट्न दिनु हुन्न ।यसबाट केही मात्रामा रौग सर्न सक्ने सम्भावना हुन्छ ।

श्यामलीले धेरै जसो कुरा वलभद्रले भनेको मिलेको भए पनि डाक्टरबाटआफुले सोझै सुन्ने विचार राखी प्रश्न गर्दै जान्छिन्‌, “यी सबै कुरा तपाईलेबताउनु भएको त एड्स रोगी चिने पछि गर्ने सावधानी भए तर एड्स लागेकोकस्लाई छ भनेर कसरी चिन्ने ? पहिले पहिले त यो रोगको जीवाणु शरीरमा

ष१

पसिसकेको पत्तै पाइदो रहेनछ । अहिले हाम्रै श्रीमानलाई हेरौं कसले बहालाई यसरोगको जीवाणु वोकेर हिडीरहेको छ भन्ने थाहा पाउन सक्छ ? डाक्टरले जवाफदिन्छिन्‌, “यस्ता रोगका जीवाणु कसैमा छ कि छैन भनि जान्ने उपाय मुख्य तयही रगत परिक्षण गरेरनै हो । त्यसैले कुनै व्यक्तिलाई धेरै दिन सम्म पखालालागि रहयो या मन्द मन्द ज्वरो आइ रहन थाल्यो या खोकी निकै नहुने भयो याशरीरको तौल १० प्रतिशत जति घट्दै जान थाल्यो या कुनै त्यस्तै यौन रोगलागेको व्यक्तिसँग शारीरिक सम्बन्ध बिना साधन प्रयोग गरी हुन गयो याकसैको वेश्यालय धाउने वानी छ या लुकिछिपी यस्तो सम्वन्ध धेरैव्यक्तिसंग या अपरिचित व्यक्तिसंग गर्ने गरेको छ भने रगत वार वार जचाइआफ्नो स्वास्थ्यको जानकारी लिने गर्नुपर्छ । मैले यसो भने भनेर फेरि यस्ताप्रकृति देखा परेका सबैलाई एड्स नै भद्दसकेको हुन्छ भन्ने पनि निश्चित छैननत अहिले भने जस्तै एड्स रोगीले सुत्ने गरैको विछ्याउना तथा ओडङ्नेहरूघाममा सुकाउने गर्नोस भन्दा त्यसमा एड्स रोगको जीवाणु एड्स रोगीकोशरीरबाट निस्केर त्यसमा रहिरहेको हुन्छ भनेको हो । यस्ता जीवाणुहरू पनिरोगीको शरीरबाट निस्केर अर्को शरीरमा तुरून्तै पस्न पाएन भने घामको चर्कोरापले मर्छन्‌ ।

स्वच्छ मान्छेलाई एड्स रोगीसँग बच्ने उपाय गर्नु जति जरूरी छ त्यस्तैएड्सका जीबाण्‌ वोकेर वसेका व्यक्तिहरूलाई पनि अरू कुनै रोगले छुन्छकिभनेर, सतर्क रहनु जरूरी छ । त्यसैले यस्ता सरसफाइ भइरहेमा रोगले छौए पनिधेरै दिन बाँच्न सकिन्छ ।

श्यामली अलि हाँस्दै भन्छिन्‌, “सतर्क रहनु पर्ने जति त सबै वताउनुभयो अब चिन्ता गर्नु नपर्ने सम्वन्ध वारे पनि वताई दिनु हुन्छ कि ?

डाक्टर पनि हाँस्दै भन्छिन्‌, “एड्स रोगीसँग यस्ता सदै सामान्य- व्यवहार गर्नसकिन्छ जस्तो हात मिलाउनु, अंगालो हाल्नु, म्बाइ खानु, खोकी वा हाछ्ययू गर्नुसँगै वसेर खानु या साथै सुत्नु एउटै चर्पी प्रयोग गर्नु सँगै पौडी खेल्नु, एउटै लुगाफाटो प्रयोग गर्नु र एउटै खाने भाँडा कुँडा प्रयोग गर्दा पनि सर्दैन । यो लुतो सरीसर्ने रोग होइन । वताइ हाले यो अंकुशे जुकाले जस्तो गरी हाम्रो शरीरमाबाहिरी छालाको पत्र आफैले छेडेर पस्न सक्दैन ।

त्यस्तो रगत चुस्ने किराहरू या कुनै पनि अरू किराहरूले यो रोग सार्नसक्दैन । जस्तो मेलेरिया लामखुट्टेले सार्छु त्यसै किसिमले यसले पनि सार्लानीभनेर डराउनु पर्दैन किन कि यसको सुँढमा यति धोरै रगत अटाएको हुन्छत्यसबाट हामीमा संक्रमण हुन सक्दैन ।

५२

शयामली : कसरी सक्दैन डाक्टर साहब / त्यसको सुँडमा जति भए पनि रगतलागेको त हुन्छत्यही पस्यो भने ? मेलेरियामा पनि त त्यति थोरै रगतले नैत्यस्तो पार्दो रहेछु ।

डाक्टर : एड्स ल्लामखुट्टेबाट नसर्नाको कारण यस्ता छन्‌, एक सुड वाहिरलागेको रगत यति थोरै हुन्छ जुन एकवाजी बाहिर पर्ना साथै यसको जीवाणु मर्छर दोश्रो जति रगत त्यसको शरीरभित्र घुसेको हुन्छ त्यसले औलो रोगका किटाणुलामखुट्टेको शरीरमा बसेर थुप्रै साखा सन्तान फैलाए जस्तो गरी फैलाई अर्कोव्यक्तिमा संक्रमण गर्न सक्दैन्‌ । यसबारे अनुसन्धान गरी तथ्य स्थापित विश्वस्वास्थ्य संघले गरी सकेको छ।

श्यामली : तपाईंले यक्तरी बताइ दिदा त मेरो डर यसै हरायो । एड्सभएकाहरूसँग साथै वसेर जीवन गुजारा गर्न पनि त्यति पहिले सोचेकी जस्तोगाउ्हो रहेन छ केवल हेलचक्राइ् नगरे हुदो रहेछ ।

डाक्टर : एड्स तुरून्त छुदैमा सर्छ कि भनेर डराइ कति मान्छेहरूले एड्सभएका रोगीहरू देखि टाढा रहन खोज्छन्‌ । आगाडि परेमा पनि कतिले छि ....छि.... दुर दुर गर्छन्‌ तर यस्ता रोगीहरूसँग यस्तो व्यवहार गर्नु राम्रो कुरा होइनकिन कि यो रोग उस्ले आफैले मात्र सारेको नभइ अरूको गल्तिले पनि सरेकोहुन सक्छु । जब यो रोगको सर्न नसक्ने उपायहरू पनि छन्‌ भने र जुनउपायहरू त्यति अव्यबहारीक पनि छैनन्‌ केवल विचार पुच्याएर सतर्क रहेर मात्रपनि पुग्छ भने हामीले त्यस्ता उपायहरू अपनाइ रोगीसँग सर्वसाधारण तरिकालेव्यवहार गर्दै जानु पर्छ । सरूवा रोग भन्दैमा जे जसो गरे पनि सरि हाल्ने पनित्यो होइन । जसको नातेदारलाई यो रोग लागेको छ त्यसले भन्छ, “रोगीलाई यसैमरोस्‌ जस्तो गरी पन्छाउनु हुदैन । उसलाई कतिसम्म बचाउन सकिन्छत्यतिसम्म वचाउने उपायहरू हामीले गर्नै पर्छु : जसलाई यस्तो परेको छैनउसले भन्छ, “आखिर त्यो जति गरे पनि बाँच्ने होइन धेरै दिन बचाएर आपतकिन मोल्नु ? त्यो सँग हेलमेल किन राख्नु ? सोचाइमा यस्तो भिन्नता आउनाकोकारण हामीले मानवलाई मानबै भएर माया गर्न नजानेर हो ।

यसमा सोच्नु पर्ने खास कुरा रोगी प्रति नै हो । उस्ले चाहेर रोगनिम्त्याएको हुदैन । उसले पनि बाँच्न चाहेको हुन्छ । उसलाई पनि आफ्नोपरिबार समाजको माया हुन्छ उ झन धेरै मानसिक तनावमा हुन्छ र उआफुलाई के म सवैको मृत्युको कारण त बन्न जान्न भन्ने चिन्ताले सताइरहेको हुन्छ । प्रत्येक व्यक्तिको बाँच्ने अधिकार छ । यसैले यदि कुनै उपायहरूछन्‌ जसलाई अपनाउदा रोगी र अर्को स्वच्छ, दुबैलाई हानी पुन्याउदैन भनेहामीले त्यस्ता काम गर्नु पर्छ ।

५३

श्यामली : डाक्टर साहव, यो एड्स भएपछि मरिन्छु भने पनि कति वर्ष बाँच्नसकेका )॥/ ५ बचाउन सकिन्छ । मेरो श्रीमानले त भन्दै हुनुहुन्थ्यो, “यसकोऔषधि त छैन तर आफ्नो दैनिक कृयाकलाप यथावत्‌ राखेर, रक्सी चुरोट एवंअन्य लागु पदार्थ जस्ता हानीकारक वस्तुको सेवन नगरेमा असुरक्षित रूपले यौनसम्वन्ध नगरेमा र राम्रो पौष्टिक. आहार खाइ व्यक्तिगत सरसफाइमा रहन सक्योभने वाकि जीवन केही हदसम्म लम्व्याउन सकिन्छ भन्थे, के पो साँचो हो।

डाक्टर : हो, राम्रो हिफाजतको साथमा रहन सके केही वर्ष बढी बाँच्न सकिन्छ। अहिले सम्म वाचेैकामा १० वर्षसम्म यो रोगको जीवाणु लिएर वाचेका छन्‌ ।तर यति लामो समय सम्म बाच्ने थोरै मात्र छन्‌ । धेरै जसा दुइ तीन वर्षमा नैवित्छन्‌ । कति दिनसम्म उसको श्वेत रक्त कोशको शक्तिले उसलाई रोगबाटबचाउन सक्छ त्यति सम्म उ बाँच्न सक्छ ।

इयामली : अनि मेरो श्रीमानले भन्नु भएको, यो एड्सको जीवाणुले रगतमा हुनेयीनै सुरक्षा श्वेत रक्तकोशलाई खाइ रोगीलाई खोक्रो कम्जोर वनाइ् दिएर जुनसुकै रोग पनि सर्न सक्ने अवस्थामा पुस्याइ दिन्छ र मामुली रूवा खोकी जस्तोरोगले छुँदा पनि त्यही नै कालको अन्तिम निम्तो हुन जान्छ रे, हो त डाक्टरसाहव ?

डाक्टर : हो, यसले त्यस्तै गर्छ । तपाइको श्रीमानले धेरै कुरा जानी सकेकारहेछन्‌ अव गाउमा गएर राम्ररी वस्नु होला र अरूलाई रोग सर्न जाने उपायमासतर्क रहदै आफ्नो श्रीमानलाई पनि बचाउनु होला ।

श्यामली : हस्‌ त डाक्टर साहब तपाईसँग धेरै वेर वसेर धेरै कुरा सिकेर जाँदैछुनहुनु पर्ने कुरा भएपछि अब बचाउने र बाँच्ने उपाय गर्नै पन्यो । अहिले मजान्छु नमस्कार भनेर त्यहाँबाट निस्कन्छन्‌ ।

डाक्टर पनि नमस्कार फर्काउदै उनी गएको तर्फ हेरि रहन्छिन्‌ । उनलाई तीदुईको अव वित्ने जीवनले कस्तो रूप लिने हो भन्ने सोचेर टोलाई रहन्छिन्‌ ।

बाहिर निस्कदा बलभद्र त्यहाँ हदैनन्‌ । श्यामल मनमा अनेकौ कुराखेलाई उनलाई पर्खेर वसिरहेकी हुन्छिन्‌ । डाक्टर कहाँबाट बलभद्र निस्कनासाथश्यामली जुरूक्क उठ्दै हिड्नोस्‌ वाहिर निस्कौ, मेरो त टाउको फुटला जस्तोगरी चड्की रहेछ । यो अस्पतालको गन्ध सुङ्दै ढुक्ने काम पनि कहिल्यै कसैलाईनपरोस्‌ भन्छिन्‌, फेरि वलभद्र, श्यामलीलाई जिस्काइ हसाउने सोचाइले भन्छन्‌,“यस्तो त कसैलाई परोस्‌ भन्न पनि हुदैन । अस्पताल धाउनाको कारण कुनै नकुनै विरामी भएर नै हुन्छ, लौ हिड बाहिरै जाउ भनेर श्यामलीलाई लिएरनिस्कन्छन्‌ ।

श््

काठमाण्डूको लजको एउटा कोठा जहाँ बत्ति निभ्ने दिन भएकोलेअंध्यारो छ त्यहाँ यी दुई दम्पत्ति अ-आफ्नो बेदना एक अर्कोलाई खोलेर सुनाउदैछन्‌ । बलभद्र भन्छन्‌, “हाम्रो परिवार सवै डुब्ने भएन भनेर हामी त खुसी पो९८ किन तिमी फुम्रो चिन्ता मात्र लिन्छौ ? तिमी दुवैको रगत दूषित भएकोदु भनेर डाक्टरले सुनाउदा म कति खुसी भएको छु । बल्ल ढुक्क हुन पाए ।तिमीहरूलाई हेर्दै तिमीहरू कै सुखमा आफुलाई पनि रमाउदै वाचुन्जेलसम्म हाँस्नपाउने भएकोल्लु । कलकत्ताबाट फर्कदा मैले तिमीसँग बिवाह गरेर के म हत्यारात भएको छैन भन्ने चिन्ता लिएको थिए तर मलाई तिम्रो भगवानले त्यस्तोहत्यारा वन्नबाट वचाइ दिएकोरहेछ । डाक्टरले जव तिम्रो रगत बारेएच.आइ.भी. छैन भन्यो म यति खुशी भएकी के भनु त्यसलाई कूर्सीबाट जुरूक्कउठाएर त्यो सँगनै आफु फनफनी घुमिरहु जस्तो भए । ज्यादै खुशी भएपछि पनि-मान्छेलाई के गरू के गरू जस्तो हुँदोरहेछ ।

श्यामली : कत्ति सजिलोले भन्नु हुन्छ म तिमीहरूलाई रमाएको हेरेर वस्छुभनेर । अनि हामी भने के हेरेर वस्ने नी ? के हामी तमासा वन्दैनौ र ?

यो रोगको जीवाणुले तपाईलाई दिन प्रति दिन चपाइ रहेको छ भन्नेधाहा पाएर पनि रमाएर हामी के वस्न सकेका हुन्छौ र तँपाइ हामी रमेको हेर्नपाउनु हुन्छ भन्ने सोच्नु भएको छ ? रमाउने भन्ने कुरा त अव हाम्रो जीवनबाटगयो भन्ने सोचे वरू सुहाउला ? "

बलभद्र : तिमीले नहाँसे पनि म नै हाँसेर सघै तिमीलाई देखाउला भएन अव ।नसुहाउनेलाई सुहाउने बनाउनु पो पर्छ । म नढाँटी भन्दैछु मलाई आफुबारे यत्तिपनि फिक्री छैन । यो रोगलाई अन्जानमा भए पनि मैले आफैले निम्त्याएको हुँ ।रोगलाई बोलाउनु गए पछि आउछ र त्यसले पुस्याउनु पर्ने ठाउँमा लैजान्छ पनि ।यसमा चिन्ता लिएर हुन्छ ? बरू यो रोग मबाट अरूमा सर्न नपाओस्‌ ।

छोड यी कुरा । अव तिमी सुनाउ डक्टर साहवले तिमीलाई के भने, केके गर्नु भनेर सिकाइन्‌ । १

शयामली : त्यो तपाईलाई अहिले किन भन्छु, त्यो त तपाइले मेरो व्यवहारबाट नैथाहा पाइहाल्नु हुन्छ । तर युनिट भन्दा पहिले संझाइन्‌, “विवाह भए पछिलोग्नेलाई जिस्काएका जस्तो गरी एक्लै पठाउनु हुन्थ्यो त ? उसको कान समात्नभए पनि पछाडी लागेर जानै पर्थ्यो । डाक्टरले भने पछि म. पनि झस्याङ्गै भए ।हो त, मैले कि जान दिनै हुन्नथ्यो कि मैले पनि साथ लाग्नै पर्थ्यौ । मैले आफ्नोभूल स्वीकारे । यसैले यो एड्स तपाइलाई हुनुमा “मेरो पनि भूल कता कता यसअर्थले छ । मैले जिह्दी गरेर साथै जान्छु भनेर अडेको भए तपाइले नलगेर सुखै

५०

पाउनु हुन्नथ्यो अनि यस्तो भयंकर रोग सारेर पनि फर्कनु पर्दैनथ्यो ।

बलभद्र नाजवाफ हुन्छन्‌ श्यामली पनि यो भन्दा बढी केही वोल्नसबिदनन्‌ । दुवैको मनल्कान्त छ । भावनाको उतार पछार भइरहन्छ । केही छिनपछि वत्ति आउछ दुवैले एक अर्काको अनुहार देख्छन्‌ । श्यामलीले त्यो मौनताभङ्ग भ? सोध्छिन्‌ “अनि तपाइले आफ्नो बारे डाक्टरले के वताउनु भयो त्यो भन्नुभएन नी?”

बलभद्र : के बताउ, उही थाहा भएकै कुरा हो । भन्यो वरू, मैले वुद्धि पुन्याएरवेलैमा आफ्नो जहानलाई जचाउन ल्याएको राम्रो गरे रे । अव यो रोगकाजीवाणुहरू तिमीहरूमा नसरोस भनेर यी कुराहरूमा ध्यान दिनोस्‌ भनेर उहीपहिलेको डाक्टरले भनेको कुरा दोहत्यायो । त्यो त मैले तिमीलाई सुनाइ हाले ।

श्यामली : मलाई पनि त्यस्तै कुराहरू सिकाइन । यी कुराहरू सुन्दा सुन्दै म तरूला रूला जस्ती भएछु अनि संझाउदै भन्नु भयो, “तपाइले आफुलाई भाग्यमानीनै सम्झनु पर्छ । लोग्नेलाई यस एड्सले छुनु भन्दा पहिले नै आमा वन्न पाउनेहुनु भएछ नत्र रोग सर्न सक्ने सबैक्रामा जति सतर्क रहि सदा झै जीवन गुजारागर्न सक्नु भए पनि आफ्नै लोग्नेबाट सन्तान जन्माउने भने कुरा नमिल्नेहुन्थ्यो ।”

फेरि दुवै चुप लाग्छन्‌ । वलभद्रले यसपाली कुरा उठाउने काम गर्दैभन्छन्‌, “अव के भोली नै घर फर्कने, होइन त ?

