रमाइला गाउँखाने कथा

रमाइला गाउँखाने कथा खाने कश ग

णट्टा॥2७० 8४: साझा शिक्षा ई-पाटी७०।८६ ५६०० १४४४८,०5191:919990,018५/४/५४,०।6116091,01 ॥ पासिल१ नपुल्काल्त भापन | रमाइला गाउँखाने कथा सङ्कलन, सम्पादनडा. कपरिलदेत लामिछ्लाले विवेक सिर्जनशील प्रकाशन काठमाडौँ रमाइला गाउँखाने कथा क्षेत्रबिधाकृतिकारसस्करण प्रतिप्रकाशक सर्वाधिकारआवरप/कला कम्प्पुटर सेटिङ :कम्प्युटर टाइप : लोकसाहित्य गाउँखाने कथा डा. कपिलदेव लामिछाने प्रथम २०६१ साउन, द्वितीय २०६७ असोज ।परिवधित)२२०० बिबेक सिर्जनशील प्रकाशन प्रा.लि.काठमाडौं कृतिकारमा के. के. कमाँचाय समन श्रेप्ठ विद्या लामिछाने दोसो संस्करण बारे म सानौ छँदा फलेको कताकति नफलेको बाक्लै, के हो? भनीबुबाले गाउँखाने कथा हालेको मलाई भरखरै जस्तो लाग्छ । फलेको कताकतिमात्र रे अनि नफलेको चाहिँ वाक्लै । कसरी जान्नु यसको उत्तर ? मथिङ्मालखियाउँदा पनि आएन र गाउँ दिएँ अनि उत्तर पाएँ - चामल र बियाँ । ढिकीमाधान कुटेपछि अन्तमा फलिन्छु । फलियो भने बियाँ रहन्नन्‌, रहे पनि एकाधरहन्छन्‌, तर फलिएन भने बियाँ छयास्छयास्ती रहेका हुन्छन्‌ । यो प्रक्रिया रप्रविधि नबुझेकाले यस्तो गाउँखाने कवाको उत्तर जान्त-बुझ्न सक्दैन । वस्तुतःगाउँखाने कथालाई बुझ्न-जान्त त्यो लोकपरम्परा र संस्कृतिलाई बुझ्नैपर्ने हुन्छ,जहाँको त्यो सिर्जना हो । म त्यसबेला अबोध . थिएँ । त्यहीँदेखि गाउँखानेकथा र लोकसाहित्यप्रति म आकर्षित भएको हुँ । शिक्षा र रोजगारीका कारणझन्डै म यसबाट टाढिन थालेको थिएँ, मलाई मेरा गुरु चूडामणि बन्धुले मेरोअन्त:स्करणलाई ब्युँझाइदिनुभयो र म पुन: यसमै स्थिर भई गाउँखाने कथाकोअध्ययन-अनुसन्धानमा लागिरहेको छु । बालपत्रिकाहरू भैद्नासाथ गाउँखाने कथाको पृष्ठ खोज्नेबालबालिकालाई देखेर मलाई थप उत्साह प्राप्त भएको हौ । यसले गर्दा यसपुस्तकको प्रचम संस्करण खासगरी बालबालिकालाई ध्यानमा राखेर तयारपारेको थिएँ । तर त्यो पुस्तक सबै उमेरसमूहका लागि उपयोगी भएको पाएँ ।बजारका सबै ठाउँमा पुग्न नपाउँदै पहिलो संस्करण सक्यो । उतिखेरै प्रकाशकविवेक सिर्जनशील प्रकाशनबाट यसको आकार बढाई पुनः छाप्नै अभिलाषाप्रकट भइरहे पति त्यस्तो अवसर बल्ल जुटेको छ । प्रस्तुत संस्करण बालोपयोगी मात्र नभएर सबैका लागि बनाइएकोछु । यहाँ आधाभन्दा बढी पहिलौ संस्करणमा नपरेका गाउँखाने कथा समावेशगरिएका छन्‌ । यसले गर्दा यसको आकार, आयाम र महत्त्व झन्‌ बढेकोछु । यो सङ्कलन फगत्‌ किताबी सङ्कलन नभएर नेपाली लोकजीवनसम्मपुगेर उनीहरूले गाउँखाने कथा हालिरहँदा रेकर्ड गरेर ल्याई जम्मा पारिएकागाउँखाने कयाहरूमध्यैबाट प्षमेत तयार पारिएको हुँदा यस संस्करणमा नेपालीलोकजीबन प्रत्यक्ष प्रतिबिम्बित हुन पुगेको छ । यहाँ नेपाली लौकसमुदायको ड्ै रमाइला गाउँखाने कथा हा! भावना, बौद्धिक चातुर्य, संस्कृति र परम्परा मुखरित भएको छ । त्यसैलेप्रस्तुत संस्करण ज्ञानार्जन तथा मनोरञ्जत चाहने बालबालिका, किशोरकिशोरी,युवायुवती इ ज्येष्ठ नागरिकहरूका लागि त उपयोगी हुने नै छ, साथै नेपालीगाउँखाने कथाको अध्ययन-विश्लेषण गर्न चाहने शोधार्थीका लागि पनि त्यत्तिकैउपयोगी हुनेछ भन्ने पूर्ण विश्वास लिएको छु । मलाई गाउँखाने कथाको शोधखोज र अध्ययनमा प्रेरित गर्नुहुने. गुरुप्रा.डा. चूडामणि बन्धुप्रति हार्दिक आभार प्रकट गर्दछु । मलाई यस्ता कार्यप्रतिहुटहुटी जगाइरहने प्रा.राजेन्द्र सुवेवी, प्रा. मोहनराज शर्मा, श्री कृष्णप्रसादपराजुली, प्रा.डा. महादेव अवस्थी, प्रा. गोपीकृष्ण शर्मा, प्रा.डा. दयाराम श्रेष्ठ,प्रा.डा. मोतीलाल पराजुली, श्री चूडामणि रेग्मी, श्री बालकृष्ण भट्टराई र प्रियमित्रघुव घिमिरेप्रति कृतज्ञता ज्ञापन गर्दछु । नेपाली लोकसमुदायबाट गाउँखानेकथा प्राप्त नभएका भए प्रस्तुत संस्करण तयार हुने नै थिएन । तसर्थ मतीसम्पूर्ण लोकसमुदायप्रति कृतज्ञ छु, जहाँजहाँबाट यी गाउँखाने कथाहरू सङ्कलनगरिएका हुन्‌ । मेरो अध्ययन-अनुसन्धान र लेखन कार्यमा सघाउ पुच्याइरहनैपरिवारजनलाई धन्यावाद दिन चाहन्छु । साथै, दोस्रो परिवधिंत संस्करण तयारपार्न अत्याइरहने तथा प्रकाशन गर्न उत्साह देखाई प्रकाशनको जिम्मेवारी समेतबहन गर्ने विवेक सिर्जनशील प्रकाशन र सो प्रकाशनका खासगरी श्री विजयराजआचार्यलाई म विशेष धन्यवाद प्रकट गर्न चाहन्छु । डा. कणिलदेव लामिश्डानेसहप्राध्यापक, त्रि.वि.हाम : गाल मा25 8(00091100.८07 पक पुहरराराराणणालााराणाणााातमाममाणामोलयाएकाशशामाकामाहेतेाामाएयणणणणलणण्म्णल्ण्जयम्णण्णबह.. जनत जिजलिहछि प्रथम संस्करणको भूमिकापफराक्कशन : बालशिक्षा र गाउँखाने कशा धोरै सहरी क्षेत्रलाई छाडेर भन्ने हो भने आज पनि आम नेपालीबालबालिकाहरू “एकादेशमा एउटा ..“बाट संसारलाई बुझ्न थाल्छन्‌, “'घामपानी-घामपानी स्यालको बिह्रे .."बाट लय हाल्न सिक्छन्‌, "एक लौरो टेक ..."बाटगणितको ज्ञान पाउँछन्‌, "चिचीमाथिको पापा । के हो ? ..“बाट तर्क रकल्पनाशक्तिको विकास गर्न थाल्छन्‌ । अत: थोरै कमी आएको भए पनिलोकसाहित्य आज पनि शिक्षाको पहिलो पुस्तक रहिआएको छ । बालपत्रिका हात पर्नासाथ बालबालिकाहरूले गाउँखाने कथा स्तम्भखोजेको र केही एफ्‌.एम्‌. रेडियोबाट गाउँखाने कथासम्बन्धी, कार्यक्रम प्रसारणहुँदा त्यसरी नै रेडियोका वरिपरि झुम्मिएको मैले पाएँ । हल्लिएर हिँड्नु तथाटेलिभिजन र क्रिकेटमा 'झुम्मिनुभन्दा यो धेरै उत्तम काम हो भन्नै मलाई लाग्छ ।बालबालिकाको त्यो चाख र अभिर्खंच देखेर मलाई यस क्षेत्रमा काम गर्ने उत्साहर प्रेरणा प्राप्त भएको छ । प्रेरणा ठूला मान्छेबाट मात्र पाइन्छ भन्ने होइन । नेपाली गाउँखाने कथा यसअघि पनि सङ्कलन भएका छन्‌, तरआपुवर्गलाई ध्यानमा राखेर तयार पारिएको पाइन्न । त्यसैले बालबालिकाकोआयुवर्ग र आवश्यकतालाई ध्यानमा राखेर तयार पारिएको गाउँखाने कथाकोसङ्कलनको नितान्त अभाव देखिन्छ । प्रस्तुत सङ्कलन त्यही अभाव पूरा गर्नेएउटा प्रयास हो । यसबाट नेपाली बालबालिकाको बौद्धिक विकासमा थोरै भएपनि सहयोग पुगे म आफूलाई धन्य ठान्नेख्नु । गाउँखाने कथाको प्रयोगबाट बालबालिकाले मनोरञ्जन, ज्ञान वा शिक्षार सीप हासिल गर्दछन्‌ह लोकसाहित्यको उपयोगमा वृद्धि हुन्छह लोकसाहित्यसंरक्षण-सम्बर्द्नमा सघाउ पुग्छह आनोपनप्रति श्रद्धा वढ्न गई बालबालिकामाराष्ट्रिय भावना जागृत हुन्छ । खासगरी पढेर, सुनेर र गरेर हासिल गरिने व्यावहारिक र सैद्धान्तिकज्ञान, सीप र बोधलाई शिक्षा भनिन्छ । बालकबालिकालाई वालोपयोगीढङ्गले दिइने शिक्षा वालशिक्षा हो । प्रकारान्तरले भन्ने हो भने बालशिक्षाभनेको वालकवालिकाले प्राप्त गर्ने वा उनीहरूलाई दिइने शिक्षा हो । यसबाटबालबालिकाको सामाजिक, बौद्धिक र शारीरिक विकास भई भविष्यमा रमाइला गाउँखने का राणा ५. उनीहरूको नैसगिंक गुणको विकास र सामाजिक व्यक्तित्वको वृद्धि हुनुकासाथै बुझाइको स्तर पनि माथि उठ्छ । बालक जन्मदा उसको दिमाग अरबौंतन्तुहरू (1८०1015) को जालोमात्र हुन्छु र त्यो क्रियाशील भइसकेको पतिहुन्न । अनुभवका आधारमा त्यो क्रियाशील हुन्छ र त्यसको विकास हुन्छ ।यस्तो विकास हुनु भनेको नै बालमरितष्कको विकास हुनु हो । पस अवधिलाईउपयौग गरिएन भने दिमागी चक्रहरूको असीमित कर्जा वा शक्तिको एक-एकअंशबाट बालक वाज्चित हुन्छ । यही दिमागी चक्रले श्वास-प्रश्वासदेखि मुटुकोढुकढुकी, शरीरको तापकम र शरीरद्वारा अचानक गरिने कियाकलापलाई तमैतनियन्त्रण गर्छ । त्यतिमात्र होइन, बाल्यावस्थाका अनुभवले बालबालिकाकोभविष्य निर्धारण गर्छ । उमेर छिप्पिएपछि छिटो सिक्न सक्ने हुन्छ भन्ने कुरागलत सावित भएको छं । ज्ञान हासिल गर्ने भन्ने कुरा सधैँभरि चलिरहन्छ,त्यो जीवनभर निरन्तर चलिरहने प्रक्रिया (..1[2 1018 11००९५5) हो, तापनिआधारभूत कुराहरू बाल्यावस्थामै सिम्ने-सिकाउने गर्नुपर्छ । वासिङ्टनविश्वविद्यालयका प्याट्रिसिया कुहल ("4004 फा) का अनुसार एकबालकलाई उसको मातृभाषाभन्दा अन्य भाषा दस वर्षको उमेरपछि सिकाइयोभने उसले त्यो भाषा मातृभाषाजत्तिकै बोल्न सक्दैन । सिकागो विश्वविद्यालयकामनोचिकित्सक जेँलेन हटन्‌लकर (1क्ाटाला पएटाग्लाटा) का अनुसारबालकले जति घेरै शाब्दहरू सुन्छ, त्यति नै चाँडो उसले सिक्छ । गाउँखाने कथाले बालबालिकालाई समस्या सुल्झाउने क्षमता, सोच्ने र कल्पनागर्ने शक्ति बढाउनुका साथै आनो तर्क राख्ने र अरूको तर्कको सम्मान गर्ने प्रवृत्तिको.विकास गराउँछ । यसबाट नबोल्ने वा कम बोल्ने बालबालिका पनि बोल्ने हुनमामदत पुग्दछ । त्यसैले गाउँखाने कथामा अभ्यस्त बालक दिमाग खेलाउन खप्पिस भईगणित र ज्यामितिका कठिन समस्या (१072 €) लाई पनि सजिलै हल गर्न समर्ध हुनपुग्छ भन्ने मनोवैज्ञानिकहरूको भनाइ रहेको छ । यसबाट बालशिक्षाको विकासमागाउँखाने कथाको भूमिकालाई बुझ्न सघाउ पुग्दछ । , । समाजको हरेक उमेरसमूहका व्यक्तिलाई मनोरञ्जन वा मनोविनौदआव्रश्यक छ । मनौविनोद सबैको शंचको बिषय पनि हो । मानिसको शारीरिक-मानसिक विकासमा मनोरञ्जनको विशेष भूमिका रहेको हुन्छ । त्यसमा .पनिविकासशील उमेर भएका बालब्रालिकाको सन्तुलित विकासमा मनोरञ्जनलेमहत्त्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्ने तथ्य शिक्षाविद्‌ तथा बालमनोवैज्ञानिकहरूले पुष्टिगरिसकेका छन्‌ । लोकसाहित्यका विभिन्न प्रयोजनमध्ये मनोरञ्जन पनि एक हो । को 0२27 डा“ कपित लामिछाने लोकसाहित्यका विध्याहरू लोककथा, लोकगीत, लौककविता, लोकनाटक आदिलेजस्तै गाउँखाने कथाले पनि बालबालिकालाई मनग्गे वुद्धिविनोद र मनोरञ्जनदिन्छ । लोकसमाजको बौद्धिक क्रियाकलापजन्य अभ्चिव्यक्तिको मुख्न्य माध्यमलोकसाहित्य हो । लौकसमाजका व्यक्तिहरू कहिले लोककथा हालेर, कहिले गीतर गाथा गाएर, कहिले कूरैपिच्छ्ै उखान प्रयोग गरेर मनोरञ्जन गर्छुन्‌ । अलिकतिफुर्सद भए तिनीहरू गाउँखाने कथा हालेर रमाउन चुक्दैनन्‌ । लोकसाहित्यलोकसमाजको त्यस्तो अभिव्यक्ति हो, जसमा लोकसमाजका इच्छाआकाङ्क्षा रपरिस्यितिहरू अभिव्यक्त भएका हुन्छन्‌ । त्यसैले लोकसाहित्यका माध्यमबाटलोकसंस्कृति तया लोकभावना बुझ्न सकिन्छ । नेपाली लोकजीवनमा गाउँखाने कथाको -विशिष्ट भूमिका छ । दिनभरकठोर श्रम गरी धकित भएर साँझमा घर फर्केका ग्रामीण नरनारीहरू अँगेनाकोडिलमा, मझेरी, पिँडी, आँगन, घनसार बा केही मान्छे वस्न सकिने ठाउँमाजम्मा भई गाउँखाने कथाको सम्पादन वा प्रयोग गर्ने गर्दछन्‌ । ख्यालख्यालमैगाउँखाने कथा सुरु हुन्छ । एउटाले समस्या राख्छ, अर्काले फुकाउँछ । सोफुकाउन नसके गाउँ दिन्छ अनि गाउँ खाए-पाएपछि समस्या राख्नेले नै गाँठोफुकाइदिन्छ । कहिले त यो अघोषित रूपमा प्रतिस्पर्धा नै हुन्छ- तैँले अड्काउनेकि मैले अड्काउने भनेर । “हात्ती छिन्यो, पुच्छर अढ्क्यो । के हो ?" भन्दैएउटाले प्रश्न राख्छ, अर्काले “लुगा सिएको” भनी जवाफ दिन्छ । जवाफदिन सके गाउँ दिन्छ र प्रश्न राख्नेले नै उत्तर बताइदिन्छ । नेपाली गाउँखानेकथाको सम्पादन-प्रक्रिया यही हौ । यसबाट मनोरञ्जन, समयकटनी र वौद्धिककसरत पनि हुन्छ । त्यसैले मनोरञ्जन र बुद्धिपरीक्षालाई गाउँखाने कथाकोउत्पत्तिका कारक तत्त्व तथा मुख्य प्रयोजन पनि मानिएको छ । आज सहरबजारमा मनोरञ्जन वा मनोविनौदका थुप्रै साधन उपलब्धछन्‌ । गाउँघरमा आज पनि मनोरञ्जनका साधन पुगेका छैनन्‌ । पहिलेकोकुरै के गर्नू ? त्यस्तो अवस्थामा लोकसाहित्य मनोरञ्जनको भरपर्दी र सुलभसाधनका रूपमा रहेको थियो । लोकसाहित्यको एउटा विधाका नाताले गाउँखानेकथाले पनि लोकमानसलाई मनग्गे मनोरञ्जन र बौद्धिक खुराक प्रदान गर्दैआएको छ । लोकसाहित्यका अन्य विधाका तुलनामा गाउँखाने कथामा बौद्धिककसरत बढी हुने हुँदा यसतर्फ लोकसमाजको बढी आकर्षण पाइन्छ । यसलेलोकजीवनलाई सरत्त बनाइआएको छ । गाउँखाने कथामा वाक्चातुर्य हुने रत्यकषैबाट मनोरञ्जन पनि हुने हुँदा गाउँखाने कवालाई भाषिक कला (४८11241 ७ रमाइसा गाउँखाने काका । शा) र भाषिक खेल (४९०४] 831772) पनि भन्ने गरिन्छ । मानिसहरू एकै ठाउँमा भेला भएपछि मनोरञ्जन र बौद्धिक क्रियाकलापकारूपमा क्रैकुरामा उत्तर आउने खालको समस्या राखिने र वातावरण कुतूहनपूर्णहुने अति थर्खेले आनो चुद्धिले भ्याएसम्म त्यसको उत्तर दिने झन्डै प्रश्न-उत्तरमूलक लोकसाहित्यको एउटा सशक्त विधा गाउँखाने कथा हो । बाहिरकाली कोइली, भित्र तामा चोइली । के हो ? (मसुरौ)/ नौतले घरको नभ्याल न ढोका । के हो ? ।बाँस)/ धार्नी न बिसौली, दुई हातले उचाली ।के हो ? (टोपी लगाएको)” वनतिर जाँदा घरतिर मुख, घरतिर जाँदा वनतिरमुख । के हो ? (वन्चरो/बन्दुक)/ यो मेरो टेक्ने, यो मेरो छेक्ने, परिआएकोबेलामा पुपुरो सेक्ने । क्रे हो ? (लौरो) आदि गाउँखाने कथाका केही उदाहरणहुन्‌ । गाउँ दिने र गाउँ खाने प्रचलन संस्कृत, हिन्दी, अवधी, भोजपुरी, अङ्ग्रेजीआदि भाषाका गाउँखाने कथा-प्रक्रियामा रहेको पाइन्न । यो नेपाली गाउँखानेकथाको वैशिष्ट्य हो । विभिन्न परिभाषाका सहयोगबाट नेपाली गाउँखानेकथाको परिभाषालाई एक पक्षले समस्या वा पश्न राख्ने र अर्को पक्षले त्यसकोउत्तर दिने वा उत्तर दिन नसके गाउँ दिने र्‌ प्रश्नकर्ताले नै नाउँमात्रको गाउँलिएर आफूले राखेको समस्या वा प्रश्नलाई फुकाउने लोकसाहित्यको मनौरञ्जकबौद्धिक कसरत हुने एउटा सशक्त र स्वतन्त्र विधा गाउँखाने कथा हो भनीपुनर्निर्माण गर्न सकिन्छ । गाउँखाने कधा लोकताहित्यको एक मनोरज्जनपूर्णबौद्धिक कसरतको सशक्त र स्वतन्त्र विधा हो । गाउँखाने कथा अन्य विधाभन्दायसको बौडिकता, प्रश्नात्मकता, खिरिलोपना आदिले गर्दा फरक देखिएको छ । सबै गाउँखाने कथा एकै खाले छैनन्‌, एकै ढङ्गले प्रस्तुत पनि हुँदैनन्‌ ।मुख्यतया गाउँखाने कथा प्रश्न वा प्रश्नमूलक हुन्छन्‌ । प्रश्नले समस्या खडागर्छ । प्रश्न समाधान गर्न श्रोता (दोस्रो पक्ष)ले गम्भीर भएर सोच्छ- अनुमानलगाउँछ- मथिङ्गगल खियाउँछ र उत्तर बताउँछ । मिल्यो भने स्याबासी पाउँछर मिलेन भने उसले प्रश्न सोध्ने वा पहिलो पक्षलाई गाउँ दिनुपर्ने हुन्छ । गाउँपाए वा खाएपछि पहिलो पक्षले त्यसको उत्तर बा अर्थ बताइदिन्छ । गाउँखानेकथाको प्रस्तुतिको मूल ढाँचा वा स्वरूप यस्तो भए तापनि यसैभित्र पनि अनेकजौली वा तरिका छन्‌ । केही नमुना-नमुना -१ पहिलो पन्न - तँ भन्दा नछोडने म भन्दा छोड्ने के हो?दास्रो पक्ष - ओठ। पा “ हा कपिल लामिछाने लमुला -२पहिलो पक्ष - एकै र मुढी जिरीको साग तेल घिउले झान नधरतीमुनि सुनको फाली त्यो क्या हो जान न!दास्रो पक्ष - एकै र मुठी जिरीको साग तेल घिउलै 'फान नधरतीमुनि सुनको फाली हलेदो जान न!पहिलो पक्ष - एकै र मुठी जिरीको साग तेल घिउले झान नपूर्वकी रानी पश्चिम जाने कै होला जान न !दोप्रो पक्ष - रमाइलो गर्ने कुसले बाजा ताल दिने ढोलकीपूर्वकी रानी पश्चिम जानै घामजून होला कि!नमुना -३पहिलो पक्ष - हिँड्दैछ मद्याङ्ग्रा पार्दैछअत्ती न. पत्ती नजान्ने कत्ति म्या हौ? ।यसको अर्थ केहो?।दास्रो पक्ष - बाखाले वडकौँल्याएको ।पहिलो पक्ष - स्याबास । तर दोसो पक्षले उत्तर दिन सन बा गलत उत्तर दियो भनेयसको प्रकिया यसरी लम्बिन्छ ।- पहिलो पक्ष - भन्न सकेनौ भने गाउँ देकङ । दोग्रो पक्ष - लन, फलानौ गाउँ लेक ! पहिलो पक्ष - त्यो गाउँको सेरोफेरो जम्मै मेरोत्यहाँका राम्रा-राम्रा घर जम्मै मेराबालीविरुवा, फलफूल सवै मेरानाच्ने, गाउने राम्रा कलाकार मेरादुधालु गाई-भैँती मेरावढालु भेडा, वाख्रा मेरा !त्यहाँका गाँडा-गर्चा सबै तेरालुरे, लाग्ने, रालै, सिँगान सबै तेराठिटा-धारा गाई-भैं्ी तेरादामरा-सेप्रा भडा, बाख्रा तेरामीठा-मीठा सवै मलाई रमाइला गाउँखाते कथा नाफा ५, तीता-तीता सबै तँलाईमैले जानै तैँले जानिनस्‌ । के होरदोस्रो पक्ष- कं हो?पाँहलो पक्ष- लौ पुन, सबैले सुनराम्ररी सुन, कान थापेर सुनयसको अर्थ हो- बाख्राले वड्कौँल्याएको !दोम्रो पक्ष - ए ! यति पनि बुस्न सकिएनछ, सजिलै त रहेछ नि!गाउँखाने कथा प्रस्तुतीकरणका यस्ता थुप्रै ढाँचा भए तापनि विस्तारका भयलेयहाँ त्यसतर्फ सङ्केतमात्र गरिएको छ । सबै ढाँचाको खोजी हुनु जरुरी पनि छ ।नेपाल गाउँ नै गाउँले भरिएको मुलुक हो । कामले लखतरान परेकाबेलामा साँझ-बिहान वा दिउँसै पनि फुर्सदको क्षणमा ग्रामीण समाजकावृद्धवृद्धाहरू, युवायुवतीहरू तथा बालबालिकाहरू समेत गाउँखाने कथाकामाध्यमबाट मनग्गै मनोरञ्जन लिने गर्दछन्‌ । गाईवस्तु, भेडाबाख्रा चराउन,घाँसदाउरा काट्न र मेलापात गएका बेलामा नेपाली वयस्क बालबालिकाहरूयस्ता गाउँखाने कथा भन्ने र मनोरञ्जन लिने काममा सरिक हुने गर्दछन्‌ ।शिक्षा र सभ्यताको विकासले गर्दा यस्तो प्रचलनमा कमी आएको भए पनि योपरम्परा अद्यापि कायमै छ । अर्कातिर यो परम्परा पिँढी, चरन र वनपाखाबाटस्कुलका कक्षा कोठा वा अध्ययन कक्षमा सर्ने क्रममा रहेको पाइन्छ । ठाउँबदलिने उपक्रममा छ, तर परम्परा लौप भइहाल्नै अवस्था भने छैन ।गाउँखाने कथा लौकजीवनका हरेक आयुवर्गका व्यक्तिहरूकै विषय हो ।त्यस्तै बालबालिकाको विषय पनि हो । खासगरी पाँचछ वर्ष र त्यसभन्दा माथिकाबालबालिकाहरू बौद्धिक क्रियाकलापमा संलग्न रहने हुँदा गाउँखाने कथा पनितिनले प्रयोग गर्दछन्‌ । शैशव अवस्थाका बालबालिकाहरू भने गाउँखाने कथाउपयोग गर्न सक्दैनन्‌ । जब बालबालिकाहरू पाँचछ वर्षतिर पुग्छन्‌ अनि" सानोसानो रुख चढ्नाको दुख, के हो ?, चार चुच्चे मुख बुच्चे, पानी खान्छे,घाममा सुत्छे, के हो ?, चिचीमाथिको पापा, के हो ? जस्ता गाउँखानै कथाभन्न थाल्छन्‌ । तिनीहरू यस्ता गाउँखाने कथा आफू अरूबाट सोधिँदा सोचेरउत्तर दिने प्रयास गर्न थाल्छन्‌ भने आफूले जानेपछि फेरि अरूलाई आफैँ पनिसोध्न थाल्छन्‌ । यसबाट तिनमा बौद्धिक कसरत हुन्छ, सोच्ने-बुझ्नै र तर्क गर्ने,अनुमान गर्ने शक्तिसामर्ध्य बढ्छ । तिनीहरू हाँस्छन्‌-रमाउँछन्‌ । वालशिक्षा रबालविकासका दृष्टिले यो कम महत्त्वको विषय होइन । १६ पाए डा. कपिल लामिछाने गाउँखाने कथाको प्रयोग पिँढी, चरन र वनपाखाबाट क्रमश: स्कुलतिरिसर्वै गएकाले नयाँनयाँ गाउँखाने कथा देखापर्दै आएका पनि छन्‌ । समाजनिरक्षर अए पनि अवौद्धिक थिएन भने साक्षर-शिक्षित हुँदा झन्‌ अबौद्धिक रहनेप्रश्नै उठ्दैन । अबका शिक्षित बालबालिका यसमा स्वयम्‌ सक्रिय रहनेछन्‌ ।नेपालका स्कुले पाठयक्रम र पाठ्यपुस्तकमा गाउँखाने कथालाई खासै स्थानदिएको पाइँदैन । बालशिक्षा र बालविनोदका लागि गाउँखाने कथा नै पर्याप्तछन्‌ भन्ने होइन, तापनि गाउँखाने कथा पति बालविनोद र बालशिक्षाको सहायकहुनसक्ने हुँदा यसलाई यधोचित मात्रामा पाठ्यक्रम र पाद््यपुस्तकमा समावेशगरिनु भने आवश्यक देखिन्छ । अतः स्कुलका पाठ्यक्रम, पाठ्यपुस्तकहरूनिर्माण गर्दा गाउँछाने कथाले तिनमा स्थान पाउनुपर्छ र कोठाभित्रै वसेरपनि बैद्धिक खेलका रूपमा वा बौद्धिक कसरतका रूपमा यसलाई उपयोगमाल्याएर बालबालिकाको मानसको विकासमा थप सघाउ पुन्याउनु सामयिकदेखिन्छ । गाउँखाने कथामा अभ्यस्त बालक दिमाग खेलाउन खप्पिस भईगणित र 'ज्यामितिका कठिन समस्यालाई पनि सजितै हल गर्न समर्थ हुने हुँदाबालशिक्षाको विकासमा गाउँखाने कथालाई समावेश गर्नु उपयुक्त देखिन्छ । प्रस्तुत सङ्कलन पन्ध्र वर्षसम्मका बालबालिकालाई ध्यानमा राखेरगरिएक्रो हो । त्यसैले यसबाट बालबालिका त विशेष लाभान्वित हुने नै छन्‌ ।यसका साथै किशोर-किशोरी, वयस्क तथा वृद्वृद्धाहरूले पनि यसबाट ययोचितलाभ लिन सबनेछन्‌ । यहाँ भरिसक्के लोकसमाजमा भिजेका गाउँखानै कथालाई लिइएको छ ।साथै, ठूलो जनसमुदाय अन सहरतिर आकर्षित भइसकेको अवस्थामा सहरमाबसेर नयाँ वस्तु र प्रविधिसम्बन्धी गाउँखाने कथाको सिर्जना गर्दै, प्रयौग-प्रचलनमाल्याउँदै गरेको हुँदा यहाँ त्यस्ता गाउँखाने कवालाई पनि स्थान दिइएको छ्‌ ।यसबाट गाउँ-सहर सबै क्षेत्र लाभान्वित हुने विश्वास लिएको छु । गाउँखाने क्या लोकसमुदायका सम्पदा हुन्‌ । गाउँखाने कथामा हामीसबैको अधिकार छ । गाउँखाने कथा सबैका सामु पुन्याउनु हामी सबैकोकर्तव्य हो भने सबैले पाउनु हामी सबैको अधिकार पनि हो ।. यतिखेर विवेकसिर्जनशील प्रकाशन आनो त्यस कर्तव्यलाई पूरा गर्न कस्सिएको छ । मेरो यसप्रयासलाई साथ दिई बालबालिकाको हित र लोकसाहित्यको संरक्षण-तम्बर्द्धनकालागि काँध थापेकोमा विवेक सिर्जनशील प्रकाशन घन्यवादको हकदार रहेकोछ । म सो प्रकाशनलाई धन्यवाद दिन चाहन्छु । रमाइला गाउँखाने कथा णाााएएआए77) ”) रमाडलागाउँखाने कशा ० अँजुलीभरि सुनका मुन्द्रा। के हो? न्दुनो «५ अँधेरी रानीवन, गाई हरायो खौज्न जाम्‌ । के - जुम्रा हेरेको० अँध्यारामा बस्ने झत्री बढी, विहानै उठेर लुटुपुटु गर्छँ। के हो? - पोतेको “पोतो० अँध्यारी ओड्वारमा सेता जन्ती । के हौ? न दाँत-. अँध्यारो कुनामा काली बढी। कं हो? हाँडी० अँध्यारो घरमा दहीका छिटा। कं हो? - चाँदीका सिक्का« अँध्यारोमा देखिन्छ, उज्यालोमा छैन,० जति कोतित्त गरै पनि टिप्न सकिँदैन । कै हो? - तारा० अँध्यारोमा वस्ने झुत्री बुढी, बिहान सबेरै उडेर लुटुपुटु गर्छै। कै हो? न पौतो० अँध्यारोमा हराउँछु, उज्यालोमा आउंछु,० जना जान्छन्‌ मेरा उनी, उततैतिर घाउँछु। के हो: - छायाँ५ अकासिँदा जहाँतहाँ, पा्तलिँदा कहाँकहाँ ? के हो? - चराचरुङ्गी«० अक्षर छ, किताव होइन; गोलो छ, इनार होइन; संसार डुल्छ, खुट्टा छैन। केहो? - पैसा० अमर छन्‌, पुस्तक होइन; लेख्छ, क्लम होइन;० टुकटुक घडी होइन । के हो? - टाइपराइटर2 अखैटै पखेटै गहभरि आँस, भित्र नसा वाहिर मासु । के हो? - आँप० अगाडिको काट्दा खाने चिज हुन्छ, त्रीचको काटदा सुन्ने अझा वन्छ। केहो? " कानुन५ अगाडि शड्ख, पछाडि पड्ख। कै हो? - कुकुर५ आगाडि साइन, पुठामा लाइट । केहो? - जञनक्रिरी«० अर्गाडि हिँड्छ, पछाडि वाटो युन्छ। के द्वोः - लुगा सिएको५ अगाडि हिँड्दा, पछाडि वाटो वन्दो। केहो? "सियो र घागो रमाइला गाउँखते कधा पाए अगाडि "ऐनाछि - डुङ्गा अगैनौ, चली कनै हवोट्रत अगूल्टो ल्याई ओएन्छा, सफासुग्घर अनुहारमा खरानीले पोत्छन्‌ । के हो? न्एस्ट्रे आलो चुलीको एउटा पाखामा एक चुँगा फूले। - नाकको फूली अग्लो डाँडामा दुईबटा सुरुङ । के हो? न नाक अग्लो देखिन्छ, धरहरा होइन; निहरिन्छ वेहली होइन । के हो? - बाँतत आलो पहरामा एउटा खुड्किलो । के नाइटोअग्लो पहरामा गुराँस फुलेको। के हो: नटीकाआग्लो पहरामा चहै-चहै गर्ने। के हो? - लिगलिगैआलो भीरमा भैडा थुप्रिएका । के हो? - अक्षताको टीकाअग्लो रूखमा एउटा खोचे पान। केहो? - डाडुअग्लो शखमा एउटै पात। के हो? - पनिउँअघिअघि महादेव, पछिपछि जन्ती । के हो? - मौरी केरा पसाएकोअघिअघि रतुबा पछिपछि कलुवा । के हो? - डढेलो अघिअघि शड्ख बज्छ, पछिपछि ध्वजा हल्लन्छ । के हो ?- कुकुर भुकेकोअधिपछि अगाउने, चाडबाडमा भोकाउने । कं हो? - मदुस'ब्ाकसअघिपछि आँको आँ, खाने बेला मुख च्याप्प । के हो? - नङ्ककट/चिम्टाअघिपछि खाने चाडबाडमा भोकै । के हो? - बोक्चोअघिपछि गुटमुटिएर वस्ने, पाहुनापाल्ला आए उत्तानो परेर सुत्ने। के हो? -गुन्दीअघिपछि जुँगो दाइ मुख खुम्च्याई बस्छ, जुँगा उसको तान्यो भने मुख वाई हाँस्छु। के हो? - मैलीअघिपछि चिल्लो, चाडबाडमा फुग्रो। कै हो? -ढिकीअघिपछि पेटभरि खान्छ, चाडवाडमा भोकै पर्छ। के हो? - बोक्योअघिपछि लम्पसार, काम सकिना माथ नुहाउनको हतार । के हो? - भाँडाकुँडा माझेकोअघि बढ्दै छ, पोको छाड्दै छ। के हो? ञ्फर्सीअगाडि दिँड्छ, पछाडि चाटो थन्छ। के हो? - लुगा सिएकोअग्ला पहरामा बह्दै चहै गर्छ। केहो? - ल्गिलिगै अघि चसे कँही न कही, पाँछ बसे जेको त्यही। के हो? -शन्प पा आप डा काँपल लामिछान ० अघि म हरियो थिएँ, पछि भएँ राती, कुत बैरीका फेला परेँ कागजस्ती काली। के हो? ज्चुक. अघि हिँड्दा, पछि बीउ छर्दो। कै हो? - बाखाले वड्कौँल्याएको० अघिल्लो एक अक्षरले ल अब जार, पछल्ला दुई अक्षरले खाने कुरा खाङ, पूरै अक्षर मिले प्रख्यात देशको नाउँ। के हो? “जापान० अङ्ककटवबङ्ककट दस बाहाँ, आँखा तेरा टुलुटुलु, मुख तेरो काहाँ: के हो? - गँगटो० अचम्मकी चरी आगोमा परी, पुच्छरले पानी खाँदै ऐय्याएय्या गरी । -बत्ती र तेल० अजङ्ग बाबु जङ्ग छोरो, कालो नाति सेतो पनाति। के हो? - कटुस० अडकाम पड्काम तेरा बाबुको टुप्पी चड्काम। के हो? ० जँगा ० अड्धका “मसिना, जवाफ नजाने निकाल्तै पसिना,घोल्लिई सही उत्तर देङ, खस्लान्‌ कि असिना । के हो ? - गाउँखाने कथा. अड्किने ताउलीको खडकिनै आत, खारखुर पारी एकै गास। के हो? - औखरन अत्ती न पत्ती पिँधमा बत्ती। के हा? न जूनकिरी० अनगन्ती खम्बामाथि घुमाउने छत,एक जनामात्र वस्ने के हो त्यसको जात? ज्मुढा० अनिकालमा सुत्छस्‌, सहकालमा ककल्ड्याइ। के हो? न्ढिकी» अन्जन न मन्जन चाकमा चन्दन । कै हो? - कसौँडीमा खरानी लगाएको५ अन्न खान्छु सानी किरी, स्यालबाट फुत्त छिरी। के हो? - घुन० अपट्ठी छोरीको फटफटी कान, छोरीले खाई कैयौं मुरी धान। के हो?