खाल्डामा परेको भकुन्डो

खाल्डामा पप्रेको रकुन्डो

सामग्री सङकलनइन्दिरा चालिसे, रत्नमान शाक्य, जयप्रसाद लम्सालयरोगराज भट्टराई, लक्ष्मीभक्त बासुकला

चित्राड्कन कर्ताराजुबाबु शाक्य

नेपाल सरकारशिक्षा मन्त्रालयपाठ्यक्रम विकास केन्द्रसानोठिमी, भक्तपुर

प्रकाशक : नेपाल सरकारशिक्षा मन्त्रालयपाठ्यक्रम विकास केन्द्रसानोठिमी, भक्तपुर

6 प्रकाशकमा

परिमार्जित संस्करण : २0७३

अमेरिकी अन्तर्राष्ट्रिय विकास नियोग (ग्रुएसएआइडी) को सहयोगमा यो सन्दर्भ सामग्री प्रकाशनभएको हो । यसमा समाविष्ट सामग्रीको जिम्मेवारी प्रकाशकमा निहित छ। यसमा रहेका सामग्रीलेगयरुएसएआइडी र अमेरिकी सरकारको अवधारणालाई प्रतिनिधित्व गर्दैनन्‌ ।

हाम्रो भनाइ

बाल बालिकाको पठन सिप बढाउन, मनोरञ्जन प्रदान गर्न, मानसिक र बौद्धिक विकासकालागि सिकाइ सम्बद्ध सन्दर्भ सामग्रीहरूको महत्त्वपूर्ण भूमिका हुन्छ । सन्दर्भ सामग्रीलेबाल बालिकालाई अध्ययनशील बनाउनका साथै पढाइ सिप विकास गरी पाठ्य पुस्तकमाभएका विषय वस्तु ग्रहण गर्नसमेत मदत गर्छ ।

पाठ्यक्रम विकास केन्द्रद्वारा राष्ट्रिय प्रारम्भिक कक्षा पढाइ कार्यक्रम कार्यान्वयनगर्ने क्रममा यो सन्दर्भ सामग्रीलाई अद्यावधिक गरी गुएसएआइडीको आर्थिक सहयोगमाप्रकाशनमा ल्याइएको हो । प्रस्तुत सन्दर्भ सामग्री कक्षा १ देखि ३ सम्मका विद्यार्थीहरूकालागि उपयोगी हुने गरी विकास गरिएको छ तापनि आवश्यकतानुसार जुनसुकै कक्षामा पनिप्रयोग गर्न सकिने छ।

प्रस्तुत सामग्री शिक्षकहरूले सबै बाल बालिकाहरूलाई पढ्ने मौका दिई आपसमाछलफलसमेत गराई उनीहरूको पठन सिप विकासमा सहयोग गर्नुहुने छ भन्ने अपेक्षागरिएको छ । अन्त्यमा यस सामग्रीका सम्बन्धमा प्राप्त हुने सुझाव एवम्‌ प्रतिक्रियाकालागि पाठ्यक्रम विकास केन्द्र सदैव स्वागत गर्दछ ।

बि.सं. २०७३ पाठयक्रम विकास केन्द्र

विषय स्‌ची

क्र.स. पाठ शीर्षक पृष्ठ सङ्ख्या१. सिमा ग्वाङको बुद्धि प्र२. खाल्डामा परेको भकुन्डो ९३. भालु भझुक्कियो १४४. रेलले छोएन पदप्‌. हात्ती कसरी जोख्ने ? २३६. गरिब किसान र राजा ३०७. युसुफको भारी ३६

सिमा ग्वाङको बुद्धि

चीनमा धेरै पहिले सिमा ग्वाङ नाम गरेको केटो थियो । उ धेरैचलाख थियो । पढिसकेपछि सिमा ग्वाङ साथीहरूसँग खेल्थ्यो ।उनीहरू बगैँचामा खेल्थे । बगैँचाको वरिपरि ढुङ्गाको पर्खालथियो । पर्खालको एक छेउमा एउटा ठुलो माटाको घ्याम्पोथियो । त्यस घ्याम्पाभरि पानी थियो ।