श्यामली : किन यहाँ यसै बसिरहने ? काम सिद्धाइ हाल्यौ अब फर्किने नी ? अँअनि घरमा गएर बाआमालाई सुनाउने कि नुसनाउने ?

वलभद्र : अहिले झट्र नसुनाउने । यसबारे वहाँहरूलाई राम्ररी थाहा छैन । त्योउमेरमा पुगि सकेका बाआमा डरै डरले चिन्ता लिएर जिउदै जलेका हुन्छन्‌ ।पहिले हामीले गाउमा यो रोग के कस्तो हो वताउँदै यसको ज्ञान सबैलाई दिदैजाऔला त्यसपछि जव उनीहरूले यसलाई राम्ररी वुझि सक्छन्‌ अनि वताइदिउला । वताउन भने म वताउछु तर कति दिन सम्म चुप लागेर निर्वाह गर्नसकिन्छ त्यो हेर्दै जाउला ।

श्यामली : हुन त यो तपाइको विचार हो तर मलाई भने चुप लागेर वस्नेभनेको कुरामा चित्त वुझेको छैन । घरमा त म तपाइको साथ भएकीले वार वारभुक्किन थाल्नु भयो भने संझाउला तर तपाइ वाहिर भित्र नगरी वस्न सक्नेस्वभावको हुनुहुन्न त्यसवेला भूल, हुन गयो भने अर्को ठूलै आपत आइ त पर्दैन ?रोग लुकाउनु हुन्न भनेर त्यत्रो गफ गन्यौ फेरि आजै हामी यस्तो कुरा गर्दैछौ ।

पर्छ

मलाई त वत्ताइ दिनु नै राम्रो हो कि जस्तो पो लाग्दैन । एक फेर फेरि राम्ररी॥

वलभद्र : त्यो त रोग पत्ता लगाउँनै नचाहेर भाग्नेलाई पो भनेको त ? हामीलेत्यसो त गरेका छैनौ । मेरो घनिष्ट सम्पर्कमा रहेकी तिमीलाई मैले जचाएरआफ्नो शंका निर्मूल पारेपछि वहाँहरूमा सर्न नदिन होस्‌ मात्र पुन्याए भै हाल्यो ।अहिले हामीले यो रोग मलाई लागेको छ भनेर फुक्दै हिड्यौ भने गाउँमा समेतवस्न पाउछौ या पाउन्नौ शंकै लाग्छ । यसबारे जाने सुनेका कोही छैनन्‌ ।साधारण लसपस हुँदा पनि रोग सरि हाल्छ कि भनेर डराएर भाग्न वेर लाग्दैन ।के मलाई तिमी ज्यानमारा राक्षेस वनाएर सबैको लागि 'हाउ' भएर वाचोस्‌

भन्ठान्छौं ।श्यामली : अव केही भन्न सक्दिन कुरा अप्ठ्यारो लाग्दो छ ।जन सन्देश :

सानो सानो हेलचक्राइ र आफ्नो वेहोसीपनाले गर्दा रोग लाग्न सक्छतर रोगलाई लुकाएर समस्याको हल हुदैन ? त्यस्तै रोगदेखि डराएर पनिरोगीलाई हेला नगरौ । रोगबाट बच्न सक्ने उपायहरू अपनाइ रोगीको सेवागरौ, उसलाई हाम्रो दया मायाको जरूरत हामीलाई भन्दा वढी हुन्छ । प्रो रोगताधारण लसपसले सर्दैन शरीर भित्र यस्को जीवाणु कुनै ढोका पाएर प्रवेश गर्नुपग्यो भने मात्र सर्छ ।

फूलदेवीले अझै भट्टिको व्यापार छोडेकी छैन । उ त्यस्तै गरी विहानदेखिबेलुकीसम्म भट्रि खोल्ने मासु चिउरा भात वेच्ने रक्सि खुवाउने र केटीको देहव्यापार गराउने काममा नै व्यस्त आफूलाई राख्दैछै । ग्राहक पनि आउनछोड्दैनन्‌ । त्यही बसेर गफ गर्दै भन्छन्‌, यस्तो त्यस्तो रोग फैलिएको छ, भट्टिमाजाने, केटीसंग लसपस गर्ने काम त खतराको रहेछ । तर त्यति थाहा पाएर पनिउनीहरू फूलदेवीलाई भन्छन्‌, “खै आमै तपाईको भट्टको चहल पहललाई कतापठाउनु भयो ? किन यस्ता उराठ लाग्दो वनाएर बस्नु हुन्छु एक दुई बरू अरूथप्नोस्‌न । यस्तरी दिन प्रति दिन ग्राहकको संख्या वढ्दै छ । त्यो चन्द्री एकलेकतिलाई भ्याओस्‌ ? हललल्ल सबै हाँस्छन्‌ ।

त्यहाँ रेडियोमा गाना बजिरहेकोछ, 'एक फूल झरेर के भयो जव साथबहार आउछ, यौवन रहि रहे त धेरैको प्यार आउछ ।'

पछ

फूलदेवी : जव देखि यहाँको चहल पहललाई त्यो लाहुरे छयाकेले कता पुच्यायोकता त्यहाँ देखि मलाई केही गर्नै मन लाग्दैन । कसैले आएर सुनाउछन्‌,काठमाण्डूमा फर्केर गइ राम्रो काम गरेर वसेकी छ, नसुर्ताउनु होस्‌ भन्छन्‌ । तरखै मलाई त विश्वास लाग्दैन कस्तो काम त्यसले पाइ होली अव यी योचन्द्रीको पनि उडेर जान पखेटा फट फटाउन थालि सकेकी छ । कतिलाईल्याउने, पठाउने मत थाकि सके ।

कौड्े कान्छा : यस्तो कुरा नसुनाउ आमा । चन्द्री पनि गइ भने त्यो चाटतिमीलाई मात्र लाग्ने होइन यो गाउँका हामी पनि दुखी हुन्छौ । नरमाइलोलागेका वेला यसो दिल बहलाउ गर्ने थलो यही छ । यो पनि रहेन भने हामीकहाँ जाने त्यो लाहुरे कुन दिन यो गाउँमा छिरेछ गर्नु नगर्नु गरि सक्यो ? त्यत्रोलडाइबाट पति कसरी वाँचेर फर्किन पायो ? स्वास्नी त्यसको पनि धन्यकि रहिछभट्रिको केटी टिपेर जाँदा पनि लोग्नेलाई च्यापेर राख्न सक्ने ? हाम्री हुँदी हो तघरैबाट निकाली सक्थि ।

फूलदेवी : सँधै छोड्दै जाने गरेकोले लोग्ने स्वास्नी बीच माया मोह वस्नै पाएकोछैन होला । गए जाओस्‌ भनेर धन मात्र च्यापी लोग्नेप्रति निचै मारेर वसेकीछ,जस्ती छ।

कौडे कान्छा: किन माया नवसेको हुनु ? दुइ छोरी एउटा छोरा तीन चार वर्षभित्रै पाइ सकि । दुईजनाको परेबाप्रिति छ भन्छन्‌ । अव तिमी भने माया मोहबसेकै छैन होला भन्छौ ?

फूलदेवी : के कुरा गर्छ यो ? वच्चा जन्माउन पनि माया वस्नु पर्छ के ? एकअर्काको अगाडि पछाडि पर्नै नहुने झै झगडा कुटामार हुने लोग्ने स्वास्नीले तकस्तो मौका पर्छ कस्तो, बच्चा भने जन्माएकै हुन्छन्‌ । फेरि यो लाहुरे जस्तोमुसुमुन्द्रेले कुरा ठीक्क स्वास्नीसंग नपारी छोड्यो होला र ?

कौडे कान्छा : के गन्यो कसो गस्यो, बल्ल बल्ल झ्याम्मिन थालेकी कान्छीलाईउडाइ हाल्यो । यो चन्द्रीलाई भने उडाउन दिनु हुन्न, म. फकाउछु । हामीलेभनेको कसो नमान्लि । मलाई माथि जान दिन्छौ कि चन्द्रीलाई “यही वोलाइदिन्छौँ । तिम्रो नियम अनुसार मासु चिउरा खाइ हाले, हेर रक्सिलै मात पनिलागि सक्यो ।

फूलदेवी : अव पनि जान दिइन भने मलाई नै धुलो पिठो पारी हालौ नी ? वरूजानु भन्दा पहिले उ त्यो साथमा लिएर मात्र जा । राम्ररी होस्‌ पुन्याएर लगाउनेर फुकाल्ने गरेस्‌ । नत्र मेरो मेहनत नै खेर जाला ।

पर्द

कौडे कान्छा : के हो त्यो भनेको ? कहाँछखै?फूलदेवी : त्यो तेरो आँखा अगाडिको के हो त्यो ? त्यति पति देखिनस्‌ ?

कौडे कान्छा : कुन यो भन्नु भएको ? यहाँ पनि किन यो ? यो लगाउँनु फेसनसम्झौ कि कसो ! फेरी सवै हाँस्छन ।

फूलदेबी : फेसन हो कि क्या हो तिमीले त्यसको अर्थ अझै जानेका रहेन छौक्यार ? तिमीहरूलाई कति सन्तान निकाल्ने शुर छ ? सन्तान नवढोस्‌ पाल्नगाउ्हो पर्ला भनेर रेडियोले ढाललाई सुरक्षाको लागि साथ राख्नोस, भनेर फुक्दै छतिमीहरू भने जति आउछौ, के यो भनेर नै अल्मलिन्छौ । कोही यी तँ जस्तोफैसन पो यसले गर्न धालि भनेर मलाई नै उल्लाउछन्‌ ।

कौडे कान्छा जिस्कदै भन्छ, “यहाँ पनि यस्तो चलन चलेको छ भन्ने हामी केजानौ त ? नत यी स्वास्नी हुन्‌ नत यिनीहरूबाट जन्मेका सन्तानको जिम्माहामीले लिनु पर्छ । सवै समाल्ने सिङ्गै जी आमा तिमी छदै छौ नी?

फूलदेवी : मूर्ख हो, यसले सन्तान बढी हुनबाट मात्र रोक्ने होइन । तिमीहरूजस्ताले कता कताबाट रोग वोकेर ल्याइ मेरो चन्द्रीलाई सारौला कि भनेररोगको वचावटको लागि राखेकी हुँ । एउटीले बुर्कुसी ठोकी हाली यसलाई रोगसंप्यौ भने के गरी जीवन चलाउने ? रबर हो गलेकोपो छ कि, कही प्वाल पोपरेकोछ कि भनेर आफैले राम्ररी जाँचेर राखेकी छु । खुरूक्क लिएर जाने भए जामाथि नत्र निस्कनलाई उ ढोका खुला छ।

कौडे कन्छा : ए आमै यसै हामीलाई रोग सल्काउन आउने नभन है ? के रोगहामीलाई लागेको देख्यौ र त्यसो भन्छौँ वरू तिम्रै छोरीले भिरिङ्डी सारेर वरवादपार्न आटेकी थिइ भनेर सबै भन्छन्‌ ।

फूलदेवी : त्यस्तो रोग सार्ने दोष कसैलाई पनि नलागोस्‌ भनेर नै मैले डाक्टरसाहवको अर्ति मुताबीक यस्ता कुरा राख्न थालेकी हुँ । जवानी हो भमरा त फूलखोज्दै हिडछ भने यो संसारको लीला बन्द कहाँ हुन्छ र ? फेरि मान्छेको रगतमासुको शरीरमा रोग नलाग्ला भन्ने पनि छैन । डाक्टर साहवले

रगत सम्बन्धी भयानक रोग एड्स फैलिएको छ रे । यसबाट वच्न 0० उपायगर्नु पर्छ भनेका छन्‌ । कुबुद्धि लिएर आफ्नो र अर्काको नाश गर्व पट्टि नलाग रखुरूक्क त्यो लिएर माथितिर जा यो फेसन होइन । यो वचावट हो ।

गजुरेको घर डाँडा माथि छ । त्यहाँबाट हेर्दा सबै गाउँघर चर्लबु देखिन्छ । योमुख्य वस्तीबाट अलि टाडा भएकोले त्यहाँ जान समय मिलाएर नै निस्कनु पर्छ ।ठुली तामाङ्गनी छौरीलाई साथमा लिएर धनलाई हेर्न भनेर त्यहाँ आइ पुगिछन्‌ ।

५९

घन शहरबाट आए देखि उठ्न सकेकी छैन । दुब्लाएर ख्याक जस्ती भएकी छ ।उनको आमावावु चिन्ताले छटपटाइ कहिले कस कहाँ कहिले कसकहाँ छोरीलाईनिको पार्न सक्ने उपाय खोज्दै हिडि रहेका छन्‌ । ओछ्यानमा लडिरहेकी धनलाईठुली सोध्छिन्‌, “ए नानी आमा छैनन्‌ कि कसो ? एक्लै परि छौ” ? नजिकै गएरवस्दै सोध्छिन्‌, “तँलाई अहिले कस्तो छ, वा” ?

धन : खै कस्तो छ भनु ठुली आमा । ज्वरो आउदैछ जीउमा कस्ता कस्ता गीर्खाआएका छन्‌ । यी अहिले त मुखभित्र पनि फतक्कै हुने गरी खटिरा आउन थालेकाछन्‌ के रोग लागेको हो यस्तो ? कुनै औषधीले पनि छुदैन । वा आमा मेरोबिरामीले गर्दा आतिएर चौपट्ट छ । आमा अहिले पनि मलाई अक्षेता छुवाएरजान्नेलाई देखाएर आउछु भनेर जानु भएको छ ।

ठुली : घरमा कुनै विरामी भए भने यस्तै छटपटी लागि हाल्छ । के गरू कहाँजाउ हुन थाल्छ । अनि वा कता जानु भयो नी ? यता त भान्टाङ भुन्टुङ पनिकुनै देखिदैन । दाजु भाउजु पनि छैनन्‌ कि कसो ?

घन : बा त को हो सिद्ध भझाँक्रीछ रे त्यसलाई लगाएर कुन वोक्सी मलाईलागेको हो त्यसको दुरदाङ पारेर छोड्‌लु भनेर निस्कनु भएको छ । दाजु भाउजुबेसीको खेतमा जानु भएको छ । भदा भदै पर्सि मामलीमा विवाह छ भनेर गएकाछन्‌।

दुली : ठीकै भएछ आज म आएको । तँलाई न्यास्रिएर वस्नु त परेन । तँ यसरीदुव्लाउन थालेकी कति भयो ? लौ हेर शरीरको छाला ठ्याम्मै गएर हाँडमाटाँसिइ सकेको रहेछ । पख, भोली नै म गोवरले तेरो आकार बनाएर टाँसीदिन्छु । त्यो जति जति सुक्दै जान्छ तँ फस्टाउदै जान्छेस्‌ । सुकेनास लागेको यसैलेठीक पार्छ ।

घन : मलाई त कता कता यही रोगले लैजान्छ कि जस्तो लाग्न थालि सक्यो ।वा आमालाई भन्छु भएका अलिकति धन पनि किन मास्नु हुन्छ । सन्तानको कमितपाईलाई छैन म एउटी नभएर के फरक पर्छ । यतिका वर्षसम्म नभए सरह नैथिए । तर के गरू ठुली आमा बहाँहरू पट्टै मान्नु हुन्न । उल्टै मलाई भन्नु हुन्छ,“विरामी मान्छेले धेरै वक वक गर्दैनन्‌” ? तपाइले पनि सम्झाई दिनोसून ।

ठुली : कसरी मानून त ? जति सन्तान भए पनि माया सबैसंग उत्तिकै लागिहाल्छ । आफ्नै अगाडि छोरीको यस्तो गति देखेर पनि के गरी यसै वसुन्‌ ?भन्छन्‌ जरूरत परेमा हिरा पनि फोड्नु पर्छ ।

घन हाँस्दै भन्छिन्‌,“हिरा भए त फोड्नु होला नत्र के गर्नु हुन्छ ? वा आमालाई

६०

सुनाउन त नसुनाउनु होला तर बहाँहरूले मलाई पैसा कमाउने इच्छाले तकाठमाण्डूमा नोकरी गर्न राखेका हुन ? मेरो त्यसवेला के उमेर थियो र?भरखर १३ बर्ष छोएकी मात्र थिए । जान्न म भनेर जति रोइ कराइ गरे पनिसुनेनन्‌ र पठाइ छोडे ।

ठुली : त्यस्तो नभन वा । त्यसवेला उनलाई ठूलै चोट परेको थियो र मात्रपठाएका हुन्‌ ।

धन : त्यसो भए त्यसबेलाको वहाँको चोट ममा पन्छाउनु भयो भन्ने मान्नुपन्यो । काठमाण्डूमा मैले कति दु:ख सहनु पन्यो त्यो वहाहरूलाई के थाहा ?त्यहाँको जाडोमा ढुक ठुक गर्दै भाडा माज्नु पर्दा हात खुट्टा सुनिएर पट पटीफुटेका हुन्थे । त्यसरी चिरिएको ठाउबाट रगत पनि निस्किन्ध्यो । म खूदै तीरगतलाई पुछ्दै घरको गाइको घिउ घरस्न पाए हुन्थ्यो भनेर कल्पन्थे । सत्तेत्यसवेला मैले वा आमालाई कति गाली मनैमन गरेकी थिए ।

ठुली : कस्तो घरमा वस्न गइछस्‌ूत अलि कति घिउ पनि दल्न नपाउने ? तिनकापनि फुद्दा हुन्‌ त्यसबेला के गर्थे ? त्यस्तै निर्दयी रहेछन्‌ र पो त्यो घर छोडेकिरहिछस । वावुले राखेको घर छोडेर अन्तै गइस्‌ रे भन्ने यहाँ हल्ला आएकोथियो।

घन : तपाइले सुन्नु भएको त्यो हल्ला होइन साँचो हो । वाले राखेर आउनुभएको घर छोडेर अरू कैयौ घरमा वस्दै निक्लदै गरेर १६ वर्षको उमेर आफ्नैदेशमा विताए त्यसपछि परदेशमा पुन्याइए । त्यहाँ दुई बर्ष जति गएको के भएकोथियो रोगले गाँजेर आफ्नै गाउँमा फर्कनु पर्यो । आफ्नो थला भनेको अन्तिममाचाहिनेनै रहेछ ।

ठुली : किन त्यसरी घर घर चारेकी ? कसले त्यहाँ काम मिलाई दिन्थ्यो ? फेरिपने तै पिस पैसा यहाँ आउछ भन्ने पनि सुनेकी थिए । वावु यहाँबाट काठमाण्डूजादैन धे।

घन : वाले मलाई काठमाण्डूमा वहाको साथीको जिम्मामा छोडेर आउनु भएकोथियो त्यसैले यी सबै काम गर्थ्यो र गराउध्यो । वा उसैको खबरमा विश्वासगरेर वस्नु हुन्थ्यो र काठमाण्डूमा मलाई भेट्न समेत आउन छोड्नु भयो ।आखिर त्यसैले मलाई विदेशमा समेत पुस्याइ वेचि नै दियो ठुली आमा । त्यसविर्दयीले मलाई वेश्या वनाएर नै छोड्यो ।

ठुली : (आश्चर्य मान्दै) अनि कतिमा बेचे, बजियाले ? तेरो वालाई यो कुरायाहा छ कि छैन ? कठै कसरी यो गाउँको छोरीले वेश्याको जीवन बिताइ

६१

होली ?