ज्ढिकी० अरूका मुख्खाँ दाँत, मेरा पेटाँ दाँत। के हो? - गँगटौ /दारिम५ अरू वेला देखिने, सूर्य आए नदेखिने । कं हो? ज्तारा५ अरुले छुनासाथ लजाउने,सिङ्गो साज सिदध्याउने । के हो? - लज्जावती झार५ अल्ले देख्ने घामले नदेछ्ने । कै हा? - अँध्यारो« अरघाँतोले पाउना, फक्राई-फकाई ल्याउना, काचीकोची ख्वाउना,भाँडामा मुताउना, घुचेटेर पाउना । के हो? - उखु पेलैकौरमाइला गाउँखाने कषा ााााााााआ% . अर्जुनको टुप्पोमा आगो लाग्यौ, किदी चौरमा पानीमा पस्यो,रेसुङ्गामा निस्केर मानिसका मुखभित्र पस्यो। के हो? - तमाखु स्गणकरअलङ्ककी गती पहरगा सल्छे, तुर्जेलाई देख्दा लुपुक्क लुक्छै। के हो? " शीतअसिनी-खसिनी सिन्कामाधि वसी नि। के हो? - शीतअस्थिपञ्जर शरीर छ, बुई चढी हिँड्छ। कै हा? -डोकोअहिले कालो भए पनि पहिले थिएँ रातो,खुन आयो भने कोही उडाददिन्येँ सातो। के हो? - अँगारअहिलै फुल्न, अर्को साल फल्ने। के हो? "कटुसअहिल्यै छ, अहिल्यै छैन। के हो? - जुनकिरी [] १६ पा" डा. कपिल हामिछाने ो) आँखा काटे मर्ने, घिच्रो काटे सर्ने। के हो? ज्ड्खुआँखा छ, देख्न सक्दैन; खुट्टा छन्‌, हिँड्न सक्दैन। केहो? -चस्माआँखा छ, देख्दैन; कान छ, सुन्दैन; मान्छै हो, बोल्दैन। के हो? - सालिक / तस्बिरआँखा छैन, भुइँतिर हेर्छ कान निमोद्यो, बान्ता गर्छ। के हो?- घाराआँखाजस्तो छ, आँखा होइन, पड्खा जस्तो छ, पड्खा होइन । कै हो। - मुजुरको प्वाँखआँखा झिमिम्क झिम्क्यायो कि पेटभित्रै, निम्त्यायो । के हो? - क्यामराआँखा हुने एकातिरमात्र हिँड्छ, आँखा नहुने दुवैतिर हिँडछ। कै हो? -सर्पर आँधोआँखा हुने तिखै उड्दै अघि बढ्छ,टाउको हुने तिखे खेतमै अद्दकेर बस्छ। कै हो? - तियौ र पिनआँखा हुने तिखे उन्दै अघि बढ्छ, टाउको हुने तिखे पहिलो खेपमै अद्द किएर बस्छ। के हौ? - सियो र पिनआँखीसयाल भनौँ ख्याल होइन, जीउभरि प्वाल । कै हो? - हतासोआँखो छ, माखो रमाउँछ, न हेर्छ न देख्छ। कै हो? - खटिरो आँखा छैन भुइँतिर हेर्छु, कान निमोठ्यो बान्ता गर्छैँ। के हो? - धाराआँ त आँ, चारै बाँ, आँखा टुलुटुलु मुन्टो त काँ। कै हो? - गँगटौआँसुल पाँसुला रातभरि टासँला, झिसमिसैमै फुत्त निस्की आफ्नै ठाउँमा बसुँला। के हो? - आग्लौआइँकुटी-बाइँकुटी कुटीकाइँ, आंखा त ट्वालद्वाल मुन्टै नाइँ। कै हो? न गँगटोआई गुजी पाई गुजी, पानी देखी डराई गुजी। के हो? "जुत्ताआई बूढी मच्चिदै, राई बूढी थचिँचदै । कै हो: न पिङआउँछ, जान्छ; देखिँदैन, त्यो चिता बाँचिदैन। कै हो? - हावा रमाइला गाउँखाते काय 190 आउँछ, जान्छ; पर्खदैन, कहिले पनि फक्दैन, कततैसँग थर्कदैन। के हो? - काल/समय आउँछ, बेखित्छ, चिचप्पाचर पायो, सन्चा हुन्छ; बिलाउँछ। कै हो?- लुतौ र कनाइ आउँदै आउँदैन, आएपछि जाँदै जान्त। के हो? -गाँडआउने-जानेलाई खान दिएस्‌, आफूलाई चाइने लुगा लिएस्‌ । के हो? - ऐसेलु आउने थाहा पनि दिन्न, आयो भने नलिई पनि जान्न । कै हो? - काल आङ नानी मैरो पुठो खाक। के हो? ० पिर्काआएको थाहा पाए गयो भन्छन्‌, निस्केको देखे पसायो भन्छन्‌ । केहो? - भुइँचालो र केरा आएको चाल थाहा पाए गयो भन्छन्‌ । केहो? - भुइँचालो आएन भने आउँछ, आयो भने आउँदैन।'के हो? - खोला बढेको आकार भने बडेमानको हात्तीभन्दा ठूलो,भित्र जाने सारै सानो एउटै मात्र दुलो। के हो? न्घर आकाशका तारा धर्तीमा आए, घर्तीमा आउँदा मौरी रमाए। के हो?- तोरीआकाशकी रानी पातालमा खसी, सूर्यलाई देख्ता थुपुम्क वसी। के हो? नशीतआकाशको आगो पातालको पानी, हातले समाई मुखले तानी। के हो?- तमाखु खाएकोआकाशको फल पातालमा झन्यौ, भर्नेवित्तिकै विलाई मन्यो। के हो?- असिनाआकाशको मैदान, रुखको बास,घर्तीको बिस्कुन चुच्चाको गास । के हो? ज्चराआकाशबाट आगो बर्सन्छु, पातालबाट पानी बसंन्छ,बीचमा मेघ जर्गन्छ। के हो? न हुककाआकाशमा आगो, पातालमा पानी,म्बाइँ खान जाँदा चिच्चाउने वानी । के हो? - तमाखु खाएको आकाशमा उङ्छ, चरा होइन; जनै लगाउँछ बाहुन होइन । के हो? - चङ्गाआकाशमा उड्छ, चरा होइन; बतासमा खेल्छ पानी पर्नु हुन्न । के हो?न्चङ्कगा (पन ाआाआााआाआाआ7112171 डा कपिल लामिछाने आकाशमा उड्छ ठूलो चरी, काखमा वसाई घुमाउँछ वरिपरि । के हो? - हवाइजहाजआकाशमा उड्ने-डुल्ने, बस्ने रुखमाथि,खान जाँदा धर्तीमा हुन्छन्‌ सँगीसाथी । के हो? ज्चराआकाशमा टाँगेको बाटुलो रोटी। के हो? - चन्द्रमाआकाशमा पानी, गर्भमा नानी। के हो? ज्र्क्तीआकाशमा हिँड्छ आकाशमै छ घर,बिहान हुन्छ एकातिर, साँझ अन्तै सर। के हो? “पूआगो न पानीको लल्लौरे रोटी। के हो? - मौरीको चाकोआगो न पानी, भुकभुके रोटी। के हो? - मौरीको चाकोआगौ न पानी रोटी पकाउने नानी। के हो? -मौरीआगो न गागो घुवाँमात्रै आयो। केहो? -कृहिरौआगोमा उभिएर तीन भाइ निहरेका, घाँटीमा एउटै सिक्री सिउरेका ।केहो? - ओदानआगोत्तागी कँही छैन धुवाँको मुस्लो। के हो? न कृहिरोआङ्कुडे-बाङ्ककृडे टाङ्कुडे टाइँ, आँखा त टुलटुल मुन्टो त नाइँ। केहो? - गँगटो आङ्कडे-बाङ्कुडे बोकेको, छाता ओडी उभिएको । के हो? - मेवा, मेवाको बोटआजभन्दा भोलि लामो जलिभन्दा पर्सि, नकाटेमा केटाकेटी डराउँछन्‌ तर्सी। के हो? - दारीआज मैले अचम्म देखेँ लामालामा पात,काटीकुटी कुद्दका खाएँ के हो त्यसको जात ? न उखुआज मैले अचम्म देखेँ लामालामा पात,पकाएको पोली खाने के हा त्यसको जात? - तमाखुआटी न पाटी तीन सय साठी। के हो? - तारा/किताबआधा पसे दुख्छ, सबै पसे दुस्दैन। के हो? - चुरा लगाएकोआन्द्रामुँडी प्यास्स भयो, टुप्पी समाई तान । के हो? - जालआपा कुचो पाप कुचौ पैला कुचो झ्याङ्-ड्याङ । के हो? नजुकाआफूचाहिँ कालो छ, रातो पानी खान्छ। के हो? जुम्राआफू चाहिँ सेता छ, काली कोट लाउँछ, रातो पानी खान्छ। के हो?- खुकुरी रमाइला गाउँखाने कधा 777”, आफू छ उत्रो, कराउंछ कत्रो। के हो? - - शङ्ख आफू छ कागत, ठूलो छ तागत। केहो? न नौटआफ छ काली वाम भने रति। केहो? 0 0011आफू छ डल्ली, बीचमा छ दुलो, दुलोमा सुई लगाउँदा खुरुक्क खुल्यो ।केहो? - ताला र चाब्रीआफू छ मुढो, डाँको छठूलो। के हो? कै बन्दुकआफू जतातिर गयो उतैतिर जाने। के हो? - छायाँआफू जहाँ गयो, त्यहीँ जान्छ। के हो? - छायाँआफू पनि माले, छायाँ पनि मालै। के हो? नडोकोआफू भने कोदाको गेडाजत्रो, यल्लाई पाए पनि खान्छ, उल्लाई पाए पनि खान्छ। के हो? - खपियाँआफू भने याङ्ने, घोडा चढी मार्ने। कै हो?) . - घुम/स्पाखुआफू भने माग्ने, सुनको टोपी लाउने। केहो? : - ऐसेलु“आफू भने सेतो छ, कालो कोट लाउँछ, रातो पानी खान्छ। केहो? " "खुकुरी आफू राजा खान्छ खाजा, झिक्छ सोला, छर्छ पीठो । के हो ?- आगोआफूले मात्र देख्न सकिने एउटा यस्तो कुरा, खास अकैँ हुन्छ, हुन्न कहिल्यै पूरा के हो? "सपनाआफैँ बच्चा जन्माउँछ, आफैँ खान्छ। के हो? - सर्प/सर्पोंआफैँले वनाउनी, आफैँ पस्त-बस्त नपउनी । के हो? -- ज्यामी र घरआफ्ना दुवै लुला हातले आफ्नै गालाँ ठोक्छ। के हो? - डमरुआफ्नो घरमा भात पकाई अरूको घरमा तिहुन चखाई।. के हो? -आग्लोआमा आज मरी, छोरी भोलि जन्मी। कै हो? - घर छाएकोआमाका पेटमा नानी, नानीका पेटमा पाती । के हा?- कुखुरा र अन्डाआमाको पेटमा छोरी चलिरहन्छे। के हो? - ताला र साँचो आमाको कलेजो-मुदु, छोरी झिम्छे सुदुसुदु । के हो? - भात पस्केकोआमा कुप्री-झुप्री, छोरी भर्खरकी सुन्दरी । कै हो? - गुलाबको फूलआमा कोप्ची “बोक्सी, छौरी सुकुमारी। के हो? - गुलाबको फूलआमाको नि मामा, मामाको नि मामा, मेरो नि माम्ा। के हो?- चन्द्रमाआमाको पेटमा : नानी, नानीको पेटमा पानी। के हा? न्रक्सीआमा खोला पारि जानु भा'छ, कं आए आउनु हुन्न, र 7 डा. काँपत लामिछाने क नआए आउनुहुन्छ। के हो? - बाढी र मान्छैआमा गइन्‌ चारा खौज्न, वाउ गए मेला,चाउबिनाको छोरो जन्म्यो, आमा नभा'को बेला । के हौँ? - कुमालकोटीआमा गइन्‌ मेलापात, बाबु गए गाउँ,ढोकामा वसे लट्टे जोगी, आफू कता जाउँ। केहो? - ढोकामा ताला लगाएको आमा गर्भमा, हुँदा छोरो छाता ओढाउने । के हो? - कर्कलोआमा छोरीलाई जिउ ढोग गर्छिन्‌। केहो? - गाग्री र लोटाआमा जगटे, बाबु फगटे, छोरी मिठाइ-पापा । के हो? -कदुसआमा जगल्टे, छोरी पगल्टै, नाति मट्याङ्ग्रे । कै हा? - केराउ आमा जगल्टै, वाचु खपटे, छोराछोरी मिठी पापा । के हो? - नरिवल आमा जङ्गा, छोरी बिजुड्गा, नातिनी खुलखुले, पनातिनी पिठुङ्गे । के हो? - कटहरआमा जरै बाबु लहरे, छोरो फुलफुले, नाति दुलदुले । के हो? -फर्सीआमा फझिक्रिल्ली, छोरी कोरीबाटी। के हो? '- कुरिलोआमा फझुत्री, छोरी चुच्ची। के हो? - - चुच्चेकरेलोआमा झुन्डिई, छोरी हिँडी। के हा? - ताला र चाबीआमा झुप्री, छौरी कृपी, नातिनी सलसलाउँदी । के हो? - गहतआमा छाद्‌छे, छोरी खान्छे। कै हा? - पानी सारेकोआमाबाबु उठेका, छोराछोरी सुतेका । के हो? " लिस्नु, भन्याङआमाबाबु दुवैको साझा पटुकी । के हो? - आग्लौआमाबाबु दुवैको एउटै पदुकी । कं हो? - आग्लो “गजबारआमा, बाबु गर्भमा, म जन्मिसकँ। के हाँ? - केराआमा बोक्सी, दिदी रिढीनी, बहिनी मिठी। के हो? - कटुसआमाभन्दा छोरी अग्ली। के हो? - उर्गल र लसीआमाभन्दा छोरी कुइरी। कै हो? - चिचिन्डौआमाभन्दा छोरी कृप्री। के हो? -निउरोआमाभन्दा छोरी चर्की। के हो? - खुसाँनीआमाभन्दा छोरी जान्ने । कै हो? - खलको बच्चाआमाभन्दा छोरी बोक्सी । के हो? - खुसाँनीआमाभित्र वच्चा छ, वच्चाभित्र अन्डा छ। के हो? - कटहर रमाइला गाउँखने कधा-ााणण।।???ो?ो?ो? र री आमामाथि छोरी ढुनुमुतु घेल्ने। के हो? - मसला पिसैको आमामाथि छोरी नाच्छै। केहो? - सिलौटो र लोहोरो आमामाथि छोरी लखरलखर | के हो? न मसला चिसेको आमालाई झुन्ड्याएर छाडी, छौरी चाहिँ नाच्दै हिँडी। के हो?"ताला र चाबी आमा रुपैली, बाबु झुपाइलो, छोरी फुसी । के हो ? - तिउरीक्ो फूलआयो नाठो, छिरायो गाँठो, मलाई भइहाल्यो, क गइहाल्यो। के हो? - चुरा लाएकौआयो फुस्सै, गयो फुस्सै। के हो! - अपानवायु पादआयौ भन्छन्‌ देखिन्न, गयो भन्छन्‌ भेटिन्न । के हो? - भुइँचालोआयो लाउरे पैसा खसाल्यो, ख्त्रातखुत लुगा फुकाल्यो, ल्वाम्म पसाल्यो । केहो? - केरा खाएकोआरमादीको सेरोफेरो पहेँलपुरे धान, -चैतमास दुधे मकै के हौ चलन जान। के हो? - सिमलआरीभरि तितौरा एक ढिको नुन। के हो? - तारा र्‌ जूनआलु भन्छन्‌, खान हुन्न; केही होइन, फेरि पनि हेप्न हुन्न । के हो?न्खुन्ना[] रे 77 डा. कपित लामिछाने रमाइला गाउँखाने कथा आए (३) इउँ त इउँ, इउँ टिप्नेलाई सय रूपयाँ दिङँ। केहो? - छायाँ / चन्द्रमाडङ्गेबिङ्गै तीन सिड्दग। के हो? - त्रिशूलइनारको पानी भुलभुलती आउने । के हो? - आँसुझन्ची मिन्ची खुट्टाले पाती पिन्ची। कै हो? - घानकौ बोटइन्द्रिनी खोला छिन्द्रिनी पानी, बेताले बूढीको चौलाउने वानी। के हो? - पानीघट्टइलम खासै छैन केही, सधैँभरि घुम्छ,पानी पन्यो भने प्राणपखेर उड्छ। के हौ? ज्घडीडुलिमिली-इलिमिली सात रडको झिलीमिली । के हो? - इन्द्रैनीइल्सिङ मिल्सिङ, काली गाईका तीन सिङ । के हो? - ओदानइत्रिकै नानीको पित्रिके गाउँ, रक्त लिन नुवाकोट जाँ । के हो?न्जुम्रा [] रर ङ्के उँघो टिड्रिङ्ग, उँभो जिड्रिड्ग। के हो? " गहुँको बोट उँघोबाट हाँस आयो, एक पाँजो घाँस ल्यायो। के हो? न्म्‌लाउँघोमुन्टे धामी लुगलुगी कामी । के हो? - मदानीउँघो मुरली, उँभो जुरेली। के हो? "गहुँउँघो लौरी उँभो चौरी। केहो? -कर्कलोउँघो सुरुक्क, उँभी फुस्क्क। के हो? न कोदाको बोट, उँभौ थली उँधो नली, यौ कथा नजान्ने मेरो हली। कै हो? - कर्कलोउँभो मुजी, उँघो मुजी, माझौँ मुजी, क्या हो मुजी? म्या हो? - दूध दुहैको उइँठोपुइँढो चामलको गुइँछो म्वाइँ खान जाँदा चिच्चाई उद्यौ। के हो?। शङ्खउकालाँ तान्छ, औरालाँ घान्छ। कै हो? -लौरो उकालो लाग्छ खुट्टा छैन, पानी पाए भुतुक्कै हुन्छ। के हौ ?- डढेलोउज्याली चरी आगोमा जली, पुच्छरले पानी खाँदै झलमल्ल बली । के हो? -दुकी/ दियोउदुरी-बुदुरी कनिकाको पुदुरी। के हो? - खनिउँउदुरो न बुटुरो, कनिकाको कुदुरो। के हो? - खनिउँउठे पनि उठेकै, बसे पनि उठेकै। के हो? - सिङ, उम्मेदवारउठै सगरसम्म, बसै गाजधम्म । के हो? - कृहिरौउठ्नेवित्तिकै मुसाका दुलामा हात। के हो? - लुगा लगाएकोउडन्ती, बुड्न्ती, चुँडन्ती। के हो? - चरो, माछो र चङ्गाउडिरहन्छ, हिँडिरन्छ, हेदखिरि देखिँदैन, दौडे पनि भेटिँदैन। के हो? - हावा उड्छ उफ्रन्छ पर्दैन पेट्रोल हाल्न,दुई खुट्टा छन्‌ जान्दैन पाइला चाल्न । कै हो? - भँगेरारे राफ गा. कपिल लामिछाने उड्छ चरो होइन, जाँ मन लाग्यो, त्यहीँ बस्दैत। के हो? - हवाइजहाजउड्छ चरो होइन, पुच्छर छ जनावर होइन। केहो? न्चङ्गगाउड्छ भुवा होइन, बौल्छ चील होइन। के हो? - हेबाइजहाजउपत्यकामा लडाइँ पन्यौ वमगोली बसे,ताता गोली काखमा पर्दा केटाकेटी तसैँ। के होः? -.मकै भुटेकोउफ्रन्चरी, पुच्छर छैन थ्याच्चै परी । क्या हो? - भ्यागुतोउफी-उफी हिँड्छ बाँदर होइन, रगत चुस्छ जुका होइन,रगरग घुम्छ जुम्रा होइन। के हो? - उपिपाँउभिन्डे ठेकीमा लतलते दही। के हो? - सिँगानउभिन्छु म दुई खुट्टाले हिँडन चाहिँ हुन्न,कुटुकुटु खाने गर्छु निल्न चाहिँ हुन्न । कै हो? , -चुलेँसी उर्लुक्क चरी बुर्लुक्क, पुच्छर छैन ड्याच्चै। कै हो? -'ढिकी कुटेकोउल्टो पढ, सुल्टो पढ, अर्थ एकै हुन्छ, पकाइ खाँदा मीठो लाग्छ दाल त्यसको बन्छ। के हो? न्रहरउल्टोसुल्टो एकै हुन्छ पाँच अक्षरको नाम, चढ्दो बैँसको झल्को दिन्छ गर्दा अर्धज्ञान । कै हो? - नवजीवनउत्तको मासु खान नहुने फुख्रो कालो वाना, सबैभन्दा उही चनाखो एउटा आँखो काना। केहो? - कागउसले खाएकी खान नहुने, उसैले दिएको खान हुने मार्न पनि नहुने, धेरै थरी काम दिने। के हो? "गाईउसिन्दा पाक्दैन, पोल्दा डद्छ। के हो? - कपाल कमाथि क भई, दुप्पीमा समाई, मुखमा सुँघाई। के हो? - जाँतोक भए संसारै उज्यालो, क छैन दिउँसै अँध्यारो। कै हो? - सूर्यक भए रु हुन्थ्यो, क नभए क कहिले हुन्थ्यो ? के हो? - काँचुली छ| रमाइला गाउँखाने को रै 06 2) ए आन्द्रै ! थाप्लामा बस्‌, बनबुटो गरी भुइँमा बस्‌। केहो? -नाम्लोएउटा कागजको चरो, खोल्छ दराज गर्छु करो । के हौ? - किताबएउटा काठमा कैयौं प्वाल, त्यौ होइन आँखीस्ज्याल । के हो? - हतासो एउटा खम्बाले घर थेग्ने। के हो? - छाताएउटा खाई सभा बस्नु अर्को खाई बन पस्नू्‌। कै हो? - अदुवा र मूलाएउटा खाल्डोमा दुई लात। के हो? - सुस्वाल लगाएकोएउटा खुट्टा सयौँ हात, सयौँ हातमा हजारौँ पात। कै हो? -ख्खएउटा खैतमा कूलैकूलो । के हो? गुन्द्रीएउटा गजले दुईतिर वाजा बजाउने । के हो? - पुच्छरएउटा गुइँठेको माटोमुनि बास, कुटीपिसी मिसाएमा तरकारीमा खास । के हो? -लसुन एडटा गुरुका घेरै चेला, मुख बाउँछन्‌ खाने बेला। के हो?- धारो र घैँटा-गाग्रा एउटा गोरका बत्तीस जुरा। के हो? - करेलाएउटा गोरुका सोर सिङ। के हो? न चर्खाएङटा गोर चर्दा चौरभरि वाकेको। के हो? - लेखेकोएउटा घना जङ्गलमा टक्क रात्तो वत्ती वलेको। कै हा? - सिन्दुरएउटा घरका दुईवटा ढोका। केहो? ननाक एउटा घरको एडटा कोठा, त्यहाँ छैन एउटै ढोका । के हो? - मावलएउटा घरको एउटै कोठा, त्यहाँ छैन कुनै ढोका । के हौ? " मादलएउटा घरमा दुईवटा खोपा, त्यहाँबाट निक्लन्छन्‌ फोहोरका फोका। केहो? - सिँगानएउटा घेरमा सय कोठा। के हो? - बाँसएउटा घ्याम्पामा दुईरङ्गी जाँड । के हो? "अन्डाएउटा चउरमा एउटै रोटी। क्रे हो? "सूर्य न पाए डौ कमल लामिछाने एउटा चडरमा लौरो गाडेको । कै हो? न घरहराएउटा चराका पाँच रङ, मुखमा हाल्दा एउटै रङ। के हो? - पान खाएको एउटा चरीका तीनवटा पङ्ख । के हो? - बिजुली पड्खाएउटा चरीका दुईतिर पुच्छर । के हो? न्दुन्‌एउटा जनावरको चार थाम एक सिड। के हो? - गैँडाएउटा ख्यालखानमा चालीस चौर। के हो: - सलाई र काँटीएउटा ठुटोमा दुईबटा च्याउ, यो कथा नजाने मुप्ता पोली खाङ्। के हो? न कानएउटा डोलीमा सयबटी रानी। के हो? - सस्यूँका कोसाएउटा तन्न एउटा धन्न, कैले लौलौ कैँले हुन्न । कै हो? - तबलाएउटा थालमा तीन मान्छे नाचिरहन्छन्‌ । कै हो? - घडीएउटा थालमा दुईबटा अन्डा, एउटा तातो अर्को ठन्डा। के हो? - स्‌यं र चन्द्र एउटा थियो क्खुरो, हिँड्दा चाम्यो बिचरो, चक्कू लिई काटैँ टाउको अनि फेरि दगुस्यो। के हो? - पेन्सिल/ सिसाकलमएउटा थुम्कोमा दमाहा घोप्द्याएको । के हो? - टोपी लगाएकोएउटा दमाईले दुईतिर ढोल बज्राउँछ। के हो? "गाईएउटा दाम्लामा सयवटा बाच्छाबाच्छी बधिको । के हो? - खोलो र कुलोएउटा देश छ कतै तीनअक्षरी नाम, पहिलो अक्षर झिके हुन्छ खाने चिजको ताम । के हो? - जापानएउटा पोको फुट्ने चार धारा छुट्ने । के हौ? - कल्चौँडो र युनएउटा पोखरीमा चार भाइ हाम फाल्छन्‌ । के हो? - दूध दुहेको एउटा प्वालमा मासुको ढिस्को । के हो? जिब्रोएउटा फर्सीका सातवटा फुयालढोका । के हो? - टाउकोएउटा फर्सीका सातवटा प्वाल, पूरै लाग्दा नौबटा क्याल। के हो? - टाउको र शरीर एउटा बाकसमा धेरै टोपी, घरै टोपीका आफ्नै लौरी। के हो?- सलाईएडटा बढाका पन्धवटा छौरा, तीनवटा मात्र दौडिरहन्छन्‌। के हो? - घडीएउटा वृढाका सयौँ आँखा, देख्दाखेरि बिध्नै चनाखा । के हो? - डोकोएउटा बृढाको लामो पटुकी। के हा? - सियो र घागोएउटा भन्छ म लामो, अर्को भन्छु म लामो। के हो:- बाटो र खोलो स्माइता गाउँखाने कमा ता एउटा मान्छेको पेटमा नौवटा नानी। के हो? - बोडीको कोसोएउटा मान्छेलाई बत्तीस पुलिसले घेरैको। के हो? न्जिब्रोएउटा मुख दुईबटा पेट, तुर्क्याउँछ क, तँ तिर्खा मेट्‌। के हो? - चाटटकालल्‌एउटा मुठो खरले, घौले घर छाम्ला मयाँले। कँ हो? न्बत्तीएउटा रूखमा पाँचवोटा हाँगा ।. के हो? "हत्केला एउटा रुखमा बार हाँगा, बार हाँगाका दुई पात। के हो?- महिना, दिनरातएउटा सर्खमा बारवटा हाँगा, बारवटा हाँगामा सातवटा पात। केहो?- बर्ष, महिता र दिनएउटा रुखमा बार हाँगा, बार हाँगामा तीन सय पैसह्ी पात। के हो? - वर्ष, महिना र दिनएउटा रोटीमा चारवटा प्वाल1 के हो? टाँकएउटा लासका दुईतिर सिरानी । कै हो? - झोलुङ्यौ पुलएउटा लुलेका पाँचबटा मलामी । के हो? - सिँगानएउटाले जा भन्छ, अर्कोले आ भन्छ। के हो?- केरा र बाँसको पातएउटा साँढेको सबैतिर सिङ। के हो? ण करेलाएउटा हाँगामा तीनवटा पात, सधैँ हुन्छ, शिवजीका साथ। के हो? - त्रिशूल एउटा हाँसाका तीनबटा पात, धेरै जसो घुम्छ जोगीका साथ। के हो? - त्रिशूल एउटा हातले सगर छेकेको। के हो? - छाता एउटी आमा एकपल्ट ब्याउने, त्यसपछि उनले बाँच्नै नपाउने। के हो? - केराको बोट एउटी आमाका बत्तीस छोरा, आमालाई कुद्छन्‌ सधैँ मौरा। के हो? १ -निध्रौ र दाँत एडटी चरीको दुईतिर पुच्छर। के हो? न्दुनोएउटी नानी दुई घरको दीप, जता चाहियो त्यतै ठीक। के हो? - कागकौ आँखाएउटी बहिनीले सातवटा पछयौरा औढेकी । कै हो? - मकैको घोगाएउटी बूढीका जीउभरि सिन्का। के हो? -सल्लो शा ररििहिी डा. कपि सामिछाने ० एडटी बूढी कुम्लो भुइँमा छाडी रुख चढी। के हो ?- तरुल/ भ्याकुर० एउटी बूढी भुइँमा लडी, कुम्लो छाडेर रुखमा चढी। के हो? - सखरखन्ड/ सुठनी५ एउटै घैँटोमा दुई रङ्गको पानी। के हो? -अन्डा५ एउटै दाम्लामा धेरै खती वाँधेको । के हो? - फर्सी र तहरा ५ एउटै रूप आआफ्नै, काम, उही शरीरमा भिन्नाभिन्नै नाम। कै हो?-रौँ० एउटै लिग समातेर कुदूछन्‌ दुईवटा रेल, नपत्याए आफैँ कुदाएर हेर। के हो? - चेन/फस्नर० एउटै हातले दोहोरो मादल बजाउने । के हो? - पुच्छर० एक अँधेरी साथी मेरी, सधैँ पछयाउँछिन्‌ कत्ति नटेरी। के हो ?- छायाँ० एक कसौँडीमा दुई कुड्की भात। के हो? - कटुस० एक कोठामा चालीस चोर। के हो? - सलाईको डब्बा० “एक कोल बार पट्टी, हाँगा गन्दा तीन सय पैंसङ्ठी। के हो? - वर्ष दिन५ एक्खुष्टै दाइको जीउमा काँडैकाँडा। के हो? - ऐतेलुको बोट०. एक्खुट्टे गाई दैलोमा नअटाई । के हो? - छाता० एकखुट्टे धामी, भारी चोकी कुइँक्क । के हो? नडोको५ एक्खुट्टे धामी, लुगलुगी/ थरथर कामी । के हो? न्जुको१० एक्खुट्टे बोकाको तीन धार्नी बोसो। के हो? - काउली ० एकखुट्टे मान्छै वार धार्नी फलाम वोकेको । के हो? - केराको बौट० “एक गुरुका धेरै चेला, मुख ओबाउँछन्‌ पिउने बेला। के हो: " लौटा/ अम्खोरा० एक गेडा सुपारी, दुईजना बेपारी। के हो? - गोन्रेकीरा५: एक गौरु सय दाम्ला, यो कथा नजाने गाम्‌ खाम्ला । के हो ?- खनुरो० एक चिम्टीका दुईबटा रौँ। के हो? - सियो र घागो५ एक जना नाच्ने, पाँच जना हेर्ने, चार जना लुक्ने । के हो?- सुर्ती माडैको० एक जना मान्छेको जीउभरि प्वाल । के हो? न्डोको० एक ठाउँबाट खान्छ, सय ठाउँबाट फाल्छ। के हो? - जाँतो० एक डल्लो धन, पोली खाङँँ कि पकाई खाउँ? के हो - आलु/पिँडालु० एक डाँडामा खती काट्यो, सय डाँडामा रगत । के हो? - घाम लागेको० एक तलाउभित्र आई, देखेँ आफूले आफैँलाई । के हो? न ऐना रमाइला गाउँखाने कघा ना एक तले घरको करेसामा लिस्नु । के हो? - घट्टको इुँड एक दिन सबैले भोग्नै पर्ने, टादा नटर्नै, मार्दा नमर्नै। कै हो? - कालएक पाधी धानको लाख पाथी धान। के हो? - जन र ताराएक फेर आउँछ, मुखबाट ब्याउंछ। के हो? - केराको बोटएक बेत ब्याई, आमा मरी जाई। कै हो? - केराको बोटएक भाँडो अचार, सबैलाई विचार। के हो? न्मलएक भाइका चार खुट्टा। के हो? - खाटएक भाइका तीप्तवटा दाँत। के हो? - करौँतीएक भाइका दुईवटा मुन्द्रा। कै हो? - खड्कौँला वा कन्तीका कडाएक भाइका सय आँखा। के हो? न्डोकोएक भाइ घान हाल्ने, बत्तीस भाइ धान कुटने। कै हो? - जिब्रो र दाँतएक भाइ जान्छ, सय भाइ आउँछन्‌ । के हो? न्मकैँएक भाइ नाचेको, चार भाइ लुकेको, ' पाँच भाइले हेरेको। के हो?- सुर्ती माडेकोएक भाइ फुटे चार धारा छुटे। कै हो? - दुध दुहेकोएक भाइ लडे, सय भाइ बढे। के हो? न्मकैएक भाइले दुनियाँ उज्यालो पार्ने। के हो? न घामएक माना पिठामा तीन माना पानी, १दिनेलाई भन्दा खानेलाई हानि। के हो? जाँडएकमाने ताउलीमा दुई चोइली भात। के हो? - कटुसएक मान्छेका जीउभरि आँखा । के हो? -डौंकोएक मुठी खर, घुमाउने घर। केहो? - छाताएक मुढी छवालीले सवै घर छाएको। के हो? न्बत्तीएक मूलका दश धारा। केहो? - थुन र दूघ/द्धका सिर्काएक रूखका चार आँखा, बीस पात। क हो? - हातगोडाका औँलाएकसिङ्गे कलुवाका चारवटा थाम। के हो? न्जौँडाएकसिङो कलुवाका चारबटा थाम,अभर पर्दा हुन्छ कतात्तिर जाम्‌ । के हो? चौडाएकसिङ्गे गाई, जति खुवायो उति खाई। के हो: - जाँतोएकसिङ्गे गोरुको मुखमा कीलो। कं हो? - जाँताको मानीएकसिङ्गे गोरु सिङ समाए कराउँछ। के हो? - जाँतो गथ नाडा उगिल लामिछने एकासिङ्गै गोरु होक्काँ-होक्काँ ! के हो? - जाँतोएकातिर असिना, आर्कातिर हिउँ। कै हो? - कपास र भुवाएकातिर काटे ढुङ्ग्रो, अर्कातिर काटे पुङमाङ। कै हो? - बाँसएकादेशमहाँ अचम्म सुनियो नाङ्लाजव्रा पात,त्यही दिन सुत्ने, त्यही दिन उठ्ने, कै हो त्यसको जात? -सूर्यएकादेशमा काल्दाजै-काल्दाम्रै । के हो? - रूख काटेकोएकै छिनमा भाले एकै छिनमा पोषी, भाले र पोथीको एउटै कोठी ।के हो? - मादलएम्तै उठी जान खोज्दा आफू लड्ने डर,काखी च्यापी हिँडेदेखि पक्का हुने भर। के हो? - व्रैताखीए गाँडे । है भुन्टे, तँलाई खान्छ, मलाई लान्छ। के हो?नमूला र भिँडाए फुन्डे, के भनिस्‌ भकुन्डे म लहरामा, तँ झाङमा । केहो?- इस्कुस र फर्सीए पुड्कै उठु बेसी जाउँ, बेसीबाट तेरो मुन्टो निमेठेर ल्याकँ। के हा?