एक दित सिमा ग्वाङ साथीहरूसँग बगैँचामा लुकामारी खेल्दै थियो ।सिमा ग्वाडको एक जना साथी पर्खालमा चढेको रहेछ । त्योसाथी चिप्लिएर घ्याम्पाभित्र खस्यो । सबै केटाकेटी घ्याम्पो भएकोठाउँमा जम्मा भए । तिनीहरू के गर्ने, के गर्ने अलमल्लमा परे ।

यस्तो सङ्कटमा सिमा ग्वाङ झट्टै विचार गर्न सक्थ्यो । उसलेठुलो ढुङ्गो टिप्यो र घ्याम्पामा बजास्यो । घ्याम्पोमा भ्वाङपन्यो । भ्वाङबाट सबै पानी बाहिर आयो । घ्याम्पामा डुबेकोसाथी बच्यो ।

गाउँका ठुला मानिसहरूले पनि त्यो कुरा थाहा पाए । त्यसपछिठुला मानिसहरू घ्याम्पो भएका ठाउँमा आए । घ्याम्पामा डुबेकोकेटो भ्वाङबाट बाहिर निस्किसकेको थियो । बुद्धि पुन्याएर कामगरेकाले सबैले सिमा ग्वाङलाई स्याबासी दिए ।

खाल्डामा परेको भकुन्डो

धेरै पहिले चीनको कुनै ठाउँमा वेन यान्वो नाम गरेको केटो थियो ।उससँग एउटा भकुन्डो पनि थियो ।

एक दिन बेन यान्वो साथीहरूसँग भकुन्डो खेल्दै थियो । भकुन्डोगुडेर इनार नजिकैको सानो खाल्डामा पन्यो ।

॥/।

७!

॥/

॥ ॥

बाँसको छ्डी ल्यायो ।

ँ

भकुन्डो झिक्न खाल्डामा हात हाल्यो । उसलेत्यस छ्डीले पनि उनीहरूले भकुन्डो निकाल्त सकेनन्‌ ।

कि

भेट्न सकेन । अर्को साथीले ब

एक जना साथीले भ

भकुन्डो

|

भकुन्डो कसरी निकाल्ते होला भनेर वेत यान्वो विचार गर्न थाल्यो ।उसले एउटा जुक्ति निकाल्यो । बेन यान्वोले सबै साथीहरूलाईउसको घर लिएर गयो । घरबाट उसले एउटा बाल्टिन लियो ।बाल्टिनमा डोरी बाँधिएको थियो । त्यस बाल्टिनले बेन यान्वोकाआमाबाबु इनारबाट पानी फिक्थे ।

वेन यान्वोले साथीहरूसँग इनारबाट पानी निकालौँ भन्यो ।उनीहरूले बाल्टिन इनारमा खसाले । सबै मिलेर बाल्टिनको डोरीताने । बाल्टिनमा इनारको पानी आयो । उनीहरूले त्यो पानीभकुन्डो भएको खाल्डोमा हाले ।

उनीहरूले धेरै पटक इनारबाट पानी निकाले । त्यो पानी भकुन्डोभएको खाल्डोमा हाल्दै गए । खाल्डामा पानी बढ्दै गएपछि भकुन्डोपनि माथि आयो । अब उनीहरूले भकुन्डो भेद्त सक्ने भए । वेतयान्वोले भकुन्डो निकाल्यो ।

वेत यान्वो र साथीहरू रमाएर फेरि भकुन्डो खेल्त थाले ।

१४|

एउटा ठुलो वत थियो । वतको बिचमा एउटा बाटो थियो । त्यसबाटामा दुई जना केटाहरू हिँड्दै थिए । उनीहरू साथी साथीथिए । एउटा केटो अलि ठुलो थियो । अर्को केटो साथीभन्दासानो थियो । उनीहरूले हिँड्दाहिँड्दै बाटामा एउटा भालु देखे ।त्यो भालु उफ्रँदै उनीहरूतिर आइरहेको थियो ।