घन : वा आमासंग कुरा गर्दा वहाहरूलाई म वेचिएकी कुरा थाहा छ जस्तोलाग्दैन । मैले पनि भनेकी छैन कति पैसामा वेच्यो त्यो पनि मलाई थाहा छैन ।सुन्छु त्यो काका भन्नेले त्यही पैसाबाट मुडलिङ्गमा होटल खोलेर वसेको छरे!

ठुली : हेर्दै जा त्यसको नास नभई छोड्दैन । अर्काको ज्यान बेचेर कमाएकोधनको के फाप हुन्छ ! त्यही भट्टीले त्यसलाई धोती न टोपी बनाई दिन्छ ।

सानी : आमा .... आमा म त शहर जान्न है । बालाई भनिदिनोस्‌ छि ....त्यहाँ त मान्छे पनि बेच्दा रहेछन्‌, लुगा गहना जस्तो गरी । हाम्रो दिदीलाई पनिछिटै बोलाउनु होस्‌ है, आमा, नत्र वेची देलान ।

ठुली : तेरो बाबुले माने त वोलाउला । भुकुलीलाई ल्याइ देउ भन्दा झण्डै आँखाफोडि दिएको थियो । त जस्तो म आफ्नो छोरीलाई वनाउछ्नु । त्यहाँ काम पनिगर्छन्‌ पढ्छन्‌ पनि भन्नु हुन्छ अनि म के गर्छे ?

धन : जसरी भए पनि भुकुलीलाई तपाइले वोलाउनै पर्छु । तरूनी हुदै जान थालेपछि छोरीलाई आफुबाट टाढा पार्नु हुदो रहनेछ । त्यसले त्यहाँ पढ्न पाएकी छछैन मलाई त शंकै लाग्छ । मैले त भोगेर आएकी हु । कुन्नी उ वसेकी ठाउँवेग्लै खालको राम्रो रहेछ भने पाउछे कि ? हुन त सबै घर एकै नाशका हुदारहेन छन्‌ । कुनैले त आफ्नो परिवार जस्तै माया गर्ने पनि हुन्छन्‌ । के गर्नुमलाई त्यस्तो ठाउँमा पनि त्यो पापीले वस्न दिएन । जान्न भन्दा पनि निकालीछोड्यो । बाबुले सम्झाएर आएका थिए, काकाले जुन ठाउमा राख्न लैजान्छन्‌जानु र जहाँबाट निस्कि भन्छन्‌ निस्कनु । जिड्ी गरेर नटेर्ने होइन । हामीलाईकाठमाण्डूमा को के कस्ता छन्‌ के थाहा छ र ? मैले लुरू लुरू पछि पर्नै पर्थ्योनत्र धम्काउथे “तेरो बाबुलाई खवर पठाइ दिउ” ।

ठुली : कस्तो संकटमा परेकी रहिछौँ । अनि यहाँ तिमीलाई शहरबाट कसलेल्याइ दियो ? आफै आयौ ?

घन : त्यही रण्डी कोठीको नाइकिनीले जव म रोग लागेर अशक्त भए, मेरोरगत जचाए त्यस पछि के शुर चलेछ कुन्ती त्यस्तो पैसाको लोभिनी त्यो वुढीलेपनि म माथि माया दया देखाउदै त्यहीको मान्छे लगाएर खुरूक्क विदा गरी ।अर्भै रूदै भनि,” यति पैसा लिएर जा तँलाई के के खान मन लाग्छ, लगाउनेइच्छा छ पुरा गरेँ । मलाई त्यो सुन्दा मर्नलाई पठाउन लागेकी जस्तो लागेकोथियो । मलाई लाग्दै छ सायद यो मलाई लागेको रोग खिटै निको हुनेखालको छैन । म माथि पैसा खर्च गर्नु बेकार हो । तँपाईले मेरो आमावालाई

घरे

सुम्झाइ दिनै पर्छु मेरा बिन्ति छ ।-तर म वेश्या भएकी कुरा वहाहरूलाई रगाउँघरमा कसैलाई पनि नभन्नु होला । मैले तपाइसंग भेट भए पछि मन थाम्नसकिन र सबै बताइ दिए । मेरो त्यो वृत्तिवारे यहाँ सबैले थाहा पाए पनि मलाईत हुने केही छैन । वाआमाको इज्जत नजाओस्‌ । कुरा त्यति मात्र हो ।

दुली : उ त्यता हेर त तिम्री आमा आइ जस्तो छ। एक छिनपछि भन्छे, कस्तरीपसिनाले निशुक्क परेकी हँ ?

माहिली खत्री : ए दिदी आउनु भएको रहेछ । म भने वाहिर गएकी ? कस्तो बेलापरेको यस्तो !

सन्चै त हुनुहुन्छ ! धेरै भयो भेट हुन नपाएको । उनको नजिकै गुन्द्रीमा आएरवस्दै भन्छिन्‌, “के गर्नु यो आएदेखि यसरी थलिएकीले, कतै गएर केही गर्नसकिन्छकी भनेर हामी दुब्ै दौडी रहेछौँ । अहिले पनि म तलको त्यो लामालाईअक्षेता देखाएर आएकी । यसको मुख हेर्नु भयो ? देखा त ठुली आमालाई ।

ठुली : आमै कस्तो संग खटेरा आएको ! दुख्छ पनि, नानी ?

माहिली : के भनु स दिदी यसलाई पहिले ज्वरो आउथ्यो र जिउ दुख्थ्यो भन्थि ।अव त मुखै पनि कुहिएको छ । अस्ति त्यो चण्डाल्नीले आएर माया देखाउदै के केखान दिइ यसको मुखमा घाउ आइ हाल्यो । खाने यो पनि उस्तै । म र यसकोबाबु हेरेको हेरै भयौ । लौ अव के के हुने भयो भन्ने त्यसै वेला लागेको थियोआखिर यस्तो भएर छोड्यो । त्यो लामाले भनेको छ अव यसको मुखको खटिरात्यसैलाई सारी दिन्छु । म यहाँबाट आजै देखि फुक्न जान्छु धनलाई निको हुदैजान्छ त्यसलाई चेप्दै जान्छ रे ।

यतिकैमा गजुरे पनि आइ पुग्छन्‌ र खुसी हुँदै भन्छन्‌, “ए कौडेकीआमा,हामीले चाहेकै झाँक्री भरेनै आउने भयो । त्यो वेच्नलाई राखेको खसी कहाँ छ ?अहिले नै लगेर वेच्छु र पैसाको जोडजाम गरेर कुखुराको भाले ल्याउछु । त्यसचण्डाल्तीलाई यही थलोमा ल्याएर डोकोले थुनि सबैलाई चिनाउन सकिन भने के? मेरो त्यसले यति नोक्सान पारेकी छैन !माहिली : यसपालि त, त्यस्तालाई लाजको मर्नु पानै पर्छ । लौ म खसी ल्याइहाल्छु भनेर जान्छिन्‌ र गोठैबाट कराउँछिन्‌, “लौ त त्यो खसी पनि कौडेकान्छाले लगिसकेछ, क्यारे, यहाँ त छैन ? त्यसले पनि केही राख्ने भएन । खसीर केटीमा सबै घन उडाइ सक्यो ! अव के गर्ने लौ ? के दिएर पठाउ:?" ठुलीको घरमा आज निकै रमाइलो भएको छ । भुकुलीलाई वोलकमारलेशहरबाट ल्याएका छन्‌ । ठुली खुसी हुदै छोरीलाई सुम्सुमाउदै सोधन थाल्छिन्‌,

ष्दि

“तँलाई त्यहाँ कस्तो गरी राखेका थिए ? धेरै दु:ख त दिदैन थिए ? तेरो वावु संगकच कच गर्दा वल्ल देख्न पाए । हामीलाई कस्ता निर्दयी भनेर गालि त गर्दिनथिस्‌ ?

भुकुली : तपाइले मेरो पिरै गर्नु पर्दैन । मालिक मालिकनी दुवै वेस छन्‌ । विहानवेलुकी काम गर्छु दिउसो स्कूल जान दिएका छन्‌ । पाँच क्लासमा पुगिसके आमाम त । अंग्रेजी पनि पढेकी छु । लेख्न पढ्न सवै सक्छु ।

बोलकुमार : सुनिस्‌, छोरीलाई के मैले यसै शहरमा फालेको रहेछु ? यहाँ वसेकीभए पढन पाउथी तेरो छोरीले ? खै सानी कता गइ ? त्यसले पनि सुनोस्‌ ।

ठुली : वाख्रा चराउन गएकी होली वोलाउनु होस्‌ न, दिदी आएको देखेर त्यो पनिरमाउछे ?

वोलकुमार सानीलाई वाहिर निस्केर कराउदै वोलाउछन्‌ “ए ... सानी वाखालिएर झट्ट आइज ? यहाँ को आएको छ हेर त!

सानी टाढाबाट नै भन्छे, “नाइ आउन्न त्यसलाई पठाइ दिनोस्‌ । म शहर जादैजान्न ।

वोलकुमार : तलाई लिन कोही आएका छैनन्‌ यहाँ त आइज अनि थाहा पाउलीस्‌को आएको रहेछ ।

यता ठुली, छोरीसंग कुरा गर्दै हुन्छिन्‌ । भुकुलीलाई सोध्छिन्‌, “ए छोरीलौ भन त अंग्रेजीमा वाइ वाइ भनेर हात हल्लाएको के हो ? हाम्रो पालामा तइसारा गरेको भन्थे ? केटीलाई वोलाएको हो कि के गरेका हुन्‌” ?

भुकुली आमाको कुरा सुनेर हाँस्दै भन्छिन्‌, “त्यसो होइन? म गए तिमी बस भनेरबिदा लिएको हो ।

ठुली : वोलकुमारसंग भन्छिन्‌, “सुन्नु भयो छोरीले भनेकी ? मैले अस्ती तपाईलाईवाइ ... बाइ भने भनेर कत्ति उल्लाउनु भएको थियो । कुरा नवुझै पनि ठीकैवेला पारेर वोलेकी रहेछु । आफैलाई थाहा रहेन छ र पो मलाई खिसी गरेकारहेछौ । हामीले त अरूले त्यस्तै बेलामा भनेको सुनेर तिमीलाई भनेको थिए ।”

वोलकुमार : तैले कहिले वेढीक भनेकी छस्‌ र ? सधै ठीक वोल्ने तै मात्र त यसघरमा छेस्‌ । अव छोरीसंग अंग्रेजी सिकेर पनि बोल्न थाल्न । त्यसमा पनि जिततेरै हुन्छ मेरो होइन ।

: भो म तपाईसंग वोल्न पनि सकिदन । कति खिजाउन जानेको हो कुन्नी ?मात्र अंग्रेजी वोलेर भयो र ? तपाइले पनि मैले वोलेको बुझ्नु पत्यो, सक्छौ

पि ॥

के?

यतिकैमा सानी आइ पुग्छ र दिदीलाई देखेर खुसी हुदै भन्छे, “कहिले आयौ दिदी ?अव फर्केर नजाउ है । त्यहाँ त मान्छे बेच्छन्‌ रे । तिमीलई पनि वेचि दिए भने ?भुकुलीले वहिनीले एक्कासी त्यसो भनेकी गा कुकतन र आमा वा को अनुहार पालोपालोसंग हेर्छ । वोलकुमार भन्छन्‌, “ दियो होला शहरमा मान्छेबेच्छन्‌ भनेर त्यसैले यसो भन्दै छे । यसको कन के वुद्धि छ र ? आज भोलीम संग पनि टाढा टाढा हुन्छे । शहर लगेर बेचि दिन्छु भनेर नै होला ? अहिलेवोलाउदा पनि आउन्न भन्थि ।

भुकुलीले बहिनीलाई सम्झाउदै भन्छिन्‌, “बाले के भन्दै हुनु हुन्छ ? कही आफ्नैवावुले पनि आफ्नो छोरीलाई बेच्न सक्छ ? कसले तँलाई यस्तो नचाहिने कुरासुनायो ?

सानी : किन सक्दैन र ? गजुरेवाले धन दिदीलाई साथी लगाएर बिदेशमा पठाएरबेचे रे । धन दिदी अहिले कस्तो विरामी भएर फर्कनु भएकोछ ।

ठुली : धेरै नचाहिदो कुरा नगर है । कहाँ उसको वावुले वेच्यो भनेकी छ वराले? यस्तो कुरा गजुरेले सुन्यो भने के भन्लान, के गर्लान लौ ?

वोलकुमार : केटाकेटीलाई साथमा राखेर नचाहिने कुरा गर्न लागे पछि त्यस्तैहुन्छ कुन दिन गजुरेले र त्यसकी स्वास्नीले मेरो छोरीलाई चुस्ने अर्को बोक्सी योपन्नि हो भनेर मुखै डामी दिन्छन्‌ अनि थाहा पाउछै तेरी आमाले । उ यो सानीपनि कस्ता कि छे ? जिरे खुर्सानी जस्ती छ । आमाको साथ लागेर मलाई के मात्रगरिन सोधी हाल त लौ लौ: भुकुली, के भन्दि रहिछ ?

ठुली : के केर्ने यसलाई ? कम्ताका तिमी पनि छैनौ । जिन्दगीमा लाटाका खुद्य [|बाठामा के पर्न गएछ के के न गरेको छु मैले भन्ने लागेको छ । पख्नोस्‌, म स्वकुरा भुकुली संग नसोधी कहाँ विश्वास गरि हाल्छु र ? जड्याहाको कुरा कहाँपत्यार लाग्दो हुन्छ ?

सानी, दिदीलाई लिएर माथि चोटामा जान्छे र सोध्छु, “तिमी त काठमाण्डूबाटराम्री भएर आइछौ । शहर कस्तो हुन्छ, त्यहाँका मान्छे कस्ता हुन्छन्‌ मलाईबताउ है ? यहाँ सवै भन्छन्‌ शहर हेर्दा राम्रो हो तर मान्छे ज्यादै डरलाग्दाहुन्छन्‌ हामी गाउँलेलाई मान्छे नै गन्दैनन्‌ रै ? हो, दिदी त्यस्तै छन्‌, वाले मलाईपनि शहर लगेर छोडी दिन्छु भन्नु हुन्छ । मलाई भने जान्नै मन लागेको छैन ।सानी र भुकुली माथि लागेपछि जम्दार्नी आइ पुग्छन्‌ । उनलाई देख्ना साथठुलीउठेर स्वागत गर्दै सोध्छिन्‌, “कताबाट आज हाम्रो घरमा पनि-प्राल्नु भयो ?

द्‌

सवै आराम छ ?

जम्दानी : घर फर्कदै थिए, तिम्री छोरी शहरबाट आएकी छे भन्ने सुनेर भेटेरनैजान्छु भनेर पसेकी । गाउँ घर कि चेलीबेटी हो माया लागि हाल्दो रहेछ ।धनलाई देखे पछि गाउ वाहिर वसेर छोरी फर्कि भनेकी डर लागि हाल्छ ।

आफ्नो छोरीको अवस्था त्यस्तो छैन भन्ने सुनाउदै भन्छिन्‌, “खै त्योमात्र शहरबाट फर्केर त्यस्ती कसरी भएकी हो ! हाम्री छोरी त्यहीबाट अर्कै भएरफर्केकी छ । पढ्न पनि थालेकी रहिछ । काठमाण्डूका सवै घर त्यस्तै कहाँ हुँदारहेछन्‌ र ? आफै हेर्नोसून म भुकुलीलाई बोलाई दिन्छु भनेर कराउदैवोलाउछिन्‌ । भुकुली आउछै र नमस्ते काकी, हजुरलाई आराम छ भनेर सोध्छे ।

जम्दार्नी खुसी हुदै भन्छिन्‌, “मलाई वेसैल्ख तँलाई कस्तो छ नी वा ? टाढाकोठाउँमा एक्लै छोरी मान्छे वसेकी थिइस्‌ । यहाँ तेरी आमा भुट भुटेर चौपट्र थिद्र ।

ठुली : हेर्नोस्‌ भाउजु छोरीलाई यस्तो रूपमा देख्न पाउदा त थाल भरिको भातखाए सरह भएकी छु । ए ..... भुकूली जात भित्र उ त्यो अखवारको खेस्रामाअस्ति चिनी पोको पारेर दिएका थिए यता ल्याएर के लेखेकी रहेछ भाउजुलाईपढेर सुना त ?