- घौक्रो / थैलोक्‌ 'बी' होइन 'ती' अगाडि, राजा होइन रानी पछाडि । के हो?- सिरानी[! रमाइता गाउँखाने कारी त ओक्कल-दोक्कल भुँडी खोकल। के हो? - ठैकौ पखालैकोओखल भनौँ, ओखल होइन, मूल फुदछ, कुवा होइन । के हो?- आँखाओडारबाहिर हड्डीको ताँती, यौ कथा नजान्ने बिरालोको नाति। के हो?न दाँतओडारभरि सधैँ लिरीबिरी। के हो? ॥ - लिगलिगैऔड्डारमाथि डाँडो डाँडोमाथि टार,टारमाथि रानीवनमा हिँड्न थाल्यो जार। के हो? -जुम्रौओबाना लुगा फाल्नै, भिजेका लुगा लगाउने । के हो? -टाँगोओर्काई-फर्काई चन्दन लगाई, वटार-बुदुर मुखमा हाली चबाई। के हो?- फान खाएकोऔल्द्याङ पल्टयाङ खौस्याङ । के हो? - जुठौ लोटाएको औँठी लाउँछन्‌ औँठी होइन, बाहिर हुन्छ घरमा छैन। के हो:- कुशऔलको खेत, लेकको कुलो, पाँच जना बाउसे रोपाइँ गर्छन्‌ ठूलो । केहो? - कागज, मसी र पाँच औँलाले लेखेको [] कर पाए डा. कपिल लामिछाने 0) कथा न कृुथुङ्गगी कन्डापट्टि गाँड, पो कथा नजान्ने बोक्सीको राँड । केहो? - दैलाको गाँडकथा न कृथुङ्गी कन्डापष्टरि पिलो, पिलाभित्र फेरि बडेमानको दुलो ।के हो? ( - दैलाको गाँडकन्डापट्टि कालीनाग झुन्डिएको । के हो? - कपालको चुल्ठोकपडाको छाला, फलामको हाड, खुम्चँदा लढी, खुल्दा आड । के हो? - छाताकपाल काटी सुकाइन्छ, चुल्ठो पारी बाटिन्छ। केहो? - ब्राबियो कपालपुरमा ठूलौ चोर थियौ कानपुरमा पम्डियो,हस्तिनापुरीमा स्थान गरियो नङसारमा मारियो। के हो? - जप्रा मारेकोकपास, केराउ, गुराँस, काँक्रो, चारै जातको पौटै धाँको। कै हो? छ _ न सिमलको रूखकम्मरमा पटुका केस नानी, जन्मदा ठूली पछि सानी । के हो?- कूचौकराए निक्लन्छ, नकराए निक्लन्न। के हो? - स्यालको सिङकराएको सुनिन्छ देख्न सकिन्न, जतात्ततै पस्छ रोक्न सकिन्न, त्यो नभई फेरि बाँच्न सकिन्न। के हो? - नाडीको नसाकलिलोमा रमाई खान्थ्यो बूढो दाजु मलाई, अहिले भन्छ दाँत छैन, खान्छु सातु बनाई । के हो? न्मकैँकसैले चाल्ने, कसैले फाल्ने, कोही लुट्ने, कोही लुटिने। कै हो? - काँडाकसौँडी पाक्यो, भात पाकन/काँच्चै। कै हौ? - अम्बा/बैलौँतीकसौँडीमा भात पाक्छ, बिटमा दाल पाक्छ। कै हो? - खैत र आलीकहिले कानमा, कहिले गोजीमा । के हो? - मोबाइलकहिले लुकामारी खेल्छन्‌, कहिलै साथै देखिन्छन्‌, कहिले भने फयाप्पै छैकिन्छन्‌। के हो? -सूयं र चन्द्रकहिलै हुन्छ कालो, कहिले हुन्छ रातो, रातो हुँदा नखुनु है तैजाला नि सातो। कै हो? -आगौ रमाइला गाउंखने कषा ााएाआआएआआाआ7127 दरै काँचो छउन्जेल हरियो, पाकेपछि रातो, हौस गरी खानू है उडाउला ति सातो। कै हो? - खुर्सानी काँचो हुँदा तरकारी, पाकेपछि फल, जिउभारि कांडेकाँडा। के हो: - कटहर काँधमा छिराएर कम्मरतिर झार्नु, पहिलोपटक लगाउँदा कपाल जम्मै फाल्नु। कै हो? .. -जनै काँधमा भिरिन्छय खकन होइन॑, सरसामान वोकाइन्छ गधा होइन। के हो?- फौला काँसका वालमा हाँसका फुल। के हो? "चन्द्रमा कागज खाने यसको जात, काम गर्छ खटेर दिनरात । के हो? - पन्चिङ मेसिनकाखमा राखे कराउने भैंमा राखे, नकराउने । के हो ? - मादल बज्ञाएकोकाटीकुटी मान्छै, बौल्छ, हिँड्छ,काम गर्छ, तर मुटुसुटु केही छैन। कै हो? क - रोबर्टकाटीकुटी हलोजस्तो काखमा राख्यो, छोरोजस्तो । के हो? - मादलकाटेकुटे टुक्रा, लिएर दगुर, जाङ बारीमा, रोप माटामा। के हो? -उखुकाट्दा काटिने, पोल्दा पोलिने, पकाउँदा भने नपाक्ने। के हो? - रौँ/कपालकाठका ठिनामिना, फलामका सोर,अघि लागे रामलक्ष्मण पछि लागे चोर। के हो? - " जोतेकोकाठ कारी पिर्का ताछी, यो कथा नजाने बाजी लाग्छ तीन सय साठी ।के हो? - वैदको कितावकाठकी बाच्छी ढुङ्गाकी गाई, जति दुह्यो त्यति आई। के हो?- चन्दन घोटेको काठको कँची फलामको बिँड, त्यौ बिँड बोक्ने जना दुई तीन। के हो? ० तामदान र्‌ डोलेकाठको ठिनीमिनी काठकै सोइला,अघि लागे राम-लक्ष्मण पछि लागे पाइला । के हो? - गौठ जोतेकोकाठको ठुन्का, आँखीस्याल होइन, जीउभरि दुल्का । कै हो ?- हतातो काठको डुँड, फलामको क्र। के हो? -हलो र फालीकाठको पर्खाल सिसाको द्वार, नबोली हेर्छन्‌ लगातार । के द्वो? - तस्विरकाठको फड्के, चारजना अड्के। के हो? - चर्खे पिङ कारको बाच्छी ढुङ्गाकी गाई, दुहुन जाने धेरै आई। के हो? - चन्दन घोटेको शशी? ड. कपिल लामिछाने कार खाने पानी खाने, अन्नचाहिँ छुँदै नछुने। के हो) - - चनौटौकाठमाडौँमा आगो लाग्यो, तानसेनमा खल्ल-बल्ल, दमकडामा थिएँ म आएँ बल्ल-बल्ल। के हो? - तमाखु खाएकोकाठमाडौँमा काठको र पिठाको लडाइँ भौ रे, जाने भए जाक रे नत्र सितलपाडिन्छ रे। के हो?- ढिँडो ओडालेको छ, खान जार कान तान्दा मुख खोल्छ। के हो? -बैलीकान निमोठे ह्वालहवालती छादूने। के हो? -धाराकान निमोठ्दा बान्ता गर्छ। केहो? - कलघारा कानमा समाई नाकमा बस्छु, हेर्नु परै आँखै छोप्छु। के हो?- चस्माकान समाई माथि उठायौ चट्ट आगो लगायो, कान समाती नाकमा तल ल्यायो रातलाई दिन बनायो । के हो? - लाल्टिनकान्छी नानी सारै साती, दिनरात खट्नै उनको वानी । के हो?- कमिलाकाम एकै भए पनि अनेक धरी नाम, फोहोरको दुनियाँमा नाच्ने त्यसको काम। के हो? - साबुनक्वाम गर्दा टोपी झिक्छ, काम भ्याएपछि टोपी लाउँछ। के हो? - कलमकाम सक्किनासाथ नुहाउनैको हतार । के हो? - जुठा भाँडाकुँडा कामीको छोरा, बाहुनको नाति, बस्न गयौ दैलामाधि | के हो? - तालाकाला-काला पिर्कामाथि जन्ती बसेका, भोलिपल्ट हेर्दाखैरि उठी गएका । के हो? - ताराक्राला गेडा सेतो भुइँ, मुखले टिप्छ, हातले छर्छ। के हो ? - लेखेपढेकोकालीको पानी दैलातुङको खेत, पाँच भाइ बाउसे कोदाली एक। के हो? - लेखेकोकालीको पानी बेसीको खेत, पाँच भाइ बाउते कोदाली एक। के हो?- लेखेकोकालीको पानी माडीको खेत, पाँच जना बाउसे, कोदाली एक। के हो?- लैखेकोकाली गङ्गा गौरी घाट, बत्तीस हाँगा एउटै पात। केहो? -जित्रोकाली गाईको पेटभरि दूध। केहो: न मासकाली चरीको सेतो पुच्छर। के हो? - सियोधागो काली बूढी अँध्यारो कुनामा धुमधुम्ती बस्छ्ने। के हो? - हाँडी/खोत्या रमाइला गाउँखाने कमा ना रै काली बूढीका पेटमा तहरे वढाईँ। कै हो: हाँड्चीमा मकै भुटेको काली बूढीको भान्सा मीठो। के हो? न्ठैकीरदहीकाली बुढी चाउरी परी। के हो? - मरिचकालो बूढा पुलामा लुटुपुटु। कै क्लो। -" जदुाएको,काली वूढी ठाडठाडै मुत्छे। केहो? -कौल काली बूढी. वल्ला घर, पल्ला घर गर्छै। कै हो? - हाँडी/खोत्द्याकाली बोक्सीका पेटमा नाति, फुन्द्रुड-फुन्हुङ नाच्ने । के हो? ० हाँडीमा मकै भुटेकोकाली भए पनि राम्री छन्‌ आँखा तिनका जीउभरि छन्‌। के हो? - आँखीझ्याल काली माईको पेटमा सेतो किक्ने मेसो। के हो? - मही पारेकोकाली वनमा बस्ने, तारे भीरमा जने, हात्तीपुरमा भर्ने, नवलपुरमा मर्ने। के हो? ज्जुम्राकालो ओड्ारमा खुदो जमेको । के हो? - काम्नेगुजीकालो ओडारामा पाँच भाइ पस्नै। केहो? - खाएकोकालो औंडारमा रातो पुलित। के हो? न्जिब्रोकालो ओडारमा लहरै जन्ती। के हो? - कमिलाको ताँतीकालो ओड्धारमा सेता जन्ती। कं हो? - दाँतकाली कुकुर वनमा सुत्ने, हिर्काउँदाखेरि युक्दै उठ्ने । के हो? - बन्दुककालो खान्छु, सेतो हग्छ। केहो? - कोदो पिसेकोकालो खोलमा हुन्छु, रातो पानी छान्छु, निहुँ खोज्न आउनेलाई ठाडै जवाफ दिन्छु। केहो? -खुक्रीकालो चरो, सुकिलो पुच्छर । के हो? - सियो र धागो कालो छु कालै वनमा बस्छु, रातो पानी खान्छु। केहो? -जुम्राकालो ठुटामाथि सेतो चरा नाचिरहने । के हो? - टाउकोर छुरा काल्लो थालमा राता अछेता। कै हो? - रातीगेडीकालो पिउरी, सेतो घागो। के हो? न्युनरदूघ्कालो मुख छु, कुक्र होइनम दुई जिव्रा छन्‌, सर्प होइन; पाँचवटा पोइ छन्‌, द्रौपदी होइन । के हो? - कलमकालो मैदानमा सिपाही परेड खेल्छन्‌ । के हो? - मकैँ भुटेकोकालो मोसो दली वस्छे दुवै गाला भरि, ज्ञति पिट्यो उति वढी कराउँछे मोरी। के हो? - मादल शु नाडा. कपिल लामिछाने » कालो रहमा सेती बूढी हाम फाल्ने । के हो? - सेलरोटी पकाएको ० कालो राख्नी, सेतो झिक्नी। केहो? - कोदो पिसेको५ कालो सर्पले सेतो सर्प निलेको । के हो? - दाप र खुकुरी० कालो हाली सेतो झिक्ने, वरिपरी लागेको झुम्राले पुछने। के हो?- कोदो पिसेको«. कि मलाई तान, कि तिमीलाई बौक्छु, रिस उठ्यो भने लात्ताले ठोक्छु ।केहो? "घोडा८ किन्नेले राख्दैन, पाउनेले किन्दैन। कै हो? - उपहार२ किन्नेले राख्दैन, राख्नेले किन्दैन। कै हो? - उपहार» किन्नेले लाउन्न, लाउनेले देख्न पाउन्न । कै हो? - कात्रो« किन्नेले लाउँदैन, लाउनेले किन्दैन। के हो? - कात्रो». किलो भुइँमा डाब हातमा । के हो? - ऐसेलु « कुमाल गाउँमा आगो लाग्यो, माझी गाउँमा गुहार-गुहार । केहो?- तमाखु खाएको » कुच्चिएको कसौँडीको मीठो खानेकुरा । के हो? - ओखर२ कुनामा बस्छ, देशविदेश घुम्छ। के हो? - हुलाक टिकट« कुनै देशको नाम, जसलाई उल्टोबाट पढ्दा पकाउन आउँछ काम । केहो? " इराक/कराइ« कुवाका वरिपरि ठाडा किलाका बार । के हो? न परेला « कुवा, कुवामाथि डाँडो, डाँडामाथि चउर, चड्रमाथि जङ्गल, जङ्गगलमाथि लुकेको छ चोर । के हो?- मुख-नाक-निधार-कपाल-जुम्रा« कुब्रेर राजा मर्दा पाँचजना मलामी। केहो? - सिँगान« कृप्री गाईले चारै फाँट चर्छे। के हो? - हँसिया, आँसी- कुपी, झुत्री बूढी बिहानै उठी लुदुपुटु गर्छैँ। के हो? - दैलौ पोतेकोकेटाकेटीले खानी, बूढावूढीले फाल्वी, भरखरकाले गोजीमा राख्नी। के हो? - सिँगान ० कैँली गाई, अँगार खाई। के हो? - रिङाको गैडा

कैली गाईका पेटमा अँगारको डल्लो। के हो? - रिठ्ठाको रोडा

». कँली गाईका पेटभित्र कालो मट्याङ्ग्रो। के हो? - रिङ्ठाको गैडा . क्वोठाभरि कालाटाउके पुलिसको डफ्फा। के हो? - सलाई[] कला गाउँखाने कामा रै? (छ) खटखट खटपाउ, तीन मुख दस पाउ। के हो? - हलो जोतेकोखरबारीमा दाँदे लगाएको । कै हो? - कपाल कोरेकोखरानी घसेको, थपक्क बसैको । के हो: - चुलामा बसालेको कसौँडीखर वर, खर्रे पर, खर्रे हाल्यो चारो । के हो ?- घरेलु तानमा लुगा बुनेको खसी बसिरहने, दाम्लो चर्न जाने। के हो? - फर्सी र लहराखसी भित्र, दाम्लो बाहिर । के हो? - तर्ल/ भ्याकुरखस्रो छाला, मीठो बोसो, त्यहीभित्र रहेछन काठको ठोस्तो। कै हो? - तिँजुखस्रो छालाभित्र नरम गुदी, गुदीभित्र हाड। के हो? - लिचीखस्रो भ्यागुताको भुँडी नै मीठो। के हो? - कटहरखाँदा उठ्छ, भोकाउँदा तृत्ख। के हो? - कोलखाँदा मह, थुक्दा कपास, खाने रस, ओकल्ने कपास । के हो?- उखुखाँदा मुख सातो, नखाँदा झन्‌ मुख ठूलो। के हौ? ज्चिम्टाखाँदै छ, हग्दै छ। केहो? - जाँतो पिँधैको खाएस्‌पिएस्‌ तेरा घर, सुत्न आएस्‌ मेरा घर। के हौ? - आग्लो,गजबार्‌खाउँ-खाकँ रोटी खाइनसक्नु, दाङँ-दाङँ बहर दाइनसक्नु, टेकँ-टेकूँ लौरी टेकिनसक्नु । कै हो? - सूर्य, बाघ र सर्पखाजा खाँदाखाँदै भुँडी नै फुद्यो। के हो? - बैलुनखान जाँदा दुब्लो, खाएर आउँदा मोटो। कै हो) - पुरी पकाएकोखान त खाएँ, तर चाख्रेको छैन। कै हो? -- किरिया/कसमखान दिए नाइँ-नाइँ, थिचदिएँ मुसुक्क । के हो? - बिजुलीबत्ती खान नपाईँन्जैल भोक्रिई वस्ने, खाएपछि घुमीघुमी नाच्ने। के हो? - जिब्रोखान लाग्यो मीठी, दुवै हात जुट्रो। कै हो? - उततिनैको आलु / पिँडालु खानु त्त पिउनु मुन्टो जोतेको जोत्यै। के हो? -लूँडीखानु न पिउनु सधैँ हिँडिरहनु । के हो? - घडीको सुईखानु न पिउनु, पहरामात्र दिनु। के हो? - ताला /कुलुक कद ला 77 फ, कपित सामिछने खाने पनि नअघाउने, ख्वाउने पनि नअघाउने । कै हौँ? - जाँतोखाने वेलामा आई सानी, धालअगाडि भुन्टी नानी। के हो?- पानी खाने भाँडो खान्छ अन्त, पानी छुन्न। क हो? - जाँतोखान्छ घाँस, हग्छ घागो। के हो? - रेसमकीराखान्छ, था' पाउन्न। के हौ? - डाडुखान्छ मट्याङ्ग्रा छर्छ धुलो, घुम्दछ फनफन चक्का ठूलो । के. हो ?- घट्टखान्छ मुढो, बनाउँछ घुलो। के हो? -आगौखाम्‌-खाम्‌ भन्छन्‌, खान हुन्न । के हो? - खामखाली पोखरीमा फुत्तफुत्त उफ्रने। केहो? - मकै भुटेकोखिडिबिडी छ्याट्ट, पुच्छर समातेर स्याट्ट । के हो ? - तालाचाबी /कुलुकखिरिलो साँढेको जीउभरि सिडैसिङ । के हो? - तीतेकरेलाखिरिलो रुखमा एउटै पात। के हो? , " पनिउँखुट्टा छैन उकालो चढ्छ, पानी खाए खुत्रुवकै मर्छ। के हो? - डढेलोखुट्टा छैन हिँड्छ, पुच्छर छैन सिङ छ। केहो? - चिप्लेकीराखुट्टा छैन टाढा जान्छ, पण्डित होइन साक्षर छ, मुख ठैन कुरा गर्छ।केहो? - चिठीखुट्टा धेरै छन्‌ गन्त सकिँदैन, तर पनि पाइलो सार्न कहिल्यै होइन ।के हो? नरूखखुट्टा नभएकाले खुट्टा भएकालाई खायो, टाउको नभएकाले देख्यो। केहोर? - सर्प, भ्यागुतो र गँगटोखुट्टा नहुँदा भुइँमा हिँड्न पाएन, पखेटा नहुँदा आकाशमा उड्न पाएन ।कै हो? - माछो खुड्दामा लगाए मान-सम्मान, टाउकामा लगाए अपमान । के हौं ?- जुत्ताखुट्टामुनि रहेख काले दाइको वास, सँगै हिँड्छ बोल्दैन पर्छु मेरै छाप । केहो? - छायाँखुट्टी पसार, लह्ठी मसार, कालो हाल, सेतो झिक। के हो? - मात /कोदौ पिसैकोखुट्टी लुलो, फूल ठूलो, त्यसमै मन भूुल्यो। के हो? - काउलीखुट्टो छ तिघ्रो छैन, टाउको छ आँखा छैन। केहो? - च्याउखेतको चरो टवारट्वार गर्छु, पानी नपाए ठहरै पर्छ। के हो?- भ्यागुतोखोइ-खोइ बूढा ! म अघि जान्छु। कँ हो? - लौरो रमाइला गाउँखनै काला???” रु, खोक्रो पनि छैन, बोक्रो पनि छैन, मुखमा राखी टोक्दा सातुसातु वन्छ । के हो? - कसार्‌खोपाभरि राता कीरा। के हौ? - अगेताको आगोउायी, छोपीताप छोपी, घोपीमाय खेरी, खोपीमाथि ठँपी। कै हाँ? - बाँसको तामाखोपो, खोपोमाथि खोपो, खोपोमाथि खोपो। के हो? "बाँसबेलाको पुद्लारमा वीरे दाइ नाच्छ। के हो? - न्घिट्ट खोलाखाली पाखरे, भइँमा नझरे बावा ठाकुरे । के हो ? - सेल पकाएकोखोलाबाट ल्याउँदा फलाम, आगोमा हालेपछि तामा । के हो ?- गँगटो खोलामा वसेको पगरी कसेको। के हो? - निउरोखोलो तरेकी राती गाई, चुली पुगी भन्ज्पाङ आई। के हो?- पोते लगाएको[] ६ डा. कषित लामिछाने ८) गई-भई फुर्तिली, फर्किन नजान्ने । के हो? - पुतलीगएपछि नफर्कने। के हो? - बाण हानेकोगजमने हात्तीको पेटभरि किरा। कै हो? - घर र मान्छे गजुर छ, मन्दिर होइन; बार्दली छ, घर होइन। के हो? - धरहरागजुर छ, मन्दिर होइन; पखेटा छु, चरा होइन; करङ छ, मान्छै होइन; घुम्रिएको पुच्छर छ, कुक्र होइन। के हो? न छातागण्डकीको पानी माडीको खरत, पाँचजना बाउसे, कोदाली एक। के हो?- लेखेकोगणेशजीको पछाडि इनार। के हो? - पातसगधाको दाजु घोडाको भाइ, भारी बोक्न लाउँछन्‌ दाजुआाइ । के हो?- खच्चरगनगने वूढाको पिद्यँँभरि नसा। के हो? - दमाहागनगने बूढीको थाप्लामा आगौ“भुड्गो। कै हो? - हुक्का, “चिलिमगनगने बूढीको भान्सै मीठो। के हो? - मौरी र घारगनगते नानीको म्बाइँ खाने बानी,उज्यालो भएपछि पानीतिर जानी। कै हो? - लामछुट्टैगरिवलै फाल्ने, धनीले राख्ने । के हो: - सिँगानगरिबले सोरेर फ्याँक्छन्‌, धनीले खल्तीमा हाल्छन्‌ । के हो?- सिँगान पुछैकोगहतकोसै घौप्टी गाई, दिनभर चरीकन भोकै आई। के हो? - - आँसी : हँसियागहिरो तलाउमा चाँदीको बार । कै हो? - दाँतगहिरो पोखरीमा चाँदीको थाल। के हो? - चन्द्रमागहिरो पोखरीमा सुनका माछा। के हो? - तारा खाइता गाउँखाने काण्ड गाग्राको जस्तो तामाको मानु, कुकुरको जस्तो कान, भित्र हेर्दा ताँती-ताँती, यो कथा के हो जान? - दारिमजार) चाप) -यम्सछ) चक तिनी फव्रैको एउटी याँको। कै हौँ?- सिमल गीत गाउँदै रातभरि वात्र्छु, एक म्वाइँ खान पाए खुसीसँग बाँच्छ। के हो? छि - लामखुद्रैगुदुमुटु छैन मुटु। कै हो? न पटुकागुनिलो फल फल्ने रूखको कर्ल्याङकुर्लङ पात,न दुनु बन्ने, न टपरी बन्ने के हो त्यसको जात ? - अमलागुन्टै राजा पल्टे अरे मङ्गलेको झाइँझाइँ। कै हौ? - दिसामा झिँगा भन्केकोगुन्टै राजा लडेर मरे, मङ्गनेको रजाइँ । के हो? - दिसामा झिँगा भन्केकोखसी बसिरहने, दाम्लो चर्न जाने। के हो? "फर्सी र लहरागुन्द्रा-काम्ला लथालिङ्गै भुन्टी बज्यै भुइँमा। कै हो? न्फर्सीगुन्द्री काम्लो लदावदी, ज्वाइँनानी भुइँमा । के हो? “फर्सीगुराँस, कपास, मास, काँकरी, चारै जातको एउटै थाँकरी। के हो? " सिमलको रुखगैडा खाने, झोल ओकल्ने। के हो? - कोल गौँडा छ, जङ्गल छैन; संसार डुल्छ, खुट्टा छैन । के हो? - सयको नोटगैरीखेत टिलपिले पानी, बसिखाने चम्पै रानी। के हो? त - सैलरौटी पकाएकोगैरीखेतमा बुलबुले पानी, बुलबुले पानीमा पम्फै रानी,पम्फै रानीलाई बाघले तानी। के हो? - ताईबाट रोटी क्षिकेकोगैरीबारी भुलभुले पानी, म्वाम्म खस्ता रूप फेर्ने वानी। कै हो? - सैल पकाएकोगोडा छैनन्‌, टाढा जान्छ, मुख छैन कुरा गर्छ। केहो? -चिठढीगौरु फुकाउन वनमा जाँदा गोब्ने गुइँठाका दुना । के हो?- मौरीको चाकोगोरु मरेको कैले-कैले, डुक्रन थाल्यो अहिले । के हो ?- मादल दर्याङ्ग्रोगोलघरको फुयाल न ढोका। के होर न्फ्सी भे पाए डौ कपिल लामिछाने ० गोला, गोलामाथि नाल, नालमाथि थाल, थालमाधि सानोसानो ताल। के हौ? - पिँडालु र कर्कलो५ गौलांगौलो टाउको, मुठीभरको जीउ, मोटाउने होइन कहिल्यै जति खाओस्‌ घिउ। के हो? -मदानी० गोलोगौलो नाती कम्मरमा बस्ने बानी, ख्ख चढे शुख चढ्नी, 'खेत गए खेतै जाती। कै हो? - खुपँटो० गोलघरको एउटै छानो। केहो? - छाता५ गौलघरको स्याल न ढौका। केहो? फर्सी० गौलीमाथि नाल, नालमाथि ढाल, ढालमाथि तसानो ताल। के हो? - कर्कलाको पानीन गौलौ-गौलो घरको न क्याल न ढोका। के हो? न्फ्सी० गोलो घरको एउटै छानो! के हो? - छाता . गौलौ चकटीमा बस्न नहुने, बस्न खोजे ज्यानै नरहने । कै हो ?- इनार० गोलो छ, पृथ्वी होइन; सास लिन्छ, मान्छे, होइन; कत्ले छ, माछा होइन; उफ्रन्छ, उपियाँ होइन । के हो? - भकुन्डौ / फुटवल५ गौलो राम्रो ठूलो फूल, लाउने होइन खाने फूल । के हो? - काउली [छ। रमाइला गाउँखाने कथा फक 1 क छ) घद्टमा बस्छ, घटेरो होइन; भुँभुँ गर्छ, भमरो होइन, जनै लाउँछ, बाहुन होइन । कै हो? घट्टको चरोघन्दौं हिँड्छ, जहाँको तहीँ अद्दछख। के हो? - जाँतो/घट्घरको वरिपरि लामालामा पात, पकाईकन पोली खाने के हो त्यसकोजात? - तमाखुघर गयो दैला'ट, म काँ'ट जाम्‌ । के हो? - ज्ञाल र माछाघर छ झुप्रो, छोराछोरीको थुप्रो। के हो? - मौरीघर छ, मान्छे छ, बोलाए बोल्दैन। के हो? - चिहान घर त गयौ स्यालबाट, म जाउँ कहाँबाट ? के हो ?- जाल र्‌ माछाघर त रुयालबाट छिच्यो, म कहाँबाट छिरँ? के हो ?- जाल र माछाघरतिर जाँदा बनतिर मुख, बनतिर जाँदा घरतिर मुख । के हो ?- बन्चरोघरबाट जाँदा मरेर जाने, वनबाट बिउँती आँखा तरी आउनै। के हो? न्नाम्लोघरबाट निक्लँदा भोको, भित्र पस्दा अघाउनै । के हो? न्गाग्रीघरबाहिर निस्के भुतुक्क मर्ने। के हो? - माछाघर भने झुप्रो, मान्छेको थुप्रो। के हो? " माहरीको घारघरभरि कपडा घरको वीरे नाङ्गै। कै हो? - थामघरभरि पाती रङ्गगीचङ्गगी रूप, तिहुन पकाई खान पाए हुन्छ मीठो"खुप। केहो? - माछाघरभरि मकै, वीरे छोरो भोकै । के हो? - यामघरभित्र घनसार, घनसारभित्र हार लगाएका दाउरा। के हो?- सलाई र काँटीघरभित्र पस्ता नाङ्गै जाने, बाहिर निस्कँदा लुगा लगाई आउनै। के हो?न्मकैँ आए डा कपल लामिछात घरमा एउटी नानी छन्‌ हेर्दा मान्छे सानी छन्‌,खानु पिउनु क्यै छैन, दिनभरि गीत गाउँछिन्‌ । के हो? - रेडियोघर मेरो खोलाखेत, नाम मेरो सुके, तुलारामलाई भेट्न जाँदा नेपालसम्म पुगे । कै हो? न्सिद्राघर मेरो छैत बनमा चाहारछुँ, बच्चा काढ्नु पर्दा फुल अन्त सार्छु।के होर - कोइली घरि सिकाँ, घरि ढिकाँ, कहिलेकाहीँ गर्छन्‌ च्वाइँ। कै हो? - ताईघाँटीमा कन्ठी छ मपुर होइन, सिउर छ कुखुरो होइन, पुच्छर छ बाँदर होइन। के हो? - छैपारोघाँटीमा झुन्ड्याई गालामा हाने, मीठो स्वरमा वोल्दछ साने। के हो?- माइलघाम-पानी, आँधी-हुरी जे आए पनि बसिरहने, त्यौ नभई हुँदै नहुने ।केहो? न घर्‌घुम-घुम ताउली सालडाँडा जाउली, ,यो कथा नजाने मुसा पोली खाउली। कै हो? "टपरी खुटेकोघुमाई-घुमाई ताउली, दस ठाउँमा घाउ,यो कथा नजाने मुसा पोली खाक। के ही? न टपरी खुटेकोघुमाई-घुमाई पोखरी, नड छेड्ने घाउ, 9यो कथा नजाने मुसा पोली खाक। के हो? - टपरी गाँसेकोघुमाउने पोखरी त हात्तमा लाग्यौ घाउ,यो कथा नजानै वाँदर पोली खाक। के हो? नटपरीघुमाउने घरको एउटै खाँचो । के हो? छाताघुमाउने घरको एउटै छानो। के हो? - छाताघुमाउने घरको श्र्याल त ढोका। के हो? नटौवाघुमाउने थालको पेटभरि घाउ। के हो? -टपरीघुमाउने पोखरीमा नड्का डाम। के हो? - टपरीघुम्छ फनफनी, खान्छ मट्याङग्रा, छर्छ घुलो। के हो? न्घट्टघुम्टी गाई सात बने खाई। के हो? - इँसिया/ आँसीघुम्टो हाली झल्लर तानी, आई अंगाल्छिन एउटी राती। कै हो?- आँखारमाइला गाउँखाने का 0007 17 घोडाको जस्ता मुख छ घोडा होइन, उड्न सक्छ चरा होइन, देखा पच्यो कि बालीनाली सखाप पार्छ। के हो? - सलहघौम्टै ठेकीमा दही जमेको । के हो? न सिँगानघराप्टे ठेकीमा लतलते दही । कै हो? - सिँगानघौडाजस्तै छ घोडा होइन, भारी घोक्छ भरिया होइन । कै हा?है 0 न्गधाघ्याप्प पाइला, ढूयाप्प कान, दुईतिर पुच्छर लौ के हो जान;“हात्तीघ्याम्पे पहाडको बीचमा सानो खाडल। के हो? "नाइटोघ्वाइँघ्वाइँ गर्छ, चक्का ठूलो; खान्छ मट्याङ्ग्रा, झार्छ घुलो। के हो?न्घट्ठ[। क रा डा. कपिल लामिछाने रमाइला गाउँखाने कथा (चे) चउरभरि पिठो छरेको, घाम आउँदा उडिगएको । के हो? - तुसारोचुक्का ठूलो भूँडे जीउ, डुँडको पावीले जिउँछ क। केहो? -घट्टचर्खा भौ घुम्छ धागो छैन, चार सँगै छन्‌ ढोगभेट छैन,चर्को आवाज गर्छ, तर टोक्दैन। के हो? - चर्खे पिङचचटै ! चचहै ! तारे भीरमा रमाउँछु,के के गर्छिन्‌ मेरी उनी सबै कुरा नियाल्छु। कै हो? - बुलाकीचड्कै मेरो बानी, चड्कै मेरो साथ,सात दिनमा नआए किरिया गरिराख। कै हो? - लामखुट्दैचढ्दा पनि उ-कालो छ, झर्दा पति उ-कालो छ। के हो. - छायाँ कालो मान्छेचन्द्रमाचबकी बाच्छैबुट्टी, यो कथा नजान्ने स्यालखुट्टी । कै हो? - मोहर ८ रुपियाँ चम्कन्छ तारा होइन, मोतीजस्तो छ मोती होइन,टिप्ताखैरि बिलाउँछ फुस्सा होइन । के हौं ?- कर्कलाको पानीको थौपाचरा होइन उड्छ, बत्ती होइन वल्छ। केहो? - जुनकिरीचरीको पुच्छर दुईतिरबाट धपाउने,जसको घरमा टाउको टेम्छ त्यही लजाउने । कै हो ?- ब्याडमिन्टनको कर्कचरीचुच्चै भए पनि नाक त्यसको बुच्चै,पानीसित पौडी खेल्छु, घामसित सुत्छ । कै हो :- रुमाल घौएर सुकाएकोचरी होइन चुच्चो छ, जन्तु होइत खुट्टो छ, आफू बिराम गर्दैन, परिआए पछि सर्दैन। के हो? - चुलैँतीचरी होइन, भनौँ भने उड्छ आकाशमाथि, केटाकेटी रमाउँछन्‌ बनी प्यारा साधी। के हौ? न्चङ्गाचाँचुँ गर्छ, नाइँ गर्छ, ढोग गर्छ। के हो? - बाँस