भालु देखेर ठुलो केटो झटपट एउटा रुखमा चढ्यो । सानो केटोरुख चढ्त सकेन । उसलाई आपत्‌ पन्यो, तर क आत्तिएन ।भालुले मरेको मानिस, जनावर खाँदैन भन्ने कुरो उसले सम्झयो ।उ जमिनमा लम्पसार परेर पल्टियो ।

भालु सानो केटाको छेउमा आयो । सानो केटो लास जस्तै भएरसुतिरहयो। उसले सास पनि बन्द गस्यो । भालुले उसको नाक कानसुँध्यो, तर सानो केटो जिउँदो भन्ने थाहा पाएन । भालुले त्यसकेटोलाई केही गरेन । भालु आफूतो बाटो लाग्यो । सानो केटोबच्यो ।

भालु हिँडेपछि रुखको केटो ओर्लियो । सानो केटो पति उठ्यो ।ठुलो केटाले सानो केटोलाई भालुले खान्छ भन्ने ठानेको थियो ।भालु त्यतिकै हिँडेको देखेर ठुलो केटो छक्क पन्यो । उसले सानोकेटालाई जिस्क्याउँदै सोध्यो, “भालुले तिमीलाई कानमा के भन्यो ?”सानो केटोले जवाफ दियो, “आपत्‌मा साथीलाई एक्लै छोड्नेकोविश्वास नगर्नु भनेर भालुले भन्यो ।”

रुसमा एउटा गाउँ थियो । त्यहाँ एउटा किसानको परिवार बस्थ्यो ।किसानका दुई ओटी छोरी थिए । ती दुवै पुतली जस्ता राम्राथिए । ठुली आठ वर्षकी थिई । सानी छ वर्षकी थिई । तिनीहरूरेलको लिकको पल्लापट्टि च्याउ टिप्त जान्थे ।

/) | |; दु,£%40 %%%%

पन्ना नाति

00 2 पाण्गु प्र. 1० हर दे 010)क्् 910100)/

(४14 01012.

एक दिन तिनीहरू च्याउ टिपेर घर फकँदै थिए । तिनीहरू रेलकोलिक नजिकै आइपुगेका थिए । रेल पनि नजिकै आइरहेकोथियो । दिदीले झटपट लिक पार गरी । बहिनी लिकको बिचमापुग्दा च्याउ पोखियो । बहिनी च्याउ टिप्न थाली । दिदी पारिबाटकराई, “च्याउ छोड्दे ! लिकबाट भाग्‌ !” बहिनीले प्रस्ट सुनित ।उसले छिटो टिप भने जस्तो सुनी ।

0072) /)| 0)/0070

_ताललपापणााो

७?”

पारी ७5२केके

रेलको ड्राइभरले सिट्ठी बजाइरहयो । दिदी पारिबाट “भाग्‌ बैनीभाग्‌ !' भन्दै चिच्याइरही । बैनीले च्याउ टिप्न छोडिन । रेलकायात्रीहरूले भने, “कठै बिचरा, मर्ने भई !” ड्राइभरले रेल रोक्नेप्रयास गनत्यो तर रेल रोकिएन । सानीको माथिबाट रेल गयो ।दिदी डाँको छोडेर रुन थाली ।

"-७----

८म्म्््ञ्रि

रोकियो। यात्रीहरू रेलबाट ओर्लिए। उनीहरूले सानीलाई

च्याउ टिपिरहेकै देखे । दिदी सानी भएको ठाउँमा दौडँदै आई ।

रौ

पुगेर

रेल पर

तिमीलाई रेलले केही

४

॥

। सबैले सानीलाई सोधेगरेन ?” सानीले जवाफ दिई, “छुँदै छोएन। म ओछ्यानमा जस्तै सुतँ।

यात्रीहरू पति आएरेल लिकबाट गयो ।”

सानीले च्याउ टिपिसकी । दिदी बहिनी घरतिर लागे ।

हात्ती कसरी जोख्ने ?