भुकुली भित्रबाट त्यो अखवारको टुक्रा ल्याएर पढन थाल्छिन्‌, 'एड्सभन्ने ज्यानै लैजाने सरूवा रोग हो । यो संसारको हरेक कुना कुनामा फैलिदैछ ।यसबाट बच्न खुव होशियार हुनुपर्छ । यसमा विचार पुस्याउनु पर्ने कुरा हो, “जोसुकै लोग्ने मान्छे या स्वास्नी मान्छेसँग रतिक्रिडा गर्नु हुन्न । एसो हुँदा कुनैलाईएड्सको जीवाणुले पक्रेको छ भने त्यो अर्कोमा सर्न जान्छ । कोठी भट्टी यावेश्यालय तर्फ पस्ने बानीमा सुधार ल्याउनु होस्‌ । 'कुनै बाध्यतावस्‌ फसियो भनेकण्डम साथमा लैजान नभुल्नु हौला । यो रोग रोगी मान्छेको विर्य र आइमाइकोअंग रसबाट सर्ने हुँदा वचाउको लागि कन्डम प्रयोग गरेमा एकबाट अर्कोव्यक्तिमा यी जीवाणुलाई प्रवेश गर्न निषेध गरी दिन्छ । अर्को कुरा एड्स लागेकोव्यक्तिको रगत स्वच्छ अर्को व्यक्तिमा पर्न दिनु हुन्न । त्यसैले काटेको घाउछयाकुनै खटेराहरू आएको छ भने एड्स रोगीको रगत त्यस्ता ठाउँमा पर्नु हुन्न ररगतको खाँचो शरीरमा हुनेले रगत दिने व्यक्तिको रक्त परिक्षण गरेर मात्र लिनुपर्छ।

यो एड्सको आफ्नै रोगको प्रकृति हुदैन जुन रोगले एड्सको जीवाणुवोकेको व्यक्तिलाई छुन्छ त्यो नै त्यसको प्रकृति हुन्छ र एड्सको जीवाण्‌ भएनभएको थाहा पाउने उपाय भने रगत जचाउनुनै हो । शंका लागेमा या आफ्नोपरिवारमा एड्स भएको कुनै सदस्य छन्‌ भने या आफ्नो वेश्यालय तर्फ लाग्ने

घ्ध

वानी छ भने या लुकि छिपी अपारिचित व्यक्तिसँग संभोग गर्ने गरेको छ भनेसमय समयमा आफ्नो स्वास्थ्य परिक्षण गरी यस एड्सबाट बच्न र वचाउनसहयोग गर्नु होला । यो रोगको कुनै औषधी छैन र यसले छीयो कि काललेनिम्तो पठायो भन्ने सोच्नु पर्ने हुँदा रोग फैलिन नदिन हामी सवैले सहयोग गर्नुपर्छ । हामी सबै मिलेर मात्र यसलाई लगार्न सक्छौं ।

वोलकुमार : ए भाउजु मैले छोरीलाई काठमाण्डूमा काम गर्न र पढ्न भनेरराखेको राम्रो गरेको रहेन छु त ? आजसम्म होमीले संसारै ढाकी सकेको रोग केकस्तो हो भनेर यसरी पढेर सुन्न कहाँ पाएका थियौं ? एउटा चिठ्ठी आयो भनेपनि गाउमा पढ्न सक्ने को छ भनेर सोध्दै हिड्नु पर्थ्यो । अव आफ्नो घरमाछोरीले नै पढेर सुनाउन सक्ने भइ ।

ठुली : ए छोरी त्यो फेरि एक पटक पढेर सुना त । के भट्टि कोठी जानेहरूले केगर्नु पर्छ भन्ने थियो नी, हो त्यो कुरा तेरो वावुले राम्रोसंग बुझ्ने गरी पढेर सुनात । उसको वासै त्यस्तै ठाउँमा छ । फेरि यस्तो ज्यानमारा रोग वोकेरआउलान ?

बोलकमार : धेरै जान्ने वन्न खोज्दै छोरीलाई नअल्मला । अरू पनि के केलेखेको छ पढ्न दे र तँ चुपो लागेर वस । ए भाउजु तपाइले यसलाई चुपलारनसिकाइ दिनु पन्यो यो वरू लाटी भएकी भए घरमा शान्ति हुन्थ्यो ।

जम्दार्नी : सुनेर वस्‌न ठुली । हेर छोरीले कस्तो राम्रोसंग शुर नछोडेर बाचेरसुनाइ रहिछ । हामीले रामायण महाभारत, भागवत गीता सुनेको जस्तो गरीयस्ता रोग व्याद के के फैलिदै छ कसरी यस्ता महामारीबाट बच्न र वचाउनसकिन्छ र के के बाट भने सर्दैन त्यस्तो कुराको ज्ञानपनि हुनु पर्दो रहेछ । लौअरू पनि पढेर सुना त, छोरी ।

भुकुली पढ्दै जान्छे । बोलकुमार भन्छन्‌ “मोरा जिवाणुहरू रगतमा पसेपनि चुप लागेर वसे हुन्थ्यो नी त्यसलाई हाम्रो रगतको शक्तिशाली कोष नै छानीछानी किन खाइ हाल्नु परेको ?ठुली : मलाई चुपलाग भने जस्तो गरि चुपो लागेर वस्‌ भनन । तिमीले भनेपछिडराएर मान्छ कि यति भनेर हाँस्छे ।जम्दार्नी : फेरि यिनीहरूको ठ्याक ठुक चल्न थाल्यो । तिमीहरू चुपो लागेरसुन्छौ कि म उठेर जाउ । पढन देओ त ?

भुकुली पढछे, “यस्ता रोग लागेका विरामीहरू मन मस्तिष्कले दुखी हुन्छन्‌ ।उनीहरूलाई एक त आफ्नो जीवन छोटिएको थाहा भै सकेको हुन्छ भने अर्को म

घ्छ

त सबैको मृत्युको कारण हुन सक्छु । मैले ती मसंग सम्बन्ध वढाउन चाहने रसम्बन्ध रहेका हरू देखि सचेत रहि हरेक पल पलमा आग्नु पर्छ भन्ने सोच्दै,समाजबाट व्यवहारबाट पन्छिन खोज्दै अरू दुखी भएका हुन्छन्‌ । तर यस्तारोगीहरूले यसरी पन्छि हाल्नु पर्ने आवश्यकता छैन । साधारण लस पसले योरोग सरी हाल्दैन । केबल सुक्रकीट रगत र आइमाइको अंग रस अर्को निरोगीव्यक्तिमा छिर्ने वाटो दिनु हुदैन । यिनीहरूलाई दुखी भट्इ समाज परिवारबाट भाग्नुपर्नै परिस्थिति नपारौ र रोगबाट पनि वचौ र वचाऔ । त्यसको लागि यीकुराहरूमा होस्‌ पुच्याउनु पर्छ ।

जम्दार्नी : लो होस्‌ पुन्याउनु पर्ने कुरा पनि लेखका रहेछन्‌ । कस्तो वुद्धि पुन्याएरछापेका रहेछन्‌ । मर्नु पर्ने रोग हो यसको औषधी पनि छैन भनेर तर्साए पनियसबाट बच्न सकिन्छ भनेर पनि लेखको रहेछन ।

दुत तिनले सर्दैन भन्दैमा हुन्छ र ? सरी हाले गम्रङ्गै पारेर ढाल्दो रहेछ ।समैत नभएको यस्तो रोग लागेको मान्छैसंग पनि को त्यसको मन दुख्छभनेर मिलेर सदाको झै वस्छ ।

वोलकुमार : सुन्नु भयो भाउजु यसको कुरा । अर्काले वताएको त लाग्दै लाग्दैन ।तैले ट्यार ट्यार गरेको जस्तो गरी अर्काको ज्यान जाने कुरामा पनि प्याच्च यसैयिनीहरू वोल्छन्‌ र लेखन्छन्‌ भन्ठानेकी छस्‌ ? कति जाँचबुझ गरेपछि यो ठीकहो भनेर पहिले ठोकुवा गर्छन्‌ अनि मात्र लेख्छन्‌ । हामी जस्ता नजान्नेहरू शंकैशाँकामा चिन्तित भएर जीवित रहदा नै अधमरा हुन्छौ कि भनेर यी कुराहरूमाहोस्‌ पुच्याउन सके डराउनु पर्दैन भनेर ज्ञान दिएका हुन । लौ भनौ, कसैकोघरमा यस्तो रोग लागेको मान्छे आफ्नै मान्छे रहेछ भने के गर्ने ? त्यो मर्न पनिभनेको वेलामा सक्दैन । बाँचुन्जेल वस्नै पन्यो । घरमा नवसै कहाँ जाने ? अरूकसले झन राख्छन्‌ । त्यसैले यी कुराहरूमा ख्याल राखे पुग्छ भनेर वताएकाहुन्‌ ।

सबै शान्त भएकोले भुकुलीले पढेकी प्रष्ट सुनिन्छ । उ पढ्दै भन्छे,“अस्पताल, स्वास्थ्य चौकी र अरू औषधी उपचार गर्ने ठाउँहरूबाट पनि यस्तारोग सर्न सक्ने सम्भावना भएकोले त्यहाँका कामदारहरू र अरूले पनि त्यतिकैध्याच यस्ता विरामीलाई प्रयोग गरेको सुइ र औजारहरूमा दिनु अति आवश्यकछ । यो रोगको रोकथम हामी सबै समाजका व्यक्तिहरू मिलेर नै गर्न सक्छौ ।

दुली : ए भुकुली त्यौ फेरि पढ त ? के रे, त्यो दाम्ही काट्ने पत्ति र फ्याउरीअर्काको कहिल्यै नचलाउनु त्यसबाट पनि रोग सर्त सक्छ भनेको हो ?

बोलकुमार : हो ... हो, कत्ति यो त दोन्हाइ मात्र राख भन्छे ?

छ्पः

ठुली लौ यो कुरामा भने हामीले चिन्ता लिनु परेन । जातैले झ्याप्प दान्ही जुङ्गानुहने हुँदा पत्तिको त्यति जरूरत ने पर्दैन । उ त्यो ओखल्नेले भएको छास्स छुस्सओखल्छन्‌ । भै हाल्यो । यस पाली छोरीले काठमाण्डूबाट वावुलाई भनेर दान्हीकाट्ने ल्याइछ त्यो त म, हेर तिम्रा ती कौडे कान्छा सन्ते कसैलाई पनि दाउ्हीकाट्न दिन्न है । मैले पहिले नै सुनाएकी छु ।

जम्दार्नी : आज म कस्तो साइतमा यहाँ पसेछु । यस्तो कुरा यसको मुखबाट सुन्नपाए । भुक्‌ली, तैले अरू धेरै पढेस्‌ पढ्नमा मन लगाएस्‌ । पढाइसकेपछि यसरीसबैलाई सम्झाउन हाम्रौ गाउँमा फर्केर आइज है ? लौ अव म पनि जान्छु !साँझ झपक्क पर्न आँटि सकेछु । घरमा वुढा रिसाउन थाले होलान्‌ ।

ठुली : कस्तो: कागजमा चित्ती पोको पारेर दिएछ ? त्यसले पढन जानेको होस्‌नत्यसमा के लेखेको रहेछ भनेर वुझौस्‌ । उही जान्नेलाई श्रीखण्ड नजान्नेलाईखुर्पाको विड्‌ भने जस्तो । ल्या त्यो म सन्दुकमा जतनले राख्छु । थाहा पाए पछिअब यसै फ्याकनु कहाँ हुन्छ र, होइन त भाउजु ?

जम्दार्नी : हौ त राख्नु त पर्छ । ए ठुली म संग एकछिन वाहिर आइज । तँसंगजरूरी कुरा गर्नु छ ।

ठुली अलि झस्कन्छिन्‌ र भन्छिन्‌, हस्‌ भाउजु आउछु, के पस्यो त्यस्तो ?

जम्दार्ती ; नकरा, सुन्लान फेरि । यो वोलकुमार वावुलाई तलको भट्टरि पसलमाजान न दे । त्यो कान्छी भन्ने त फतक्क भएर काठमाण्डूमा नै कुहिएको घाउलिएर फर्कि सकि रे भन्ने सुन्छु । अर्कि त्यसकी दिदी पनि के कस्ती छ के थाहा ?बरू हेर तेरो जहानले के चाहन्छन्‌ त्यो आफैँ पुस दिए । त्यो चन्द्री पनिस्वास्नी मान्छे तिमी हामी पनि स्वास्नी मान्छे नै हौ । त्यसले सक्ने तैले हामीलेनसक्ने के छ ! घेरै झै झगडा गरेर घेरै आउन मन नलाग्ने नपारेस्‌ है ? वरूएक फेर स्वास्थ्य पोष्टमा रगत जाँच्नु पर्छ कि अरू के के जाँच्नु पर्छ पठा ।

ठुली : हुन्छ भाउजु म त्यसै गर्छु । आफ्नो लोग्नेलाई आफैँमा रत्याएर राख्नु पर्दोरहेछ, होइन त ? रोग वोकेर कतैबाट ल्याए भने आफै पनि सिड्धीने र हामीलाईपनि सार्ने रहेछ । पकलक्क यही उमेरमा दुच्चै जना हुनु पस्यो भने यी बच्चाहरुकोके गति होला लौ ! अझै यी वच्चा जन्मददैछ्ठ । के गर्नु यिनका वानी असलछैनन्‌ । केही भने भक्री हाल्छन्‌, टोकेर निलै पारेका हुन्छन्‌ । थाम्न गार्ैखालका छन्‌ र पो म पनि मुख छोड्न थाली हाल्छु ।

जम्दार्नी :. मैले जस्तो गर्नु पर्छ। सानो तिनो कुरामा वास्ता नगरेर सहदै जाने

६९

त्यसले गर्दा रातो दिनको झ्याक्‌ झ्याक्‌ हुदैन । अव यो त सहन्छे मैले जे गरेपनिहुन्छ भनेर अचकाली गर्न थाल्छन्‌ तव मेखै मारि दिनुपर्छ । यिनलाई पनि एक्लैबच्चाको च्याउ म्याउ सहेर जिविका चलाउनु पर्ने पारिस्‌ भने, “ए ठुली हिडभनेर जहाँ तिमी पुगेकी हुन्छौ आइ हाल्छन्‌ । स्वास्नी र वाहिरको केटीको फरकयिनलाई पनि थाहा हुन्छु । अर्को ल्याउ भने एक त वच्चा आउदा आउदै स्याहार्नुपर्ने हुँदा आउनै मन गर्दैनन्‌ र आइहाले भने जवान केटी र यो बुढो हुंदैको संगकुरै मिल्दैन । झन दु:ख पाउछन्‌ ।

ठुली दङ्ग पर्दे जम्दार्नीलाई, घचद्दै भन्छिन्‌, “भो यो भाउजु त, के के सिकाउनुहुन्छकेके?

जम्दार्नी : हो त, यस्तै गर्दै जानु पर्छ । यिनलाई हातबाट फुत्कन पनि दिनु हुन्नर आफू पनि केही पनि हैनौ भन्ने देखाउनु हुदैन । नत्र खुव हेप्न थाल्छन्‌ । ह्वाम्राछोरी देखि ल्याएर पनाती सम्मलाई यसरी नै दवाएर राख्छन्‌ । लौ, कुरा वुझेरलोग्नेलाई समालेस्‌ अव म हिद्धे । आम्मै कत्ति कुरा गरेछु ए लौ ठ्याम्मै रातपरि हालेछ ए ?

जन सन्देश:

मिलेर सतर्क भएर हामी समाजमा वस्न सक्यौ भने यहाँ पर्ने कुनै पनिसमस्यालाई हामी राम्ररी निर्मूल पार्न सक्छौँ । एड्स जस्तो रोग भित्रीए पनि हामीखेद्न सक्छौ । रोग लाग्छ, रोगीलाई हेला नगरौ र सकेसम्म रोग लाग्नै नदिनहामी हाम्रो वानी वेहोर व्यवहारमा सुधार ल्याऔ ।

जम्दार, जम्दार्नी गाउ घुम्न गएकी अझसम्म नआएकोले चिन्तित हुन्छन्‌

र चनाखो भइ उनी आएको चाल पाउन कुरेर वसी रहेका छन्‌ । जम्दार्नी

घरभित्र पसेर थाकेकीले थचक्क वस्दै भन्छिन्‌, “ए बुहारी पानी ल्या त, पिउ ।

कस्तो प्यास लागेको मुखै प्याक प्याक पार्ने गरी । अवेर भयो, यही बुढा

रिसाउला भनेर लम्किँदै आए नाक मुख सवै सुके । दम पनि कति फुलेको नी छि[|

जम्दार : उमेर कि नै तु भन्ठानेकी छस्‌ कि कसो ? वुढयौली लागेपछि पनि वलदेखाउन लागे के हुन्छ ? गाउ चहार्ने वानी अझै गएको छैन । अझ आउना साथैमै माथि आइ लाग्छे । घर हेर्ने बुहारी पाएकी छै कुन दिन यो राती पनिआउन्न, मैले खोज्दै हिड्नु पर्छ ।

जम्दार्वी : कति घरभित्र मात्र वच्चिएर वसि रहुँ भन्नु हुन्छ । उता ठुली रबोलकुमारलाई धेरै कचकच नगर भनेर आए यता यी आफ्नै यस्तो छ।

जम्दार : त्यहाँ पुगेकी रहिछ र पो यति अबेर गरेकी । ती सोझा तामाङहरूयसका कुरा सुनेर लछु परे होलान्‌ यो बोल्दा बोल्दै रातै परेको पनि विर्सि । कसोराती अंध्यारोमा कान्लाबाट गुल्टिन ?