चाँदीको जगमा सुनको कौडा, हातले बटारी भुइमा दौड्दा। के हो! - मकै छोडाएकोचाँदीको ठेकीमा सुनकी विर्को। के हो? - ऐँततैल्‌चादाका ठकामा स्याउनाका बिकँ। केहो? 0001चाँदीको ठेकी, सुनको खोल। के हो? " पाकेको केराचाँदीको, धालमा सुनको कचौरा। के हो? - गुनकेसरी फूलचाँदीको बद्दाभित्र सुनको डल्लो,। के हो? , - फुल/अन्डाचाँदीको बुट्दा, सुनको गट्टा। के हो? " फुल/ अन्डाचाँदीजस्तो फूल हुन्छ सुतजस्तो फल,टिप्न नजाने बगाउँछ, रगतको भल। के हो? - 7 ऐतेलुचाँदी फुल्ने, सुन फल्ने। के हो? ऐतैलुचाकले टेक्ने, मुखले खाने। कै हौ? .- जुकोचामलभन्दा कनिका घेरै। के हो? - भाटा र्‌ खर-चार खटखट, दुई भटभट, दुई डढुवा काठ, एउटा वहुला भाट ।केन्हो? - गाईभैँसीका खुट्टा, कान, सिङ र पुच्छर .चार खम्बा खम्बै छन्‌, दुईबटा नाङ्ला चल्दै छन्‌, दाटा बत्ती बल्दैछ्न्‌ । के हो? त - हात्तीका खुट्टा, कान र आँख्अचार खुट्टा छन्‌ जन्तु होइन, मान्छे वस्छन्‌ घोडा होइन । के हो? - खाटचार खुट्टा छन्‌, न हिँड्छ, न खान्छ। कै हाँ? - खाटचार खुट्टा छन्‌ पलङ होइन, दुईतिर पुच्छर छ हात्ती होइन,पानीमा बस्छ माछो होइन। के हो? गौही चार खुट्टा छन्‌ मेरा, गैमाथि थकाइ मार्छन्‌ सारा । के हो? - खाटचार खुट्टा टेकी बस्छ जन्तु भनिँदैत, आँखा, कान, नाक, मुख केही देखिँदैन। के हो? -टैबुलचार खुट्टा टेकी बोक्छ भारी जीउमा,आराम दिन्छ ढसमस्स वसी एकै ठाउँमा। कै हो? न खाटचार खुट्ला भए पनि दुई खुट्टाले हिँड्ने। के हो? - कङ्गारुचारखुट्टे जीवको पुच्छर छैन, लमकलमक हिँड्न सक्दैन । के हो? - भ्यागुतोचार चुच्चै छ, माटो भए पनि ढुड्दगाको काम गर्छु। केहो? -ईँटाचार चुच्चे, मुख पुच्छे। केहो? न छ्माल ईय एएााा?ा?ा?ा?ा?ा?ा?ा?ा?ा?ाा।।ाा डा कपिल लामिछाने ० चारचुच्चे, मुख बुच्चे। के हो? - मदुस/बाकस» चार चुच्चे, मुख वुच्चै, पानी खान्छे, घाममा सुत्छे। के हो?त - रुमाल सुकाएको० चार चोसामा वुनिएछन्‌ कसका छोराछोरी,जता हुन्छु उतै हेर्छन्‌ कस्ता मोरामोरी। के हो? - तस्विर२० चार जात, दुई बोली, चौधवटा खुट्टा। के हो?.- मपुर, बिरालौ, हात्ती र सुँगुर० चार धाम, दुई पुच्धर। के हो? न्हात्ती० चार पाउ कुपु खाक। के हो? न्पिर्का० चार पाउकी चुप्प रानी दिनहुँ उठी नुहाउँछिन्‌,दालराटीको मर्म नबुझी काँचा रोटी बुकाउँछिन्‌ । के हो? - चकला० चार पाउ दुई बाहाँ, आँखा तेरा कुर्कुच्चामा मुन्टो तेरो कहाँ? के हो?-मैचचार पाद छन्‌ चौपाया होइन, ठूबाँ द्वाँ कराउँछ पुच्छर छैन। के हो?- भ्यागुतो० चारपाटै छ इँटा होइन, क्रा गर्छ मान्छै होइन । के हो? - रेडियो० चारपाटै रूपै छ, बस्छ जमिनमाथि, गरिवको घरमा पुग्दा बन्छ प्यारो साथी। के हो? - गुन्द्री० चार भाइ एकै लडमा, एक भाइ छुट्टै। केहो? - बूढी औँला ० चार भाइको हेराहेर, भेट कहिल्यै नहुने । के हाँ ? - गाईभैँसीका थुन० चार भाइ गुहुमुत, चार भाइ रजपुत,दुई भाइ छन्‌ लङ्ककामा, एक भाइलाई दुख । के हाँ?- सैँस्ीका खुट्टा, युन, सिङ र पुच्छर ५ चार भाइ छन्‌, कहिल्यै भेट हुन्नन्‌ । के हो? न्सुर० चार भाइ लडे, सय भाइ बढे। कै हो? - मकै५ चार भाङलै एउटै पोखरीमा हाम फाल्ने। के हो? - दूध दुहेको० चार भाइले एकै ठाउँमा तारो हान्ने। के हो? " दुध दुहेको० चार भाइ संगै, एक भाइ छुइद। के हो? - बुढी औँलो० चार भाइ हेर्छन, एक भाइ नाच्छन्‌। के हो? - तुर्ती माड्ैको० चार मुख छ, देउता हैन; वोल्छ, मान्छे हैन । कं हा? - घन्टाघर० चारवटा झर्ना एकै ठाउँमा झर्ने। कै हो? - दूध दुहेको रमाइला गाउँखानै कथा ४९,

चारसिङ्गे धामी, उँघो मुन्टो कामी। के हो? - मदानी चारैतिर माटौ वीचमा सुनको बाटो। के हो? - हलेदोचारैतिर चाँदीका तार, बीचमा एउटा सरर ६ के हो। -क्क्रोचारै भाइ एकै ठाउँमा हाम फाल्छन्‌। के हो? - दूध दुहेकोचाल त्यसको छदकेमट्के, बसाइ त्यसको जाँतो, दाँत उसको अनारदाना, माया उसको राँको। के हो? - सर्प. चिच्याउने, मिम्याउने, नाइँ भन्ने, ढोग दिने। के हो?- च्वाँचे, बाख्रा, केरा, बाँस चिची माथिको पापा। के हो? न्नङचिल्लो बोटको नरम फल। केहो? - केराचिल्सिङमिल्सिङ ठाडी गाईका तीन सिङ। के हो? न्चुनोचिसोतातो ठिक्क होस्‌ मीठो-मीठो खान्छु, ॥जन्तीहरू बसी हेर्छन्‌ स्वाद लिँदै जान्छु। के हो? न्जिब्रोचिसो पानी तातो पानी, तातो पानीको रातो पानी। के हो?बै - फिक्का चियाचिस्यानमा बस्नै पगरी गुत्ने, मान्छेले देखे खाउँ भनी थुत्ने। कै हौ?- च्याउचिस्यानको मुढौ न कुहिनै न सुक्नै। के हो? न्जिब्रो चुइ्याँ-चुइयाँ पच चुइयाँ, चुइयाँका पुच्छरले भुइँ छुइयाँ। कै हो? उँ - रौटेपिङ/चर्खे पिङचुच्चे पहाडको टुप्पोमा एउटी चूढी पिङ खेल्ने । कै हो? - बुलाकीचुच्चो छ, चरा होइन; दुई खुट्टा छन्‌, मान्छै होइन; आफू बिगार गर्दैन, परिआए पछि सर्दैन। के हो? - चुलँसीचुलबुले टारमा बुरबुरे माटो, हातमा लुयुपुदु मुखमा गाँठो। के हो?" केसारचुल्ठाँ समात्छन्‌, ढाडाँ कादछन्‌ । कै होः - बावियोचोक्टा न चोक्टी, सेता साँप्रा खप्टी। के हो? - कैँचीजोर्न चोर होइन, गुफामा बस्छ बाघ होइन,पुलिसले लखेट्छ मान्छै होइन । के हो? -मुस्रोचौपाया त चौपाया, चारखुट्टे पुच्छर नभएको चौपाया । कै हो?- भ्यागुतो ३६ 7777 डा कपिल लामिछाने ० चौरासी बेन्जनको खानपान, दुईजना बस्दा बाइसवटा कान । के हो?- रावण र मन्दोदरी ५ च्याउँसीका मुजीमा दुईवटा रौँ। कै हो? - सियौं र घागो० च्याउँसीको पुच्छरमा दुईवटा रौँ। के हो? - सियो र घागो० चौवाको पानी, रेसुङ्गाको खेत, पाँच भाइ बाउसे, एउटा हलाले मेट ।के. हो? . ,- लेखेको५ च्याउँसीको नाकमा घाउ। के हो? - तियोको नाग्री. च्यान्टे-भुन्टे कलुवाको वनमै छ बास, जतिखेर पनि रगतकै आस ।के हो? न्जुम्रा० च्याप्प समाई भुइँमा पसारी, सल्याङमल्पाङ्ग पार्दा धुलोमैलो थुपारी ।केहो? - कचो लगाएको[।रमाइला गाउँखाने कथा ता 0 । न छ) छ आ-आ, म केही गर्ने सक्दिन, वस खा-जा। के हो? - डिँगा र किनाछ क संसार उज्यालो, छैन क दिउँसै अंँध्यारो। कै हौ? -सा्यछ कान, चार सिङ, दस पाउ, मुख चार,विना जिब्रो रस चुसी ल्यायो खा अनि गर विचार। के हो? " गौँठालो, गाई, बाच्छी, गबुवा र दूधछु कान, दुई पुच्छर, दस गोडा, मुख चार, जुन मुखमा जिभ्रो छैन, उसैले लियो दूधको स्वाद । - दूध दुहेकोछ कान, दोन पुछडी, दस गोडा, मुख चार, क्या हो पण्डित गर विचार? -दूघ दुहेकोछकालैमा उठी छोरीलाई ढोगिदिने। के हो? - गाग्रो र लोटाछ-छ पैसा भन्छ, तर पैसा होइन। के हो? हर न्रेल छ जोगी वा-र बाहुन, तीन लाँक्रा उखु सिङ्गातिङौ खाकत्‌ ॥ के हो?- बाबु, बाहुन र जोगीछद्‌-छद्‌ वराज्‌ म अघि जाउँ, त्यसको मुन्टो निमौठेर खाउँ। के हो? न ढिँडो खाएकोछड्‌-छड्‌ बूढा/बूढी, म अघि जान्छु। के हो? न्लौरोछड बूढी मै छ्वास। केहो? - जुत्ता लगाएकोछुँदा पनि छ, हुँदा पनि हौ, खोज्दाखेरि पाइन्त, चाहिँदा पनि चाहिन्न ।केहो? - भुइँचालो छर्छन्‌ त्यो ओइरो, निस्कन्छ सुइरो, तीन महिनामा बीर भयो, ढाडैमागर्भ लियो, शिरैमा चँवर लियो, घांस दाउरा अन्नै भयो। के हो? - मकैछन पनि छ, हुन पनि हो, खोज्दा पनि पाइँदैन, चाहिँदा पनि चाहिदैन। केहो? - भुइँचालो हर रा" डा. कपित लामिछाने छुन पनि छ, हुन पनि हो, देख्न पनि देखिँदैन, नभई पनि हुँदैन । केहो? - हावाछपन्न देशमा दस नाच्छन्‌, एक देशमा धिचे आकाश सँ,सैतो भुइँमा मास छर्छ। के हो? - टाइपराइटरछपरकाइँ छपरकाइँ, छपरकाइँको पुच्छर नाइँ । कै हो? - भ्य्रागृतोछ भाइको एउटै टाउको । कै हौ? - मकैको झोलीछ भाइको एउटै दुप्पी। केहो? - मकैको 'झोलीछयौ मुसुरो, उम्यो धतुरो, फुल्यो केराउ, पाक्यो केरा। कै हो?- भन्टाछाडे टारी बटारे पिडरी । के हो? - पान्रोछाताको आकार सियाको खिल, औँलाले थिच्ता भित्तामा मिल। के हो?- यमपिनछाताको डन्डी, अङ्गेजीको चार। के हो? - डन्डिफोरछानामाथि दुँड काटेको। के हो? " केराको पातछानामा बसेको खरानी घसेको। के हो? - कुभिन्डो छाम्दा सिँगानजस्तो ल्यारं, हेर्दा कालीगेडीको माला । के हौ?- भ्यागुताको फुल छानो छ, घर होइन; बोक्न सकिन्छ, भारी होइन । कैँ हो? - छाताछानो रुझयो, भीर पाखा भिज्यो, भाँडा भने भरिँदैन त्यसलाई कसले चिन्यो। के हा? -शीतछाला काड्दा दाँत आउने। के हो? - पैन्सिल/ सिसाकलमछालाको ठेकी, काठको उजिन्डो। के हो? - निब्रुवा/ फर्सीछालाको बन्दुक, हावाको गोली, भुइँतिर हान्दा नाकमै टोली । कँ हो?- पादैकोछाला ताछे दाँत पलाउने । के हो? - सिसाकलमछालामा काँडा, त्यसभित्र मासु, मासुभित्र जाली,जालीभित्र दुईपत्रे गुदी । कै हो? - इस्कृतछालाले मुढा काटी । के हा? - दिसा गरेकोछिन्द्रिङ खुट्टी छयानाना, टुप्पी समाई तान न। के हो? - तराजुछिपछिप पानीमा भुकभ्‌कै रोटी। कै होर महको चाकोछिपछिपे पानीमा मुढा लड्घेको। के हो? न्जित्रोछिलिङङे घोतीमा जुमा। के हो? - जालमा परेको माछा रमाइला गाढँछने कथा पै २ै छुँदा पोल्ने, खाँदा पोस्ते। कै हो? नसिस्तोछुट्टाछुट्टै ठाम्‌, छुट्टै काम, रूप उस्तै, छुट्टाछुट्टै नाम। कै हौ? -रौँ छुनुमुनु-छुनुमुनु न्याँक्क । के हो? - जुठो लोटाएकोसमुएएक च्याप, हपखबट्र सङ छुन, पुच्छर भने नए के हौ? जमातकोछुटुपुटु छुटुपुटु कुना घोस्याक्‌। के हो? 4 कुचो लगाएकोछुम्‌ भने छुन सकिन्न, दाम्‌ भने .दाउन सकिन्न, बेतको लौरी टेक्न सकिन्न । के हो? - आगीौ, बाघ, तर्प छैन र पो दिन्छु, ए किन दिन्येँ। के हो? - लिँडे वस्तु र डाँसछोए टट्टाउने, खाए कोक्याउने, ति छाता ओडी बारीमा मोती टल्काउने। केहो? ,..-- -कर्कलो..छौटोमोटो चार अँगुलको, वरिपरि रौँ उम्या। के हो? - जौँको वालोछोटो-मौटो जीउ पुच्छर अलि लामो, घोडचढीका हातको तिरमिर पाने चिनौ। के हो? - कोर्राछौड्-छोड्‌ बूढा म अघि जान्छु। केहो? - लौरोछोरी कुट्छै आमा रुन्छै। के हो? - लोहोरो र सिलौटोछौराछोरी बाहिर, बाआमा भित्र । के हो? -लिखारजुम्राछोरी माथि आमा तल। के हो? - खल र बच्चाछोरो गर्भमा छँदा बाबु: छाता ओढाउने । के हो? -कर्कलोछोरो गालामा हिर्काउने, आमा डाँडै धर्काउने। केहो? -घन्टाछोरो छ महिनाको, बाबु तीन महिनाको । कै हौ? - च्वाँचेछोरो हान्ने आमा रुने। के हो? न्घन्टा[] क पालो डा कपिल छमिछने (ज) जग मेरो तराई, गारो पहाडको, छानो सफा हिमाल छ मेरो शरीरको ।केहो? - नैपालजङ्गल छैन हात्ती छ, रानी छैन राजा छ। कै हो? - हजारको नौटजङ्गलबाट भेडी ल्याई नहरीमा पूजा। के हो? - जुम्रा मारेकोजङ्गलमा जन्मैं-हुकैँ, जड्गलमै मरेँ, गरेपछि काटी-ताछी पानीभित्र गाडिएँ। केहो? न्ड््ङ्गाजङ्गलमा बसीबसी खान्छ रातो पानी, तमानिसले देखे भने जान्छ जिन्दगानी । कै हो? -्जुम्रोजङ्गली हुँ म, बसाइ छ भीरको, तामाको ठेकीमा फलामको बिर्को केहोर - भलायोजटै जोगी रुखमा अडी, तीन आँखा छोप्छ ध्यानमा गडी। के हो?- चरिवलजता गए पनि पटुकै ओछपाएको । के हो? "बाटोजता पस्यो ओराली, उत्तै मन वराली। के हो? - पानीजता रोटी उतै मुख। कै हो? - सूर्यमुखी फूलजताजता हलो, उताउता चल्यो। के हो? - कार्बतपेपरजति अँध्यारो, उत्ति चहकिलो। के हो? - चन्द्रमाजति काट्यो उति लामो । के हो? - बाटोजति कुल्च्यो उति टाउको उठाउने । के हो? ज्ढिकीजति खर्च्यौ धन, उति बढ्छ झन्‌ । केहो? -्बिद्याजति खाए पनि नअघाउने । के हो? न कोलजति खान्छ उति हान्छ। कै हो? - खोलोजति खायो उति ओकल्न लायो, मुख जोती काम वनायो। के हो? - लेखकोजति घिउ खाए पनि नमोटाउने। के हो? - मदानीजति घोच्यो, उति ठूलो। के हो? - जाल बुनेको रमाइला गाउँछने कथा आए?” “२ जति झिक्यो, उत्ति बढ्नै। के हो? - खाल्डोजति टाल्यो उति चुहुने, टाल्दै नटालै चुहँदै नचुहुने । कै हौ? - ब्रादल जति ठटायो, उत्ति रमाउने। केहो? - मादलजादैन फूलै कुछ) कि चुणा फाल्छ) कै हो? -बैँतिजति ताछ्यो, उति ठूलो। के हो? ज्खाल्डोजत्ति तान्छ, उति जान्छ। केहो? .. "सासजत्ति तान्यो,, उति सानो छोटो। के हो? " चुरोट खाएकोजति दौड पति ठेलो नाघ्न नसक्ने। के हो? न्घष्टजति धेरै ताते पति अडी वस्तैन, तान्न बिस छाडिदिन्छ ढिपी कस्तैन ।केहो? "पासजति नापै पनि एकै हात। के हो? - खलाँतीजति फाट्यो, उति राम्रो। केहो? - बादलजति बढायो, उत्ति झाँको फिँजाउने। के हो? - बराबरियोजति बाँड्यो, उति बढ्ने। के हो? - ज्ञान/विद्याजति बाहिर फाल्छ, उति भित्र जान्छ। के हो: - काठ छेड्ने वर्माजति मासु खान्छ, उति खिनौरे हुन्छ। के हो? - अचानौजति मासु खान्छ, उति मर्न आँद्छ। के हो? - अचानोजत्ति मासु खान्छ, त्यत्ति दुब्लाउँदै जान्छ। के हो? - अचातोजञति म्वाइँ खायो, उति कराउने । के हो? - शङ्ख फुकेको जति लात्तो खाए पनि कत्ति डराउँदैन,लात्तौ हान्नै थाके पनि कू त थाक्ने होइन । कै हो? - भकुन्डो/फुटवल जति हाल्यो उति खरानी। के हो? - आगो बालेकोजति हेर तिमी उसलाई त्यति उसले हेर्छ, नहेर्नु है भने पनि कहाँ उसबे टेर्छ। कै हो? - तस्बिरजत्तिको तत्ति, तत्तिको आधा, आधाको पनि आधा, एक जोडी सय। केहो? - छत्तीसजत्रो ठेकी, उतै विर्को। के हो? - जाँतोजत्री भाँडो उत्रै वि्को। के हो? - पृथ्वी र आकाशजान्छ-जान्छ, पात्ती देखी डराउँछ। कै हौ? जुत्ताजन्ती आई रातभर आँगनमा पर्खेँ, बेहलाबैहुली नपाएर रित्तै हात फर्के। के हो? - आकाश र तारा 0 मर पमा दाल डा. कपिल लामिछाने जन्तीको माझमा बेहुलीको हलीमली । कै हो? ञ्जिब्गोजन्म घर जल मेरो, कर्म घर धल, सेबा गर्छु मानिसको प्रति पलपल । के हो? - बिजुलीवत्तीजन्गदाखेरि एकदम ठूलो हुन्छ, मस्त जवानीमा सानो हुन्छ,फेरि त्यो मर्ने अवस्थामा फेरि ठूलो हुन्छ। के हो? - छायाँ जन्मदाखरि भुल्लैभुत्ला, ठूलो , हँदा खरानीका कत्ला । के हो?- कुभिन्डोजन्मदा भुत्लैभूत्ला, ठूलो भएपछि कत्तैकत्ला । के हो? - कुभिन्डो जन्मदा जत्रो, मर्दा पनि त्यत्रै। के हो? - आँख्जाको नानीजन्मदा ठूलो हुन्छ, पछिपछि ,सानो हुँदै जान्छ। के हो: - कुचोजन्मदा ठूलो, मर्दा सानौ। के हो? न साबूनजञन्मदै सेतो जुँगा। के हो? - मकैको जँगा जन्मन्छ वनमा त्यो मिल्छ धनमा, रुन्छ बरा बाहिरै परी,तस्बिर छैन खालि पगरी, “खुट्टा छन्‌ वरिपरि,वस्ने बेला थुचुक्क, हिँड्दा चाहिँ घौडा चढी। केहो? - डोको जन्म्यो कि आमालाई नै खान्छ। के हो? - माकुरोजन्म्यो-हुर्म्यौ नाङ्गाको नाङ्गै, चूढाबाको ढाड वाङ्गाको वाङ्गै ।केहो? ज्बाँसजमिनमा घसी हिँड्ने अनौठो छ जीव, त्यसको माला लागाउँछन्‌ शिब । के हाँ? न सर्पजमिनमा पनि जान्छ, बुटामा पनि चढ्छ, तर पानीमा जाँदैन। कं हो? -आगौजरायो खरायो पानीदेखि डरायो। कै हो? जुत्ताजरा सबै माथि पारी टुप्पो तल झारी, झुन्डिएर बस्छे सधैँ, नक्कल पार्छै काली। के हो? " चुल्ठो/ कपालको चुल्ठोजल छ, तलाउ छ, पाती छ, पिउनु नाइँ। कँ हो? - हिउँ जलको जन्म थलको बास, त्यो नभए हुन्छ उपवास । के हो? -नुनजलमा वस्छ, जलेवा होइन; पीठो खान्छ मानिस होइन । के हो? - पानीघट्टजलैजल छ आमाको पेटभरि, उनीमुनि वस्ने म हँ गोलो पगरी ।के हो? , - बियाँजसको हात पनि छैन, खुट्ला पनि छैन, खादै हिँड्दै छ। के हो?- डढेलोजहिले पनि मानिसभन्दा एक पाइला अघि हिँड्ने । कै हो? - लौरो रमाइला गाउेखाने कधाप777एएाएाएएाा2। जस्तो ओइरो, उस्तै पहिरो। के हो? - फौटौकपी मेसिनजाँदाखेरि मसँगै हिँड्धथ्यो, तर फर्किँदा त्यो फर्केन। के हो? - मन्दिरमा लगेर पाठी काठकोजाँदाजाँदै माथि पुग्छु, उड्दाउड्दै धर्ती सिँच्छु। के हो? - बादलजाँदा पनि उ-कालो, आउँदा पनि उ-कालो । के हौ? - कालो मान्छै जाँदा फुस्रो, आउँदा चिल्लो। के हो? " न गाग्रीजाँदा भोकै जान्छ, आउँदा अघाएर आउँछ। के हो? “गाग्रीजाँदा सेप्रो, आउँदा भुक्क । के हो? न्पुरीजाँदा सेतो, न्बाएर आउँदा रातो। के हो? " सैलरौटी पकाएकोजाडामा नाङ्गै बस्ने, गर्मीमा सिरक ओढ्ने। के हो? - हिमालजाडोभरि छैन काम, गर्मी-वर्षा सँगै जाम्‌ । के हो? - छाताजान त जानु धर्तीमा जानु, खान्छ कि राख्छ म कसरी जानूँ। कै हो? छ ' - आलु/पिँडालुजान सक्छ, आउन सक्दैन । कै हो? - खोलो जाने ज्ञान नजाने नजान, दुईजना सुत्दा बाइसवटा कान । के हो?- राबणा र्‌ मन्दोदरी “ जान्छ-जान्छ, किलो ठोकेर, आउँछ। के हो? - दिसा गरेकोजान्छ-जान्छ, पानी देखी डराउँछ। के हो? "जुत्ताजान्छ-जान्छ, फर्कन मान्दैन /जान्दैन। कै होः? - ढुङ्गा फालैकोजान्छ, दगुर्छ बेसरी फर्कन जान्दैन। केहो? - खोलो नदीजन्मदा ठूलो मर्दा सानो। के हो? हु न कुचोजिम्दौमा रातै पनि तातै पनि, मरेपछि कालै मात्र। कै हो? - आगो र अँगारजिरो हाल्न, पीरो हाल मलाई - नहाली हुँदैन। कै हो? - नुन जीउभन्दा टाउको ठूलो, हिँड्न लागे खुट्टी लुलो। कै हो? - काँटीजीउभरि काँडा छन्‌ अचम्मको जीव, खान खोजे मौसममा तीतो हुन्छ खुप। के हो? - तीतेकरेलाजीउभरि काँडैकाँडा, ओडारमा बस्ने, दिनमा बाहिर निस्कदैन, रातभरि डुल्ने । के हो? न्दुम्सीजीउभरि नसो, गालाभरि मोसो। के हो?, - मादल बध एला डा, कपित लामिछाने ५ जीउभरि रबैँरउँ भालु होइन, हातखुट्टा चलाउँछ स्याल होइन,बच्चा च्यापी हिँड्छ मान्छै होइन, रुखमा चढ्छ विरालो होइन। के हो? - बाँदर० जुँगा छ मुख छैन, लुगा लगाउँछ मान्छे होइन । के हो ? - मकैको घोगा० जुँगा तान्दा मुसुक्क हाँस्ने । के हो? -चैली ० जुँगा तान्दा मुसुक्क हाँस्ने, अरू बेला गुठुरी गाँस्ने । कै हो? - चैली५ जुँगा लुच्ठी लुगा च्याती धनगैडी लियो,छातीबाट मोतीका दाना चुँडाइदियो । के हो?- घौगा नङ्ग्याई मकै छोडाएको० जुँगे मामाका दाँत लामा, जङ्गल घुम्छन्‌ छेउकुना । कें हो? - बाघ. जुरो बाँध्नै मेरो तीन अक्षरको नाम, पहिलो अक्षर हटाए बाघ भालुको स्थान। कै हो? - रिवन ० जे देख्यो, त्यही बन्छ। कै हो? "ऐना ० जोईपोइको एउटै आँखा। के हो? - चुरानो ढौका ० जोईपोइको एउटै पेटी। के हो? - तगारो र गरालो ५ ज्यामिरे चुक, जानलाई दुख। के हो? ॥ - औँतीको रात[] रमाउला गउसाने का ाााााााााा9ााााा92ााा1911921191 02) झक्कले बोकाको नक्कले कान, लौलौ बूढा बल गरी तान्‌। केहो?- मूला उखेलेको झट्ट हेर्दा हाडे जैसी हिँड्छ घोडा चढी, कहिले वस्छ टाउकोमा टेकी कहिले वस्छ लडी । के हो ?- डोको, खाङ्ग्र झन्‌ पर जान्छे, झन्‌ आँखा तर्छे। कै होर न्डोकोझपक्क रानी, फेदैमा पानी, नपाए पानी जिन्दगानी जानी। के हो?“ - घानको बोट झरिल्लो बकुल्लाको पेटै तल अंघैरौ । कै हौ? - बत्तीमनीको जमिनझारजस्तै उमन्छ बारीमा लगाई, मङ्गल हुने काममा राख्छन्‌ सजाई । के हो? नकुशंभिमिक्क आँखा झिम्क्यायो कि त भित्र सबै निम्त्यायो । के हौ? न क्यामराझुत्री बूढी चुता-चुला नाच्छै। के हो? - पोतोझु्ी बूढी बिहान उठेर लुटुपुटु गर्छ। के हो? " पोतेको, पौतो झुच्रे-झाग्ने चिल, सग्लो मान्छै सुर्लुक्क निल। के हो? - मेक्सीझुटो भनूँ झलझली देखिन्छ, साँचो भनूँ, पाउत सकिन्न । कै हौ? "सपना'झोलमाथि दुना, दुनामाथि चोक्टा । के हो? - डुङ्गा चढेका मान्छेरुपाइँकुटी-कुपाइँकुटी कयाइँ, जाँदा वस्नै लोगनेमान्छै आउँदा वस्नै आइमाई । के हो? -डौली सुपाल-ढोका केही छैन एककोठे घरको, त्यस घरको आवाजले रनवन धर्क्यौं। केहो? २. - मादल झमराल त ढ्वोका, भित्र काले कामी वसैको। के हो? न्रिठ्ठो स्वाट्ट तान्दा निकै दुख्ने, च्वाट्ट काठदा दुख्तै नदुख्ने। कै हो? - कपाल[। पछ एक???” हा कपिल ाँपछाने ८्ट) ५ टाउकामा छ फुर्के टोपी, पिठ्युँमा छ जुँगा,लुगा खोले दानादाना टल्किदिन्छ मुगा । के हो? - मक्कैको ब्रौट र घोगा ५ टाउको चिरेको, पुच्छर वेरेको। कै हो? - पेचकीला५ टाउको छ, गिदी छैन। केहो? " नकाँटी० टाउको छ, तरै सौच्दैन। के हो? - कलम. टाउको छ, पुच्छर छ, खुङ्ग छैन; आँखा छ, पेट छ, कान छैन। केहो? र - सर्प२ टाउको खैन, पुच्छर छ, दुई खुट्टा छन्‌, काम ठूलो गर्छ। के हो? - चुलेसी० टाउको छोटो पुच्छर लामो, घोडसबारको हातको तानो। के कोर्रा० टाडको तान्दा आन्द्रा निस्कने । कै हो? ज्दुकी५ टाडको निकालेर जीउ खाने । केहो? . - ल्बाङ ० टाङको नुहेको, मुख छुरा, काम पाए गर्छ पूरा। के हो? - चुतैँसी- टाकुरामाथि बाक्लो घारी, त्यसलाई फाँड्छन्‌ औसर पारी। के हो?ही 1 - कपाल काटैको० टाङमुनि बस्छ पानीको भेल, पिय्यूँमा बोक्छ लामो रेल । कै हो ?- पुल५ टाढाबाट देखाउँछ बिचित्र रूप, नजिक पुगी हेदा हुन्छु फात्तफुस । के हो? - बादल२ टाठाबाट हेर्दा चाँदी टल्कने, घाम लागे आफैँ पग्लने । के हो? - हिउँ५ टाटेटे पहराँ भालु कराएको । के हो? - पार्दैको० टाटटै पहरामा ततल्यांङतुर्लुङ । के हाँ? - नह्ठै पिङ५ टाट्टै पहरामा त्रिशूल। के हो? - वैष्णवको टिको० टारी त टारी उँचो टारी, थोरै माटो फूल रोपे बारी । के हो?- गमला० टाले चुहुने, फाटे नचुहुने। के हो? - आकाश र बादल० टिँटिँ गर्ने मेरो बानी, प्याट हान्नै तिम्रो वानी, एकछिन नआए किरिया गरे नानी। के हो? - लामखुटै रमाझ्ला गाउँखाने कथा ७ (कजताआगततणजिलिजिलिलिणििरिी लिललललललतु 71 दुन्टी पुदुङ दुङ, मेरा पुढो सुङ। के हो? - खुर्पेटो टुप्पामा फुल्ने, फेदमा फल्ने ।,. के हो? - बदाम / आलुटुप्पी तान्दा आन्द्रा आउने। के हो? ज्टुकीदुत जागे एकातिर, फेद अर्कालिर,आखिरमा दुवै मिल्ने एकैतिर्‌ । के हो? - पेटी लगाएकोटैकुँ-टेकूँ लौरी टेकिनसक्नू । के हौ? - सर्पटेक्दा लड्ठी, चुस्ता मिठी, थुक्दा कपास। के हो? उखुटोपी फुकाली काम गर्ने, अनि पछि टोपी लगाई आराम गर्ने। के हो?कलमटोपी फुकालेर जोत्ने काम गर्ने, टोपी लगाएर विश्वाम गर्नै। के हो?- लेखेकोटोपी लाउँछ, मान्छे होइन, सुँड छ, हात्ती होइन। केहो? . " , 1“कित्ली/ चियादानीट्याक्क टाकुरी, बाङ्गो पाखुरी। के हो? - हुँसिया, आँतीदयाप्प-दुपुक्क, क्वाप्प-कपुक्क। के हो? " खाने काम [] हा डि. कपि लामिछाने 02 ० ठाम्सैनोम्तै ठोक्रोभरि काँड, त्यहीँमाथि बस्नै गजदैउ साँढ। कै हो? - भात पकाएको० ठाडी बूढी छलछली मृत्छै। के हो? - कौल० ठूलो औडारभिव्र रातो पात। केहो? न्जिब्गो० ठूलो गराको कपास टिप्न नसकिने । के हो? - तारा० ठूलो चउरमा सेतो चकटी। केहो? है चन्द्रमा० ठूलो चउरमा एउटा रोटी। केहो? चन्द्रमा० ठूलो चउरमा कनिका छरेको। के हो? - तारा० ठूलो चउरमा काँसको थाल घोप्द्याएको । के हो? - चन्द्रतर्य० ठूलो चउरमा लामो पटुका सुकाएको कै हो? ०" खोलो० ठूलो चउरमा लौरो गाडेको । केहो? - घरहरा० ठूलो चउरमा सेतो चकटी। के हो? "चन्द्रमा५ ठूलो थालमा फुरौंला/कनिका छरेको । के हो? न तारा० ठूलो वालमा बिस्कुन सुकाएको । के हो? ज्तारा ५ ठूलो पहरामा एउटा प्वाल, प्वालबाट खस्ता पुर्ने पाताल । के हो?- खानेकुरा खाएको ५० ठूलो पहाडमा एउटा गुफा। केहो? ज्‌ मुख० ठूलो पहाडमा एउटा मात्र खुड्किलो । के हो? - नाइटो० ठूलो पहाडमा सुनढिकी । के हो? न्फुली० ठूलो भीरमा एउटी बुढी चचहै गर्दै खेलेकी । कै हो? - बुलाकी५ ठूलो रमा तारा जदड्ेको। कै हो? - निधारको टीका० ठूलो भीरमा पानीका कुवा। के हो? - आँखा५ ठूलो भीरमा भेडा टाँस्सिएका । के हो? - अछैताको टीका ० ठूलो भीरमा रातो काम्लो ओल्लयाएको । के हो ? - पाकेको भुइँकाफल र बनमा गन सा 1710 ० ठूलो रूखमा एउटामात्र पात । के हो? - पनिउँ ० ठूलो वनको माझमा एउटामात्र अग्लो रुख। के हा? न्टुप्पी० ठूलो बनमा कोरीबाटी गरेर वसेको । के हो? - निउरो५ ठेकी हातमा बिकको रूखमा । के हो? - ऐँसेल्‌० ट्याप्प पाइला ध्याप्प कान, साता आँखा ठूलो ज्यान। कै हो?-हात्ती[। 0 लि डा. कपिल लामिछाने ० डरलाग्दा आँखा छन्‌, चितुवा होइन; राघैपाटै छ, बाघ होइन; लामो पुच्छर अए पनि बाँदर त्यो होइन। के हो? - बिरालो० डल्ली चरीको पेटमा कल्ली, पुच्छरमा धातु जडी अँधैरीमा बल्ली ।केहो? - बिजुलीको चिम ० डाँडाको नाकको दायाँ र बायाँ, रुपा र बेगनास ताल। केही?, "आँखा० डाँडा न आटा घुमाउने घर। कै हो? - माकुराको जालो० डाँडापाखा चिसो पाखा रगतका दुना। के हो? - लालीगुराँत० डाँडामाथि गएर घाँक्कघुँक्क गर्ने। केहो? - बन्चरो « डाँडावारि डाँडापारि दुई भाइ छन्‌, भेट कहिल्यै हुँदैन। के हो?- आँखा० डुङ्गाजस्तो जीउ त्यसको पिङ खेल्नै बाती, काखमा राखी झुलाइरहन्छ साना-ताना नानी। कै हो: -कोक्रो० डुल्छ वनपाखा सयवटा आँखा। के हो? न्डौको ० डौको, नाम्लो केही छैन, भारी बोकी हिँड्छ,सुँड यस्सो छोड्यो भने भारीभित्रै लुक्छ। कै हो: - शङ्खेकीरा० डोब आउँछ, कीलो त्यहीँ रहन्छ। के हो? - ऐँसैल्‌० डीरीको चुल्ठो, डौरीकै कान, थाप्लामा राखी गर्दछन्‌ मान । के हो?न नाम्लो [| रमाइला गाउँखाने क्या थामा रै (द? ढाडभरि नसो, गालाभरि मोसौ। के हो? - मादलढाड्डमा आँखा, पेटभित्र दाँत। के हो? - गँगटोढाडिएको पेट, सधैँ लडिराछ्छु आराम दिन पेटलाई माथि शिर थाप्छु ।के हो? - सिरानीढुकुर कुर्ल्यौ पारि वनमा, मुजुर नाच्यौ वारि वनमा। कै हो? - बन्दुक पड्काएकोढुङ्गो न माटौ, स्वर्ग «लेख जानै बाटो । के हो? - लिस्नो/भन्याङढोका एउटा, कोठा पांच; जाडोमा चाहिन्छ, बेलैमा साँच। के हो? "पन्जादृयाप्प पाइला घ्याप्प कान, दुईतिर पुच्छर घेरै थाम। केहो?न्हात्ती [छ| 10 00 खन काललाई 0 :0001010101010 पत) तँ जाँदै गर, म आउँदै गर्छु। के हो? - खापा/पाइलातँ ठडिई, म अडपाउँछु। के हो? - तौक्मातँ थाषिई, म हाल्छु। केहो? - जुत्ता लगाएको'तँ' भन्दा नछोइने, 'म' भन्दा छोइने। केहो? - ओठतँलाई चुस्छन्‌, तैलाई थुक्छन्‌। के हो? न्न्ङ्यु'तँलाई हेर्दा मलाई देख्छु। के हो? न ऐनातँ सुत्‌, म हाल्छु। के हो? - जुत्ता लगाएकोतँ हान, म थापिन्छु। के हो? - घन र छिनौतँ हुल, म घापिन्छु। कै होर ज्जुत्ता र खुङातनक्क-तनक्क तनक्क तान, दुईवटा पुच्छर छुवटा कान। के हो?