- चिनियाँ बालकथा

(४०००

पर“केडे:] ॥त्‌ पनेछ ठै/ ) सक्रि) ॥

धेरै पहिले चीनमा सान क्योन भन्ने मानिस थिए । उनीसँगधेरै हात्ती थिए । उनले उनको साथी कावो कावोलाई एउटाहात्ती उपहार पठाए । कावो कावोका कामदारले हात्ती देखेकाथिएनन्‌ । सबै कामदार हात्ती हेर्न जम्मा भए । कत्रो ठुलो जनावरभन्दै उनीहरू छक्क परे ।

२४)

कावो कावोलाई हात्तीको तौल थाहा पाउने इच्छा भयो । उनलेसबैसँग त्यो हात्ती कसरी जोख्ने भनेर सोधे । केही मानिसलेहात्ती जोख्न ठुलो तराजु बनाउनुपर्छ, भने। केही मानिसले सिङ्गोहात्ती जोख्न सकिँदैन, काटेर टुक्रा टुक्रा पारेर जोख्नुपर्छ भने ।

).// कदर र्‌ हि८८17).

कावो कावोको सात वर्षको छोरो त्यहीँ थियो । उसको नाम कावोचुङ थियो । कावो चुङ सबैको कुरो सुनिरहेको थियो । उसलाईकसैको क्रामा पनि चित्त बुझेन । कावो चुडले बाबुको अगाडिगएर भन्यो, “म यो हात्ती सजिलै जोखिदिन्छु ।” कावो चुङकोकुरो सुनेर ठुला मानिसहरू छक्क परे ।

नजिकै समुद्र थियो । त्यहाँ ठुला ठुला डुङ्गाहरू थिए । कावोचुङले हात्तीलाई समुद्रमा लिएर गयो । उसले हात्तीलाई एउटाडुङगामा चढायो ।

हात्ती चढाएकाले डुङ्गाको माथिसम्म पानी आयो । कावो चुङलेडुङ्गामा पानीले डुबाएको जति वरिपरि मसीको चिनु लगायो ।

त्यसपछि हात्ती डुङ्गाबाट निकाल्न लगायो । अब उसले ढुङ्गातौलँदै डुङ्गामा हाल्त लगायो । मसीको चिनुमा पानी नआउन्जेलढुङ्गा हाल्दै गए । मसीको चिनु पानीले छोएपछि ढुङ्गा राख्नछोडे।

हात्ती राख्दा र ढुङ्गा राख्दाको चिनु एउटै भएपछि हात्ती रढुङ्गाको तौल बराबर हुने भयो। कावो चुङले डुङ्गामा राखेजतिढुङ्गाको तौल जोडेर हात्तीको तौल सुनायो ।

अचम्मले हात्ती तौलेकाले कावो कावोले छोरालाई स्याबासी दिए ।

गरिब किसात र राजा

धेरै अगाडि जार इबान भन्ने व्यक्ति रुसका राजा थिए । उनीआफना जनताको दुःख बुझन अरूले नचिन्ने गरी डुल्त जान्थे ।एक दिन साँझ परेपछि उनी मास्को सहरका छेउको गाउँमापसे । घुम्दा घुम्दा थाकेर आराम गर्ने विचार गरे ।

राजाले गाउँका मानिसहरूलाई भने, “दाइ, म सारै थाकेकोछु। मलाई बास बस्ने ठाउँ दे ।” राजाले लाएको लुगा ज्यादैसाधारण दियो । उनी राजा हुन्‌ भन्ने कुरा कसैले पनि थाहापाएनन्‌ । उनलाई पति बस्ने बास दिन मानेनन्‌ । राजालाई दुःखलाग्यो ।

_2 ११, /०११५१%.

लाापारेकशापोशतीती एप नसारेरेकसरे”

राजा त्यहाँबाट फर्के। फर्कन लाग्दा राजाले एउटा सानो भझूप्रो देखे।त्यो झुप्रो एउटा गरिब मानिसको थियो । क ज्यादै गरिब थियो ।

राजाले त्यस झुप्रोको ढोका घचघचाउन थाले । त्यो गरिबकिसानले ढोका उघारेर सोध्यो, “तपाइँले कसलाई खोज्नुभएकोराजाले जबाफ दिए, “म आज रातभरि यहाँ बास बस्तचाहन्छु ।” किसानले भन्यो, “तपाइँ कुसमयमा आइपुग्नुभयो ।अहिले मेरी श्रीमती बिरामी परेकी छिन्‌, म तपाइँलाई केही पनिखान दिन सक्दिनँ तैपनि चिसोबाट बच्नुहोस्‌ । आज रातभरियहीँ बस्नुहोस्‌ ।”