जम्दार्नी : एक दिन के अवेर आए कत्रो विराम गरे जस्तो गरी सुनाउनु हुन्छ ।त्यसै कहाँ जान्छु भनेर गएकी थिए र ? फर्कदा भुकुली शहरबाट आइ रे भन्नेसुने र गएकी थिए । गएको राम्रो पति गरेछु । त्यही भुकुलीले आज अनौठो कहिलेनसुनेको रोगबारे पनि पढेर सुनाइ । संसारभर फैलिएको रोगबारे पनि हामीलाईकेही थाहै रहेन छु । किन मेरो कुरा सुनेर मुन्टो फर्काउन भएको के हामीलेबोलेको सुन्नै नहुने भन्नेछ । यसै मैले कथेर सुनाउन लागेकी हैन ?

जम्दार : के सुन्ने तेरो वक वक । ढुङ्गेधाराको पानी जस्तो अटुटसंग कराइरहन्छेस्‌ ।

जम्दार्नी : तपाइका ती उखान पुरानो भइसके । उ त्यो माथिको ढुङ्गेधारा सुकेरकेही झर्दैन । मैरो कुरामा त्यस्ता सुक्कापना रत्तिभर छैन । यो रोगबारे राम्ररीसुन्नोस्‌ तपाइहरू जस्तो रसिकहरूले सुन्नै पर्छ । जुङ्खा कपाल सेतै भए पनि भट्टिओरीपरि चिलले जस्तो गरी चक्कर काट्न छोड्न हुन्न |) म त तपाइ र बलभद्रदुवैलाई भोली नै रगत जँचाउन नपठाइ छोड्दिन ।

जम्दार : हैन, के भन्छे यो ? किन म रगत जचाउन जाउ ? वौलाउन त यौवौलाइन ?

जम्दार्नी : एड्स भन्ने रोगबारे थाहा पाएको छौं वुढा ? तपाईहरू जस्तापात्तिएकालाई लाग्दो रहेछ । रगत जचाएर मात्र यो रोग लागेको नलागेको बाहाहुदोरहेछ । कही रोग बोकेर त वसेका छैनौ ? यो ज्यानमारा रोग सरूवा रोगरहेछ । वेलैंमा होस्‌ पुस्याउन सकेनौ भने सन्तानै सखाप पार्दो रहेछ । धेरैछुचुन्द्रिएर हिड्ने होइन ? वानी सपार्नोस ।

यतिकैमा वलभद्र आइ पुग्छन्‌ र भन्छन्‌, “एड्स रोगबारे यहाँ पनि कुरा सुनिनथाल्यो । हाम्रो गाउमा कसैलाई लाग्यो कि कसो ? यो छन पनि त्यस्तै डरलाग्दो,छ।

जम्दार : तेरी आमाले ल्याएकी आजको ताजा खबर यही “एड्स” रोगबारे हो ।

हाँस्दै भन्छन्‌, “अब यसले तलाई र मलाई दुबैलाई रगत जचाउन लैजाने रे ?जान्छस के ?

७१

जम्दार्नी : के हाँस्नु हुन्छ, डर लाग्दो कुरामा होस्‌ पुन्याउनै त पर्छ । सुन्नु भएनछोराले पनि हो भनेको ?

बलभद्र : हास्दै भन्छन्‌, छन त यो डरलाग्दै छ । रगत जचाउदा यदि यो रोगमलाई नै लागि सकेको रहेछ भने के गर्नु हुन्छ आमा ? यो रोग लागेको मान्छैसितिमीति चिनिदैन भन्छन्‌ ? जम्दार्नी झोकिदै भन्छिन्‌, “ए बुहारी सुनिस्‌ तेरोलोग्नेको कुरा ? कस्तो अलक्षिणा कुरा गर्छु । यसको जे पायो त्यो वोल्ने थुतुनोयी यसरी लुख्िि दिन्छु ।

बलभद्रे हाँस्दै भन्छन्‌, “ऐया ऐया । जस्तो पर्छु त्यस्तो सहनै पर्छ नी ? हामी गर्नैके सक्छौ ः

जम्दार : यस विषयको क्रा पन्छाउन वलभद्र संग कूरा गर्न थाल्छन्‌, “नविर्सिएरभौली हामी दुवै त्यो गजुरेको घरमा भेट गर्न जानु पर्ने भएको छ ।” त्यसलाईहुन सम्मको चोट लागेको छ ? अघि आएर निकै वेर गन्थन गरेर गएको थियो ।मैले त्यसको छोरीलाई हेर्न आउछु भनेको छु।

बलभद्र : कस्तो चोट परेछवा?

जम्दार : कस्तो भनु खै ? त्यसको चोट भनि नसक्नुको छ । दुःख परेर छोरीलाईकाठमाण्डूमा काम गर्न राखेको थियो । यहाँ आएपछि मर्णान्तक अवस्थामापुगिसकेकी छै रे । औषधिले छुद्दै छुदैन रे । फुकफाक, झाँक्री बैद्य सवै लगाइसक्यो निको भने हुदै हुदैन रे । हाँड छाला मात्रकि भएकी छ भन्थ्यो । वावु तभन्थ्यो काठमाण्डूमा राखेको भनेर तर यहाँ गाउमा गाइगुइ कुरा सुन्दा भनेहिन्दुस्थान पुच्याइएकी थिइ रे भन्छन्‌, कुरा के हो थाहा छैन ।

वलभद्र : भारतमा नै पुगेकी हो भने त्यसको रगत जचाउनै पर्छ । त्यहाँपुग्याइएका नेपाली केटी धेरै जसो वेश्या वनाइएका हुन्छन्‌ ।

जम्दार्नी : नेपाली थुप्रै केटीहरू त्यहाँ बेश्या बनाइएका हुन्छन्‌ भन्ने तैले कसरीथाहा पाइस्‌ ? कि तँ पनि तिनीहरू भएतीर जाने गर्थिस्‌ ?

जम्दार : हेर जवान छोरालाई केरेकी ? छोरा मान्छे कहाँ जान्छ कहाँ, तलाईवुहारीकै अगाडि सोध्नु पर्छ । अब यी दुइ बीच पनि झगडा पार्ने भइ ।

जम्दार्नी : झगडा परे परि रहोस्‌ । यस्तो नराम्रो लत लाग्यो भने छुटाउनेस्वास्नीले नै हो मैले आफ्नै छोरालाई केर्दा पनि यो बुढो बीचमा छेक्न किनआउछन्‌, हँ ? यो एड्स भन्ने रोग धेरै जसो यस्तै ठाउँमा जानेलाई लाग्छ रे ।तपाइ पनि राम्ररी याद गर्नोस्‌ मैले यो छोरालाई मात्र भनेकी हैन तपाईंलाई पनि

छर

सुनाएकी हुँ, बुझनु भयो त

जम्दार छोरालाई भन्छन्‌, “तेरो आमाको मगजलाई आज एड्स रोगले खलवलाईदिएको छ । जे भने पनि जे वोले पनि एड्स नै सरिहाल्छ कि जस्तो गर्छे ।

जम्दार्नी : किन नडराउनु त । यहाँ घाँस काट्नु दाउरा चिर्नु सबैमा काट्ने कूरानचलाई धरै छैन । कही त्यस्ता घाउमा एड्स रोगीको रगत पर्न गयो भनेभुसुक्क पारेन ?

जम्दार : यी हेर, आज मैले यसो दाउरा चिरी दिउ भनेर आटेको त आफ्नैखुट्टामा हान्न पुगे छु । कम्ता रगत वगेन । घरमा बुहारी मात्र थिइ । उसैलेआएर वाँध वुध गरी र पो बन्द भयो नत्र म संग तिमीहरूको भेट हुन्थ्यो,हुदैनथ्यो ?

वलभद्र : वावुलाई चोट लागेको सुनेर आफूलाई एड्स लागेको छ भन्ने बिर्सन्छन्‌र भन्छन्‌, खै खै वा हेरँ कत्रो चोट लागेछ ? कस्तो कपडाले बाँधी त्यसले ? मराम्ररी बाँधी दिन्छु ल्याउनु होस्‌ त्यो खुट्टा !

श्यामली वलभद्रले जम्दारको घाउ छुन लागेको देखेर अत्तिदै कराउछिन्‌, “ल ...ल ..... ल के गर्न तम्सिएको तँपाइ त ? जे जसो गनु पर्ने हो मैले राम्ररी गरीदिएकी छु फेरि खोल्नु पर्दैन ? आफ्नो औला काटेको पनि हेर्नोस र विचारगर्नोस्‌ ।

जम्दार : किन डराएकी त्यसरी ? मलाई तिम्रो सासुले भनेकी जस्तो एड्सलागेको छ र त्यो वलेलाई सर्छ भन्ने लाग्यो कि क्या हो ? वाबुलाई चोट लागेकोसुनेर पनि त्यसले दिल कसरी थामेर वसोस्‌ । तिमीले जति राम्रोसंग गरेकी भएपनि उसलाई हेर्ने मन लागि हाल्छ किन कराउछौँ ? यो बुढीले के खबर सुनाईयसलाई अत्ताइ छोडी ?

जम्दार्नी : त्यसरी सातै खाउला जस्तो गरी चिचाइ हाल्नु पर्छु, तँलाई ? हेर,कस्तरी तर्सेर टक्क रोकियो ? यसले नोकरी छोडेर आए पछि यसले यसै यसैसातो खान थालेकी छ । तैले हेला यसलाई गर्नु पर्दैन । हामीसंग तँ एउटीलाईपाल्ने प्रशस्त धन छ । हेर त आफ्नौ स्वभाव बदल्ने भए वदल नत्र म पनिकम्ता कि छैन । सासु बुहारी कस्ता हुन्छन्‌ भन्ने कुरा सुनेकी नै होलीस्‌ मआफ्नो पारा देखाइ दिन्छु । बलभद्र आमालाई शान्त पार्न खोज्दै भन्छन्‌, “आमाश्यामलीले कनै नराम्रो भनेकी छैन । एकको रगत अर्कोमा पर्न हुदैन भनेरतपाइनै सुनाउनु हुन्छ । श्यामलीले मलाई हैन बालाई मेरो रगत लागेर केहीहोला कि भनेर आत्तिएर कराएकी पनि हुन सक्छ ।

डे

जम्दार्नी छोरालाई भन्छिन्‌, लाज लाग्दैन तलाई हामीसंग स्वास्नीको पक्ष लिएरवोल्न उसलाई पनि हामीले त्यति पनि भन्न नहुने जस्तो गरि रोएर जानु पर्छ ।जा .... जा त्यसैको पछि लाग र फकाइ फुलाई गर । हामीले ठुलो पारि दिने हो,पारी दियौ अव के मतलव हाम्रो ? छोरी ज्वाइको भइ छोरा बुहारीको । लौ बुढाअव तपाइको म र मेरो तपाइ वाहेक अरू कोही हुने भएनन्‌ । खै हेरू, कत्रोचोट लागेको रहेछ ? फेरि भोली नै गजुरे कहाँ जाने होइन । निको नभइ म जानदिन्न, लुसुक्क छोरालाई लिएर जालौ । मनमा कुनै कुरा लागेकी तपाईलाई गरीहाल्नु पर्छ ।

गहुँको बाली काट्दा काट्दै हँसियाले वलभद्रको हात काटिन्छ । उनको हातबाटरगत बगेको देखेर पत्तै नपाउने गरी छयाम्वा दौडेर आइ त्यस चोटमा आफ्नोहातले ट्याप्प समाति दिन्छन्‌ र भन्छन्‌ रगत वग्न थालेपछि यसरी च्याप्पसमाति हाल्नु पर्छ । तिमी त जान्दा रहेन छौँ झन हेर यसरी हात तल झारेकाबलभद्र, आफ्नो हात उसको हातबाट फुत्काउदै भन्छन्‌, “के गरेको यस्तो ? मेरोहातलाई छोडी दिनोस्‌ म आफै थिचुला । रगत यति बगेर केही हुदैन वरू तपाइछिटै आफ्नो हात धोई हाल्नोस्‌ । उ त्यहाँ पानी छ ।

वलभद्रले देखाएको यस्तो व्यवहार, देखेर छ्याम्वा छक्क पर्छन्‌ र भन्छन्‌, “कस्ताहुन्‌ यी, दयामाया गर्दा पनि उल्टै आइ लाग्ने । मलाई रौगी संझिएको पो होकि ? शहरमा नोकरी गर्न वसैर यसै गरी हेला गर्न सिकेर आयौ कि कसो ।

बलभद्र : होइन दाई, त्यसो नभन्नोस्‌ न । मैले तपाईलाई रोगी भनेर हेला गरेकोछैन मेरो रगतले तपाईलाई नराम्रो गर्ला भनेर त्यसरी पन्छाउन खोजेको हुँ ।

छूयाम्वा : तँलाई मैले चिनेकै छ्वैन भन्ठानिस्‌ कि कसो ! खुव ठुलो मान्छे भएकोछु भन्ने तँलाई घमण्ड छ, होइन ? लौ जा जेसुकै गर । माया गर्न लायकको तँछदै छैनस्‌ ? हामीले आपत विपत परेको वेलामा पनि तँलाई छुनै नहुने ?बलभद्वले उसको गालीको वास्ता नै नगरी नम्र भएर सोध्छन्‌, “तपाइको हातमाकही घाउ चोट त छैनन्‌, मलाई देखाउनु होस्‌ त?

छ्याम्बा : तँलाई मेरो वारे के मतलव ? छ भने मेरै हातमा छ । त्यसले तलाईकेही गर्न पाएको छैन ।

बलभद्र खिन्न हुदै भन्छन्‌, “तँपाइले कस्तो नबुझ्नु भएको ? मेरो दूषित रगतलेतपाइको घाउमा छोएको रहेछ भने मेरो रोग सर्ला भनेर तँपाइको हात देखाउनुहोस्‌ भनेको । तपाइको रगतले त मलाई के हुन्छ र?

छ्याम्वा तैपनि रिसाउदै आफै फत फताउदै आफ्नो वाटो लाग्छन्‌ । बलभद्र पनि

७४

खिन्न मन पारेर घरतिर लाग्छुन्‌ । वलभद्रले रगत चुहाउदै आएको देखेरश्यामली नजिकै आउछिन्‌ र भन्छिन्‌, “जति घाउ चोट तपाईलाई नलागोस्‌ भन्योउति नै लाग्न छोड्दैन । रगत वगेको वगेकै छ । लौ अब यसले राम्ररी बाध्नोस्‌भनेर कपडा दिन्छिन्‌ ।

जम्दार्नी हेरि रहेकी हुन्छिन्‌ । चोट लागेर घर आएको छोरामाथिबुहारीले त्यस्तो व्यवरहार गरेको सहन सक्दिनन्‌ र करर्लिदै भन्छिन्‌, “रगतबगाउदै लोग्ने घरमा आएको छ त्यसलाई स्याहार सुसार गर्नु भनेको त छदैछन्‌त्यसमा पनि लौ चोटमा वाध्नोस्‌ भनेर कपडा फ्याकि दिन्छे ए । के त्यति आफैलेवाधि दिन पनि सम्दिनस्‌ कि क्या हो ? ज्यादा मातिएको त राम्रो हुदैन ए ? दयागर्न त तैयार हो । श्यामली सासुको वचन सुनेर गालाभारी पार्दै भन्छिन्‌,“सोध्नौस्‌ तपाइकै छोरालाई म किन दया सम्म पनि गर्न नसक्ने भएकी छु ।बलभद्र पट्टि फर्केर भन्छिन्‌, “कति सम्म तपाई मलाई यसरी नै वाँचिरहनु पर्नेपार्नु हुन्छ । मेरो टाउको नै पट्ट होला जस्तो भैसकेको छ ।

बलभद्र : भो भो आमा । तपाईहरू चुप लागि दिनोस्‌ त ? मलाई यति गर्न कुनैगान्हो भएको छैन । म आफैँ पनि यति गर्न सक्छु । छूयाम्वा दाइले चोटमा थिचिदिदा त्यहाँ कटाएर आए यहाँ फेरि यो रडाको छ । मलाई कसैको सहयोगचाहिएको छैन । शान्तिले रहन दिनोस्‌ । जम्दारनी भन्छिन्‌, “लौ बस्‌ शान्तिले मैलेतेरो स्वास्नीलाई त्यति भनेको मन परेन, कुरा बुझि हाले 1" यति भन्दै जम्दार्नीचौटामा जान्छिन्‌ ।

जन सन्देशः

रोग लुकाउने प्रयास गर्दा विभिन्न प्रकारको समस्याहरू आइ पर्छ ।अशान्ति वढ्न घाल्छ । हुन सक्छ, यस्तो अशान्तिले चिन्ता ग्रस्त हुनुको साथसाथै जटिल समस्यामा पनि अल्झाइ दिन सक्छ । रोगलाई नियन्त्रण गर्नु भन्दावढी रोग फैलाउन पनि सक्छ ।

जम्दारको घाउ ठीक भएपछि एक विहान जम्दार र बलभद्र दुवै गजुरेकहाँ धनलाई हेर्न जान्छन्‌ । जम्दार्‌ आगतबाटै कराउछन्‌, "ए गजुरे, केगर्दैछस्‌ ? हामी त बिहानै समसमी आयौ है ।

गजुरे जम्दारको स्वर सुनेर बाहिर आउछन्‌ र भन्छन्‌, “भाइको घरमासमसमी आउने त हो नी । यहाँ आउन पनि बिहान बुलेकी भन्नु हुन्छर? योत तपाइ कै घर हो!

७५

जम्दार : कुरा गर्न तँलाई कसले जित्न सक्छ । कस्तो छ तेरो छोरीलाई !झाँक्रीको उपचारले फाइदा गस्यो कि गरेन ?

गजुरे : के गर्थ्यो ? जति गरे पनि उस्ताको उस्तै । शहरबाट आउदा पनि थुप्रैऔषधी ल्याएकी थिइ त्यसले पनि छोएन । खै अव त आश पनि घट्दै जानथाल्यो ।

जम्दार : हिड डुल गर्न सक्छे कि सक्दिन ?