- गौरु जोतेको तनक्क-तनक्क तनक्क तान, तीनवटा मुजी छवटा कात। के हो? - जोतेकोतरकारी खाने हरियो पात, पानी अड्ने यसको जात । के हो? - कर्कलोतस्ल भन्छन्‌ खान हुन्न, इँटजस्तो छ गारो लाउन हुन्त । के हो? - नैपाल तल खुदकिलो, माथि पात। केहो? - उखुतल चक्का माथि घ्याइँ यो कथा नजान्नै स्यालको ज्वाइँ। के हो२- जाँतोतल छयाड्कगा, माथि घ्याम्म। के हो? - छाता तल झाङ माथि ताल, तालमाथि उक्सँदो माल । के हो ?- पुरी पाकेकोतल डाँठ माथि गाँठ, गाँठवरिपरि हरियो पात । के हो?- गाँठे गोपी तलतिर कल्चौँडा माथितिर धुन । के हो? न्केरा तलतिर सिधा माधितिर गाँठो, गाँठोले हान्दा धुलो हुन्छ माटो। के हो?" डल्लैठो तल्ला घरकी वूढीको पाथीजत्रो प्वाल, उपल्ला घरका बूढाले उफ्री-उफ्री हाल। के हो? - घान कटैको तल धाल माथि झाल, त्यसमाथि हीरालाल । के हो? - खुर्सानी रमाइला गाउँखाने का 50 तल थाल माथि नली, पो कथा नजान्ने स्यालको हली। कै हो? - तराजुतल पनि घ्वाईं माथि पति घ्वाइँ, यो कथा नजन्नैलाई अगुल्टाले च्वाइँ। कै हो: न्घट्ट जसय जति जपझी खपि गन्द डाक, दणे हो गाउँको विचार, केही? - कुखुराको भाले तल फुकेको, माथि फुकेको, बीचमा .सुकेको । कै हो? - बस्नै मुढा तलबाट हाँस आयो, एक पाँजो घाँस ल्यायो । के हो? न्मूलातलमाथि करङ वीचमा छाला, वर्षामा यसले ओत देला। केहो? ता घुम/ स्याखु तल मादल बजाउने, माथि छमछम नाच्नै । के हो ?- लटाइ र चङ्गा तल र माथि फुकेको माझमा सुकेको । के हो? - डमरु तल लौरी माथि चौरी। कै हो? . कर्कलो तल बन माथि वन, बीचमा छन्‌ डुङ्गा, डुड्गालै नै च्याउन छाडै काम लाग्दैन गड्गा। कै हो? - आँखातल हेर्दा थाल हुन्छ माथि हेर्दा ताल, तालमाथि पौडी खेल्छ स्वादिलो छ मान । के हो ?- सेलपुरी पकाएको तलाउवरिपरि ठाडा कीलाको बार। केहो? - परेलातल्तिर कल्चौँडा मास्तिर थुन, भित्र चाँदी बाहिर सुन। के हो? " केरा पाकेको घरीताउली पाक्यो, जाउली पाकेत। के हो? - अम्बा, बैलौँतीताउलो पाक्यो, जाउलो पाकेन। के हो? - खनिउँ ताछ्छदै लगे मोटाउँदै जान्छु, काट्दै लगे लामो हुन्छु। के हो? - खाल्टोतान्दा तान्न सकिन्न, बाँध्दा बाँध्न सकिन्न, छुन सकिन्छ, तर फेर्न सकिन्न । केहो? - नदी खोलातान्दा दुख्छ, काट्दा दुख्दैन । कै हो? - रौँ कपालतान्ने दुई भाइ पछि ठेल्ने भाइ एक, कहिले छेउ कहिले कुना, डाँडा-पाखा-लेक । के हौँ? - हलो जोतेको तान्ने भए तान, नत्र झुन्डिएर मर्छु। केहो? " सिँगानताप दिइन्जेल रातो, छाडेपछि कालो । कै हो? - कोइला, फलामतामाको गाग्रीमा सुनको असर्फी। केहो? - पाकेको खुसाँनी तामाको गिलासमाथि लामालामा स्याउला । कै हो ?- तागत्तहितको गाजर पप 27 डा कपिल लामिछाने तामाको घैँटाबाट स्वादिलो फल निस्कने । के हो? - अनारतामाको जग, माटाको गारो, पानीको छाना, दिनभर पर्खिदा तीन-चार माना। केहो? - रक्सी पारेकोतामाको ठेकीमा काठको बिर्को। के हो? - खुसाँनी /फर्सीतामाको ठेकीमा फलामको विर्को। के हो? - भलायोतामाको ठेकीमा स्याउलाको निर्की। के हा? - गाजरतामाको दैलो, चाँदीको सँघार, भित्रकी नानी घुरुक्क उघार। के हो?- मुख, दाँत र जिब्रोतामे नली फलामे फली। के हो? “फापर.ताम नली फत्रक्क गली। के हो? - कालो कर्कलोतारे पहाडमा सोली घोप्द्याएको । के होर न नाकतारे भीरमा अनौठो पानी, कहिले त बरै जानी। के हो? - पसिनातारै भीरमा एउटी बूढी चहैचहै । के हो? - बुलाकीतारे भीरमा एउटै अखेटो /खुद्किलो । के हो? - "नाइटोतारे भीरमा अनौठो पानी, कहिलेकाँही बगेर जानी । के हो ?- पसिनातारै भीरमा पिङ झुन्ड्वयाएको। के हो? - बुलाकीतारै भीरमा मृगको साँप्रो झुन्ड्याएकी । के हो? - भौलाको टाटातारै भीरमा रगतको छिटो वटुकी। के हो: न टीका लगाएको ताल, तालमाधि धागो, धागोमाथि आगो। के हो? - बत्ती बलेकोत्तिम्रा आमाछोरी र हाम्रा आमाछौरी पात टिप्न जाम्‌,तीनवटा गैडा अमिलो सिङ्गासिङ्गै खाम्‌। के हो?- आमा-छोरी र नातिनीतिमी जाफ, म आउँदै छु। के हो? - पाइलाको छापतीन अक्षरको भए पनि एक काटे 'चार' बन्छु। के हो?) - अचारतीन अक्षरको मेरो नाम, नयाँ अर्थ दिनै काम,उल्टो-सुल्टो एक समान । कै हो? - नवीनतीन अक्षरको मेरो नाम, मान्छेको खाना,अगाडिको एक अश्षर झिके, बोटबिरुवाको खाना । के हौ? - चामलतीन अक्षरको मेरो नाम, विद्वान्‌ हुन मलाई छान्‌। के हो? - कलम / किताबतीन अक्षर मिल्दा बन्छ एउटा देशको नाम,माझको अक्षर झिकिदिंदा वन्छ मीठो माम। के हो? - भारत रमाइला गाउँखाने कधाए7772ाााा?ा?ा?ा?ो?ा?ा??ा??।””, तीनअक्षरे मेरो नाम, टाउकोमा फरफर गर्छु, पहिलो अक्षर हटाइदिए, नेपालको धन बन्छु। केहो? - रिबनवी गाइको एउटै पगरी । के हो? 1 औदानतीन भाइ खेल्ने एउटै आँगन। केहो? त्यही र बुट तीन टाउका, छ कान, दस खुट्टा एउटै तान । के हो ?- हली र नारिएको गोरुतीन टाउका, छ ,कान, दस खुट्टा, एउटै तान। के हो? - दृध दुहेको.तीन टाउका, दस खुट्टा, काम छ चर्को-बाँझोफुद्वा । के हो ?- हलो जोतेको तीन भाइको साझा पगरी एउटै फेटा। के हो? - औद्दानतीन भाइ दाइँ गर्ने, दुई भाइ चुप लागी हेर्नै। के हो? -लैख्नुतीनमहिने बालकन्ने छ महिने पेट, हरभरि छोराछोरी छैन पोइसित भेट। के हो? केरा तीन शिर दस पाउ, सोह्र तन्तु एक घाउ । के हो? - हलो जोतेको,तिनाउको पानी बटौलीको खेत, पाँचजना बाउसे कोदाली एक। के हो?" लेखेकोतुनाको यैली, सुनको पैसा। के हो? - खुसानीतेरा लागि म मरेँ, मेरा लागि तँ नमर, अझै मान्दैनस्‌ भने तँलाई मार्न पनिकोही बाहिर बसिरहेको छ। के हो? - बल्छीमा अल्झाइएको गड्यौला र माछातेरो नाम अदारे, पारि भित्ता पछ्छारे। कै हौँ? - सिँगान फालेकोत्यसैको हाँ त्यो, त्यसैको छत्यौ। केहो? - सर्पको काँचुलीत्यस्तो देश कहाँ छ, जहाँ प्राणी हुन्नन्‌,ताल-समुद्व भए पनि पानी हुन्न, माछा पाइन्नन्‌ । के हो :-नक्सा / मानचित्रत्यो कुरा आफ्नै हो, तर आफूले भन्दा अरूले धेरै चल्ती गर्छन्‌। कै हो?ज्नामत्यो घरकी एक्ली बूढी, कुम्लो छाडी रुख चढी। के हो? - तरुलत्या मलाई हेर्छु, म त्यसलाई हेर्छु म गए बाटो दिन्छ आफू भने जदैन ।के हो? - ढोका [1] (थ) ० चचक्क वसिरहने काली राँड, हग्छै हद्दडी वाम्छे जाँड । के हाँ? - कोत ० यामजत्रो खुट्टा, सुपाजत्रौ कान, दुबैतिर पुच्छर के हो त्यस्को नाम ।केहो? "हात्ती ० थालभरि अक्षता, गनिनसक्नु चेपत्ता। कै हो? - तारा० थालभरि तितौरा खाइनसक्नु । के हो? "तारा५ धीलभरि फुलौरा छरैको। के हो? - तारा० थालभरि फुरौला र्‌ दुईवटा बारा। कै हो? - तारा, चन्द्रसर्य५ थालमरि मुसुरी एक ढिको नुन। के हो? तारा र जूत ५ धालभरि भात, बिटभरि तिहुन । कै हो ?- गरामा धान र आलीमा मास, भट्ट० घालमा भात भयो, बिटमा दाल, नाच्यौ-पाम्यौ उठाउन थाल । के हो?- गरामा धान र आलीमा मास, भट्ट० घालमा नाच्दोखेल्दो, त्यसपछि घाम ताप्दो । कै हो ?- रोटी पकाएको० धघालीमाथि वडुकी, बटुकीमा झोल, तह लाउन त्यस्को कान मोल । केहो? - कप-प्लेट० थुतुनो छ सर्पजस्तौ आगोमाधि बस्छ,मुखबाट तुर्क्याउँदै मुखैभित्र पस्छ। के हो? - कित्ली/ चियादानी «० थुपुक्क बसेको, खरानी घसैको । के हो? - चुलामा बसालेको कसौँडी छ राणा ७१. रमाइला गाउँखानै कथा (द) दगुर्न सक्छ, हिँड्न सक्दैन। के हो? - खोलो /नदीदह्ठो टाउको लामो जीउ, गिदी छैन खान्न घिउ। के हो? - मदानीदलदाल पारी लद्छारी, तीन पाथी पानी झारी, टाँगिदिन्छन्‌ डोरीमा बटारेर झट्कारी । के हो ?- लुगा धोई सुकाएकोदलै टट्टाउने, निलै कोम्याउने, छाता ओढी बारीमा मोती झल्काउने । केहो? -कर्कलो दल्दादल्दै खिइसकी सेतीसेती मोरी, आफू मोरी अरुलाई बनाउँछै गोरी। के हो? - साबुन दस औँला हाँसिरहन्छन्‌, दुईवटा सिया नाचिरहन्छन्‌ । के होर-स्विटर बुनेको दस खुट्टा, छ कान, तीन मुख, दुई हात । के हो? - दूध दुहेकोदाँत धेरै छन्‌, कुकुर त्यौ होइन, जङ्गलमा हिँड्नेलाई त्यल्ले छाड्ने होइन। के हो? - काइँयोदाँत बाहिर, ओठ भित्र। के हौ? - मुसलदाँती हेर्दा हीराजस्तो, जुँगा हेरै बाघ, कपडाको चाडभित्र बस्नै त्यसको जात। के हो? - मकैदाइ आयो भाइ छाडी गयो। केहो? - पैतालाको छापदाइ सुत्दा भाइ उठ्छ, भाइ सुत्दा दाइ उठ्छ। के हो? - गोठालो र दाम्लोदाकँ-दाकैँ बहर दाड्नसक्नु । के हो? - बाघदाजु-भाइ बेला-बेला मुख जोडी सुत्छन्‌। के हो? - परैलादाजु-भाइ सँगै हुन्छन्‌, मिल्न खौजे नासिन्छन्‌ । के हो? - बिजुलीका तारदाजु लाटो, भाइ बाठो। के हो? - घरहरा र घन्टाघर दाम्ला-दाम्ली गए चर्न, भैंत्ती वसै खाल । कै हो? - फर्सी र लहरादायाँ-बायाँ दुई सुरुङ, बीचमा एउटा पहाड । कै हो? - आँखा र नाक छे शी” डा कपिस लामिछाने साइला गाउंखाने कथा नाई” दायाँ छूपा बायाँ बेगनास, वीचमा चुच्चे डाँडा,यताउति गर्दै झिमझिम पार्दै गर्छन्‌ धेरै रमिता । के हो?- आँखा र नाकदिउँसमा लेखाउने, रातमा वाटो देखाउने । कै हो ?- चाइनिज कलम र लाइट दिउँसो उल्टो, राति सुल्टो। के हो? - चमेरौबिए बढ्छ, नदिए घट्छ। के हो? - बिद्या/सीपदिदी पोल्नै, बहिनी सन्च। केहो? - घाम र जनदिदी-बहिनीको द्वेखादेख हुने, भेट कहिल्यै नहुने। के हो?- घाम र जनदिनको थाली, रातको भोकर। के हो? - मान्द्रो दितभर हिँडेको हिँड्यै, चार हात मात्रै। के हो? - गुन्द्री बुनेकोदिनभरि आँखा थुन्छ जोगी, रातभरि डुल्दै बन्छ भोगी। के हो? - लाटोकोसेरोदिनभरि खाली बस्छ, रातभरि बोम्छ,सुती-सुती जमिनमा चार खुट्टा टेक्छ। कै हो? - खाट/पलङदिनभरि ताकाताक, रातभरि खापाखाप। के हो? न दैलोदिनभरि दाजुभाइ मिलेर बस्छन्‌, रातभरि दाजुभाई छुट्टिएर बस्छन्‌ ।केहो? - दौराको तुनादिनभरि ध्यान गर्छु, रातभरि डुल्छ। के हो? "उल्लुदिनभरि भरी, राति रित्तै। के हो? - कपडा राख्ने फोकदितभरि रहमा डुब्छ, बिहानीपख पहाड चढ्छ। कै हो। - पौतौदिनभरि लाखा धुनी, रातभरि कान्लामुनि । के हो? नहलोदिनभरि लुगा लगाउने, रातभरि नाङ्यौ विताउने। के हो?- लगा सुकाउने टाँगौदिनभरि लुरीखुरी, रातभरि कान्लो क्री। कै हा? नहलोदिनभरि सुत्छ, रातभरि उठ्छ। के द्दौ? - दाम्लोदिनभरि हिँड्यो, जहाँको त्यहीँ। के हो? न कोल दिनरात बाहिर बसी अरूलाई चिनाइहरने । कै हौ? - परिचयपाटीदुई अक्षरको मेरो नाम, सानौ छँदा पकाई खाम, ठूलो भए घुरीमा जाम्‌ । के हो? - बाँसदुई अक्षरको मेरो नाम उल्टो सुल्टो जताबाट भन, खान पाउन्न भात,कहिले भान्छा, कहिलै गरिबको साथ,। कै हो? - लोटा र टालोदुई अक्षरका मैरो नाम, सुल्टो, हुँदा खाने गर्दछन्‌, उल्टो हँदा रमिता हेर्छन्‌ । के हो? - चना“नाच ७३ दुई अक्षरको मेरो नाम, सुल्टो हुँदा खाने डाइट, उल्टो हुँदा चल्छ फाइट। के हो? "चना र नाचदुई औौँताको भामा चल्ने एक आँखे सारस। के हो? - कँचीदुई खुट्ठाले उभिन्छ, हिँड्न सक्दैन, कमलो पाए कुटुकुटु खान्छ,निल्त सक्तैन । के हाँ? - चुलेँसीदुई ,गोठको भकारो एउटै हातले सोहोर्नै । के हो? - सिँगान फालेकोदुई गोठको मल, एकै हातले फाल। के हो? - सिँगान फालैकोदुई घरको एउटै मात्र ढोका। के हो; - साँध-सिमानादुई छेउ आमाबाबु, बीचमा छोराछोरी । कै हो? - भन्याडदुई भाइ खटाखट, दुई भाइ फटाफट, दुई सुकेका काठ, एउटा बौलाहाहात। केहो? - चैँसीका खुट्टा, युन, सिङ र पुच्छरदुईजना दाजुभाइ परेली जोडी सुत्छन्‌ । के हो? - खापा/पलेटादुईतिर खोल्सा बीचमा डाँडो। के हो? । ननाकदुईत्तिर खोल्सो, माझमा डाँडो। के हो? - नाकदुईतिर चुरीफुरी अगिल्तिर हुल, इनारका मुखमा कदमका फूल। के हो?$ ओखलमा धान कटनुदुईतिर जन्ती, माझमा डाँडो। के हो? दाँत र जिब्रोदुईतिर धार, साँधको बार। के हो? " केतुकेदुई दाजुभाइको एउटा धीती। केहो? - ढोकादुई दाजुभाइ छन, एउटाको आँखा छ, टाउको छैन,अर्काको टाउको छ, आँखा छैन। के हो? - सियो र पिनदुई दाजुभाइ मिली जोडिएर बस्छन्‌,काम गर्नु पन्यो भने सँगै कम्मर कस्छन्‌ । के हो? - कैँचीदुई-दुई अक्षर मिली बन्छ नाम, त्यो नभए होइन्छ ठन्डाराम । के हो?- हावापानी" दुई दिदी-वहिनीको एउटै मुन्द्री। के हो? ञ्चिम्टादुई दिद्दी-बहिनीको एउटै रिङ। के हो? -चिम्टादुई पखेटा दुई सिङ, हलुको जीउ फुरफुर उद्दछिन्‌ । के हो ?- पुतली:दुईपटि गाछ्ी रुख, माझमा फल। के हो? - भुइँकटहरदुई पाखे कटेरी, एउटै टाउकाले उचाली । के हो? - स्याख“घुम दुई पाङ्ग्रा छन्‌ साइकल होइन, दगरर्छ मोटर होइन । के हो? - मोटरसाइकल छ 0 डा कपिल लामिछाने ० दुरड भाइ उठ्ती, चार भाइ सुत्नी। कै हो? नकानर खुट्टा० दुई भाइ उद्नी, चार भाइ सुत्नी। के हो? - तगारौ र गरालो० दुई भाइका तेर्सा करङ। कं हो? - भन्माङ० दुई भाइ नाच्ने, दुई भाइ हेन, दुई भाइ दुस्स। के हो? - कान, आँखा र सिङ ० दुई लिगमा रेल हिँड्दा लिग नै जोडिन्छन्‌ ।.कै हो? -्चेन» दुईबटा फेद र दुईवटै हाँगा । के हो? - मातित्त० दुईबटा बूढा सपाली बजाई नाच्छन्‌ । के हो? -चिम्टा० दुईवटा मान्छेको एउटै पटुका । के हो? -आग्लो२ दुईवटा सिन्का नाचिरहेका । कै हो? - स्विटर बुनेको« दुईबटी दिदीको एउटै मुन्द्री। केहो? -चिम्टा « दुई सिङ चिप्लो गोरु, हाड्दै छैन कसो गरु।, के हो? - चिप्लेकीरा० दुई हातको काँकरीको तीन हातको वियाँ,राम-लछ्लमनकी लडाइ्रैमा म पनि थियाँ। के हौ? - ठैकी र मदानी ० दुई हात चार पाउ, काखमा लिन्छु यता आफ। केहो? -कुर्ती० दुई हात जोडेर चुलामाथि बस्ने, एकै छिनपछि सी-सी गर्ने। कै हो?" प्रैसर कुकर० दुई हात दस पाउ, घारघुर पारी तताई खाक। के हो?- गाईसैँसीको दुध५ दुई हातले समाती मेट्तै धोको, खुवाउँदा पनि पेट हुन्छ भाको। के हो?- शाड्डख ५ दुलाहा गयौ दुलही लिन, जन्ती गए किन, बाउबिनाको छोरा जन्म्यो, आमा नभा'को दिन। के हो? - कुमालकोटी५ दुलाहा न सुलाहा एकैदिनमा हजारौंको बिहा । के हो? - तुलसीको बिहे० दुलाहाले दुलहीको सबै कुरा देख्न सक्छ, तार एउटा कुरा देख्न सक्दैन। के हो? - विधवा अवस्था० दुवै भाइ म अघि जान्छु, म अघि जान्छु भन्छन्‌। के हो? न्खुट्ठा4 दूध न दही घिउ आई, यो कथा नजान्ने कुनामा जाई। के हो? - सिँगान० दूँघै बालकले पिट्दा पनि आमा रन्छन्‌। के हो? - घन्टाको रालो० देखादेख हुने, भेट कहिल्यै नहुने। कै हो? न न्सुर० देखिन्छ खेतमा, दाँत छ पेटमा। के हो? - गँगटो रमाइला गाउँखाने कथा नामा रै, देखिन्न त्यो छ शक्तिवान्‌, छुन पुग लिन्छ ज्यान । कै हो? - करेन्ट देखे भने लखेट्छन्‌ लुकिछिपी हिँड्छ, गाउँ-घाका कृष्रा-पाठा देखेँ भने टिप्छु। के हो? - स्यालदेख्दा छ, समात्दा छैन। के हो? - छायाँदेख्दा लौरो, खाँदा काठ, निल्छ रस, बुक्ख कपास । के हो? - उखुदेख्दा सानो .छ डल्ले, कराउँछ वलले। के हो? - राड्छदेख्दा सोझो छ, बिरामी त्यो छैन, उचालिने र पछारिने गर्छ। के हो?ज्ढिकीदेख्नलाई नजिकै छ, होइन त्यति टाढा,भेट्न खोज्दा सकिँदैन हुन्छ टाढा-टाढा। के हो? - आकाशदेख्नको ड्ाल, खानको काल। कै हौ? - असिना, हिउँदेख्नेले बोल्दैन, बोल्नेले देख्दैन । के हो? - आँख्ला र मुखदैलामुनि सिँगारी वाखरो। के हो? -चिचिन्डौदोसल्ला ओढेको, खेतबारीमा अडेको, ओठ देखिँदैन जुँगा त गजापको ।के होर मकैरि पु नाडा. कपिल लामिछाने (घ) « , घरहराको टुप्पामा सानो पोखरी, पोखरीको मास्तिर झलमल जूनकिरी । के हो? - पानत बत्ती4 घधेर्तीमुनिको कयुरे गोरु। के हो? नमुसो० घेर्तीमुनिको जगल्टै घर्ती। के हो? - भ्याक्रन घैर्तीमूनि चाँदीको फाली। के हो? - अदुवा /मूला« घेर्तीमुनि जाउँला, छाता ओढुँला। के हो? - पिँडालु० घेर्तीमृनि नबसी छातै ओढ्दिन, फूल फुलाउने काम गदै गर्दिन । के हो? - पिँडाल्‌५. घेर्तीमुनि बल्दयाङबुल्डुङ नाङ्लाजत्रा पात। के हो; - पिँडालु५ घेर्तीमुनि महको भुँडकी। के हो? - खनिउँ- घर्तीमुनि सुनको दुन्को। के हो? - हुलेदो५ घिर्तीमुनि सुनको फाली। कै हो? न हेलेदो« घानको भए पराल हुन्थ्यो, तरकारीलाई मारे, पानी त्यसको सुकाउन ढुङ्ग्राभित पारे। के हो? " गुन्हुक ० घीन छ धान छु केषाभरि घान छ्‌ न आफू खान्छ न अस्लाई दिन्छ। के है?-धत्रो० धनीले खल्तीमा राख्छन्‌, गरिबले बाहिर फाल्छन्‌ । कै हो? - सिँगान० घनीले राख्छन्‌, गरिबले फाल्छन्‌, केटाकेटीले खान्छन्‌। के हो? - सिँगान० घीरिलो पिठिउँ उसको, चरीनङ्ग्री खुडी, आँखा, कान केही छैन, नाकमा छ मुन्द्री। कै हो? -चुलैँती० घार्ती न बिसौंली, दुई हातले उचाली । कै हो) - टौपी लगाएको० घुरीमाथि कुलैसो काटेको । के हो? - सिउँदो,'केराको पात५ घुरी मार्नै पहिले, दाँती लाउने अहिले। के हो? - घुम/स्याखु० घेरैजना जान्छन्‌, एउटालाई छोडेर आउँछन्‌ । के हो? जत्ास५ घरै दुलहीको एउटै डोली। के हो? - केराउ “बोडी२ घैरै पहिले गरिदिन्थेँ हुलाकीको काम, शान्तिचरी भने पनि अघि सर्छुन्‌ खान। के हो? - परेवा | छि रमाइता गाउँछने कथा पा” (ने) नक्कले चराको शिरमा शिरफूल । कै हो? - भाले कुखुरोनखाङी भने दिनभरिको सिकार, खाँ भने कान्छाबाको अनुहार ।के हो?, - बाँदरन खान हुनी न लाउन हुनी, झिकेर खान सकिँदैन कहिल्यै, त्यो अर्थ कै हौ लौ जान पण्डित पहिल्यै । के हो? न्विद्यान खान्छ न पिउँछ, दिनभरि घरको रच्छै गर्छु। कै हो? - तालान चोन्यो उस्तै न कसैलाई माच्यो, तर उसको टाउको सबैले काटे केहो? - न्नङनदी मेरो गाउँ, सुकै मेरो नाउँ, लौ है साथी हो परदेश घुम्न जाकँ।.के हो? न्सिद्वानदी मेरो गाउँ, सुकै मेरो नाउँ, हिँड-हिँड साथी हो परदेश घुम्न जाजँ। केहो? न्सिद्वानदेखिने शक्तिवान्‌, छुन पुगे लिन्छ ज्यान। के हो? - करेन्टनपिट न भान्से बज्यै ! छैन मेरो पाप, छुद्याइदिन्छु ढुङ्गोमाटो टिपी अन्तै राख। के हो? - नाङ्लोनबसम्‌ भने बसम्‌-बसम्‌ लाग्छ, बसम्‌ भने सारै बेर लाग्छ। केहो? - चौतारोन बाहिर बाँक्रो, न भ्रित्र खोक्रो। के हो? "लड्डुन बाहिर बोक्रो न भित्र खोक्रो, मुखमा हाल्यो धुलो र पिठो ।क्केहो? - कतारन बोक्रो न बियाँ, न गुदी न सियाँ, बिना रूपको फल झर्दा म त्यहीँ थियाँ। के हो? - असिनान भित्र खोक्रो न बाहिर बोक्रो। के हो? - नुनढिकीन हिँड्छ न बोल्छ, देख्दा दुरुस्तै । के हो? - तस्विरनाइँ-नाइँ भन्छ थुपुक्क ढोगिदिन्छु। के हो? " केराको पात ७६19 डा. कपिल लामिछाने नाइटो अँड्याउँदा ट्वाल्ल हेने। के हो? " टर्च लाइटनाउँ कं हो, कहाँ छ बास, कताबाट आई पार्छु सत्यनाश । के हो? - भुइँचालोनाउँ छ डल्ले, कराउँछ वलले। के हो? - शङ्खफुकाइनाउँ छ धरीधरी, आफू मरी, अरुलाई बनाउँछ गोरी । के हो? - साबुननाक-कानलाई बोझ, आँखालाई मोज । कै हो? ., न्चस्मानाक चुच्चे पुच्छर बुच्चे, खान्छ अन्न, पानी बन्न -बन्द । कै हो? न्घुतनाकमा चढेर कानमा समात्नै । के हो? - चस्मा लगाएकोनाकमा हात जुनेली रात। केहो? - बिजुलीबत्तीनाका टेक्ने, कानाँ समाउने । के हो? ज्चस्मानाङ्लाभरि विस्कुन सुकाएको । के हो? - आकास र तारानाची-नाची एउटी आई, फूलहरूको न्याल खाई । कै हो? - पुतलीनानीका धौतीमा जुम्रा । के हो? - जाल र माछानानी त सानी जगल्टां ठूला । के हो? न्म्‌लानानी-नानी छोट्टी, उफी-उफ्री धान कट्दी। के हो? - उपियाँनामजस्तो काम छैन, झुल्छ कोठाभित्र,जात त्यसको बनस्पत्ति मानिस हुन्‌ मित्र। के हो? - मनिप्लान्ट नाम त्यसको मुसले, उफ्रन्छ खुप्तले, झालमा लुकाउँछ जाहान,तरकारी भुटुबा अस्तल हुनगयो, थप्नै नपर्ने वाहान। के हो - घिरम्लौबाम नभएको मान्छै हुन्न, त्यो मान्छेको नामै छैन । कै हो ?- नवजात शिशुनाम-ख्प सानै छ ठूलो हुन्छ काम, गर्नै लाग्दा बचाउँछ मानिसको ज्यान। के हो? - औख्नती नाम्लो-डोकी केही छैन भारी त्यसले वोक्छ, छोयो भने त्यसलाई, भित्रभित्रै लुक्छ। के हो? - शाड्खकीरा नियाल्दा ढुङ्गाजस्ती उचाल्दा ढुइगो, रन्केपछि लाउँछ कामको टुङ्गो । केहो? न्ड्स्त्री निर्जीव भनौँ भने पलाउँछ, सजीव भनौं भने काट्दा मर्दैन। के हो?-" नङ र कपाल निरन्तर डुल्दै हिँड्छै देखिन्न त्यो नानी,कोहीसित ठोक्किएमा सुसाउने चानी। के हो? - हावा साइला गउँखने काला” नीलो दहमा ढकमक्क फूल। केहो? - तारानीलो दहमा सेता फूल। के हो? नतारानीलो पोखरीमा चाँदीको थाल। के हो? न चन्द्रमानहाईघबाईं जीउमा चन्दन लगाई । के हो ? - भाँडाछा खरानी लगापुकोनुहाउन जाँदा सेप्रो, डुबुल्की मारी आउँदा भुक्क। केहो? -पुरी नेपालै भैँसीको दुईतिर पुच्छर। के हो? - हात्तीनेपाले रानी सुतिरहने बानी । के हा? - सिरानीनौतले घरको त फ्याल न ढोका। के हो? - बाँतनौतले देवलको नौवटा रुयाल। के हो? - घैरहरा नौ दिनसम्म कुनामा बस्छ, दसौं दिन टाउकाँ चढ्छ। के हो? - जमरानौ दिनसम्म कोठाभित्र गुम्सिएर बस्नै, दसौँ दिनमा मानिसको शिरमाथि चढ्ने। कै हो? - जमरा नौ बहिनीले एउटै पछ्यौरा ओढ्छन्‌ । कै हो? - सुन्तला नौरड्गी शरीर यसको बास हिमालमा, राष्ट्रियताको गीत गाउँछ यसले नेपालमा । के हो? - डाँफे नौवटी नानीको एउटै धोती /पछयौरी। के हो? - सुन्तला[। 90 9 डा. कपिल लामिछाने (प) पकाउने काम परे सुसाउने गर्छ,लोती बमाई ननिमोठे ठहरै मर्छ। के हो? - दमचुलोपकाए काँचै, पोले सखापै। कै हो? न्रौपकाएको पोलेर खाने, काँचो काँचै खाने। के हो? - तमाखु र सुर्तीपकाए नपाक्ने, उसिने नउसिनिने, आगामा हाल्दा सकिने। के हो?"रौँ कपालपकायो-पकायो पोलेर खायो। के हो! .- तमाखुपक्कै छ, नजिकै छ, छाम्दा &्वैन, समात्न सकिँदैन । के हो?- छापाँपखेटा छन्‌ चराचुरुङ्गी होइन, रड्गीविरङ्गी छ, बगैँचामा दुल्छ, फूल पनि होइन । के हो: - पुतलीपखेटा छन्‌ परेवा होइन, घोप्टे सिङ छन्‌, चौपाया होइन। के हौ?- पुतली पखेटा छैन आकाशमा उड्छ, बतास आए भाग्छ, घामलाई छेक्छ ।के हो? - बादलपरख्रेटा न सखेटा आकाश चाहार्ने। कै हो? - बादलपखेटा न सब्चैटा माथिमाथि उद्दने। कै हो? - बादलपखेटा भएको उड्ने घर, पर्छन्‌ मान्छे त्यसको भर। के हो? - हवाइजहाजपछाडि छ आँखा अगाडि सँ, हिँड्दाहिँड्दै सृष्टि गर्छ,पशु पनि होइन, मान्छे पनि होइन। कै हो? सियोपछाडिपट्टि सर्प झुन्डिएको । के हो? - कपालको चुल्ठोपत्रैपत्रको डल्ले च्याउ, मन लागे पकाई खा । के हो ?- बन्दागोपीपत्रैपत्र छु, पण्डितका साधमा छ। के हो? - पाम्नोपन्ध्च दिन बढे पनि पन्ध दिन घट्छ,आउँदाखेरि झलमल्ल जाँदाखैरि अलमल्ल । कै हो? जून साइला गाउँखाने कषा पाका ााठाकी पन्ध भाइ छन्‌, बार भाइ सुत्छन्‌, तीन भाइले काम गर्छत्‌। केही? - घडीपर गयो पर गयो, यहीनेर आयो। के हो? - लुगा सिएकोपराल ख्वानख्ख नस्तु होइन, न्याउनीभी बास्छ न्याउली होइन। के बो? - जनाई प्रखालिपछाडि मृगको साँप्रो। के हो? - रातो धागोले बाटेको चुल्ठोपर्वतमाझमा एक जोडी गुफा, गुफालाई सधैँ गरिन्छ सफा । के हो?- नाक पल्टन त पल्टन दुई पल्टन, आए जति चट। के हो?- दाँत र मुखपल्लो गाउँमा कुकुर भुक्यो, मेरा हातमा पुच्छर। के हो: " बन्दुक पड्काएकोपवित्र घरको धुरीमा सोली घोप्द्याएको । के हो? - गजुरपश्चिममा लुकेका दाइ पूर्बबाट आए,सानाठूला सबैसँग मायाप्रीति लाए। के हो? न्सूर्यपहराकी निददिनी, जगल्टामात्र देखिनी । के हो? - बावियोपहराको बीचमा हात्तीको पाइलो । के हो? - नाइटो पहाड छ, ढुङ्गोमाटो छैन, नदी छ, पानी छैन, जङ्गल छ, रुख छैन, सहर छ मान्छे छैन। कै हो? - तक्सा/ मानचित्रपहाडको टुप्पामा चारकोसै झाडी के हो? - कपालपहाडमाथि छेउकुता, ठाउँ-ठाउँमा रगतको दुना । के हो ? - लालीगुराँस पहाडमा पहिरो गयो, हुहुराउँदो र बुर्चुराउँदो । के हो: - घट्टमा अन्न पिसेको पहिले कपाल लुछछत्‌ अनि हड्डी फोर्छन्‌, काटकुट पारी बाँडीचुँडी खान्छन्‌ । के हो? - नरिवलपहिले कच्याक कुचुवक भाँडाभित्र कोच्छुन्‌,अनि मलाई पकाएर घिच्छन्‌। के हो? - गुन्द्रुक पहिले खान्थे दानव जाति, अहिले छान्छन्‌ मानव जाति। के हो?-रक्तीपहिले चारखुट्टै, त्यसपछि दुईखुट्टै अनि तीनखुट्टँ। के हो? -मान्छैपहिले जन्म्यौं हामी आफैँ, त्यसपछि जन्मे जेठा दाइ, व्रात्रा जन्मेको हामीले देख्यौं, पछिघाट जन्मे कान्छा भाइ । कै हो? - दूध, दही, मही र घिउपहिले हामी जन्म्यौँ, पछि जन्मे जेठा दाइ, वावा जन्मेको हामीले देख्यौं,पछि जन्म्यो कान्छो भाइ। के हो? - देध, दही, मोही र घिउ परै र डा. कपिललामिछाने ० पहिले तान्छ मानिसले, पछि मानिसलाई तान्छ उसलै। के हो: - चुरोट० पहिले मलाई भिजाउँछन्‌ त्यस्त पछि कुट्छन्‌, कुटेपछि मत्तसंग खाई भोक मेट्छन्‌। कै हो? - चिउरा० पहिले माया गर्छन्‌ पछि कुदछन्‌,औछयाएर फैरि मोज लुट्छन्‌। केहो? - केपासन पहिलो बेतमै माउ मर्ने। के हो? - केराको .