त्यति भनेर किसानले राजालाई एउटा कोठामा लग्यो । त्यहाँउसका छोराछोरीहरू सुतिरहेका थिए । तितनीहरूमध्ये कोहीनिदाएका थिए र कोही जाडोले थरथर कामिरहेका थिए ।किसानले केही रोटी राजालाई दियो । अनि सुत्तका लागिअलिकति पराल पनि ओछ्र्याइदियो ।

भोलिपल्ट उज्यालो भएपछि राजा दरबार पुगे । उनले आफनोलुगा फेरेर फेरि त्यही गरिबको झुप्रामा आइपुगे । किसानलाईबोलाएर आफ्‌ राजा भएको र हिजो यहीँ बास बसेकोकुरा बताए । किसान अचम्ममा परे । राजाले किसानलाई धेरैधन्यवाद दिए । उनी किसानदेखि धेरै खुसी भएर किसानकाछोराहरूलाई दरबारमा लगे । राजाले किसानका छोराछोरीलाईआफ्नै छोराछोरी जस्तै गरी पाले ।

युसुफको भारी

- ग्रिसेली बालकथा

युतान भन्ने एउटा देश थियो । त्यहाँ युसुफ भन्ने केटो थियो ।उ बाठो थियो । उ युनानका राजाकहाँ नोकरी गर्थ्यो ।

एक दिन त्यहाँका राजा तीर्थ जाने भए । त्यस बेला मोटर,हवाईजहाज केही थिएनन्‌, हिँडेर जानुपर्थ्यो । सामान मानिसले नैबोक्नुपर्थ्यो । वन जङ्गलमा पनि बास बस्नुपर्थ्यो । तीर्थ जानकालागि खाने कुरा बोक्नुपर्ने भयो । सुत्न ओढ्ने ओछ्याउने पनिबोक्नुपर्ने भयो ।

राजाका दरबारमा खाने कुरा र ओढ्ने ओछ्याउनेका भारीतयार भए । युसुफले पनि एउटा भारी बोक्नुपर्ने भयो । उसलेखाने कुराको भारी बोक्छु भनेर रोज्यो । त्यो भारी अरूभन्दागरौँ थियो । ठुला मानिस सबैले युसुफलाई अरू नै भारी बोक्नभने । युसुफले गरौँ भए पनि आफूले रोजेकै भारी बोक्ने ढिपीगस्यो । ठुला मानिसले उसलाई मुर्ख केटो ठाने ।

दरबारमा हिँडेको दिन युसुफ अरूसँग हिँड्न सकेन । भारी गरौँभएकाले उसलाई धेरै कष्ट भयो । क सबैको पछि पछि बिस्तारैहिँड्यो । ठुला मानिसले फेरि उसलाई अर्कै भारी बोक भने तरयुसुफले मानेन ।

भोलिपल्ट युसुफ असरूसँगै हिँड्यो । पर्सिपल्टदेखि क अरूभन्दाअघि अघि हिँड्त थाल्यो ।

युसुफको भारीबाट दिनदिनै खाने कुरो निकाल्तुपर्थ्यो । त्यसैलेदिनदिनै उसको भारी घटेर गयो । अरूको भारीबाट खर्च हुनेकुरो थिएन । त्यसैले अरूको भारी घटेन ।

तीर्थ पुग्दा युसुफको भारी आधा घटेको थियो । क कति पनिथाकेको थिएन । तीर्थमा क सबैतिर घुम्न सक्यो । अरू साथीधेरै थाकेका हुनाले घुम्न सकेनन्‌ ।

ठुला मानिसले बल्ल थाहा पाए, युसुफ मुर्ख होइन, बाठो रहेछ ।एक दुई दिन दुख गर्दा धेरै दिन सुख हुन्छ भने केही दिन दुखगर्नुपर्छ ।