गजुरे : कहिले गरी पनि ,हाल्छे कहिले सबिदिन ।अहिले केहि दिन देखि ओछ्र्यानैपरेकी छ । भित्र गएर हेरौन । ॥

भित्र पसेपछि गजुरेले धनलाई बोलाउदै भन्छन्‌, “ए धन, यता हेर त,ठुलो वा तलाई हेर्न आउनु भएको छ । नमस्कार गर । यो चाहि ठुलो दाइ हो ।गाउमा परदेशी जस्ता भझुलुक्क देखा पर्ने गर्छन्‌ । तैले के चिन्लिस्‌ र ?

जम्दार : अव गाउ छोडेर कतै जादैन । विदेशको नोकरी पनि छोडी दियो । यहाँआफ्नो सम्पत्ति कसले समालि दिओस्‌ जस्तो छ, त्यहाँ व्यथैं लोग्ने स्वास्नी छुट्टिएरकिन वस्नु । घरै आइज भो जागिर खानु पर्दैन भनि साथैमा राखेको छु ।

गजुरे : हो एक दम ठीक गर्नु भयो । घरवार पनि त हेर्नै पर्छ ।

उनीहरू आपसी गफमा व्यस्त रहन्छन्‌ । बलभद्र धनसंग सोध्छन्‌, “तिमीयहाँ कहिले फर्कियौ ? सुन्छु भारतमा पुगेकी थियौ रे ? कहाँ काम गर्थ्यौ ?

धन : तीन चार महिना जति भयो होला म फर्केकी । बम्बइमा थिए । काम केगर्थे त्यो नसोध्नोस कोठीमा बेचिएकी थिए ।

बलभद्र : तिम्रो मुखमा खटिरा छ जस्तो छ नी ? असजिलो गरेर वोलेकी जस्तोलाग्छ । ज्वरो पनि आउछ ?

धन दिक्क मानेर भन्छिन्‌, “मुख भरि खटिरै त छन्‌ । सबै व्यथा लिएर वसेकीछु । ज्वरो अलि अलि बीच बीचमा आउछ । अरू के केछके के । के लाईदेखाउ खै ?

बलभद्र : बा हामी अव बाहिरै जाउ । यहाँ विरामी धनलाई आराम गर्न दिउ ।यहाँ हामी वसि दियौ भने यिनीलाई अप्ठ्यारो पर्छ ।

गजुरे : आफ्नो ठुलो बा र दाइको अगाडि पनि कै को गाङ्हो । त्यो सुति राख्छैहामी आफ्नो गफ गर्दै गरौंला ।

वलभद्र जिद्दि गर्दै भन्छन्‌, होइन, बाहिरै जाउं हिंड्नोस्‌ ।

छ

जम्दार : बाबुले भनेको ठीक हो । हिड बाहिरै जाउ । घाम पनि छ । जिउतात्छ पनि ।

तीनै जना वाहिर जान्छन्‌ र बलभद्र भन्छन्‌, “काका तपाईले झाक्रीफुकफाक गर्ने वैद्यलाई वोलाइ पैसा खर्च गर्नु व्यर्थ हो । पहिले धनको रगतजचाउनु होस्‌ । धनले तपाईलाई बताइ कि बताइन उसलाई वम्वइकोवेश्यालयमा बेचेको रहेछु । वलभद्रको कुरा सुनेर गजुरै छक्क पर्छन्‌ र आश्चर्यमान्दै भन्छन्‌, “हं, त्यो त्यहाँ कसरी पुगिछ्ष ? अनि के वेश्या भइ छ ? होइन,त्यसले अझसम्म यस्ता कुरा हामीलाई लुकाएर किन राखी ? त्यसलाई त्यस्तोठाउँमा कसले पुन्यायो त्यो कुरा खुलस्त हामीलाई किन भनिन ? त्यसव्यङ्जतिलाई मैले जानेको छु । त्यसको मिति त्यही पुग्याइ दिन्छु जेलै जानु परेपनि वरू जाउला, त्यसलाई छोडदिन ।

जम्दार : ल .... ल यो त यसै सन्केर विरामी छोरीलाई मार्छु भनेर उद्दोरहेछ ए! के त्यसलाई मारेर अरू पाप बोक्ने दाउ छ ? खुरूक्क आएर यहाँ वस्‌ । कुराराम्ररी नुझ्नु पर्छ ।

बलभद्र : धनको यसमा के विराम छ, भन्नोस्‌ त काका ? कसैले लगेर वेचिदियो होला । त्यसरी अर्काको मुठ्ठीमा परे पछि के गर्न सक्छे ? त्यो आफैं कस्तोसंकटमा परि होली । बरू सौध्ननै ठम्सनु भएको भए सोध्नोस्‌ कसले धनलाईत्यो ठाउँमा लगेर बेचिदियो ? त्यसको पत्ता लगाइ 'पुलिसको जिम्मा लगाइदिनोस्‌, त्यो पो राम्रो हुन्छ । म पनि यसमा तपाईलाई मद्दत गरूला, लाहुरेकाइलाले पनि गर्छ, हाम्रो गाउँमा आजभोली चेलीबेटी हराउने झन झन वढदैछ,यस्को रोकथाम गर्नै पर्छ ।

जम्दार : सुन तेरी भाउजुलाई भुकुलीले के के रोगको बारे पढेर सुनाइछ भन्दैथिइ यस्ता ठाउमा जाने आउने र छनक नै त्तिमा परेकालाई एड्स भन्ने खतरनाकसरूवा रोग लाग्छ रे । त्यस्ता रोगलाई छुदै छुदैन रे र त्यसको औषधीपनि आजसम्म निस्केको छैन रे । कही यस्तै रोग तेरो छोरीमा पनि सर्न गयोकि ? यो छिटै एकबाट अर्कोमा सर्छ रै भन्थि । हुन त यो शंका मात्र हो । डराइहाल्नु पर्दैन । रगत भने जचाउनु राम्रो हुन्छ ।

बलभद्र : आमाले सुनाउनु भएकी क्रा साँचो हो । शंका लिएर कु हुदैन ।त्यसैले एड्स रोग लागि सकेको छ कि छैन भनेर थाहा पाउनलाई नै धनको“पहिले रगत जचाऔ त्यसपछि कस्तो औषधी उपचार गर्नुपर्छ अनि मात्र गरौलाभनेको हुँ । त्यसवेला निको हुने रोग लागेको रहेछ भने औषधी गर्ने पैसा छैनभन्नु पनि तपाइले पर्दैन । हामी दिन्छौं । घनलाई यो कलिलो उमेरमा नै यसै

100. ]

मर्न दिदैनौ ।

गजुरे : त्यहाँबाट आउदाङ्लै रगत जचाएर पठाएका पो हुन्‌ कि ? थुप्रै औषधी रकेहि कागज लिएर आएकी थिइ । हामीले के जानौ र त्यसमा के लेखेको छ के? त्यो धनलाई छोड्न आउने मान्छे पनि नेपाली नै थियो । त्यसले केही भनेनआयो लौ तपाइको छोरी ल्याइ दिएकोछु अलि विरामी छिन्‌, डाक्टर जचाएरऔषधी किनेर लाएकोछ्नु । त्यति मात्र भनेर वास समेत नवसेर हतारिदै हिँडी पनिहाल्यो हामी विरामी छोरी पट्टि लाग्यौं अरू कुरा के सोध्ने केही हेक्कै रहेन ।

बलभद्र : हेत्तेरी आफुले नजाने पनि गाउमा कुनै पढ्न सक्ने या स्वास्थ्यचौकीमा नै गएर त्यो डाक्टरले लेखेको देखाउनु पर्दैनथ्यो ? कहाँ झाँक्री पढिदौड्न थाल्नु भएछ । लौ त्यो ल्याउनु होस्‌ त हेरू के लेखेको रहेछ । एड्सलागेको रहेछ भने धेरै कुरामा होस्‌ पुथ्याउनु पर्छ । यो रोग घरका अरूपरिवारहरूलाई पनि विचार राम्ररी पुग्याइएन भन्ने सर्न सक्छ । त्यस मान्छेलेपनि धनलाई ल्याउनु ल्याए पछि यो रोग लागेको छ याद गर्नु होला मात्र भनेरगएको भए कत्रो कल्याण हुन्थ्यो ।

गजुरे घरभित्र पस्छन्‌ र केही कागज ल्याएर वलभद्वलाई पढ्न दिँदै भन्छन्‌ “लौवावु त्यसले ल्याएकी यिनै कागज हुन्‌, पढ त के लेखेको रहेछ” ? रगत जचाउनैपर्ने रहेछ भने जचाउला पनि । कत्रो ठुलो कुरा भयो र ? त्यही सम्म पुग्नुतहो।

वलभद्र पढ्न थाल्छन्‌ । दुबै उत्सुकताको साथ सुन्त पर्खि रहेका हुन्छन्‌ ।वलभद्रले खिन्न भएर भन्छन्‌, “हो त रहेछ नी त्यही एड्सले सताएको ।

यस्तो जीवाणु सरेको थाहा पाए पछि के राख्थे तिनले, लखेटी हाले ? समातेरगोद्नु पर्ने त त्यो ज्यानमारालाई हो जसले विदेशमा पृच्याएर धनलाई वेचिदियो ।

एक छिन वातावरण शान्त हुन्छ । कोही केही वोल्न सक्दैनन्‌ ।छानाबाट एकै वाजी तल खसेका जस्ता हुन्छन्‌ । सवै एकै साथ उठेर धन कहाँजान्छन्‌ । धन उनीहरूले वाहिर गरेका क्रा सुनेर रोइरहेकी हुन्छे । गजुरे, धननजिकै गएर सोध्छन्‌, “ए छोरी यता फर्कि त ? हाम्रो कुरा सुनेर रोएकी पो होकी?

माया लाग्दो स्वर निकालेर धन भन्छे, “तँपाईहरूको कुरा खनेर नेर म किनरून्थे वा? मर्छु कि भन्ने डर त विरामी भएर लड्दा लड्दै कहिल्यै हटिसक्यो,किन मरिन भन्नै मात्र छ ।

गजुरे : त्यसो नभन्त छोरी, यो मुटु कति चर्काउछेस्‌ ? वरू नढाँटी भन तँलाईवेश्या कोठीमा कसले पुस्यायो ? आफै शहर हेर्ने रहरले त गएकी थिइनस्‌ ?यसरी दु:ख पाउदा पनि कहिल्यै मुख खोलिनस्‌ ?

बाबुको कुरा सुनेर दिक्क मान्दै धन भन्छै, “हरे, यो वाले पनि केसोचेर यस्तो कुरा सोध्नु भएको होला ? म आफै त्यस्तो दुःख भोग्नु पर्ने ठाउँमागए हुँला त ? तपाईले विश्वास गरेर जिम्मा लगाई फर्कनु भएको आफ्नोसाथीलाई सोध्नोस्‌ त्यसले किन मलाई लगेर त्यस्ता ठाउँमा वेच्यो ?

एक छिन सन्नाटा छाए पछि धन भन्छै, “तपाईलाई म त्यहाँ पुन्याइएकीकुरा थाहा छैन भनेर मैले कसरी बुझु ? आमासँग सोधेको थिए त्यस मधुरालेपैसा पठाउछ कि पठाउदैन भनेर । आजकल धेरै धेरै पैसा तीन चार तीन चारमहिनामा पठाउछ, तैले धेरै कमाउन थालिछ्ठस्‌ हगि भनेर आमाले खुशी हुदै भन्दामैले किन लाजको मर्नु पारू भनेर घाँटीसम्म आएको जवाफ पनि यसै दवाए ।मैले सम्झे मेरो नाम धन राख्नु भएर धन कमाउने वाटो पनि मलाई वैबनाउनु भएको रहेछ ।

गजुरे : पैसा पठाएको त होनी, छौरी । तर हामीले पनि के जान्नु त्यो पैसातलाई बेचेर पठाउने गरेको रहेछ भन्ने ? के हामीले आफ्नै मुखले छोरीलाईवेचेर पैसा पठा भन्यौ होला त : तैले पनि आफ्नो वा आमाप्रति यस्तो सोच्नमिल्छ ? ए दाई, म कस्तो वावु हुन गएको रहेछु आफ्नो' छोरीलाई बेश्या वनाएरयौ पेट भर्ने ? त्यसवेला सोरेको त्यो पैसाले अहिले मलाई कसरी डामिरहेछ ?

जम्दार : अहिले बिलौना गरेर के गर्छस्‌ । त्यसवेला छोरीको हालखवर वुझ्न वारबार काठमाण्डू जाने आउने गरेको भए त्यसले स्वाद्ठ धनलाई हिन्दुस्थान लैजानसक्थ्यो ? साथी हो भनेर छोरीलाई आँखा चिम्लेर सुम्पिइस्‌ अहिले “खा पाइस्‌ ?होइन, त्यो मधुरा भन्ने कहाँ को हो ? यो गाउमा त्यस्तो नाम गरेको कोहीछैन ? त्यस्तो पराइलाई छोरी सुम्पे पछि माया गर्छ ?

गजुरे : त्यो कहाँको भन्ने त मलाई पनि थाहा छैन । काठमाण्डूमा भारी बोक्नेकाम गर्दा साथी वनेका हौ । त्यसले मलाई आफ्नो डेरामा लगेर राख्थ्यो । दु:खसुखका क्रा एक अर्कोलाई वतासथ्यौ । भन्थ्यो, “गाउको जीवन पनि कुनै जीवनहो सन्तानले नत पढ्न पाउछन्‌ । लौ दाई त्यहाँ भएको घरखेत वेचेर यहाँ आउहामी दुवै साथै वसौला । तिमीलाई पनि राम्रो काम खोजेर लगाई दिउला ।" त्योलुच्चाले यस्तो काम गर्ला भनेर म के जानु ?

जम्दार : कसो तेरौ घर खेत समेत हात लगाएर तँलाई नै नाङ्गै पारी दिएन ।अव बिलाप गरेर के हुन्छ, वितास पारी हालेछ ?

७९

दु:ख व्यक्त गर्न गजुरेलाई अभै पुगेको छैन र भन्छन्‌, “त्यस्तै गाम्होसाङ्गो नपरीकन मैले छोरीलाई काम गर्व पठाएको थिइन । नत्र छोरीलाई आफ्नोसाथबाट किँन पन्छाउथे ? मीठो नमीठो जे जस्तो भए पनि बाढेरनै खान्थ्यौहोला । सँग संगै बोलकुमारको छोरी त्यही काठमाण्डूबाट पढेर सुनाउन सक्नेभएर आइ । मेरो मात्र यस्तो के हुन लेखेको रहेछ ?

जम्दार : यी कुरा मलाई थाहा छैनर सुनाउछस्‌ । के गर्छस्‌ तेरो छोरी वेइमानकोहातमा परी छ र विगारी दिए । धन संग जम्दारले सोध्छन्‌, “ए धन तलाई थाहाछ त्यो मधुरा कहाँ बस्छु ?”

धन : त्यसले मुङ्गलिङमा सानो होटल खोलेर वसेको छ रे भन्ने मात्र सुनेकोछु।

बलभद्र : त्यसलाई खोज्ने काम लाहरे काइलालाई नै लगाउनु पर्छ । त्यसकोशरीर र लम्वाइ देख्ना साथ पहिले नै मथुराको सातोपुत्लो उड्छ । लाहुरेलेयस्ता दुष्टहरूलाई के कस्तो सजाय दिनु पर्छु त्यो राम्ररी बुझेका छन्‌ । त्यो बुढीफूलदेवीलाई त आँच्छु आँच्छु पारि दिएको थियो यसलाई किन छोड्थ्यौ ?

जम्दार : धन्दा नमान गजुरे यसरी गाउका केटाहरूले साथ दिन कम्मर कसेपछित्यो कहाँ उम्कन पाउछ ? वरू धन वारै अव के कसौ गर्ने सोच्नु पर्छ ।

हस्याङ र फस्याङ गर्दै माहिली खत्री, कै भयो घनलाई ? किन के गर्नुपन्यो भनेको, भन्दै आउछिन्‌ । !

गजुरे : त्यो फटाहा मधुराले हाम्रो धनको जीवन नष्टरै पारी दिएछ, माहिली ।एड्स भन्ने रोग सल्काएर पठाइ दिएको रहेछ । यस रोगको औषधी नै नहुँदाधनलाई कसरी बचाउन सकौला ?

माहिली : के भन्नु हुन्छ तपाइ त ? त्यसो भए के आफ्नै अगाडि छोरी मरेकीहेर्नु पर्ने भयो त ? यस्तो असत्ति कुरा आफ्नो मुखबाट ननिकाल्तोस्‌ है ? औषधीनै दुनियाँभरमा नहुने पनि कुनै रोग हन्छ नचाहिने कुरा गर्नु हुदैन पो त ।

जम्दार : तिमीलाई के थाहा छ, यहाँ कस्ता कस्ता रोग आउदैछन्‌ । यो रोगकोऔषधी मात्र नभएको होइन, यो त भयंकरको सरूवा रोग पनि हो रे । धनलाईत यसले छोयो छोयो अव घरका अरूलाई कसरी बचाउने त्यो सोच्नु परेको छ ।यसले त गाउ गाउलाई सखाप पार्न पनि सक्छ रे, होइन वलभद्र, वताइ देनकाकीलाई।

बलभद्र : हो काकी यो रोग यस्तै छ । हामीले राम्ररी ध्यान पुन्याउन सकेनौ भने

प७

यो रोग फैलिएर गाउ शून्य हुन सक्छ ।

जम्दार : भुकुलीको आमाले यो रोगको वारे लेखेको कागज राखेकी छ रे ।त्यसमा के-गर्नु पर्छ के गर्न हुदैन सवै राम्ररी लेखेको छ रे भनेर मेरो जहानलेसुनाउथी । हामीले अव त्यही पढेर त्यसमा के सल्लाह दिएको छ, हो, त्यसै गर्नपट्टि लाग्नु पर्छ । गाउँनै खतम पार्न त दिनु भएन ?

माहिली : मैले त अझै केही बुझ्न सकेकी छैन । के आफ आफू मात्र कुरा गर्नुहुन्छ । ए वलभद्र लौ भनन के त्यसलाई बचाउने कुनै उपाय छैन ?