ब्रोट५ पहेँलो सारी फरक्क पारी, कालो ओडारमा म्बाप्प हाली । कै हो?- केरा खाएको ५ पाँच अक्षरको मेरो नाम, उल्टो सुल्टो एउटै हुन्छ जात । के हो?- लामाको माला / नवजीवन ० पाँच जना हेर्नै, एक जना नाच्ने, चार जना लुक्ने। के हो? " सुर्ती माडेको ० पाँच दाजुभाइको एउटै थाल। के हो? - हत्केला० पाँच भाइको एउटै आँगन। के हो: - हत्केला५ पाँच भाइको एउटै खलो। कै हो? - हत्केला५ पाँच भाइको एउटै गुफा, गुफाभित्र एउटै कोठा। केहो? -जुत्ता० पाँच भाइको एउटै पगरी। के हो? - हत्केला० पाँच भाइको एउटै बाटो। के हो? - पैताला० पाँच भाइको एउटै निकास । के हो? - हत्केला५ पाँच भाइ पस्नै एउटै ढोका, ढौकाभित्र पस्ता आफ्नै गुफा। कै हो?न्पत्जा ५ पाँच भाइले दिन्छन्‌ दुईभाइले हेर्छन्‌, एक भाइले खान्छ। के हो?- हात, आँखा र्‌ मुख ५ पाँच मानितको एउटै पेट। के हो? "हात० पाँचवटा मुखका दशवटा कान, पन्धरवटा आँखा पो कथा जान। केहो?- पाँच टाउके शिव ० पाइलौ पर्दैन, दगुर्ने छोड्दैन, जीउ छ टाउको छैन । कै हो ?- ड्ङ्गा५ पाखुरा छन्‌ पन्जा छैन, जीउ छ टाउको छैन। के हो? - दौरा«५ पाङ्ग्राविताको मोटर लुगामावि दौडन्छ। के हो? - इस्त्री लगाएको० पाटाको धरो झिलिमिली रुयाइँ, यो कवा नजान्नै लोख्र्कको ज्वाइँ । केहो? - इन्द्रेनी रमाइला गाउने क्या नााााा91ाआ1आ1आ11आ1आ106 रै पाटी त पाटी घर्मशालाको पाटी, खोलेर हेदा तीन सय साढी। के हो? - मौरीको घारपात एकै नाइँ, हाँगाको लेखे नाइँ। के हो? - सिउँडीपात खन, रुख छैन, तर सितल दिन्छ। के हो? ला पखपातको लेख्नै नाइँ, हाँगो एकै नाइँ। के हो? - केराको बोटपातले छाप्छन्‌ करडले ढाक्छन्‌, गोलो पारी शिरमा राख्छुन्‌। कै हो? न्छन्रीपातालमा खुट्टा छन्‌, टाउकामा सुँड छ,सुँड चलाइदिए ह्वालह्वालती छादछ। के हो? - टृपुबब्रेलपातैमा फल छ, पातैमा बल छ, रुख त्यसको हुँदै हुँदैन,जति खाँ-दिङँ बढ्दै जान्छ, कहिल्यै घट्दैन। कै हो? - विद्यापान सयमा किन्यो, तीन सयमा बेच्यो,जम्माजम्मी दुई सय नाफा भयो। के हो? - पानपानामुनि मलाई राखी लेख्तै जाँदा माथि,तल पनि उहीउही बनाइदिन्छु साथी। के हो? - कार्बन पेपरपानीको पुत आगाको वाउ, त्यसलाई छोए ज्यानै जाउ। क हो? - बिज्ूलीबत्तीपानी छ दह होइन, रूखमा बस्छ चरो होइन। के हो? - नरिवलपानी छ, पानी छ, पिउनु नाइँ। के हो? - हिउँपानी न सानी, खाली बल्छी खेल्नी। के हो? न्बाँसपानी परै पखाली जा, माटो परे कुही जा, झगडा परे कचहरीमा जा 1केहो? " कागजपानी बिताको पोखरीमा माछा उफ्रन्छ। के हो? - मकै भुटेकोपानीविनाको पोखरीमा माछो पौडिएको । के हो? -नित्रोपानीबिता बल्छी खेल्छ। केहो? न्याँसपानीभित्र जन्म भयो पानीभितै बस्छु,पानीबाहिर रहँ भने आँफैलाई नास्छु। के हो? - माछापानीभित्र रमाउँछिन्‌ जलपरी होइनन्‌,सुनगौडी फलाउँछिन्‌ छ्‌ख भने होइनन्‌ । के हो? - घान रोपेकोपानीमा खेल्छ जलेवा होइन, चारो टिप्छ परेवा होइन । केटो? - घान रोपेको पे 7 डा. कपितलामिछाने ० पानीसँग खेल्ने सानी-सानी नानी, पानीसँग खेल्दाखेल्दै जान्छ जिन्दगानी । के हो? - साबुन५ पारिबाट आयो रुयाप्ल्याक-श्याप्ल्याक कान,मुखबाट बिचान्यो बन्चरोले हान। के हाँ? -्केरा ० पारिबाट लास आयो, तँलाई कल्ले भन्यो ? जसका पेटमा आन्द्रा, छैन, त्यल्लै मलाई भन्यो। कै हो ?- शङ्ख फुकेको० पारि भित्तामा कुकर भक्यो, पुच्छर मेरो हात। के हो? - बन्दुक० पारि भित्तामा कुकुर भुक्ने, मेरो मुटु दुख्ने । के हो? - बन्दुक पट्काएको ० पारि वनमा दहीको ठेकी झुन्ड्याएको। के हो? - भैक्याम्लो. पालिस लगाएकैँ गरिन्छ जुत्ता होइन, यताउति गर्छु खुट्ल छैन। केहो? -्इस्न्री ० पालैपालो आउँछ, तर पाले होइन। के हो? - दिन र रात२ पाहुना आउँदा उत्तानो परेर सुत्ने, पाउना गएपछि उठ्ने । केहो? - गुन्द्री / काम्लो / गतेँचा ० पाहना आयो घरबेटी मुसाका दुलामा हात। कं'हो? न्जाँड ५ पिँढीक्रे चेप्टे दाइले खान्छन्‌ छिटछिटो, पेट छैन अटाउने ओकल्छन्‌ पीठो। के हो? - जाँतो "० पिलपिल गर्नै सान्नानीको पेटभरि पानी। के हौ? न्टुकी२ पिँध चुस्ने, टुप्पामा बाल्ने, मुखले च्याप्तै हावामा फाल्ने । के हो? - चुरोट खाएको ० पिँधबाट हाल्दा कम्मर छिन्ने। के हो? - भोटेताला ५ पिँधमाथिको लालगैडी / रातीगैडी । के हो? न आगो ५ पिँध सुकेको, घाँटी लुकेको, पेट फुकेको। के हो? - करुबा- पिँध सुकेको, छाती फुकेको, टाउको न खुट्टाको । के हो? -बाल्टी५ पुच्छर छ जन्तु होइन, रेलझैं हिँड्छ रेल होइन । के हो ?- चिप्लेकीरा५ पुच्छर छ बाँदर होइन, चार पाउ छन्‌ चौपाया होइन, सिउर छ कुखुरो होइन । के हो? - छैपारौ० पुच्छरमा छ पैसैपैसा, शिरमा शिरपेच हरदम, त्यही नाच्व्यो वनमा पैले बादल देख्दा छमछ्नम। के हो? - मुजुरको प्वाँख२ पुच्छरमा थिच्दा जुरुक्क उठ्ने, चटक्कै छोडै चुच्चाले टेक्ने । केहो? न्हिकी रमाइला गाउँबाने कथा न ाणए???॒ ?» पुच्छरमा थिच्दा मुन्टो उठाउने । के हो? "ढिकी पुड्के बाहुनको सुर्के चन्दन । के हा? न मात्तपुद्दके भँडारी, नसाको भारी। के हो: - दमाहानुप्ली परी, गीत गाउँदै झरी। कै हो? - सनाई पुन्टी बूढी पुन्टिला, पछ्यौरा ओढी कता जाँ। के हो? न्नुँडीपूरै पढे एउटा जिल्ला बन्छ, बीचक्को अक्षर झिके खानेकुरा बन्छु । केहो? - पाल्पापेटमा दाँत छ, शिरमा एउटा सिङ छ, ॥ समातेमा सिङ फनफनी रिङ्छ। के हो? - जाँतोपेट मेरो गडबड रोगी नभने, निधारमा विगुत जोगी नभने ।केहो? - हुक्का र चिलिम पौकाभित्र पोटिला दाना, उधारेर हेर्दा, स्वादिलो खाना । के हो; - अनारपोखरी, पोखरीमाथि घारो, घारोमाथि तारो, तारोमाथि चौर, चौरमाथि जङ्गल, जङ्गगलभिव्र चौर। कै हौ? ज्जुम्नापौखरी सुक्यो, बकुल्लो मन्यो। के हो? "दियो बा टुकीपौखियो कि उठाउनै नसक्नि। के हो? -बौलीपोखेको सबै चिज उठाउन हुने, एउटा चिज उठाउन नहुने ।के हो? - क्रा/बोलीपोलेको माछो खेतखेतै दगुर्ने। कै हो? - फालीपौलेको माल्लो रुख चढ्छ। के हो? - हँसिया, आँसीप्रश्न यो कि उत्तर के हो? न्दिशा[। दई 77 डा कपित लामिछाने क) फटफरै बूढाको पेटभित्र ससाना पैसा। केहो? -फींर बियाँफतफते वूढीको तालुमा भुङ्गो। के हो? - हुँकका-चिलिमफनफन घुम्ने गर्मी याममा, चिसो हावा बेच्छे दाममा । के हो?- पड्खाफल फझत्यो भुइँभरि, रुख छैन वरिपरि । के हो? न असिनाफल झत्यो भटँभरि, रुख छैन बरिपरि, बिलाउँछु मनपरी। के हो?॥ - असिनाफल न फूल, स्याम्म पथरी। केहो? - उनिउँफल न फुल डाँठैमा भूल। केहो? . उखुफल न फूल डाँठमात्र मौटो। के हो? “ नउखुफलफूल होस्‌-नहोस्‌ पात फुल्छ,त्यही पात पूजाआजामा चल्छ। कै हो? - वरपीपल “बेलपत्र फल लागे फूल लाग्दैन, फूल लागे फल हुँदैन । के हो ?- भाङको बोटफलामको करङ, कपडाको छाला, बाङ्गो छ पुच्छर नाउँ के होला: केहो? - कुहिरोफलामको पाता, सुनको छाता। के हौ? - डाँडामाथि घामफलाम वर्ण पाक्ने, सुन वर्ण फुल्ने। केहो? ज्चुन्रौफलामै फली, तामे नली। के हो? - फापर फलेको कताकति हुन्छ, नफलेको वाक्लै हुन्छ । कै हो? - चामल र बियाँफल्दा पनि फल्दैन, फुल्दा पनि फुल्दैन, टोकरीभरि बिक्छ। कै हो?- नुन फल्दौ न फुल्दौ ख्यापस्याप्ती । के हो? - उनिउँफाटेको राम्रो एउटा, फुटेको राम्रो अर्को । के हो? - बादल र कपासफाले फाल नत्र झुन्डिएर मर्छु। केहो? - सिँगानफिस्टै चराको मासु थोरै, बोसो घेरै। के हो? न्रिड्ठोफुटालेर धुलो, चिनी-चिनी ठूलो। के हो? - बान्तो: पर्खाल फुल त फुल हो, न भुजामा चल्छ न पूजामा चल्छ। के होः -लिखा रमाइला गाउँखाने कथा ााााणाणणाााााााााााााााफफ77फ फुल्दा घागौमा मुसा नाचेको । के हो? - लुगा बुनेकोफुल्दा चाँदी, पाक्दा सुन। के हा? - चुन्तलाफुल्दा चाँदी, पाक्दा सुन, टिप्न गाह्रो खाँदा गुन । के हो? - ऐसैलुकुल ति तुरपैन, 'ाल्यो पि फल्दैन, टोकरीमीरि निछ। केहा? -नुनफुल्दा पनि फुल्दैन फल्दा पति फल्दैन, सन्तान त्यसका धेरै छन्‌। केहो? कक - उनिउँफुल्दो न फल्दो हरियो पात, चन्दन दली मसला हाली मुखमा गास । के हो? - पान'फूलबारीको सानी नानी, माफझको ढाड जहाँ तहाँ। के हो? - पुतलीफेद काटे मर्ने, टुप्पो काटे सर्ने। के हो? -उखुफेद टुप्पो कहाँ-कहाँ माफको ढाड जहाँको तहाँ। के हो? -बाटोफेदमा लौरी, टुप्पामा चौरी। क्रे हो? - मकैको बोट फँदीबाट पानी ल्याई रानीखैत भिजाए, - पाँच भाइ हली मिली लिँडे गोरु कदाए । के हो? - कलमले लेखेको फ्याक्क फ्याकुली, फ्याकुलीका पेटभित्र सानासाना टिकुली। के हो?ज्फर्सी फ्याक्क फ्याकुली, फ्याकुलीका पेटभित्र सानासाना पैसा । के हो?- फर्सी छ| पप नाडा कप्रिल लामिछाने (ब) त क बगैँचामा आँप पाकेछ, एक भाइले देख्यो, अर्को भाइ चोर्न गयो,जानेले टिपेन, अर्कैले टिप्यो, टिप्नेले खाएन, अकँलै खायो,गाली खायौ एउटाले, कुटाइ खायो फेरि अर्कैले । के हो? - आँखा, खुट्टा, हात, मुख, कान र पिठ्पूँबच्चाको साथी माउको काल, बाहिर निस्केपछि लगेर फाल। कै हो? न्अम्नो बजाउन हुन्छ, बाजा होइन; _लागाउन हुन्छ, झऔँठी होइन; गोलो छ, रिड पनि होइन। के हो? न्चुराबज्छ, बाजा होइन; कम्मरमा बस्छ, इँजार होइन । के हो? - खुर्पेटोबडेमानको छाती उसको, मुख छन्‌ चारवटा, तीन रङको खाना खान्छ उनान्तीसवटा । के हो? - क्यारिमबोडँबत्तीस घरमा दुई थरका छन्‌ चार सिकारी दाउ हेर्छन्‌,बाँकी अठ्ठाइस जाल बुन्छन्‌। के हो? - बाघचाल बत्तीस जना वारपार, माझमा एउटा सरदार । कै हो?- दाँत र जिब्रोबसाइ हेर्दा कुक्रको, बाघको जस्तो हाल, चोटाकोठा डुलिहिँड्ने गजवै छ चाल। के हो? - बिरालोबस्छ, हिँड्छ, खेल्छ, तर बोल्न सक्तैन। कै हो? -भकुन्डोबस्छु, हिँड्छु बोल्न सक्तिन, दिनभरि उसलाई छाडन सम्तिन। कै हो? - छापाँबस्दा थुचुकक, उठ्दा जुख्क्क। केहो? ढिकीबस्दा बस्न नसक्ने, उचाल्दा उचाल्न नसकिने । कै हो? - घन्टाघरबस्दा सानो हिँड्दा लामो। के हो? न्ज्‌का बहुरडगी अम्टोपसका अनेक रूप,कहिले कान, कहिले हात, कहिले खल्तीमा खुप। के हो? - मोबाइल सेटबहिनी भन्छे आइज, दिदी भन्छै नाइँ-नाइँ । के हो ? - केरा र पीपलका पात रपाइला गाउँखाने का???" “९ बाँचुन्जेल सागरमा, मरेपछि घरघरमा । के हो? - शङ्खबाँचे काद्नू, मरे पाल्नू, यो कथा नजान्नेलाई उचालेर फाल्नू । के हो? न सुत्केरीलाई शी लगाएको खसीबाँध्दा मुढीभरि छ, खोल्दा ढोकाबाट छिदैन। के हो? न्छाताबाख्रापाठा बसिरहने, दाम्लो चर्न जाने। कं हो? - काँक्राफर्सीचागमती र विष्णुमती एकै ठाउँमा जोरिएको । के हो ? - सिँगान वगेकोबाघको मृख खाए पनि रातो, नखाए पनि रातो। के हो? - तामाको ताउलो बाघ होइन गर्जिन्छ, धारो होइन पानी दिन्छ। के हो? - बादलबादुली नानी झल्ल बाल्छिन्‌, कहिले लुक्छिन्‌ कहिले खुल्छिन्‌। के हो? "चन्द्रमा बादुले घरको क्याल न ढोका। के हो? न्फर्सीबाटुलो बाटो चिम्द्याइलौ माटो, हातमा लुटुपुटु मुखमा गाँठो। के हो? 2 न कसार बाटो छैन उकालो लाग्छ, पानी खाए भुतुक्कै मर्छ। के हो? - डढेलोवावाका जाँठा लुके भीरमा, म ता दुगुदै गएँ शिरमा । के हो? - गिठोबाबाका पैसा गन्न सकिन्न, आमाको धोती पट्याउन सकिन्न । कै हो? - तारा र बाटौबाबाले दिएको पटुका, बाँध्दा-बाँध्दा कहिल्यै नसकिने । कै हो? - लामो बाटौबाबु गर्भमै छ, छौरो छाता ओढाउँछ। के हो? - क्कलोबाबु नदेखिने छौरो धुरीमाथि । कै हाँ? -आगौ र धुवाँबाब्रु मेरा तिखेताखै आमा सुन प्याँली,कसका गोत गइछु म ता हाँडीभन्दा काली। के हो? न चुन्रोबार छौरा तेर नाति, एउटा छाता सबै माधथि। के हो? ५, - पिँडात्‌ र कर्कलोबा-र जोगी एक दमै जाकन्‌, तीनबटा लाँक्रा उखु सिङ्गासिङ्गैखाजन्‌। केहो? न्बा, जोगीरदमै बार लाटा, तीन बाठा, एकै घरमा जोड्छन्‌ नाता । के हो? - घडीबार वर्ष पछि रुख ढले पनि त्यसको पात हरियै छनि।के हो? - मुजुरको प्वाँखबार हातको लम्बा, एकै ठाउँ जम्मा। के हो? - पटुका बु ना डा. कपिल लामिछाने रमाइला गाउँखगौ कथा बारी कमेरे, वीउ कालो, हातले तटिपी खान याल्यो। कं हो?- सेतो कागजमा लेखी पढेको बारी-कान्लामा जन्मी, घर-छ्ाप्रामा सुती, घामपानीलाई छेम्तै वसी । केहो? न्खरबालापनमा सोभैँ हुन्छ, ठूलो भएपछि बाङ्गो,सानो छँदा लुगा लाउने ठूलो. भएपछि नाङ्गो । के हो? - बाँसबालापनमा हरियो, बूढो हुँदा पहेँलो) के हो? न घानबाली न बिस्वा नौ मुरी तोरी। के हो! -ताराचालो हाली पिठिममा, कुटकुट लाठी । के हो? -्ढिकीब्रास वस्छ घना बनमा, खान्छ रातो पानी,मानिसले देखै भनै जान्छ जिन्दगानी । के हौ? न्जुम्रा, ब्वाहिर काँडा भित्र गोला, त्यौ. खान पाए कति मीठा होला। के हो?- ॥ १ - कटहर“बाहिर काँडा भित्र चाँदी, त्यसभित्र काली नानी। कं हो: - लिचीबाहिर काली कोइली, भित्र तामा चोइली । के हो? "मुसुरोबाहिर खोलैखोल, भित्र दाँतैदाँत, टुप्पो समाई हेर्दा मुढी जुँगा हात। के हो?- मकैको घौगो बाहिर खसो, भित्र ताँती, ताँतीभित्र दाँतीदाँती । कै हो ?- मकैको घोगोबाहिर खस्स्याङ खुस्झ्ङ भित्रयति कथा नजान्ने वाख्री बूढीको ताति । के हो? न्मकैबाहिर खोस्टो भित्र ताँती, पो कथा नजान्ने बाँदरको नाति। केहो -मकैँबाहिर खौस्याङ-मस्याङ भित्र लौहोरो, यो कथा नजान्ने हुतीहारा छौरो। कै हो? न्मकै बाहिर चाँदी भित्र फलाम। के हो? - कपास र बियाँ बाहिर छ हाड, भित्र छ मासु, मासूभित्र एक गिलास आँसु। के हो?- नरिवल बाहिर छाला भित्र बोसो, बोसोभित्र काठको ठोसो। के हो: - लप्तीबाहिर जगल्टा भित्र हाड, हार्डभत्र मासु, मासुभित्र आँसु । के हो? - नरिवलबाहिर जाँदा अघाउने, भित्र आउँदा भोकाउने । के दो? "जुत्ताबाहिर जाँदा भोकाउने, भित्र आउँदा अघाउनै। के हो: ज्गाग्री ना

बाहिर झुस, भित्र दुस। कै हाँ? - कटुस बाहिर तामा, भिव्र सुन। के हो? - तौरीब्राहिर दाँत भित्र ओठ, मकमक्याउन्‌ परे त्यसैले ठोक। के हो?नन मुत्तलबाहिर धारो, भित्र इनार। केहो? - करुवाबाहिर बाजा, भित्र नाच। कं हो? "घडीबाहिर-बाहिर बिफरको घाउ, भित्रको गुदी मीठो मावी खाङ। के हो?- भुइँकटहर “दरैबाहिर बोक्रो, भित्र खोको। के हो? " भकन्डो फुटवलबाहिर बोक्रो भित्र खोक्रो गालामा छ लाली,त्यौ गालामा थप्पड दिँदा बज्छ मीठो ताली। के हो? - मादलबाहिर बोक्रो भित्र पानी, त्यसलाई खाने मीठो मानी। के हो?- पानीपुरी /फुल्कीबाहिर वोक्रो, भित्र वोसो, बोसोभित्र काठको ठोसो। कै हो?- लप्सी लिची /तिँज्‌बाहिर भने छयाकँछयाका देख्नमा बिफर,काटी हेर्दा भित्रचाहिँ खाउँ-खाउँ रहर। के हो? " भुइँकटहरबाहिर भने हाडैहाड, भित्र हेर्दा मासु। केहो? - काछुवाबाहिर सिसा भित्र सुन, खिटिक्क धिच्दा ठ्याक्कै जून। के हो? - बिजुलीबत्तीबाहिर सुन, भित्र चाँदी। के हो? - केराबाहिर सुन भित्र चाँदी। के हो? - धानबाहिर सुन भित्र चाँदी, त्यसभन्दा भित्र रसिलो गिदी। के हो? - निबुवा /ज्यामिरबाहिर सुन भित्र फलाम । के हो? न्रिल्लो बाहिर सुन भिव फलाम, फलाम फोर्दा आउँछ चाँदी। के हो? - रिङ्गबाहिर सुन भित्र फलाम, लुगा धुन दिन्छ काम । कै हो? -खिठ्ोबाहिर सौला थित गोला, त्यो खान पाए कस्तो होला। केहो? - रूखकटहरबाहिर स्याउला, भित्र चाँदीको कसौँडी । के हो? - काउलीबाहिर हाड भित्र चन्द्रमा।.कै हो? - लालटिन बर 9122 डौ. कपल लामिछाने बाहिर हाडैहाड, भित्र भने मासु। के हो? - कछुवाबाहिर हेरै सुनजस्तो, भित्र हेरे चाँदी, सुनभन्दा महँगो छ किन होला चाँदी। कै हो? - घात र चामलबिना पाउको आकाश गयौ, विना धुनकी गाई, बिना हातको दुहुन बस्यो, बिना मुन्टो च्याई। कै हो? _ " बादल, वर्षा पृथ्वी, गँगटोब्रिनारुखको फल फल्ने, टिपेर लिए आफैँ गल्नै। के हो? - असिनाबिहानै उठेर खोपामा हात हाल्ने। कै हो? - लुगा लगाएकोबिहान उठेर फोहोर फाल्छ दिनभरि सुतेर टार्छ। कै हो? - कुचोबिहान उठेर मुसाका दुलामा हात हाल्ने । के हो? - नुगा लगाएकोबिहान चारखुट्टे, दिउँसो दुईखुट्टै र बेलुकी तीनखुट्टे । के हो ?- मानिसबिहानै उठी छोरीलाई ढोग्ने। के हो? - गाग्रो र लोटाबिहानै उठी दुई हातले उचाली आरी घोप्ट्याएको । के हो?- टोपी लगाएकोबिहानै उठी फोहर फाल्छ, अघिपछि सुतेर टार्छ। कै हो - कुचो बिहानै उठेर ढुङ्ग्रामा “खोपामा हात । कै हो? - लुगा लगाएकोबीउ खौज्दा नपाइने, स्वादका निम्ति चाहिने । के हो? ज्नुनबीस तले घरमा बस्न नहुने। के हो? बाँसबीस टाउका काटिन्छन्‌, न छाला झर्छ, न दुख्छ न त रगत आउँछ ।केहो? - हातखुट्टाका नङबीसवटाका टाउका काटिए, रगत पनि आएन, गर्दा पनि मरेन, कुनै न बात पनि लागेन। कै हो? ज्नङबुईमा चढ्ने सुई, कतै तीन कतै दुई। के हो? न्घडी बुढावाको लन्ठ्न, समाइदिन भन्छन्‌, कालो हाल्छन्‌, सेतो झिक्छन्‌,काम सकिएपछि झुग्राले पुच्छन्‌ । कै हो: - जाँतोमा कोदो पिसेकोबुढेसकालमा छोरो पायो, बिरालाले खायो, घुक्क मट्याङ गाठे बूढा, दुखमात्रै पयो। केहो? "केराबुलाकी समाई घन्काउने काम, लौ भन नानी मेरो नाम। कं हो? न्घन्टा बूढाबूढी कता गए, कालधरी गाडेको तीन दिन भए। केहो? है - गुन्द्रुक हालेको वूढावूढी दुवैको साझा पटुका । के हो: न आग्लौ रमाइला गउँखने का? बुढी मप्यो, लिँड छोड्यो, मानिसले गौड्यौ, पकायो खायो। कं हो: £ - पिँडाल्‌बूढो हुँदै गएपछि गर्छन्‌ अझै माया,जाकर्माच राछ हेर्छन्‌ बन्तारकी छायाँ) कै हौ? -ञ्ज्त्ाबेडला न बेउली घरभरि बिहे। कै हो? - भ्यागुता कराएको.बैउला न बैउली घरभरि जन्ती। के हो: --कमिलाको ताँतीबेधासैथा था' छैन, उचालिने र पछारिने गर्छ। केहो? - ढिकीबेलुकीपख खस्रो भाले बास्छ। के हो! - भ्यागुतो बेसीमा कुलो लेकमा खेत, कतातिर टुप्पो कतातिर फेद। के हो? - डुन्दरेनी बैठक कोठा ढुक्क एँग्छ, मान्छे बसै लिपिक्क हुन्छ। कै हो? - सोफा बोकाको मुत्नी, दुईवटा हातले थुत्नी। के हो? - मूला उखेलेको . बोकेको मेरो भाइ हो, यसको बाउ मेरो पोइ हो। के हो? - पुसाजु - बोको”भैँती भने वपिरहने, दाम्लो चर्न जाने। के हो!- फर्सी र लहरा बोट चारतिर फल झर्नै एकैतिर । के हो? - गाईभँसीको थुन र दूध बौटमा फल पाक्यो देख्ने भाइ गएन, अर्को भाइ गयो, उसलै टिपेन,जुन भाइले टिप्यो, त्यसले खाएन, अर्कै भाइले खायो। के हो? " आँखा, खुट्टा, हात र मुख बोटमा फल्ने रतिया नानी, आँखामा राखे पनि नविभझाउनै बानी । केहो? - रातीगेडी बोराभित्र थैली, धैलीभित्र सुपारी। के हो? - कटहर बोलाई-घोलाई ल्याउने, कोच्याई-कोच्याई खुवाउने, पञ्चमीका भोलिपल्ट छुबाउँदै पठाउने । के हो? - तीजकी चेली बोलाउँदा बोल्दैन आफूमात्र बोल्छ, बोल्दै जाँदा मानिसका गुहय कुरा खोल्छ। के हो? - रेडियो बोल्छ मान्छै होइन, गीत गाउँछ कोइली होइन, बाजा बजाउँछ दमाई पनि होइन। केहो? - रैडियो ब्यौला न ब्यौली, घरभरि जन्ती । के हो? - कमिलाको ताँती[न क 0 “डा. कपिल लामिछाने ८) भए खान दिन्थिनँ, छैन कति खाने हो खा। के हो? - लिँडै वस्तु र डाँस भए दिने थिइन, छैन खा रजा। केहो? - लिँडे जनावरभए दिन्नधैँ, छैन खाएर जा। केही? - लिँडे जनावरभकारीभरि जून लागेको । कै हो? - दहीको ठेकी भन्छै ओठे माइली, सबैभन्दा मै रामी। के हौ? - घिरम्लाको चाताभन्दाखेरि छ मात्रै गन्न लागे सात, .पढ्दा-लेख्दा काम लाग्नै के हो त्यसको जात? कै हौ? - 'छ' अक्षर अन्दा छ गन्दा सात। के हो? -(छ' अक्षरभन्न-भन्न भुनभुनाउँदै, पाताल छोडी आकाश धाउँदै । के हो ?- मौरी उडेकोअन्नलाई भन्छ छ-छ पैसा, तर पैसा होइन। कै हौ? नरैलभाँडो पाक्छ, चामल पाक्दैन। के हो? - अम्बा/बेलौँतीभाँडी फुट्यो, जात त्नुट्लियो । कै हो? -फुल/अन्डाभाइ बोल्छ, दाइ बोल्दैन । कै हो? - घन्टाघर र घरहराभाङग्रोजत्रो मुख छ, पिंधमा टोपी छ, जीउभरि आँखा, छैनत्‌ खुट्टी ।के हो? न डोको भाटा-पगरी जीउमा टम्म, बस्दा हुन्छ पिँध हवाङ्ग । के हो?- मृढढाभात पाक्यो ताउलीमा, दाल पाक्यो बिटमा । कै हो?- खेत र आलीभित्तामा बस्छु टुलुटुलु हेर्छु, महिना दिनपछि चोली फरर्छु। केहो? - भित्तैपात्रोभित्र इनार, बाहिर धारो। के हो? न करुवाभित्र इनार बाहिर धारो, यो कथा जान्न सारै गारो। के हो? - कद्वाभित्र कचपच, बाहिर छाला, यो कथा नजान्ने बाँदरको साला। के हो? - खनिउँभित्र खसी, बाहिर दाम्लौ। कै हौ? - तरुल,/सखरखन्डभित्र खोक्रो पनि छैन, वाहिर बोक्रा पनि छैन। के हो? - कसार ढुङ्गो " उमाइता गाउँखाने का???» भित्र खोक्रो, वाहिर वोक्रो। के हौ? न मादलभित्र घन्टी बाहिर दौड, गर्छ समयको ठिक्क गौड। के हो? - घडीभित्र चाँदी, बाहिर सुन, तलतिर कल्चौँडो मास्तिर धुन। के हो? - केरा।भत्र छजा, भित्रि उंग्रयो, टाउकामा चढी गाउँ चाहाच्यो। के हो। -जमराभित्र छन्यो भित्रै उम्यो, आशिष पाई कानमा सिउन्यौ। कै हो? - जमाराभित्रतिर टन्त राम्रो बाना, फोरी खाँदा रसिलो दाना । के हो?- अनारभित्र पानी छ पोखरी होइन, तीन आँखा छन्‌ महादेव होइन, माथि झुन्हिन्छ चमेरो होइन। के हो? - नरिवलभित्र-बाहिर लुते करङ बीचमा छ छाला, पानी पर्दा-असिता झर्दा यसले काम देला। के हो? - घुम/स्याखुभित्र-बाहिर हाड, बीचमा छाला। के हो? - छात्रीभित्र हावा बाहिर छाला, बुटजुत्ताको वात खाला । के हो.?- भकुन्डोथित्र हेर्दा इनार, बाहिर हेर्दा घारो, क त्यस्को नाम जान्नलाई छैन त्यत्ति गारो। कै हो? - करुवाभिराला दुई पाखा, एक पाखामा प्याँलो फूल फुलेको । के हो? - फुतीभुँडै गोरुको एउटा सिङ। के हो? - जाँतो/फर्सीभुँडे गोरुको एउटै सिङ, सबैलाई चल्छ तिहुन। के हो? - फर्सीभँडे बहरको एउटै सिङ। के हो? ज्जौँडाभँ-भुँ गर्छु भमरा होइन; काँधमा जनै बाहुन होइन । के हो ?- चर्खां/कतुवाभुँभुँ गर्छु भमरा होइन; चार खुट्टाले टेक्छु, जनावर होइन । के हो?- स्टोभभुँभुँ गर्छ, भमरो होइन; चार मुख छन्‌, ब्रहमा होइन; कानमा जनै छ, बाहुन होइन। के हो? न्चर्खाभुँभुँ गर्छु, भमरा होइन; सिनु खान्छ, गिद्ध होइन; सुँड छ, हात्ती होइन ।केहो? -झिँगाभुइको डोली थिचेर खोली, भित्र हेर्दा दुई-तीन गोली । कै हो? - बदामभुटिसकेर पनि पोलेर खाने। के हो? - तमाखुभैँसी किलोमा बाँधिएको दाम्लो चर्न जान्छ। के हो? - फर्सी र लहराभैँसी पाल्दै घाँस काटेर हाल्दे, दूध तँ खा, घिउ मलाई दे। के हो?- चिउरीभैती बसिरहन्छ, दाम्लो चर्न जान्छ। केहो? - फर्सी र्‌ लहरा [] ३ पा डा. कपिल लामिछाने (म) म तिम्रा लागि मरिसकेँ, तिमी मेरा लागि नमर, यदि तिमी मेरा लागिमप्यौ अने, तिम्रा लागि बाहिर कोही पर्खिरहेको हुनेछ। कै हो? - बल्छीमा अल्झाइएको गड्यौँला र माछामन्दिरजस्तो छ, मन्दिर होइन; चार मुख छ, देवता होइन; बौल्छ, मान्छै होइन। के हो? - घन्टाघरमन्दिर, तस्विर, घाँटी, लास-जताजतै सजाइने, एक-एक गरी बनाइने ।केहो, । -. , - मालाभरै पाल्नू, बाँचे काट्नू ।. के हो? - सुत्केरीलाई भनी न्याएको खसीभरेको गोठको लादी मीठो। के हो? - कटहरमरेको गोर/भँसी गाउँवेसी गर्छु। कै हो? - हेल्लुँडो/ नारामरेको गोए गाउँसहर घुम्छ/डुल्छ। के हो? ज्जुत्तामरेको गोरु डुक्ँदै हिँडछ। के हो? - दमाहामरेको गोरु रुख चढ्छ। केहो? - हल्लुँडोमरेको गोरु शुभ कार्यमा डुक्िन्छु। केहो? - दमाहा बजाएकोमरेको गोरु सास फेर्छ । केहो? - खलाँतीमरेको पनि होइन, बाँचेको पनि होइन। के हो? - फुलमरेको सिनौ गाउँबैसी गर्छु। के हो? - हेल्लुँडो/ नारामरे पाल्नू, बाँचे काट्न । कै हौ? - सुत्केरीलाई भनी ल्याएको खसीमलाई काटै दुख्छ, तँलाई काटे दुख्तैन। के हो? -मातु र नङमलाई काट्छन्‌, मै मर्छु, तँ केलाई रुन्छस्‌ ? प्याजमलाई भयो खरो, थधन्क्या बूढी धरो। कै हो? न लुगा सिएको मसिनु बोटको टुप्पामा माछाको जस्तो कत्ला,कलिलो छँदै पकाई खाए गुनिलो चिज हौला। के हो? - च्याउमहिनामा आउँछ, दिनमा पनि आउँछ, बर्षमा चाँहि आउँदैन । के हो?- न' अक्षर रमाइला गाउँखाने कधा 7 “४ म हुँ एकखुट्टे केही नखाई जान्छु, बूढा, लुला-लङ्गाडालाई सक्तो आड दिन्छु । के होर - लौरोमाउले हाड पायो, हाडले नानी; हाडभित्र हेर्दा दुईथरी पानी। के हो?न्अन्डा माउको काल, बच्चाको साथी, निस्केपछि फ्याङमाथि । के हो? -अम्रोमाग्नेको. पुच्छर छैन, देख्नेको खुट्टा छैन, कहाँ पुग्यो हेर्नेको आँखा छैन । कै हो? - भ्यागुतो, सर्प र गँड्यौलोमाझको टारी, उत्तानो पारी, दुई घुँडा मारी, ख्यासख्यात्त पारी, दुई थोपा भरी। के हो? - चन्दन घोटेकोमाझ मर्झेरी उत्तानो पारी, दुई घुँडा मारी, ल्यासल्यात्त पारी। के हो?