बलभद्र : के गर्नु हुन्छ काकी ? उपाय भए गर्नु हुन्थ्यो । अव हामीले गर्न सक्नेघरका र बाहिरकाहरूलाई नसारोस्‌ भनेर वचाउने उपाय मात्र सोच्नु पर्छ ।

माहिली : त्यसो भए हामीले धनलाई के गर्ने र अरूलाई कसरी रोगबाटबचाउने ? अस्पतालमा पो पन्छाइ दिने हो कि ? यहाँ घरभरी यतिका परिवारछन्‌ । यस्तो डर लाग्दो रोग लिएर आइ हालिछ । अरूलाई सार्ने होकि? नसारिनै सकी ?

अघिदेखि कुण सुदै वसेका डिठ्ठा बाजे भन्छन्‌ के गर्ने भन्ने अरू कुरै छैन !त्यसलाई धपाइ दिनु पर्छु । हाम्रा वाल वच्चालाई यसै मर्न कहाँ दिनुहुन्छ ! त्यो त मर्ने भइ भइ अरूलाई किन मार्ने ? माया लाग्दैमा रोगलाई काखीच्याप्न सकिन्त क्यारे ?

जम्दार : गाउबाट धपाउनु पर्ने . आवश्यकता म त देखिदिन । रगतकोलासलुसबाट बचे पुगि हाल्छ रे । अर्को कुरा यो रोग सर्ने रतिक्रिडाले हो रे त्यसबारे हाम्रो चिन्तै रहेन यौ कुमारी गाउकी विरामी केटी माथि कसको आँखापर्छ?

डिठ्ठा वाजे : तपाइले त्यसो भनेर हुन्छ ? यहाँ यतिका गाउँमा छन्‌ को संग कुनबेला गएर के हुन्छ कसले भन्न सक्छ ! ज्यानै जाने क्रामा पनि तपाइ गाउकोठालु भएर यस्तो भन्न मिल्छ ? यसलाई यो गाउमा राख्नै हुदैन । के गर्नु पर्ने होसोचे हुन्छ ।

बलभद्र डिठाको बाजेको कुरालाई वास्ता नै नगरेर माहिलीलाई भन्छन्‌, “धन्नलाईकहि पनि धपाउनु पर्दैन । धन यही घरमा बस्छै ? चोट घाउ लागेको बेला दुवैबिरामी र अरूले होस्‌ पुथ्याउनु पर्छु कुरा त्यति हो । यो रोग रोगीकी शरीरमाछुदा टाँसिदा, उसको स्वासबाट, दिसा पिसावबाट, जुठो खानाबाट, उसलाई मायागरेर म्बाइ खादा र अङ्गालो हाल्दा समेत सर्दैन । न त लामखुट्टेले टोकेर औलोज्वरो फैलिए जस्तो गरी फैलिन्छ । एड्स रोगीको विर्य र रगतबाट वचे पुग्छ ।

५१

डिठ्ठा वाजेको कुरामा लाग्नु पर्दैन ।

माहिली : लौ न नि? त्यसो भए मेरो कौडेलाई पनि यो रोग सप्यो कि क्यारेधनको हात चुलेसीले तरकारी काद्दा काटेको थियो । आफ्नो हातमा वन्चरालेलग्राएको घाउ हुँदा हँदै पनि कौडेले चपक्क धनको रगत बग्दैको हात समातेकोथियो । यस्ता केति कसकसलाई भयो होला, हेक्का राखिएन । हाम्रो परिवारमायही रोगले पहिरो ल्याउने भयो क्यारे वलभद्र, म के गरुँ ? यो के हुन लाग्यो ?उनी रून थाल्छिन्‌ ।

वलभद्र रूदैकी माहिलीलाई सम्झाउदै भन्छन्‌, “यसरी आत्तिएर कराएर हुन्छकाकी ? यो समाजको समस्या हो । समाजले नै सुल्झाउनु पर्छ । बरू यस्तो रोगलागेको मान्छैंको अगाडि वसेर यसरी रोइ कराइ गर्नु हुन्न ? उनीहरू यसै दु:खीभएका हुन्छन्‌ । यही धनको कुरा गरौं, यो रोग भित्राउन उसको के दोषछ? छभने तपाइ र हाम्रो गरीवीको छ । त्यो मथुराको वेड्मानीको दोष छ, र अर्कोआफू जस्तै अर्की स्वास्नीमान्छे त्यो नाइकिनी को छ । हो, तपाइको छोरा कौडेकान्छाको पनि यदि त्यसरी घनको आलो रगत छोएको रहेछ भने एकफेर रगतजचाउनुपर्छ । यो घरमा वस्नै सबैले आफ्नो स्वास्थ्य एकफेर जचाउनु पर्छ । अनिथाहा हुन्छ कसकसलाइ सरेको रहेछ भन्ने ? यो घरमा वस्ने सबैले आफ्नो रगतजचाइ हाल्नु पर्छ ? अनि यो गाउकाहरूको नि ? तिनका रगतमा सारी सकिकी? हेर

डिठ्ठा बाजे: तिमीले यसलाई गाउमा राखे सबैलाई स्वत्राङ्ग पार्न खोज्दै छौँ भने मगाउनै उठाएर ल्याउछु । अनि कसरी धनलाई यही राख्छौ हेरौला ? माहिलीअतालिदै भन्छिन्‌, “लौ न यो डिठ्ठा वाजे त गाउ बाटै लखेट्न लगाउछु पोभन्दैछन्‌ । कहाँ पठाउ यस्तो गरी थलेकी छोरीलाई ? हरे । यो कस्तो आपत आइपरेको हो ?

वलभद्रलाई डिठ्गा बाजेको फूर्ति र माहिलीको रूवाई चुनेर झोक चल्छर भन्छन्‌ । गाउ उठाएर ल्याउछु भनेर के घम्कि दिनु हुन्छ ? मैले त तपाईलाईगाउका पण्डित, विद्वान छन्‌ भन्ने सोचेको थिए तपाइ त कस्तो मुर्ख्याइको कुरापो गर्नु हुंदो रहेछ । एड्सले छोएका मान्छेहरू सवैलाई लखेद्छु भन्ने हो भनेपहिले मलाई धपाउनु होस्‌ अनि आफ्नो पनि रगत एकफेर जचाएर हेर्नोस्‌तपाईलाई पनि एड्सको जीवाणुले छोइसकेको छ कि ? कुन्नी कहिले अर्काकोरगत लिनु भएको थियो रे भन्ने सुन्छु त्यसलाई एड्सले छोइसकेको थियो भनेत्यस्ताको रगत लिने तपाइलाई पनि सरेको हुन सक्छ । आफूले वोलेको आफैलाईआइ पर्ला विचार पहिले नै गरेर मात्र वोल्ने गर्नोस्‌ ?

प्र

डिठ्ठा वाजे पनि जङ्डदै भन्छन्‌, "हामीले अरू कसैको रगत लिएका छैनौ आफ्नैछोरीको लिएको हुँ । कै भनेर हामीलाई यस्ता रोग सर्छ ? हाम्री छोरी त्यस्तीरोगी पनि छैन । पात्तिएकी पनि छैन ।”

बलभद्र : के छ के छैन । यसै हेरेर पत्तो पाइने यो रोगै होइन ? शरीरमाजिवाण्‌ प्रवेश गरेको दुई तीन महिनासम्म त रगतै जचाए पनि थाहा हुदैन । योरोगलाई लुकाउन पनि हुँदैन । समाजमा रहने हामी भएकाले हामी सवैले थाहापाउनु पर्ने रहेछ । रोगी आफै र समाजका सवैले यो रोग सर्न सक्ने सबैसम्भावना प्रति होशियार रहेर व्यवहार गर्न सम््यौ भने यो रोग सरी हाल्दैन ।अरू स्वा रोग जस्तो छुदैमा, साधारण लसपसबाट, किरा लाग्खुट्टेले टोक्दैमायो रोग सर्ने खालको होइन । यसको जिवाणु प्रवेश गरेको व्यक्तिको रगत अर्कोस्वच्छ मान्छेको शरीर भित्र कुनै माध्यमबाट पनि पस्न दिनु हुदैन र त्यस्तैरोगीको विर्य र योनीरस एक अर्कामा पर्न दिनु हुदैन कुरा त्यति मात्र हो । यदिहामीले ज्यादै बिरामीलाई तर्साएर हेला गर्न थाल्यौ भने र यी तपाइले भन्नुभएको जस्तो गरी गाउँबाटै लखेट्नु पर्छ भन्न थालियो भने रोगीले रोग लुकाएरवस्नाले कुनै कुरामा उसको होस्‌ पुग्न सकेन भने यो फैलन थाल्छ । मेरै मात्रकुरा गर्ने हो भने पनि मैले घरमा बाआमालाई नवताइ केवल मेरो जहान र मैलेमात्र थाहा पाएर यो रोगलाई म बाट फैलिन नदिन नियन्त्रण गर्दा घरमा कतिअशान्ति आजभोली फैलिएकोछ । गाउँमा घुम्दा पनि यति आपत विपत आइपरेको छैन । यो रोगलाई भयंकर र साधारण वनाउन हामी नै सक्छौ र यसलाईचिनौ र वच्न सक्ने उपाय गन्यौं भने यो मामुली रोग सरह पाउन सम्छौँ ।यसलाई भयंकर वनाउने अज्ञानता नै हौ ।

यो रोगले छुना साथ मरि हाल्ने पनि होइन । १० वर्षसम्मयस्ता रोगकाकिटाणु वोकेर पनि बाँची रहन सक्छ । यत्रो लामो समय सम्म रोगीलाई कहाँलखैद्नु हुन्छ ! के के गर्न दिनुहुन्न ? रोग लाग्दैमा रोगीलाई मार्नु हुदैन र मर्नमन लाग्ने अवस्थाको सीर्जना गरेर आत्महत्या गराउन पनि हुँदैन । उसको बाँच्नेअधिकार हुन्छ । फेरि यो रोग समाजबाट फैलिएको हुँदा यसको जिम्मेवारसमाजनै छ । समाजमा हामी सबै मिलेर यसलाई लखेट्नु पर्छु । यसैले यदितपाइले छोरीको रगत नजचाई आफ्नै छोरीको हो भनेर लिनु भएको छ भने ररगत लिएको तीन महिना नाघी सकेको छ भने एक पटक आफ्नै रगत पनिजचाउन नभुल्नोस्‌ यो मैले रिसाएर भनेको होइन ।

डिठ्ठा बाजे एक्कासी कराउछन्‌, “ए लौ हेर ल जम्दार बालाई त्यता केभयो ? ल .... ल.......ल ढल्न पो लागे, समातो न ए, के हेरेर बसि रहन्छौ ?डिठ्ठा बाजे लम्कदै जम्दार भएतिर जाँदै, पानी खै कता छ, जाओ छिटो ल्यायो,

रड

टाउकोमा ठोकी दिउ भन्न थाल्छन्‌ ।

बाबुको त्यो अबस्था बलभद्रले टुलु टुलु हेरि रहन्छन्‌ । उनको टाउको

ठोकिएर रगत आएको हुन्छ । बलभद्रले आफ्नो हातको चोट र बाबुको

टाउकोबाट बगेको रगत हेर्दै मनै मन भन्छन्‌, “हे भगवान ! तिमीले मलाई यो

कस्तो अवस्थामा पुच्याइ दियौं । यस्तै होला भनेर यतिका महिनासम्म यो रोग

लागेको सुनाइन । आज कुरा खुल्ना साथ यो के देख्नु पर्दै छ ? सत्यको सामना

७७:५4, गाउ्हो पर्दो रहेछ । मेरो परिवारलाई यो रोग बुझ्ने र सहन सक्नेशक्ति देउ ।”

जन सन्देशः

रोगीलाई लखेद्नु पन्छाउनु, हेला गर्नु, समस्याको हल होइन । रोगलुकाउनु र लुकाउनु पर्ने वाध्यता पार्नु समस्यालाई निम्त्याउनु हो । रोगलाईचिन्तन सके यो साधारण लाग्न सक्ने पनि हुन्छ । यसलाई भयंकर मानेरतर्सनाको कारण अज्ञानता हो । यसलाई नियन्त्रण गर्न सक्ने उपायहरू छन्‌ ।त्यसलाई अपनाउदै रोगीलाई चिनेर होस्‌ पुस्याउदै वाँचौ, वचाऔं, र वाच्न दिऔ,शान्तिले, आरामले र प्रेमले । रोगीको हामी सवै मिलेर स्याहार गरौ र सहयोगगर्न आफ्नो कर्तव्य नभुलौ । एड्स रोगको औषधी नहुनाले रोगले छोयो किमृत्युको घण्टी बजेको लाग्ने हुनाले यो भयंकर रोग मानिएको छ तर यसबाटबच्न सक्ने उपायहरू जटिल नहुनाले यसलाई नियन्त्रण गर्न सजिलैले. सकिन्छ ।यो औलो जस्तो हैजा जस्तो जुका जस्तो टिवी जस्तो र लुतो जस्तो छिटै मामुलीलसपसले संक्रमण हुने होइन । रोगीको आलो रगत, विर्य र योनीरस आफ्नोशरीरमा प्रवेश हुन नदिने उपायहरू छन्‌ ती उपायहरू अपनाऔं र यो रोगलाईफैलिन नदिन सहयोग गरौं ।

एड्सको जिवाणु प्रवेश भएको पाँच वर्ष पछि वलभद्र ओछ्यान परेकाछन्‌ । त्यसबेला गर्भमा रहेको उनको सन्तान पनि अहिले ५ वर्षक भइसकेकीछ। यी पाँच वर्षभित्र वलभद्रको जीवनमा र उनको गाउको चहल पहलमा ठूलोपरिवर्तन आइसकेको छ । श्यामली मानसिक सन्तुलन गुमाएर वौलाएकी छ ।गाउका धेरै जसा बासिन्दाहरू यही एड्स रोगले गर्दा सखाप भएका छन्‌ । जसकोरगत जचायो एड्सकै जिवाणु पसिसकेको पाएर गाउमा हाहाकार मच्चिएको भएआजकल धेरैले होस्‌ पुच्याउन थालेकाले गाउका केही शान्ति छ । उनीहरूलेभनेको सुनिन्छ, “यति क्रामा पहिले नै ध्यान पुग्याउन सकेको भए यो गाउँ

प्श्

यसरी रित्तिनेन्ै थिएन । डराएर थाहा पाइएको विरामीलाई उल्टै घम्काउनाले रोगलुकाउन थाल्नाले' गाउमा यस्तो समस्या आइ छोड्यो ।"

बलभद्रको घरमा बुढयौलिले ढपक्क भइसकेका ती जम्दार जम्दार्नीलाईविरामी छोरा, बौलाएकी बुहारी र सानी नातिनीलाई, समालेर वाँच्नु परेको छ ।जम्दारलाई पनि बीच बीचमा वाधको रौगले दु:ख दिइरहने हुँदा धेरै जसोघरभित्रै वसिरहन्छन्‌ ।

झलमल वाहिर घाम लागिसकेकोले आगनमा घाम ताप्न जम्दार्नीजम्दारलाई त्यहाँ आउन वोलाउछिन्‌ । जम्दारलाई घरै भित्र वसु त्यहीबाटनैवाहिर निस्कनै नपरी हराउ जस्तो सँधै लागि रहेन हुँदा भन्छन्‌, “तँ बाहिर आइजभन्छेस्‌ मलाई भने त्यहाँ आउनै मन लाग्दैन । सामुन्नेतै टड्कारै देखिनै ठाउमात्यो गजुरेको घर छ । त्यो म देख्नै सक्दिन । यो छाती त्यसै त्यसै फुट्ला जस्तोभइ भारी भएर आउछ । अस्ति पनि तेरै जिह्दीले हात खुट्टा सेकाउ भनेर आएकोसमाल्न नसकेर लोटी हालें ।

जम्दार्नी : हामीलाई मात्र त्यस्तो हेर्न मन लाग्छ र ? के गर्नु न्द। नै पर्दो रहेछ। हाम्रो आफ्नै घरको गति पनि कुन राम्रो छ र ? जवान, छोरा, हाम्रोअगाडि खाटमा परेको छ । वुहारी वौलाएकी छे।

जम्दार : पाँच ६ वर्ष मात्र पहिले त्यो कौडे कान्छाको चमकधमक कसले हेरिदेओस्‌ जस्तो थियो । त्यत्रा परिवारले भरिएको त्यो घरमा केवल हामी जस्तैअभागी गजुरे र त्यसको सानो नाति मात्र वाँकी छन्‌ । एक एक गर्दै पालोलगाएको सरह यो एड्स रोगले निम्ताउदै लगि छाड्यो । कस्तो मसान वनाइदियो त्यो गजुरेको घरलाई ।

जम्दार्नी : के गर्नु हुन्छ यो गाउलाई नै के भएको हो के ! त्यस्ता हसिला डिठ्ठावाजे पनि आफ्नै छोरीको रगत लिदा पनि मरेर नै जानु पस्यो । त्यो चन्द्री पनिमरी, सन्ते मन्यो, डिठ्ठा वाजेकोनै छोरी मरी । सबै यसरी मर्दै जादा अहिले तयस्तो गाउलेको अनुहार अध्यारो देखेकी त व्यर्थै शंका लागेर आउछन कही यसलाईपनि एड्सले त समातेन ?

जम्दार : अव हतपति यस रोगले यो गाउमा कसैलाई पनि समात्न सक्दैन ।सबैले विचार पुग्याउन थालिसके । मत यो हाम्री बुहारीलाई पनि फल झलसम्झन थालेको छु । वललाई एड्सले छोएको हामीले धाहा नपाउदा त्यसले हुनसम्मको घोचो पेचो हाम्रो सुन्नु पन्यौ । तैले यति गाली गरेकी थिइनस्‌ । विचरीधुरू धुरू रुन्धि । सँझि त त्यसलाई कस्तो पसो पेसमा पर्नु परेको थियो होला ?सासु ससुराको कच कच, लोग्नेको त्यो हालत, आफ्‌ व्याउने भएकी, कति कष्ट

चय

एकै साथ त्यसमाथि ओइरीएको थियो । त्यसैले छोरी पनि जन्माइ आफु पनिवौलाइ हाली ?

जम्दार्नी : ती वितेका दिन जति संझै पनि फर्केर आउने होइन रहेछ त ? नत्रत्यस्तो दुःख लाग्दो वचन किन वोल्थ्यौं । अहिले पनि दौरा पर्दा चिच्चाउदै भनिरहेकी हुन्छे, 'ए त्यहाँ नछुनोस्‌ रगत छ, आलो रगत छ ।'

यो घरमा शान्तिसंग को वसेको छ ? नत तपाई नत म, तत त्योओछ्ठ्यानमा परेको छोरा एकले अर्कोलाई देख्यौ भने दु:ख दवाउंदै किच्च हाँसीदिन्छौ, कुरो त्यत्ति हो ।

भित्रबाट वलभद्रले बोलाएको आवाज आउछ । उनले आमालाईआशालाई एकफेर भित्र पठाइ दिन अनुरोध गरीरहेको हुन्छ । त्यही खेली रहेकीआशाले पनि बाबुले वोलाएको सुन्छे र दोड्दै वावु कहाँ गएर वोलाउनाको अर्थसोध्छे । वलभद्रले आशालाई आफ्नो साथमा खाटमा वस्न लगाइ सोध्छन्‌,“तँलाई मेरो माया लाग्दैन ? म कहाँ पनि आएर वस्ने गरन । यी यतापट्रिकोगालामा एउटा म्वाइ दै त।

आशा, वावुसँग खाटमा वस्दै वावुले देखाएको गालामा म्वाइ खान्छे रभन्छे, “मलाई तपाइको, आमाको, हजुरवा हजुर आमा सबैको माया लाग्छ ।अहिले म खेल्न जाउ । भरे, अस्तिको जस्तो कथा सुनाउनु होस्‌ है ? अनि फेरि मअर्को गालामा पनि म्वाइ खाइ दिन्छु ।

वलभद्र वच्चीको स्वभाव र चन्चलता देखेर दङ्ग पर्दै भन्छन्‌, “हुन्छ, लौजाउ” आशा फर्केर फेरि खेलमा भूल्न जान्छे । बलभद्र सोच्न चाल्छन्‌ थ्योबच्चीले मेरो मन भित्रको प्रलयको वेग के सम्झन सक्थि ? यसलाई हामी माथिमाया छ तर के गरोस्‌ त्यतिकै प्यारो खेल पनि छ ।

उता खेल्न गएकी आशालाई उसको साथीहरूले वलभद्रको विरामीलाईलिएर नाना थरी सुनाउछन्‌ । आशाले सहन सक्दिन र हजुरवालाई तानेर ल्याउनखोज्दै भन्छे, “हजुरबा त्यो भ्यान्टेलाई गाली गरि दिनोस्‌ त ? जहिले पनि मेरोवालाई मर्नु हुन्छ भन्छ । अरू पनि के के भनेर मलाई रूवाई मात्र रहन्छ ।जम्दार : त्यस्ताले भन्दैमा तेरो वा मर्छ र । विरामी को हुदैन ? त्यो संग तखेल्नै नजा ।जम्दार्ती : त्यस चण्डाललाई के के भन्न मन लागेको हो । एक बाजी तपाइले नैराम्ररी झपारी दिनोस्‌न । सानी वच्चीलाई वढ रूवाउने भएको .... ? किन यहाँआउछ्‌ ? कहि त्यसले खेल्ने ठाउ पाएन कि

पद

कसो?

जम्दार : बच्चीको अगाडि तँ पनि कति कच कच गर्छेस्‌ । कतिलाई म 'झपार्दैजाउ । सबैलाई थाहा छ बललाई के भएको छ। म त भित्रै छोरा कहाँ जानु पन्योक्यारे । तँसंग गल्फत्ति गर्दा गर्दै पनि झर्को लागि सक्यो ।

जम्दारनी : कहाँ जाने अब थुपुक्क वस्नोस्‌ भनेर जान दिन्तन्‌ । आशालेहजुरआमासंग भन्छे, “हजुर आमा । त्यसले भनेको गाउका सवै यस्तै रोगले मरे ।अव तेरो वा पनि हुदैन आमा पनि वौलाईछे तेरो बाजे वजै भएनन्‌ भने के गर्छेस्‌? यो रोगको औषधी पनि छैन भन्छ, हो हजुर आमा ?

जम्दार्नी : अहिले सम्मलाई छैन । तर सबै विद्वानहरू कसरी यसको पनि औषधिनिकाल्न सकिन्छ भनेर खोज्न लागि रहेका छन्‌ । एक दिन यसको औषधी पनिनिकालेर नै छोडछन्‌ ।

आशौँ : मलाई पनि धेरै पढाएर विद्वान वनाउनु होस्‌ है, हजुर आमा । वाकोलागि औषधी म नै खोजेर ल्याउछु । आमालाई पनि निको पार्छु । अनि हामीसबै रमाइलो गर्ने है ?

आशाको कुरा सुनेर जम्दार लामो स्वास तान्छन्‌ र वलभद्र कहा जान्छन्‌ ।बलभद्र आफु कहाँ आएको बाबुलाई देखेर सोध्छन्‌, “के भनेकी आशाले, वा ?”

जम्दार : ए .... त्यो ? केटाकेटीको झगडा । यस्ताको कुरा पनि सुनेर साध्यलाग्छर ?

बलभद्र : त्यो होइन, खुव पढ्छ र के के गर्छु भन्दै थिइ नी ?

जम्दार : खूव पढेर औषधी खोजेर ल्याइ तँलाई निको पार्छु आमालाई पनि सद्देपार्छु भन्छै । केटाकेटी त्यसै भन्छन्‌ । अव त्यौ कहिले ठुली हुने र औषधीनिकाल्ने ? उनी हाँस्छन्‌ ।

बलभद्र : आशाले मेरो मन भित्रको कुरा थाहा पाएर भनेकी जस्तो गरी वोलेकीछ त्यसलाई खुव पढाइ दिनोस्‌ र हाम्रो कथा नलुकाएर सुनाइ दिनोस्‌ 1 यो छोरीभए पनि हाम्रो वंशको शोष मानेर मेरो खाली हुन गएको ठाउमा रहन पाओस्‌ ।तपाइहरूको मायामा हामी दु:खी त्यसको बावु आमालाई विर्सन सक्नेहोस्‌ ।

जम्दार : के भन्त थालेको यस्तो ? म आशालाई यसै छोड्लार तैले यस्तो भन्नुपर्छु ? वलभद्र बाबुलाई आफु नजिकै आएर वस्न आग्रह गर्दै गला रुद्ध पारेरभन्छन्‌, “वा मलाई थाहा छ तपाइहरूले यो मेरो आशालाई आफ्नै छोराको आशा

स््छ

मानेर त्यसमा कुनै कमि रहन दिनु हुन्न । तर यो बाबुको मनले आफ्नो बेदनानपोखि वस्न सक्दो रहेनछ र भनि हाले त्यसमा माफ गर्नु होला ।

वा, मैरो अब धेरै दिन बाँच्नु छैन । वाचुन जेल यसरी नै तपाइहरूकोसाथ रहन पाउ । म सँग वसेर आफ्नो उपस्थितिको महसुस गराइ रहन्‌ होला ।मेरो कत्रो इच्छा थियो बुढेसकालमा वाआमाको सेवा गरूला, तिर्थस्थान घुमाउलातँपाईहरूको सहरा बनुला । तर मेरा यी सपना कसरी धुलो पिठो भइरहेछ ।उल्टै म यो आफ्नो छोरी र वौलाही स्वास्नीको जिम्मा तपाद्रहरूलाई लगाइ जादैछ्नु।जम्दारलाई पनि वोल्न भित्रै देखि गाज्हो हुदै आउछ र विस्तारै भन्छन्‌, “पिर नगरछोरा । छोराले रोएको कत्ति पनि सुहाउदैन । बु भए पनि तेरो म सहारा त छु।आफुले रोक्न नसक्ने कुरालाई लिएर मनमा धेरै कुरा खेलाउनु हुदैन । जे हुनु भैसकेको छ त्यसमा चिन्ता गरेर के गर्छस्‌ ?“हेर, म आशालाई पढाइ दिन्छु ठुलोमान्छे वनाइ दिन्छु । त्यसले तेरो हाम्रो आशा अवश्य पुरा गर्नेछे ।

त्यस रात जम्दारलाई पट्टै निन्द्रा लाग्दैन । कहिले यता कहिले उताभएर छटपटाइ रहेका हुन्छन्‌ । जम्दार्नीलाई शंका लाग्छ कही वाघले जिउदुखाएर छटपटि ल्याएको त होइन ? यसैले जम्दारलाई सोध्छिन्‌, “ के भयोतपाईलाई ? कति छटपटाउनु भएको ? कतै आँग त ज्यादै दुखेन ? हेर आशापनि खस्न लागि सक्छ ?

जम्दार : आज मेरो मन ज्यादै रोएको छ, बुढी । छोराले आज छूदै मलाईश्यामली र यो आशाको जिम्मा लगायो । त्यसले भित्रैबाट अव म रहन्न भन्नेनिश्चय गरीसकेछ । त्यसका आँखाबाट झरेका जिल ले यी मेरा हात लपक्कैभिजाएको थियो । आँखा चिम्लन खोज्छु त्यो नै अगाडि झुलुम्क आइहाल्छ । कसरी मेरो हात ट्याप्प समातेर आफ्नो गाला मुनी राखेर आफ्नोमनको दुख सवै भन्दै थियो ।

त्यो गजुरेलाई सम्झन्छु त्यसले आफ्नो छोरी आफ्नै अगाडि मरी रहेकी

कसरी हेर्न सक्यो होला ? त्यसपछि छोरा बुहारी स्वास्नी नाति सवै आफन्तभटाभट भए ।

जम्दार्ती : त्यही त त्यसलाई हुनु सम्म भएको हो । पलिहे थाहा पाएन सवैमासरि हालेछ् । हाम्रो छोराको त शुरूमा नै थाहा भएकोले त्यसरी सबैलाई ढाल्नत पाएन । यी स्वास्नी छोरी हामीहरू साथैमा छौ कसैमा पस्न सकेको छैन । होस्‌पुस्याउन सके केही नहुने कुरामा किन डराएर लुकाउछन्‌ कुन्ती ।

प्र

तर म पनि तपाइले भनेको झै ओछ्यानमा लडेको छोरालाई -राम्ररी हेर्नैसक्दिन । केही भनि पो हाल्छ कि भनेर अगाडिनै पर्दिन । जवान छोरा काललाईपर्खेर वसेको कसरी हुर्नु ? के गर्नु यो ज्यानले त्यो पनि हेर्न लेखेको रहेछ ।

जम्दार : यस्तो रोगलाई हेलचक्राइ गरी अर्कालाई सर्ने पार्न त अपराधी नै हुन्‌ ।वेलरैमा विचार पुग्याउन सके यी केही नहुने रहेछ । यी हामी कहाँ अरू त केवच्चा जन्मि, हुर्की पनि ।

जम्दानी : थाहा पाउनेले त वच्लान र बचाउलान्‌ पनि, नजान्नेले के गरून्‌ ?जनाजानै रोग सरोस्‌ त कसैले भन्दैन । अव यी यही गजुरेको ! त्यसले छोरीलाईके भएको रहेछ त्यो पत्तो लगाउन के मात्र गरेन ?

जम्दार : त्यसैले लामो समय सम्म विरामी भयो भने डाक्टर देखाइ रगतजचाउनु भनेको ? झारफुक वोक्सीले त्यस्ता जिवाणु नत झार्न सक्छन्‌ नत मार्ननै ? यस्तै अज्ञानताले नै रोग फैलाई समस्या खडा गरी दिएको छ । हेर, जान्नेसुन्ने हुनु कति आवश्यक रहेछ । खानु, लगाउनु र घरमा वस्नु जीवनमा जरूरीभए जस्तै अवलाई पढ्नु पनि भएको छ ।

जम्दार्नी : हो, सचेत नहुनेले नै जताततै दुःख पाइरहेको हुन्छ । ठगिने देखिल्याएर रोग सर्ने सम्मको भोगी तिनैले हुनुपर्ने ।

लौ, हेर कुरा गर्दा गर्दै विहान पनि हुन लागिसकेछ । अव सृत्ने, होइननन्न दिनभर चलहल गर्नै मन लाग्दैन ।

विहान भएपछि आफ्नो साबिकको समयमा गाइ | १ कराउन थाल्छन्‌ ।आलस्य मान्दै जम्दार्नीलाई उठ्नै पर्छ र उनी गोठ तर्फ जान्छिन्‌ । आशापनि पछि पछि लागेर त्यही पुगेकी हुन्छे । गाईलाई भुस्सा दिन जम्दार्नी व्यस्तहुन्छिन्‌ उता आशाले भुस्सा काट्ने चलाएर हात काद्छै र रगत तप तप चुहाउदैआएर रुदै भन्छे, “ए .... हजुर आमा यता हेर्नोस्‌ त, एड्सको किरा मेरोरगतमा छ कि छैन ? मलाई मर्न नदिनोस्‌ हजुर आमा भनेर डाँको छोड्दैजम्दार्तीको गलामा झुण्डिन्छिन्‌ ।

जम्दार्नी नातितीलाई फूलाउदै भन्छिन्‌, “कसले भन्यो तेरो रगतमाएड्सको किरा छ भनेर ? तँ मर्दिनस्‌ । चुप लाग । जम्दारनीले चोटमा कपडावान्दै भनेकी हुन्छिन्‌ ।

आशा : एड्सको किरा कस्तो हुन्छ मलाई पनि देखाइ दिनोस्‌ न ?जम्दार्नीलाई आशालाई फकाउँदा के भनिन्‌ त्यो यादै हुदैन र भन्छिन्‌, “आँखाले

0

हेरदैमा त्यस्तो किरा कहाँ देखिन्छ र म तँलाई देखाउ ? त्यो त डाक्टरले मात्रमिसिनबाट हेर्न सक्छ ।

आशा : वा को रगतको किरा तपाइले देखेको कि डाक्टरले हेरेको हजुरआमा ?

जम्दानी आशाको कुरा सुनेर छक्क पर्छिन्‌ र के भनु के भएर अकमकाउछिन्‌पनि । आशाले यतिकैमा फेरि त्यही प्रश्न, दोह-्याउछे । जम्दानीलि यस पटकजवाफ यसरी दिन्छिन्‌, “डाक्टरले जाचेरै भनेको हो ? लौ अव चुप लाग ।

आशा : त्यसो भए मेरो रगत पनि डाक्टरलाई नै जचाउनु होस्‌ । म मर्नचाहन्न हजुर आमा ।

जम्दार्नी : जहिले पनि जे हुदा पनि रगत जचाउनु पर्दैन । कुन वेला कस्तोमारगत जचाउनु पर्छु त्यो हामी गरि हाल्छौँ नी तँलाई किन डराउनु पर्छ लौ भनत?

आशाको चित्त बुझ्छु । उ रून छोड्छ । यति सानी बच्चीले समेत एड्सलागेको नलागेको जानकारी लिन खोज्छे, एड्सको किरा रगतमा हुन्छ भन्ने थाहापाइ सकेकी छ र यसबाट वचेर वाँच्न खोज्छे भने सायद अव यो रोग फैलिनकम हुन सक्छ । एउटा झीनो आशा जम्दार्नीको मनमा देखा पर्छ र उनी उज्ज्वलभविष्यको कल्पना गर्दै आफ्नो मन केही हलुको पार्छिन ।

जन सन्देश :

एड्सको रोग जत्तिको डरलाग्दो छ त्यतिकै सञ्जिलो यसबाट वच्नेउपायहरू छन्‌ । यसको डरलाग्दोपन औषधी उपलव्ध नहुन्जेल सम्मलाई हो ।औषधी उपलब्ध नहुन्जेलसम्म यसलाई रोकथाम गर्ने उपायहरू हुन्‌, व्यवहारमासुधार ल्याइ रगत, वीर्य र योनी रस संग सम्पर्क रहने प्रत्येक कर्ममा सचेतरहेर मात्र सकिन्छ । जिवाणु सर्न सक्ने अवस्था कुनै पनि वेला (जिवाणु शरीरमापसिसकेको तर रगतमा देखा नपरेको, देखा परिसकेको र रगतको श्वेत सुरक्षाकोष नाश भइ जुन सुकै रोगले पनि ढाल्न सक्ने अवस्थामा शरीर पुगिसकेको)कुनै पनि एड्सको जीवाणु वोकेको व्यक्तिबाट रगत वीर्य र योनी रसकोमाध्यमबाट अर्को स्वच्छ व्यक्तिलाई सर्न सक्छ । यसैले यस्ता विषयमा सम्बन्धराख्ने कुनै पनि कर्म गर्दा होस्‌ पहिले नै पुग्याउनु पर्छु । परिक्षण गरेको रगतमात्र शरिरमा रक्तको कमी हुदा लिने, शरीर छेड्ने उपकरणहरूलाई सुद्धिकरण

९०

गरी या वदलेर मात्र प्रयोग गर्ने, घाउ चोट लागेको अंगले कहिल्यै कसैको पनिआलो रगर्त नैछुने र असुरक्षित यौन सम्बन्ध, जो पायो त्यहीसँग र धेरै व्यक्तिसँगगर्ने वानीमा सुधार ल्याउनु अति आवश्यक छ ! आफुलाई शंका लागेको बेला यास्वास्थ्यमा कुनै किसिमको गिराबट आयो भने रगत जचाई आफ्नो स्वास्थ्य वारेजानकारी लिन नभुल्नोस्‌ । आफूबाट अरूलाई यस्ता रोग नसल्कियोस्‌ भनेरसचेत हुनु हामी सबैको कर्तव्य हो । रोग देखि डराऔ यसबाट वच्न सचेतरहौ । रोगीलाई हेला गरी नपन्छ्याऔ । उ आफै दु:खी भएको हुन्छ । उसलाईहाम्रो स्याहार र मायाको जरुरत छ । असमर्थ प्रतिको सेवा नै मानव धर्म हो ।

सगापा

८१