- मसला पिसेकोमाझ मझेरी उत्तानो पारी, दुई घुँडा मारी, ख्याँचहयाँच्च पारी। के हो?- मसला पिसेकोमाझ सागरमा कुलेसौ। कै हो? - केराको पातमाटाको जीउ मेरो पेटमा छ लालगेडी,चिसो हुँदा तताउँछु सबै काम छाडी। के हो? जमकलमाटामुनिका पेटे देउता, हातमा लियो यौटा, खान लाग्यो दुई-तीनोटा ।के हो? "बदामपमाटामुनिको पुड्के गोरु। के हो? नमुसौमाटामुनि बास मेरो हिँउजस्तौ रूप,केटाकेटी घेरै छन्‌ काम लाग्छु खुप। केहो? - लसुनको पोटीमाटोमुनि महको ठेकी । कै हो? - खनिजँमाटाले दिन्छ ढुङ्गाको काम, बताक तिमी त्यसको नाम। के हो?- इँटमाटोबाट बन्छ, ढुङ्गाको काम दिन्छ। के हो? नन माटोमुनि बस्छ गाँठो हिउँजस्तो रूप,जति सन्तान भए पनि काम दिन्छ खुप। के हो? - लसुनको पोटीमाथि टार, टारमूनि डाँडो, डाँडामुति ओडार । के हो? - निधार, नाक र मुखमाथितिर कान तलतिर तान, तानमा ठक्कर दिँदा मीठो हुन्छ गान ।कै हो? - सारङ्गीमाथि टाँगो, तल छाँंगो। के हो? जपुल पु पाप??? जा कपल तामिछने माथि टुलटुल, तल स्याक्स्याक्‌। के हो? - आँखा र नाक माथि धरधर, तल मेरो घर, त्यो भत्केर मलाई केको डर। केहो?॥ - ककंलो आधि धुलीमाटी खेली, तल फुल पार्ने। केहो? -चर्खा माथिबाट आए सिँगाने राजा, तलबाट आए पाँच पाण्डव, दुई भाइले लतारै र भुइँमा पछारे। के हो? . , - सिँगान फालेको माथिबाट चढ्ने, लात्ताले हान्ने, कान समात्ने, लखेट्ने । के हो? - मोटर साइकलमाथिबाट सिँगारे झन्यो, हस्तैले पछान्यो । कै हो? - सिँगान पुछैकोमाथि हलो चलाउनै, तल उस्तै बनाउनै । कै हो? - कार्बनपेपर मनिस बोकी लहरालाई समाउँदै कुद्नेटहरो होइन, छहरो होइन, कै हो सबले बुझ्ने । क हो? - ट्रलिबसमानिसभन्दा सघैँ एक पाइला अघि हिँड्ने। केहो? - लौरोमान्छेका तीन तरकारी, उडन्ती, बुडन्ती, चुँडन्ती। के हो? - चरा, माछा र सागमान्छे खान्छ, मान्छे वाक्छ, एक ठाउँ बस्दैन, हिँड्याहिँड्यै गर्छ । केहो? - बसमान्छै चढ्छ घोडा होइन, भारी वोक्छ गधा होइन, खुट्टाले चलाउँछन्‌ रिक्सा होइन । के हाँ? - साइकलमान्छे छ यहाँ, हंस पोखरा। के हो? - मन मामा आँ कि भन्छन्‌, भानिज नआङ भन्छन्‌ । के हो? - बाँत र केरामामा भन्छन्‌ जीउजीउ भानिज भन्छन्‌ नाइँ। के हो? - बाँस र केरामाया गरे चुपचाप एकै ठाउँ बस्छ, लात्ती हाने खुरुखुरु हिँड्छ ।के हो? - साइकलमारेर फुन्ड्याउँदा बलियो हुने, घाँटी छोई म्बाइँ खाने । के हो?- हल्लूँडोमाल किन्नुपर्दा म सँगै जान्छु आफू आउन्न माल पठाइदिन्छु। के हो? - रुपियाँमात्त, कपास, गुराँस, मधुकाँकरी, सबै जातको एउटै घाँकरी। के हो? - सिमलमास, गुराँस, कपास, काँक्रो, सबै थोकको एउटै थाँक्रो। केहो? - सिमल साइला गउँखते कमा पएााााएए7ए7777ए7ए7ए71 2. मास्तिर जाँदा हात हल्लाउँदै गपो, तलतिर आउँदा एक्लै आयो । केहो? - डोरी बाटेकोमास्तिर झप्प, तलतिर टन्न। केहो? न्म्‌लामाठ्ठा खानक्रा हुन्छ उसको खोरभित्र,खानेकुरा खान जाने अकालैमा मर्छ। के हो? - मुसाको खोरमीठो छ टोक्नु हुन्न, बाँजूँ भने काट्न हुन्न । के हो? - अत्तर«व्रास्ना_मुख नभएको खल्तीमा पैसाभरि । के हो? " खुर्सानीमुखबाट जन्माउने मुखबाटै हुर्काउने । के हो? - भुइँकटहरमुखबाट सुर्क्याउनै, नाइटोबाट तुर्क्याउने । के हो? -कित्लीमुख भरी, पेट रित्तै। के हो? - शङ्खमुखले निल्ने मुखैले ओकल्नै, काम गर्छ त्यसले दुनियाँ भुल्ने। कै हो?छै - कलममुख लामो पुच्छर छौटो, म्वाइ खाए रुन्छ को हो त्यो। के हो? - सनईमुङ्ग्रो हल्लिँदा ढुङ्गो चल्ने । के हो? - लङ्कगुर घडीमुन्टो पकाई खाए हुन्छ, छौयो कि त पोलिदिन्छ। कै हो? - सिस्नोमुन्टो फालेर ज्यान खाने। के हो? - ल्वाङमुढठीमा अटाउने ढोकामा नअटाउने । के हो? - छातामुसीकोटे पाहुना, कोचीकोची छवाउना, घोचीघोची पठाउना । कै हो?न कोलमूल एक धारा चार। के हो? ज्युनरदूधमूलाका चाना, मौतीका बाना, यौ घर नभए अरूकहाँ जाना। के हो?- रुपियाँमेरी घरकी एउटी सात्ती, खान्न-पिउन्न भातपानी,योल्छे-गाउँछे दिनभर नानी। के हो? - रेडियोमेरो देश यही घरभित्र । कै हो? - मानचित्रमेरो भैँसी पाल्दिएस्‌, दूध फात्दिएस्‌, दही खाएस्‌, घिउ सँगाल्दिएस्‌ ।के होर - चिउरीमेरो भैँत्ती पाल्दे, दूघजति फाल्दै, दहीजति तँ खा, घिउजति मलाई दे ।कै हो? "चिउरीमैरो मान, मेरो सान चिन्नेहरू चिन्छन्‌,कतिले त बिनामागे छोरी पनि दिन्छन्‌ । के हो? -बैल १00” गा. कपिललामिछाने ० मै काटिन्छु मै मर्छु, त॑ किन रुन्छस्‌। के हो? - प्याज ० मै खस्छु, मै उड्छु, तँलाई केको स्युस्यु । कै हो? - हिउँ० मैदानभरि कनिका छरिएको । के हो? - तारा० मैलाई चुस्छन्‌, मैलाई धुक्छन्‌ । के हो? नउखु० मैले हेरे उसले हेर्छ जे जे गयो त्यही गर्छ। के हो? एना० "मै सुन्दर, मै राम्रो, मै आउँदा दुस्िते। कै हो? .. नहिउँ० मोहरेको ट्याम्को एकै ठाउँमा जम्मा। के हो? - पटुका ५ म्याउँ-म्याउँ गर्छ, बिरालो होइन;दुड खुझ छन्‌, मानिस होइन;सर्प खान्छ, गरड होइन। के हा? न मुजुर ि। रमाइला गाउँखनै कथा ाााााााााा9ाा2ा21110%१ ८) यताबाट आङ उताबाट आउ, दाँतले दार केही खाक। के हो? - आरायताबाट ल्यायो उताबाट ल्यायो, आफ्नै मुखमा पत्तायो, न हलचल न चहलपहल धुलो बनायो । कै हौ? - अगेनाको खरानीयता मुख उत्ता कान, उता मुख यता कान, देख्नुसुन्नु केही छैन दुवैतिर भताभन । के हो? - टेलिफोनयता मुख उता कान, उता मुख यता कान, देख्नु-सुन्नु होस्‌-नहोस्‌ दुवैतिरबाट भनाभन । के हो ?- टेलिफोनमा कूरा यता वन उता वन, बीचमा एउटा बाटो। केहो? -- सिउँदोयसै पनि पेट ढाडिएको हुन्छ, त्यसमाथि धिचिदिँदा मन सारै रुन्छ।केहो? - सिरानी यसैले सुखी यसैले दुखी, यो भने हिँड्छ आफूखुसी । के हो? - घनयहाँ करायो, नेपाल पुग्यो स्वर । के हो? - स्याल-हुइँया/स्याल कराएकोयहाँ छन्‌ बनियाँ बजार छैन, त्यौ खोजे पइँदैन, पाए चाहिँदैन। के हो? - कुहिरोयहाँ छन्‌ वरपीपल, काशी गए जरा। के हो? - बाटोयही मेरो ढिकीजाँतो, यही मेरो कोल, हेर्ने भए मेरो काम ओटै पर्दाखोल। के हो? नदाँतयही मरो ढिकी यही मेरो कोल, यही मेरो जाँतौ किपीको खोल ।केहो? - दाँतयही लैजा यही काट र वेच,अनि नुन किनेर यसैलाई बौकाएर ले। कै हो? -भैडा र कनयो मेरो टेक्ने, यो मेरो छेक्ने, परिआएको बेलामा पृर्पुरो सेक्ने। के होः - लौरो[] १९ रोए डो. कपिस सामिक्ाने (र) रङ्गगीबिरददगी छ फूल होइन, सिङ छ चौपाया होइन । के हा? - पुतलीरन्कित पाए जे पनि खान्छ, पानी खुवाए भुतुक्कै हुन्छ। के हो?- आगोराखेको छु खोविल्टामा फलामको सियो, बखतैमा चलाउनेले गर्छ खाएजियो। के हो? न्हुलोराजाकी छोरीको दयावन्ती चाउँ, शिर चढाई माइत जाकैँ। के हो? १ त कलशराजाको गाई उफ्रने, सिङ समाएपछि डुक्नने। कै हो? - जाँतो राजा न साजाकी रानी, रैतीका बीचमा बस्ती । कै हौ - रानीमौरीराजा बाजा टुप्पोमा झुन्डिन्छ, वजाउँ भने आफैँमाथि खनिन्छ। के हो? - अरिङगालरातदिन हिँडेको हिँड्यै। केहो? . - खोलोरातभर उठ्ने, दिनभर सुत्ने। के हो? न दाम्लोरातभरि उड्ने, दिनभरि सुत्ने। के हो? नचमेरोरातभरि करायो, दक्षिणा हरायो । के हो? - घुरैकोरातभरि देखिन्छु दिनभरि देखिन्न, टिपूँटिपूँ भन्यो टिप्त सकिन्न । के हो? - तारारातभरि पानीमा बस्छ, दिनभरि घाम ताप्छ। कं हो? न गुइँठारातभरि पोखरीमा बस्छ, उज्यालो भएपछि डाँडाकाँडा चढ्छ। के हो? - पोतेको / पोतोरातभरि मान्नु, विहान उठ्दा जिउँदै। के हो? निद्रारातभरि हिँड्यो, बाटी चार हात मात्र। केहो? - दाइँका गोरु रातमा टिमटिम वत्ती झल्काउँछ जूनकिरी होइन, उड्छ चरा पनि होइन,तीन चक्का छन्‌, टेम्पु पनि होइन, मान्छे वोक्छ घोडा होइन । के हो?- हवाइजहाज रमझला गउँखते कमा पन ाााााणाणणणाणाा771फ राता छन्‌, खुर्साती होइन; चार हात छन्‌, विष्णु होइन; उड्छ, गरुड पनि होइन। के हो? - सलहराति उठ्ने, दिउँसो सुत्ने। के हो? न्बत्ती५ रात-राँत कराउन बानी, घरमा उसको पानी-पानी । क्कै हा ?- भ्यागुतो% राति राति गाउने बानी, घरमा उत्तको पानी पानी। के हौ? - भ्यागुतो राति हुल्ने, बिहान झिक्ने! के हो? - " छैस्किनी / आग्लौराती गाई आई, जे भेटायो सौ खाई। केहो? "डढेलोराती गाईको हरियो पुच्छर । के हो? - गाजरराती गाई लिन जाँदा कोप्री गाईले हानी। के हो? - बयरराती गाइ पानी खाएर आई, सेती गाई पानी खान गई। कै हो?- सैल पकाएको राती गाई पानी खान्थी, . पानी खाँदा मरिजान्थी । के हो? - आगोराती गाई खर खान्छ, पाती खाए भुतुक्कै हुन्छ। कै हो? -आगरौराती गाई टिप्न जाँदा कोप्री गाईले हान्यो । कै हो? - बयर टिपेकोराती गेडी टिप्न जाँदा घौप्टी गाईले हानी । कै हो? - एँसेलु टिपेको राती नानीको कालो टिकी। के हो? - रातीगेडीराती नानीले कालो टिकी ला'की। के हो? - रत्ति/रातीगेडीरातो गोरु दाउँदा कालो हुन्छ। के हो? " - हाँडी रातो गुदी, हरियो छाला, घाममा खाँदा सितलो होला । के हो ?- खरबजोरातो घौडामाथि सेतो घौडा । कै हो :- तल रातो र माथि सेतोले पोतेको घर ५ रातो घुलो, काम गर्छु ठूलो। कं हो? - सिन्दुररातो छ, खुर्सानी होइन; चार हात छन्‌, विष्णु होइन; उड्छ गरुङ होइन। केहो? - सलहराता छ धुलो, काम गर्छ ठूलो। के हो? - सिन्दुर वा अविररातो डाँकी, सेतो चैँवर, हुइँमाथि बस्यो च्यान्टे कँवर। कै हो? - फापरराती डोला, सेता जन्ती। कै हो? - गिजा र दाँत रातो डोली सेतो चेँवर, त्यहाँमाथि बस्नै धनपति कुर्वैर। के हो?- फापररातो तान स्वार, आवाज आउँछ घ्वार्रे। के हो? - गाईंभैँती दुहेको रात्तो चैलीभरि पैतैपैसा। कँ हो? - खुर्सानीरातो नली फलामे फली, या कथा नजान्ने मेरो हली। के हो? - फापररातो बहर दाउँदादाउँदै कालो भयो। के हो? - हाँडी/ खोत्या १०7 डा. काँपल लामिछाने ५ रातो सिउर छ कघुरो होइन, गलामा कण्ठी छ मुजुर होइन,लामो पुच्छर छ बाँदर होइन, चार खुट्टा छन्‌ जनावर होइन। के हो? - छैपारो५ रातीबनमा काल्दाइ-काल्दाइ । के हो? - सुख काटेको,'वनमा दाउरा काटेको» रानीवनमा चिउरा पोखिएको । कै हो? - मिप्रालको फूल५ रानीवनमा .जन्मेयेँ, लिन मलाई गएयै, सिताराले भरैथे,तले घरमा राखेथे, अहिलै मलाई 'जुठेल्नाको बास। केहो?- खाएर फालेको टपरी० रानीवनमा दहीको ठेकी झुन्ड्याएको । के हो? - भक्रयाम्लो «० रामजीको चमी गाई, जत्ति दुहयो उत्ति आई। के हो? - सिँगान५ रामु तल श्यामु माथि, श्यामु तल रामु माथि,यौ खेल खेल्न नजान्नेलाई भने हुन्छ लाटालाटी । के हो? - ढिकीच्याउँ ५ रालो तान्दा स्वार, आबाज आउने घ्वार्र। कै हो? - दुध दुहेको ० रिउँ रिउँ चरीका दूधका आँसु । के हो: - कोइरालो५ रिङ रिङ ताउलीमा रन पस्यो घाउ, मेरो कथा नजान्नेले माखा छौपी खाक । के होः - टपरी खुटेको ० रिङ्गो-रिङ्कगो पटरिड्गै, एउटा गोरु सोह्रसिङ्ग । के हो? - चर्खा ० सँदै-हाँस्दै र गम्कँदै जाने। के हो? न्बाढी ० रुख काटेको बार वर्ष भयो, पात जस्ताको तौ । के हो? - मुजुरको प्वाँख० रुख ढल्यो उहिले, पात हरिबै छ अहिले | के हो? - मुजुरको प्वाँख ० रुखको फेदैमा महकी ठैकी। केहो? - खनिउँ० रुख चिल्लो, फल मीठो। के हो? जकेरा० रूखभरि बस्छ, तर्ल्याडतुर्लुङ झुन्डिएको हुन्छ,फल हो कि भनूँ भने वच्चा जन्मिदिन्छ। के हो? -चमेरो० रुखमा तर्त्याङतुर्लुङ फलफूल होइन; बच्चा जन्माउँछ, चौपाया होड्न;रातमा डुल्छ, लाटोकोसेरो होइन । के हो? -चमैरौ० रूखमाथि फल, फलमाथि रुख। के हो? - भुइँकटहर “दरै ५ रूखमा वस्छ, चरो होइन; जटा छ, जोगी होइन । के हो: - नरिवलहर्कने खस्ने भ्यागुताको मुदु-कलेजो मीठो । के हो? - सलिफा«० छष एउटै भिन्नाभिन्नै काम, उही गाउँमा भिन्नाभिन्नै नाम। के हो! "रौँ रमाइला गाउँखाने का” रूप मेरो गोलो-गोलो सबैको छु प्यारो, कुद्न भने सजिलो छ, लात खान गारो। के हो? - भकुन्डोजप मेरो बढ्टाजस्तो झिक्छु, सधैँ अक्कल,अक्कलबाटै सक्कलको गर्छु, उस्तै नस्कल। क हा: - क्यामरा रूप सानै भए पनि गर्छन्‌ ठूला काम,मूर्ख पति बिद्वान्‌ हुन्छन्‌ जप्ता पिनका नाम। के हो? - पुस्तक “पत्रिकारूप हेसँ बेग्लै लाग्छ, काम हेइँ उत्तै,मानिससँग दाँज्दा भने जोईपोड जस्तै । के हो? - डाडुपनिउँरेसमी मैलीमा स्पाउँघ्याउँ चल्ला तीन सय साठी। के हो? - माकुरोडैयाँ त रैयाँ पटरैयाँ, एक मुठी खरले ,घर छैयाँ। के हो? -बियौरौँ छ, कपाल होइन; पानी छ, पोखरी होइन; बुटाँ बस्छ, चरो होइन ।केहो? - नरिवल [] १०६0 या. कपिल लामिछाने (ल) ० लगाउँछ कूचौ, चम्काउँछ चुच्चो । के हौँ? ज्बुरुस५ लगाउँदा इज्जत, खाँदा बेइज्जत । के हो? ज्जुत्ता५ लचकलचक तान, दसवटा खुट्टा चारवटा कान । के हो ?- गोरु जोतेको- लङ्यएर सुत्छ्नै सँगै, उठ्ता छैन भाग्छै कतै। के हो? न्निद्रा० लपक्ने बाख्राका झपकने कान,लौलौ बूढी बल गरेर तान्‌। के हो? - मूला उखेलेको० लवबरको नली फतक्क गली ैयति पनि नजान्ने मुसाको हली। केहो? -कर्कलो«५ लमकनै बाख्खाको झपकने कान, लौली बूढा बल गरी तान। के हो?- म्‌ला उखेलेको. लहरै आमा, पहरै बाबु, फुलन्ते दिदी, भकुन्डे भाइ। के हो?- फर्सी० लहरै आमा, फूलमती दिदी, भकुन्डे भाइ । के हो? न्फर्सी० लहरे कीला एउटा बार, लेकको झाडीबाट भेडाबाखा बैसीमा झार ।केहो? - काइँयो० लहरे नली, झेलल्ल बली। केहो? - बिजुली० लहरे नानी, झलझलती बल्दी। के हो? - बिजुलीबत्ती० लहरे बाबुको घनटाउके छौरौ। कै हो? -फर्सी० लेहरौ तान्दा पहरो घर्किने। के हो? - मही पारेको० लाउँदा इज्जत, खाँदा बेइज्जत । के हो? ज्जुत्ता० लाउनेले देख्दैन, देख्नेले लाउँदैन। के हो? - कात्रो५ लाखौँ खोरा काम न काजका, एक छोराले सब क्राम गर्ने। केहो?४ - तारा र चन्द्रमा५ लाने भए लैजा, नत्र आँखा फर्काएर मर्छु। केहो? - टिमुर» लामपाते नानीका दुईतिर दारा। के हो? - केतुकीको पात० लामा-लामा खुट्टा मेरा, उडी टोम्नै वानी,रोग सारी मानिसलाई पुन्याउँछु हानि। के हो? - लामखुट्टे 1111 111 1010 ता 0 ० लामा-लामा झुत्तामा ठेकीभरि दही । के हो? - भक्याम्लो० लामौ ढाँडामा दुईवटा सुरुङ्गा । कै हो? - नाकका प्वाल० लागौ नली, फत्रम्कै गली, तेरो बाउ मेरो हली। के हो? कर्कलो५ लामा पान धेरै छैन, छैन घरै माटो, कालीलाई म्वाइँ खाँदा हुँदै जान्छ छोटो। के हो? - पाटीर चक५ लामो बाटो, सानो गाउँ, तेरो थाप्लामा आगो लाङँ। केहो: - हुक्का, नली र चिलिम० लामो लहराको मीठो फल। केहो? - माछ'० लामो लहरामा उज्यालो छर्ने फल, त्यो फल खान कसैको पुग्दैन वलके हो? -चिम१ लामौ लहरामा फल्नै मीठौ फल, खाँदा मुखैभरि हुन्छ जतैजल ।के हो? %: - अङ्गुर५ लामो-लामो पुच्छर छ नाच्छु आकाशभरिपुच्छर राखी हातमा नाच्छु वरिपरि। के हो? न्चङ्गा० लाल छडी मैदान गडी। के हो? - गाजर० लावालस्कर लिई गयो, सबैलाई खुवायो;आफूले भने केही खाएन, घरै फर्की आयो। के हो? - गौठालौ० लाहाको बाकसभित्र मिम्रीका डल्ला। के हो? - कटहर० साहाको सन्दुकमा साँचो जोडी खोलेर हेदा मिस्री भरी। के हो?- कटहर० लि'खा भन्छन्‌, खानुहुन्न। कै हो? -लिख्रा५ लिखितिखी लिखितिखी, सियोभन्दा झन्‌ तिखी। के हो? न्सिस्नो० लिखे तिखे, लिखै तिखे, तँभन्दा म तिखे। के हो? न्सिस्नौ० लिन आएको म, किन आएको तँ ? छोड्दै बाटो मलाई,लिन जान्छु तँलाई । के हो? - पानी लित जाँदा परेको पानी० लिरीबिरी लहराको चिरीबिरी पात,चिरीबिरी पातको के होला जात: के हो? - बेत५ लुगासहित जन्मे पनि बढ्दै जाँदा नाङ्गो,जति बढ्यो उति उसको रूप हुन्छ वाङ्गो। कै हो? - बाँस० लुगा न फाटौ, दगुर्छ लाटो। केहो? - खोलो /तदी० लुला खुट्टा स्याउस्पाउ पात, लम्कन्छ बूढो पचास हात। के हो?बाँस पाम” डा कपिल लामिछाने ० लुलो छ लङ्गडो होइन, घोच्छ सियो होइन। केहो? -जित्रो० लेकको पानी, फाँटको खेत, पाँचजना बाउसे, कोदाली एक। के हो? - लैखेको ५ लैकको पोखरी स्याप्प सुक्ला, त्यहाँको बकुल्लो ठहरै बित्ला। के हो? - तैल तिग्रेको बत्ती ५ लेक जाने बाटो न ढुङ्डगौ छ, न माटो। केहो? न लिस्नोन लेकबाट भैँसी झन्यो लवरलवर कान, एउटा छोरो पाएपछि खुकुरीले हान । के हो? "केरा ० लेकबँसी, पहाड-तराई सबैतिर हुन्छ,बिहान-बेलुका हलुबा पाक्छ, दिउँसो पड्किदिन्छ। के हौ? - मकै« लेैककी गाई फाँटकी बाच्छी, जति दुहयो उत्ति आई। के हो? - चन्दन घोटैको५ लैकमाथि को हो को हो, फेदमा झिमझिम । के हो?- आँखा र परेला० लेख जाने बाटो, न ढुङ्गो न माटौ। के हो? - भन्याङ/लिस्नो० लेखिएको छ दुवैपष्टि किताव त्यो हैन, डुल्ख फेरि जहाँतहाँ खुट्टा भने छैन। के हो? - सिक्का ० लोग्नेले स्वास्नीको सबै कुरा देख्छ, एउटै कुरा देख्तैन। कै हो?" - विधवा भएको० लौराको तौरो, तौराको झोल, झोलको खोटी, खोटीको रोटी। के हो?- जखु, रस, गुड ० ल्याउनेले लाउन पाउँदैन, लाउनेले देख्नै पाउँदैन। के हो? - कात्रो 1 रमाइला गाउँखाते कथा आए ०९ वनकी रानी, खुन खानी। कै हो? ज्जुकावन डढ्यो, राँटो इठेन । के हो? -बाटौबन-बगैँचामा डुल्छ राम्रो चरी, पानी पदा रमाएर नाच्छ वरिपरि ।के हो? -मुजुरवन-बगैँचामा बस्नै राम्ी चरी, पानी पर्दा रमाउँदै नाच्छे मरीमरी । केहो? ॥ -मुजुरवनभरि चिउरा पोखिएको । के हो? - मियालको फूलबनमा गयो कि साइँला दाइ, साइँला दाइ। के हो? - बन्चरोवनमा जन्मेँ, वनमा हुर्के, वनमै मेरो वास, बार वर्ष जलमा डुबै अर्ब केको आस। के हो? न्डुङ्गावनमा जन्म्यो,, वनै हुर्क्यौ, घरमा ल्याएर पाल्दा कैल्यै मोटाएन। के हो? - ठेकी र मदानीवनमै जन्मेँ, वनमै हुकैँ, वनमै मेरो वास, बार वर्ष जलमा डुबे, अन केको आस। के हो? न्ड्ुङ्गा वर चाक, पर चाक, घुँडा चाप, भुइँ चाक । के हो? - दूध दुहेकोबरतिर परतिर चारचुच्चे, कान समाउँदा हिँड्यो बुच्चे। के हो?- शमालवनतिर जाँदा घरतिर मुख, घरतिर आउँदा वनतिर मुख। कै हो?- बन्चरो बरिपरि कालो बन, बीचमा बाटो। केहो? - सिउँदोवरिपरि गोटी माझमा घ्याइँ, यो कथा नजान्ने स्यालको ज्चाइँ। के हो? दाँत र जिब्रोबरिपरि जिडरिङ्ङ, माझमा ठिंडरिङङ । के हो ?- केतुके“टौवाको सुइरोवरिपरि डाँडा, माझमा खौल्सो। के हो? - मुख वरिपरि डिङ्का माझमा बिचारी। के हो? - दाँत र जिब्रो “पिँडाल्‌वरिपरि डिल माझमा टार, काम सकिनासाध नुहाउन हतार ।के हो? - थाल ११ राफ डा. कपित तामिछाने ० वरिपरि तितौरा बीचमा नुनढिकी, झट्ट हेर्दा लाग्ने निधारको टिकी । केहो? - जूनततारा० बरिपरि दाल, माझमा भात। केहो? - मास र धानको बोट० वरिपरि दुईवटा खयाल बीचमा खाल्टो,गाउँघरमा उमालेर बस्छु खोलेफाँडो। के हो? - कराही० बरिपरि पर्खाल तीनतिर गाँड्डा, त्यसभित्र वस्ने बोक्सीको छौँडा। के हो?- अगैनोन वरिपरि पर्खाल, माझमा जात्रु। के हो? - जैल र यनुवा० वरिपरि पर्खाल माझमा रायो, रायौ टिप्न जाँदा बाघले खापो। के हो?- अगेनो० वरिपरि पहरो, माझमा डाँडो। के हौ? नाक० वरिपरि मट्याङ्ग्रा मार्फमा घ्याइँ यो कथा नजान्ने लढ्यौरे ज्वाइँ। के हो?- तारा र चन्द्रमा० वरिपरि बिचारी, माझमा डिट्टा। के हो? - दाँत र जिब्रो० वरिपरि आटा-पगरी डयाम्म, उपरखुट्ठी लगाइन्छ पिँध हेन्यो हवाङ्ग ।के हो? न्मुडां० वरिपरि सिकारी माझमा बिचारी। के हो? - दाँत र जिब्रो० घरिपरि शाखा बीचमा मियौ, दुईतिर आरा, टुप्पामा सियो। क हो?- केतुकेन वरिपरि सेतो, बीचमा कालो। केहो? - आँखा० वर्षैभरि झुन्डिएर बस्छु, महिनामा एकचोटि अनुहार फेर्छु। के हो?- क्यालेन्डर५ वल्ला घरको नरे पल्ला घर सरे। के हो? -आग्लो ० वारि करङ पारि करङ, बीचमा बाउका सुते करङ। के हो? - झोलुङ्गे पुल५ वारि करङ पारि करङ, माझा लुते करङ, हिँड्ने होइन, राख्ने चलन । केहो? - भार० वारि कुकुर भुक्यो, पारि वाघ गज्यों। के हो? - बन्दुक हानेको० वारि दिदी पारि बहिनी, भेट गरौं भन्दा कहिल्यै नहुन । कै हो? - आँखा० वारिदेखि पारिसम्म लस्करै दाँत, शिरमाथि नाच्ने त्यसको जात। के हो? - काइँपो० बारि फुस्स, पारि ढुवाडङ। केही? - बन्दुक रमाइता गाउँखाने कारी) ० वारि भन्याङ पारि भन्याङ, बीचमा तेरा वाउको लुते करङ। के हो? - झोलुङ्गे पुल० वारि सय पारि सय, यति पनि नजाने गाउँ छाडी गए। के हो? - स्याखु/छम० बून्दावनमा काइँला दाइ, काइँला दाइ! के हो? " रुख काटेको० वृन्दावनमा काग्रो नभएको पिङ । के हो? - दुइँचुल्छै कपाल० वृन्दावनमा कालो कपडा सुकाएको। के हो? - डढेलो लगाएको० बुन्दावनमा काल्दाइ-काल्दाइ भन्ने। के हो? - रुख काटैको५ वृत्दावतमा कुलैसा काटेको । के हो? सिउँदो«५ बृुन्दाबनमा गाई चरेको। के हो? न्जुम्रा० वबृन्दावनमा चहैचहै पिङ खेलेको । कै हो? - बुलाकी० वृन्दावनमा चिउरा पोखिएको । के हो? - सिमलको फूल० वृन्दावनमा चुकको मटुलो। कै हो? - मिपाल,/म्याल ।० वृन्दावनमा चौँठी झुन्ड्याएको । के हो?: - मियाल/म्याल५ बृन्दावनमा चाँचैका साँप्रा झुन्ड्याएको । के हो? टाटा५ वृन्दावनमा झाँक्रो फिँजाएर बसेको। के हो? " ब्ाबरियो« बृन्दावनमा दहीको ठेकी झुन्डयाएको । के हो? - दक्क्याउँली ० वृन्दाबनमा फल पाक्यो, देख्ने दुई जना जाँदै गएनन्‌,जाने दुई जनाले टिप्दै टिपेनन्‌, टिप्ने दुई जनाले खाँदै खाएनन्‌, खाने एक भयो। के हा? - आँखा, गौँडा, हात र मुख० वृन्दावनमा धुवाँ मात्र छ, आगौ छैन। कै हो? - कुहिरो० वृन्दावनमा परक्रे चोर, हस्तितापुरमा हेरीविचारी नगरापुरमा मारे चौर । कै हो? न्जुम्रो० वृन्दावनमा पट्याँस-पट्याँस । के हो? - आँखाको झिमफ्रिम० बृन्दावनमा काँसको कचौरा घोप्टिएको । के हो? - च्याउ० वृन्दावनमा मातिस जाँदा घामी काप्ने। के हो? जुका० बुन्दावनमा लामो डोरी झुन्डिएको । के हो। , - केराको बुङ्गो५ बृून्दावनमा लोटा/ लोह्रोरो झुन्डिएको । के हो? -बैल फल५ वृन्दावनमा सेतो फुल, न भुजाँ चल्छ न पुजाँ चल्छ। केहो? -लिम्ला५ बृन्दाबनमा सोली घोप्टिएको । के हो? - नाक“देबल | छि। र आए आए डा कषिल लामिछाने (श) शरीर पनि सानै, झन्‌ सानो मुख, आवाज निस्क्यो भने अरुलाई दुख। के हो? - बन्दुकशरीरभरि आँखा छन्‌ हेर्दा केही छैन,अरूलाई नवोकाई हिँड्न जान्दैन । के हो? -डोको शिरकोटको सिपाही नड्घकोटमा आई मन्यो। के हो? - जुम्रा मारेकोशिरमा मेरो खरानी जोगी नभने, पेट मेरो कराउँछ रोगी नभने, हातमा लौरी बूढो नभने । के हो?- हुक्काशिर पनि छैन, पाउ पनि छैन, दुई हात नभई मिलाड्जन सकिँदैन । के हो? ज्टोपीशिरमा चुल्ठो, जीउभरि आँखा । के हो? - भुइँकटहर /दरैँशिरमा ज्वाला, पुच्छरमा आहारा । के हो? , न्वत्तीशिरपुरको राजा नङपुरमा मारियौ। के हो? - जुम्रा मारेको शिवपुरको राजा हस्तिनापुरमा पुगेर मन्यौ। के हाँ? - जुम्रा मारेकोशिवजीलाई मन पर्ने आफ्ना गालाँ आफैँ हान्ने। कै हो? - डमरुशुभकाममा अघि बढ्छ, मरेको गोठ डुक्रदै हिँड्छ। के हो?- दमाहाश्वीनगरको गोरु टुँडिखेलमा झन्यौ, दसजना सहभागी दुईजनाले मारे। के हो? - जुम्रा मारेको शीनगरमा आगो लाग्यो, टुँडिखेलमा खल्लबल्ल, म यहाँ आइपुगाँ बल्लबल्ल । क्या हो? - तमाखु खाएको श्रीपीच छ राजा होइन, पखेटा छन्‌ पङ्खा होइन, नङ्ग्रा छन्‌ भालु होइन । के हो? - कुखुराको भाले श्रीमान्ले श्रीमतीको सबै थौक देख्छ, तर एक थोक देख्दैन। के हो?- बिधवा अवस्था [] साइला गरउँखाने कधा पा "३ सखरखन्ड टुकुरी मूला फोक्सो, आमा चन्चले बाउ बोम्तो। के हो? - मरट्टी/मरौटी सखरखन्ड पोटिलो मूला फोक्सो, यो कथा नजान्ने पक्का बोक्सो। के हो? - नरसिंहा/कर्नाल सगरमाथाको टुप्पामा चारकोसै झाडी। के हो? - कपालसगरमाधामा आगो लाग्यो, नाम्चे बजारमा हल्ला । के हौ? " तमाखु खाएको सैँभरि झुन्डिएर हेर्छु महिना दिनमा अनुहार फेर्छु। के हो ! - भित्तेपत्रोसधैँभरि मासु खाने, जति खायो दुब्लाउँदै जानै । कै हौ? - अचानोसहैँभरि मानिसभन्दा एक पाइला आघ हिँड्छ। केहो? - लौरोसँ हुन्छु मुड्कोमाथि, टिप्न कोही सक्दैन साथी? कै हो? - कानसबेरै उठेर शिरमा आरी घोप्द्याउनै । कै हो? - टोपी लगाएकोसबैका छानामाथि सेतासैता फल, ती फल खाने छैन कसैको बल। के हौ? - जञततारासबैकी लक्ष्मी साढिकी जोई, यो कथा नजान्ने लाटीको पोइ। के हो? - गाईसबै कुरा भलो, एउटै नहुने हलो। कै हो? -बाँतसबैको जुँगा मुखमा, मेरो जुँगा टुप्पैमा। के हो? - मकैँको जुँगासबैको शाला। कै हो? - घर्मशालासबै घोडा चढ्छन्‌, हामी छानामा चढौँ। के हो? - फर्सी र लहरासवै थोकको एकै घोक। के हो? - खरानीसबै थोकको एकै नाम। कै हो? “छायाँतवै थोक हुने, हलौ नहुने। के हो? - बाँससबैलाई चाहिने, मरुभूमिमा नपाइने । कै हौ? - पानीसवैलाई तातै, गएपछि रातै । के हो? - घाम पक हार डा. ककस सामिछाले७ सबै सुत्दा दाइ जाग्ने, दाइ सुत्दा सबै जाग्ने । के हो ? - चौकीदार / पालेसमुद्र छ समुद्र होइन, पहाड छ पहाड होइन, सहर छ सहर होइन । केहो? न्नक्सासराङकोटमा कुकुर भुक्यो, मेरा हाताँ पुच्छर । कै हो? - बन्दुक पड्काएकोसर फुकुटी, झिकेपछि सुकुटी । कै हो? - जालसय बहिनीको एउटै पटुकी । के.हो? - पातको मुठौसय भाइको एउटै सिरानी । के हो? - घुरी बलोसय भाइको एउटै चिहात। कै हो? - खरानीसय भाइको एउटै दुप्पी। के हो? - टौवाको सुइरोसयवटा खाँवा सयबटै दाम्ला, यौ कथा नजान्नेलाई सय बाजी लाम्ला ।केहो? न पुलसयौँ छन्‌ दाँत गजब छ जात, स्याइँस्याइँ गर्दै खान्छ काठ। के हो?- करौँती सयौँ भेडाबाखा पाइलो भने छैन, झाडा-पिसाप गरेको केही देखिँदैन ।केहो? "कमिलासरक्क सिउँदो, निधारमा बिउँफो, पुच्छरबाटै पानी पिउँदो। के हो?- बत्ती बालेको सरसर हिँड्छ सूर्य होइन, लौरो लाएमात्र हिँड्छ गौरु होइन। केहो?- कुमालेकी चाको _ साँढेका जीउभरि काँद्ैकाँडा | के हो? न तीतेकरेलासात दिदी बहिनीले एउटै मजेत्रो ओढ्रेका। के हो: - सुन्तलासात दिनमा नआए किरिया गरी राखैस्‌। के हो? - लामखुद्रै सानसानी नानी छेउबाट पस्छिन, सरर गाउँ घुम्छिन्‌,छेउबाट निस्कन्छिन्‌ अनि कम्मर कस्छिन्‌ । के हो? - पेटी लगाएको साना आँखा ठूलो ज्यान। के हो? न्हात्तीसानामा धौती लगाउने, ठूल्लो हुँदै गए फुकाउँदै जाने। के हो? - बाँतसानासाना कद्दकुराभरि दाउरा । कै हो? - सलाईसानी कुरी, हिँड्छ धुरीधुरी। केहो? -्जुम्नासानी नानी अँध्यारोमा नुटुपुटु गर्छिन्‌ । कै हो? - जुठो लोटाएकोसानी नानीका दातिदाँत । कै हो? - काइँयो सानी नानीका तीन सयवटा दाँत । कं-हो? - करौँती रमाइला गाउँखान कामा. सानी नानीको जीउभरि काँडा। के हो? " काइँपो सानी नानीको पेट चिरिएको । के हाँ? "गहुँ. ज्ञाती नानीको पेट चिरिया, पेटभित्र हेर्दा सेतो फरिया । के हो? - गहुँसानी नानीको पेटमा औँला। के हो? - औँठीसानी नानीको वार हाते घोती। के हो? "सियो र धागो, सानी नानीको मीठो भान्छा। के हो? ति न्महसानी नानी टाउको चाहार्ने बानी। के हो? न्जुम्रासानी-सानी तिखुले नानी, लामो पुच्छर आफैँले तानी। के हो? - सिपो र धागोसानी नानी पटुका बाँध्छिन्‌ । के हो? - भटमाससानी नानी, फनन्त घुम्नी। के हो? "भुरुङसानी नानी बुद्दुक-बुदुक गर्छिन्‌, भातका पिताले पेट भर्छिन्‌। के हो? - चुलो लोटाएकोसानी नानी भुइँफुट्टी, उफ्री-उफ्री धानकुही। के हो? - उपियाँसानी नानीले सिङ्गै औँला खा'की। के हौ? - औँठीसानी नानीले सिनित्त टिकी लाएकी । के हो? - सिल्टुङ/मस्याङसानी-सानी नानीको फुर्के धोती । के हो? -सियोर घागौसानी-सानती नानी गीत गाउँदै भीरबाट तल भर्छिन्‌। के हो? - सल्लाको भँडीसानी-सानी नानी फुर-फुर गर्छिन्‌। कै हो? - चर्खा/कतुवा सानी-सानी नानी मेरो फुर्के लायो धोती,ऐय्या पार्ला होस राख्ने मुन्द्रा लाउने लोती। कै हो? - सियो र धागोसानी-सानी तिखुलै नानी, पाँचहाते पुच्छर आफैँले तानी। कै हो? हु - सियोधागौसानी-सानी नानीका हातभरि चुरा। के हो? 2 कुचोसानीतानी नानी थुतीथुती पानी खानी। केहो? - -बत्तीःर तेलसानी-सानी नानीको पेटभरि टीका। के हो? - खुानीसानी-सानी नानीको मीठो भान्छा। कै हो? - मौरी र महसानी-सानी नानी, सँदै-सँदै गयो उनको जिन्दगानी । के हो? - मैनबत्तीसानी-सानी नानीले सात पगरी गुतेकी। के हो? -कचौसानीसानी मुटुरी, कनिकाकी कुटुरी। के हो? - खनिउँ क आड केल जमिछाने सानी-सानी राम्री नानी, म्वाइँ खान जाँदा चिच्याउने बानी। के हो?“ - शङ्ख सानी-सानी रुकुमै घैँटा जत्रो पेट, कहाँ जान्छयौ रुकुमै भगवान्‌ भेट । कै हा? - कलस्यौलीको कलश सानी-सानी सुकमारी घ्याम्पाजत्रो पेट, कहाँ बसी मोटाइस्‌ ? भीर-पहरा-लेक।. के हो? - किर्नुसानैमा हरियो छिप्पिँदा रातो, मलाई खाने मानिसको लिन्छु सातो। के हो?- खुर्सानी सानौ कसौँडीमा दुई चोइली भात। के हो? - कटुससानो खाल्टोमा देवी नाचेको। के हो? न्जिब्रोसानो घरको करेसामा लिस्नु। के होर - घट्रको डुँडसानी घरमा धैरै चोर बसेका, टाउकामा सबैले कालो घसैका। के हो?न - सलाई र काँटी सानो छँदा तरकारी ठूलो भएपछि घरबारी । के हो? - बाँस सानो छँदा मासु खाने, ठूलो भएपछि छाला तर्ने। के हा? - बाँससानो छँदासम्म धीती लाउने, ठूलो भएपछि बुझ्गै हुने। के हो?, - बाँससानो छँदा हरियो, पाकेपछि रातो, घेरै नखाक साथी उड्डाउला नि सातो। के हो? - खुर्सानीसानो छउन्जेल चिमौदछन्‌, ठूलो भएपछि निचचोर्छन्‌ । के हो? - तोरीसानो छउन्जेल तरकारी, ठूलो भएपछि घरबारी। कै हो? - बाँस सानो छउन्जेल धोती लाउँछ, ठूलो भएपछि घोती फाल्छ। के हो?- बाँससानो छउन्जेल मासु खाने, ठूलो भएपछि छाला काढ्ने। कै हो? - बाँससानो जीउ सानै मुख, उतले बोले हुन्छ ठूलै दुख। के हो। - बन्दुकसानो टाउको, पातलो जीउ, मोटो कहिल्चै भएन, जति खाए पनि घिउ । केहो? - मदानी,सातो नानीको लामौ घौती। के हो: - चिप्लेकीरासानो 'नावीको हातभरि बाला। केहो? - कुचोसानो पुढौ ठूलो मुख। कं हो? -्डौको सानी बोटमा रातो बन्छु, सुत जोख्ता साथै हुन्छु । के हो ? - रातीगेडीसानोमा घौती लाउने, ठूलो भएपछि फुकाउँदै जाने । के हौ? - बाँससानीमा मलाई खाइथिस्‌, अब तलाई घाट लान्छु। के हो? - बाँस साइला गाउँखनि कथा मामा» सानोमा मासु खाने, ठूलो भएपछि रगत खाने । के हा? -तौरीसानोमा हरियो जवानीमा रातो, जसले खान्छ उस्को उड्छ सातो। के हो? - खर्सानीसानो मुखको ठूलो बोली । के हो? - बन्दुक"सानो रुख छ चढ्न सकिन्न, पोल्छ त्यसले आगो भनिन्त। के हो?४, सिस्नोसानो लहरामा सपैंसर्प झुन्डिएको । के हो? - चिचिन्डोसानौ विश्वभित्र बारबटा देश, बारवटा देशभित्र तीन जनाको रेप्त ।केहो? - घडीसानो-सानो गाई मुलुक खाई। के हो? - खुकुरीसानौ-सानौ चिन्ते, गाउँभरि घुम्तैे। के हो? - बिरालोसानो-सानो ताउलीमा दुई कुड्की भात, -बाहिरपट्टि बाक्ला काँडा घोच्ला तिम्रो हात। के हो? - कटुस सानो-सानो तामाको ताउली,भित्र फलामको डिब्बा, त्यसभित्र एक पन्यूँ भात । के हो?- रिङ्ठाको गेडासानो-सानो छ फोहरमा बस्छ, मानिसलाई नराम्ररी डस्छ। के हो?- झिँगा सानो-सानो दरी, कनिकाले भरी। के हो? - तिलको कोसौसानो-सानो दह, सिन्का परे नसह। केहो? - आँखासानो-सानौ नानीले घाँसको मुठा बोकेको । के हो: ज्मूलासानो-सानो पहरामा सिपाहीको लहर। कँ हो? - दाँतसानौसानौ प्याङ, प्याङभित्र दाम। के हो? : - खुर्सानी र बियाँसानो-सानो प्याङ भित्र दामैदाम । के हो? - खर्सानी सानो-सानौ रूखका गढ्याङगुडुङ पात,कसले गाँस्ला दुना-टपरी, कसले खाला भात । कै हो ?- अमलाको पात सानो-सानो रूख, चढ्नलाई दुख। केहो? ।। नसिस्नोसानोसानो रूखौली चढ्नाको दुखौली। के हो? -्सिस्नोसानो-सानो सेउलीमा झुन्डिएकी बरेउली, १ बेद्जलीको पेटभरि असर्फीको थैली। कै हो? - खुर्सानीसान्नानीका पेटभरि सिन्का। के हो? - सलाई र काँटीसान्नानी दुलहीको हातभरि चुरा। के हो? - कुचाको वालासामुन्तेको पहरामा पानी-पँधेरौ। के हो? - आँखाको आँत ११ ना डा. कपिल लामिछाने ० सिउनु त सिउनु घुमाई-घुमाई सिउनु, सियोको दुप्पै भाँची सिउनु। के हो? - टपरी खुटैको० सिँगाने राजाका पाँचजना मलामी। के हो? - सिँगान फालेको० सिक्क गयो हातमा, प्यात्त पत्यौ पातमा । के हो? - सिँगान फालेको«५ लिङ छन्‌ गाईगोह होइन, जाँतो वोकी हिँड्छ मकै पिस्ने होइन। के हो? . , - जाँतेकीरो ५ सिड देखाउँदै गर्ने, बाटो पोत्दै गर्ने। के हो? - चिप्लेकीरा२ सिडमा समाई घुमाए, घ्याम्पे वूढीलाई नचाए । कै हो? - जाँतो० सिङ्गी एउटा रुखमाथि तीनवटा पात, सञचैँभरि बस्ने गर्छ शिवजीको साथ। के हो?० सिरकोटको भाले, नुवाकोट लगेर मारे। कै हो) - जुम्रा मारेको० सिरपुरको राजा नङपुरमा आएर मन्यो। के हो? - जुम्रा मारेको० सिरनगरको गोर₹ टुँडिखेलमा झर्यो, दसजना सहभागी दुईजनाले मारे । के हो? - जुम्रा मारेको५ सिरूपातै खुकुरीको दुईतिर धार । के हो? - केतुके५ सुँड छ हात्ती होइन, हातखुट्टा छन्‌ मान्छे होइन । के हो? - गणेश२ सुइँक्क गन्यो हातमा, हुत्त गत्यो पातमा । के हो? - सिँगान फालेको० सुकाएको काँच्चै खाने, पकाएको पोलेर खाने । के हो? - सुर्ती र तमाखु - त्रिशूल ५ सुकिलो भीरमा काला वाख्रा चरेका। के हो? - अक्षर० सुगन्धी छ डल्ले भाइ हाबा पाए उड्छ, भुईमा फ्याँकिदिए सललल गुड्छ। के हो? "कपूर० सुटुक्क जान्छु, कुटुक्क टोक्छु, आएँ भने आइहालेँ, आइन भने किरिया गर्नु। केहो? - लामखुट्टै० सुत्ने वेला' घुसार्नी, उठेपछि निकाल्ती । कै हो? - आग्लो/गजबार० सत्‌ सुत्‌ बूढी, म हाल्छु। के हो? - जुत्तान सुनको खोलमा चाँदीको फल। के हो? न घन५ सुनको जाँतो, काठको हातो। के हो? ज्फर्सी ० सुनको बटुकी चाँदीको खिल, टपटप टिपी सुटुक्क निल । के हो ?- ऐसेलु4 सुनगेडी झिक्यो, मुढो पोल्यो। के हो? - मकै छोडाई खोयो बालैको० सुनगडीभित्र सानी नाती नाच्छे, छहराकौ पानी खाईकन बाँच्छ। के हो? - आँखाको नानी “रमाइला गाउँखते कथा एएए??ए???ए??॒ १९ सुन फुल्ने, तामा फल्नै। के हो? न्चुत्रोसुनलाई कुदता निस्क्यो चाँदी, चाँदी पकाई मुखभित्र खाँदी । के हो- भात सरी फल्ने, फलाम तरी पाक्ने। के हो? ला कुलोसुन्न सकिन्छ, देख्न सकिन्न, जताजतै पस्छ, रोक्व, सकिन्न, त्यौ नभई.फेरि बाँच्न सकिन्न। के हो? ज्नसासुन 'साङ्ली रूप आङ्ली, पिँधबाट पानी माग्ली। के हो? : - घातसुन, सुनभित्र फलाम, फलामभित्र चाँदी। के हो? न्रिड्ठोसुनौली नानी औंलामा बस्छिन्‌, बसेपछि नछाडी माया गांस्छिन्‌। के हो?- औँठीसुरिलो बुटामा खिरिला पात, आए जन्ती खातैखात, नहाल जन्ती झुसिलाहात। कै हो? न्केरासुरिलो रूखका गाँडैगाँड । कै हो? -मैवासुरिलो रूखका सिन्का जत्रा पात, पाहुना आए केमा दिने भात ।केहो? , -सल्लोसुरिलो रूखको टुप्पामा एउटै पात। के हो? - पनिउँसुरिलो रूखको टुप्पामा पोखरी। के हो? - पानससुरिलो रूखको तीनबटा पात । कै हो? - त्रिशूलसुरिलो रुखको लामकाने पात, खात लाग्नै स्वादिलो जात । के हो? - केरासुरिलो रुखमा कूरिला गेडा। के हो? - जुनेलोसुरिलो रुखमा कोप्चे पात। कै हो? न डाड्ुसुरिलो छखमा यौटा मात्रै चरीको गुँड। के हो? न्डाडुसुरिलो रूखमा धुरिलो पात, आए जन्ती खातैखात । कै हो? -- केराको घरीसुरिलो रुखमा बारुले गुँड, जता घाम उतै मुख । के हो? - सूर्यमुखी फूलसुरुब्क सुर्के टुप्पोमा फुर्के। के हो? - कोदाको बालासुरुकक सुर्के, भीरबाट गुड्कै। कै हो? - फापर सुरुवाल डढ्यौ, इँजार जस्ताको त्यस्तै । के हो? - डढेलाले खाएको वन र बाटोसुरुबाल डढ्यो, इँजार रहिगयो। के हो? - वन र बाटोसुरुवाल पोलियो, इँजार बच्यो। के हो: - डढैलाको राँटो बृषपूलालनाललनेलनननननबनगलनमममलमममलमम्लमन्न्नक हि? हत्त सालिकम ० सस्साउँनी, होक्काउनी, नाइँ भन्नै, ढौग गर्ने। कै होर- तल्लो, खोलो, केरा, बाँस ० सेता डल्ला आकाशको फल, भुइँमा झर्दा सबै: हुन्छ जल। के हो? - असिना० सेता-सैता दाना असिना होइन,उडदा-उडदै हराउँछ बतास पनि होइन। के हो? - कपूर५ सैती गाईको पेटमा अँगार । कै हो? - कपास र बियाँ० सैती गाईको हरियो चँँवर। के हो? न्मूला५ सेती गाई पानी खान गई, राती गाई पानी खाएर आई। के हो?- सेल पकाएको० सेती बूढीको गालामा चिरैचिरा। के हो? लसुन० सैती र काली एकै ठाउँमा मिसिने । कै हो? - सिँगान० सेतो-खैरो रङ्ग यस्को, छाताजस्तो रूप,तरकारी प॒काई खाँदा मीठो हुन्छ खुप। के हो? "च्याउ ० सेतो गानु क्वाप्प खानु, पेटभित्र जाँदै नजानु। के हो? - शङ्ख० सैतो छ, तिखे छ, कालौ खोल ओढ्छ, साच्चै परे गर्दन तोड्छ । के हो? खुकुरी० सेतो ठेकीमा हरियो बिर्को। के हो? - मूला५ सैतौ ढुङ्गो उप्काउँदा रातो रगत आउने । के हो? न्दाँत० सेतो पीठोमा रातीगैडी । के हो? -्आगौँ ५ सेतो बारीमा कालो तोरी, हातले, छर्ने मुखले टिप्ने । कै हो? - लेखेपढेको० सेतोमाथि कालो चल्ला, बोल्दाखेरि धेरै हल्ला । के हो?- सस्वर पढेको ५ सेतो बनमा काला भैँसी। के हो? - अक्षर५ सेतोसेतो मुहार मेरो, माटामुनि बात, छोराछोरी धेरै छन्‌, गर्छन्‌ मेरै आस। केहो? - लसुन० सेतो हिउँ ताईमा राख्दा पग्लेर जाने। क हो? - घिउ ० सोरसार पारी घसँन्छ, गयो भन्छन्‌ त्यहीँ हुन्छ। कै हो? - पहिरो० सेतोसेतौ खम्बामाथि रातौरातौ फूल, त्यो फूल टिप्न खोज्दा हुन्छ कि त भुल। के हो? - मैनबत्ती५ स्याउँ-स्याउँ चल्ला वार गाउँ हल्ला। के हो? - मौरी रमाईला गाउँखाने कधा णााणणाााााा7ा री र स्याउँ-स्पाउँ चल्ला, बार बीप्त दाम्ला, यौँ कथा नजान्नेलाई हजार वाजी लाम्ला। के हो? -माकुरौस्पालको मामा, गणेशको काल, बाघको गुरु। के हो? - बिरालोस्वर्गकी परी रङ्गीन घुम्टो ओढी, आँसु टल्काई रुन्छन्‌ घरिघरि । के हो? - इन्द्रेनीस्वर्गको लिस्नु धर्तीको आड, आगाको कलेजो पातीको हाड। के हो?- इन्द्रैनीस्वर्ग जाने बाटो त ढुङ्गा न माटौ। के हो?) - भन्याङ/ लिस्नोस्वर्ग पुग्यो कि घर्ती छिप्यो। के हो? रुखस्वर्गमा पानी, गर्भमा नानी। केहो? - रक्सी पारेकोस्वादका निम्ति चाहिने, बीउ खोज्दा नपाइने । के हो? - नून स्वादिलो मीठो तरकारी उडन्ती, बुडन्ती, चुँडन्ती। के हो?- - चरा, माछा र साग 1] १ नाडा कपिल लामिछाने (ड) ० हक्ुबा गौरु, भित्तो फोरु। के हो? । न्मुस्तो५ हेराए घाटा लाग्छ, भेटाए थाप्ला लाग्छ। के हो: न्टोपी० हरियो गाङ्छन्‌ सुन फलाउँछन्‌, सुन फ्याँकेर चाँदी तुल्याउ्छन्‌ । के हो?- घान चामल५ हेरियो चरीका दुईतिर पुच्छर । के हो? -ढुनु० हरियो चरीका बत्तीसबटा जुरा। केहो? - करेला,, हरियो चरीको वरी-थरी चुच्चो, स्वाद तीतो मुख पार्छ मीठो। के हो?- तीतेकरेला . हेरियो चरी, चुच्चोमा लाली, खोली मीठो बौली। के हो? -सुगा-० हेरियो चरी मोती जडी, दोत्तल्ला ओडी, मैदानमा खडी। के हो?- मकैको बोट५ हेरियौ चरी लालमोती जडी, दोसल्ला ओडी मैदानमा खडी। के हो?मकै५ हेरियो छ त्यो गौँडा, तर त्यो जङ्गलमा पाइँदैन। कै हो? - सयको नोट० हेरियो जन्म्यो अनि भयो रातो,पछि भयो कालो, छिटो भन नत्र लिन्छु सातो। कै हो? - जामुत० हरियो झाल देख्नमा लाल, ओ मेरी आमै, ' ओ मेरी बाबै | खाँदा जन्जाल । के हो? - खुर्सानी० हरियो पुतली सिँगार पार्दै नाच्छै। के हो? - टपरी गाँसेकौ५ हेरियो रुखमा फिरफिर पात, आए जन्ती खातैखात । कै हो? - केरा० हरेक दिन प्रयौग हुनै बजारको नौनी, मुखमा पुन्याउनी, पेटमा नपुन्याक नि। के हो? -दुय पेस्ट० हेल्लने हाँगाको फक्रँदी फूल। के हो? न अफिम५ हम्तिनापुरका राजाले हेरी विचारी, नवलपुरका राजाले मारी बिचारी। के हो? - जुम्रा मारेको« हाँगा एकै नाइँ, पातको लेख्नै नाइँ। के हो? "केरा सपहता गाउँखाने कथा था एाएाए77।7।र हाँगाविताको रुखमा ठूलाठूला पात। के हो? न्केरा हाँडीभरि कनिका एक ढिको नुन। कै हौ? -तारा र जूनहाँडीभरि तितौरा, एक ढिको नुन। केहो? - तारा र चन्द्रमाहाँद्ै पति छ सदै पविछ। के हो? - सगसापर्तीहाँस्यो कि आँसु खसाल्यो । के हो? - मैनबत्तीहाकूरी औैँसीको काक्री सिङ। के हो? -गहतहाडछाला छैन वस्छ दुप्पोमाथि, “1माया गरै बढ्छ काट्नै पर्छ साधथी। के हो? ताङहाडभरि नसैनसा, गालाभरि मोसैमोतो। के हो? - मादलहाडमासु छँदै छैन छालामात्र सर्छ,हातखुट्टा छैनन्‌, तान्ने काम गर्छ। के हो? - हल्लुँडौहात-खुट्टा छैन रौँख्प छ, तरबारको काम गर्छ। कै हो? -बलुहातखुद्न छैन्‌ बस्छ झोलाभिव, माया गर्न जाने वन्छ सधैँ मित्र। कै हा? - पुस्तकहातगोडा छैनन्‌ परपर पुग्छ, घरघर घुम्दै समाचार त्यौ फुक्छ। के हो? - चिठीहात छ खुट्टा छैन, जीउ छ आँखा छैन, गर्दन छ टाउको छैन। के हो? - कमिज हात छ दुरुस्तै पन्जा छैन, कसकास नगरी चैन हुँदैन । के हो?- दौराहात्त छन्‌ हान्त सक्दैन, खुट्टा छन्‌ हिँड्न सक्दैन। केहो? -रुखहात छैन समाउँछ, आँखा होइन दृष्टि लगाउँछ। कैह्लो। -चस्माहात छैन त्यसको रौँरूपको, काम गर्छ तरबारको। के हो? -बलु हात न खुट्टा, उखेल्दछ बुट्टा। के हो? न्पहिरोहात न खुब्न घग्नेर चल्छ, अगाडि भेटे सलक्क निल्छ। के हो? - अजिङ्कारहात न खुट्टा, देशविदेश फुत्तफुत्त । के हो? - हुलाक टिकटहात्त न खुट्टा, पिख्यूँ चढी हिँड्छ यताउता । के हो? - डोकोहात न खुट्टा, बित्ता नाप्न सिपालु । कै हो? -जुकोहात न खुट्टा रन्किदै उकालो चढ्छ। के हो? नढहैसोहात माड्छ पहलमान होइन, उड्छ चरा होइन, रातो सुँड छ हात्ती होइन। कै हो? -भिँगो हातमा मेरो लौरी छ, वूढो नभने; थाप्लामा खरानी छ, जोगी नभने;पेट मेरो गडयाङगुडुङ रोगी नभने । के हो? - नली, हुक्का र चिलिम तरह ललल मलाममा”ोडो कफि लामिछाने ० हातमा लियो, प्वाड्ङ फुटायो, स्वाट्ट पियो, दुइटा दियौँ। के हो? - काँचो नरिवल ० हातमा लाउँछन्‌, तर टिकटिक गर्दैन,“ हातमा लाउँछन्‌, तर चल्दैन। कै हो? - आलुघडी० हात मेरा माथि छन्‌, खुट्टाबाट पानी खान्छु। के हो? न्र्ख० हातले छर्ने, मुखले टिप्ने। के हो? - लेखेपढेको० हात्तीको आङमा नाङ्लो सुपो ठटाएको। के हो? - घर छाएको ० हात्तीको पेटमा कल्याङकुलुङ चल्ला कराएको । के हो? - घरमा मान्छे० हात्ती छ, जङ्गल छैन, संपार डुल्छु, खुट्टा छैन। के हो? - हजारको नोट ५ हात्ती छिल्यो, पुच्छर अड्क्यो। के हो? - लुगा सिएकोन हात्ती रुक्षयो घौडा रुस्यौ रुफै सबै जन,भाँडा ल्याए भरिँदैन गर त्यसको छ्यान। कै हो? - शीत १ हात्ती होइन सुँड छ, चरा होइन उद्छ। के हो ?, - क्षिँगा/ लामखुट्टे० हात्ती होइन सुँड छ, मान्छे होइन पाखुरा ठेन्छ। केहो? -किँगा ० हात्ती होइन सुँड छ, मोटर होइन गुद्छ। केहो? न्घुत० हानेर हान्न नसकिने तानेर तान्न नसकिने । के हो? - पानी० हाम्मी घरकी सानी नानी, रनबत डुल्ने तिनको बानी। के हो? - काइँपो० हाम्रो घर छ ढुङ्ग्रीमा, ढुङ्ग्रीभरि रूपैयाँ। कै हा? - खुर्सानी ० हावा खाँदा टन्न हुने, मुख बाँधी छाड्दा माथि उड्ने । के हो ?- बेलुन० हावा आउँदा हल्लाउँछ कान, मुखबाटै बच्चा पाउँछ लाम । के हो? - केरा० हावा भरिएको छालाको गानु, आफूतिर आए लात्तीले हाचूँ। के हो? - भकुन्डो/बल० हाली, पौली आफैँ रित्तो। के हो? - तावा० हालीबरी टयाँस्‌-दयाँस्‌ । कै हो? - नाङ्लो० हाल्दा ठडठड, झिक्दा लतैरङ। के हो? - तराजु/तुलो० हाल्दा लुलो, क्षिक्ता दरो। के हो? न रोटी० हाल्दा सेतो, झिक्दा रातो। के हो? - सेलरोटी पकाएको० हिउँको पुदुरोभित्र काली कुटुरो। के हो? - कपास र बियाँ५ हिँडेको हिँड्दयै छ, चलाको चलैमा। कै हो? - कोल५ हिँड काली, माइत जाम्‌ । के हो? न्चौँठी० हिँड्छ खुट्टा छैन, बोल्छ मुख छैन। के हो? - खोलो नदी पपाइला गाउँखाने का हिँड्छ सघैँ खुख्खुह खुट्टा उसको छैन, जति हिँडे पनि उसको पाइला देखिँदैन । के हो? न्ड्ुङ्गाहिँड्छ हिँड्छ जहाँको तहीँ। के हो? - कोसहिँड्दा अल्छी मानी पछि बस्छ, खाँदाखौरि अघि आउँछ। के हो? - हुँसिया/ आँसीहिँड्दाबेरि बाटो बनाउँछ, छोइदिए डल्लो पर्छ । के हो ?- चिप्लेकीराहिँड्दा बुई चद्नै, वस्दा लड्ने। के हो? ज्डोकोहिँड्ददाहिँड्दै बज्छ वाजा होइन, खोलमा अद्छ दाप होइन। के हो? - खुपेटो हिँड्दाहिँड्दै धाकै पनि हिँड्न छाड्दैन,चुस्न केही नपाएमा सुख पाउँदैन । के हो? न्जुकाहिँड्दै छ, आँखा तर्दै छ। कै हो? - डोको बोकेकोहिँड्दै छ, कुम्लो छोड्दै छ। केहो? - फर्सी र लहरा" हिँड्दै छ,' कुम्लो फुकाउँदै छ। के हो? न्फर्सीहिँड्दै छ, घोती सुकाउँदै छ।.के हो? - चिप्लेकीराहिँड्दै छ, पाइला मेट्दै छ। के हो? -डुङ्गाहिँड्दै छ, फुल पार्दै छ। के हो? - लुगा सिएकोहिँड्दै छ, बाटो लिप्दै छ। केहो? - चिप्तेकीराहिँड्दै, छ, चुर्की छदै छ। केहो? - बाखाले बड्कौँल्याएकोहिँड्दै छ, मदयाङ्गरा पार्दै छ। के हो? - बाख्राले बड्कौँत्याएकोहिँड्दै छ, लिखा पार्दै छ। केहो? - लुगा सिएकोहिँड पुड्की, भात खान जाउँ। के हो? - लौटाहिँड्‌ पुड्के, चुला जाउँ। के हो? - कसौँडी/सोटा हिँड पुड्के, बेसी जाउँ, तेरो मुल्टौ निमौठेर ल्याैँ। के हो? - धोक्रो/मैलोहिँड्हिँड्‌ कान्छी पधेरा जाम्‌, नुहाईधुवाई गरी पानी लिएर आम्‌। के हो? न्गाग्रीहिमालमाथि कालो वन। के हो? - कपालहिमालमाधिको कालो वन, त्यसलाई धनमा गन्दै नगन । कै हो? - कपालहिस्रिक्क बूढी, खिम्रिक्क दाँत। के हो? -यैली'हुँन त' हो, यसको उल्टो के हो? न तनहुँ.हुँ म आँखावरिपरि बस्ने तीन अक्षरकी मैयाँ, तपहिलो अक्षर किक्ता तिर्खा मेट्छन्‌ दुनियाँ। कै हो? - गाजल १२६???” डा. कपिल लामिछाने हुङचुड बराजु कोखामा सिङ। केहो? - जाँतोहुन त चौपाया नै हो, तर दुई खुट्टालै हिँड्छ। के हो? - कङ्गारुहुन त त्यो इँटा नै हो, तर त्यसबाट घरसर बन्दैन । के हो? - तासपत्तीहुन तत त्यही हो, क भए खाइहाल्थ्यो, क त होइन। कै हो? - सर्पको काँचुली हुन त त्यही हौ, त्यौ भए खाइहाल्थ्यो, तर त्यो होइन खाँदैन। कै हो?"काँचुलीहुम्ला जान्छ, जुम्ला तन्काउँछ। कै हो? - लगौँटीहेर हेर्न नसक्नि, छौजँ छन नसकिने । के हो? न्स्‌यंट्रैसँ हेर्न सकिन्न, जाड जान सकिन्न । के हौ? न्च्नू्यंहेरै तँलाई, देखेँ मलाई । के हो? - ऐनाहेरै दुईबटा, नहैरै एउटा। के हो? न्छेना. हेरै दुइटा नहेरै एउटा, हेर्‌ तँलाई देख्‌ मलाई। कै होः? -ऐताहेर्दा काली, नाम भनै राति। के हो? न रात हेर्दा कालो धुलो, पकाएर खाँदा जाँगर खुल्यो । कै हो? - चिपापत्तीहेदखिरि रुबाजस्तो फुसफुस गर्ने, पहाडका चुलीतिर पत्रैपत्र पर्ने। के हो? - हिउँहेर्दा छ डल्ले, कराउँछ बलले । कै हौ? "शङ्खहेर्दा छर्लङ्ग, हिर्काउँदा झन्यामझुरुम। कै हो? न ऐनाहेर्दा छ, समात्दा छैन। के हो? न्छायाँहेर्दा नदेखिने, बलमात्र गर्नै। केहो? “हावाहैर्‌ मलाई, देख्‌ तँलाई । के हो? "एनाहेर्दो ख्ख हो गानु होइन, लामा पात छन्‌ हाँगा छैन। के हो? - केराको बोटहेर्दा लह्ठी, चुस्ता कस्ती, थुम्दा कपास । कै हो? नडखुहेर्दा सङ्लो पानी, धेरै खाए ज्यानै जानी। के हो? ञ्रक्सीहेर्दा सिन्का सुँघ्दा सुवास । कै हो? - सिन्के धुप / धुपबत्ती हो त्यहीँ थिँ, हो त्यहीँ थिँ। के हो? - कनाएको/ लौरो टेकेको ह्याँ पनि छैन, त्याँ पनि छैन, काफल पाक्यो बौक्रै छैन। कै हो? - असिना ह्बाङ्कग पहराँ अखेटदै अखैटा। के हो? - भन्याङ “लिस्नो[| साइला गाउँखाते कधा 77???” १२७ हि मनन अम्यास (क) साइनो सोझ्याउनुहोस्‌ । त,11 आमा कि मामा भन्छन्‌, मामाकी भान्जीबुहारीलाई कै भन्छन्‌ ?अर्काको स्वास्नीको काखमा अर्काको लोग्ने बस्छ, उसको लोग्ने झनै पो खुसी हुन्छ। केहो? एउटा मान्छे धेरै पछि पढेर घर फर्किँदै थियो । गाउँमा पस्नै बित्तिकैएक्कासी एउटी महिलासित भेट भयो । उसले चिनेचिनै जस्तो लाग्योनि भन्यो । महिलाले भनिन्‌ -चिन्नै त पर्ने हो नि ! तिम्रा मामालैमेरा मामालाई मामा भन्छन्‌ । अब भन्नुहोस्‌ ती दुईको नाती केहो? -तिमी मेरी स्वास्नी, म तिम्रो पोइ, काशी जाँदा सँगै गएतेम्‌ नि चिनेकोखोइ। के हो? आमाका मामाका भान्जीज्वाइँलाई के भन्नुपर्ला खोइ ? उताबाट को आए क, सेल हाल च्बाइँ, आमाका मामाका भान्जीज्वाइँ ।के हो? ० बोकेको मेरो भाइ हो, यसको बाउ मेरो पोइ हो। के हो? हा भाइ हा ! भरै आउँछन्‌ मेरा पोइ तेरा बा। के हो? तिमी मेरो बाउ हौ, म तिम्रो छोरो होइन। के हो? एउटा लोग्नेमान्छे र अर्की स्वास्नीमान्छै हिँढ्दै थिए । उताबाट आउनेले जिस्क्याउने गरी भन्यो- हैन, चरी फेला परी कि क्या हो? उसलेत्यसैगरी जवाफ दियो- पिनकी फुपूले हाम्री फुपूलाई फुपू भन्छिन्‌ ।अब तिनको नातौ भन्नुहोस्‌ कै हो? पर रा डा. कपिल लामिछाने (ख) आफूलाई नआए अस्सँग सोधखोज गरी तलका गाउँखाने कथाको उत्तर लेख्नुहोस्‌ । १ जति मासु खान्छ, उति दुब्लाउँदै जान्छ। केहो? २ सेती पिठीमा राती गैडी। कै हो? ३ अखडबखड नरसिङ्गे बाहाँ, आँखा त दुलदुल मुन्टो त काहाँ। के ४ कोच्याई-कोच्याई ख्वाउँछन्‌, टुप्पी समाई रिड्गाउँछन्‌ । के हो?५ टाटूटे पहरामा एउटै अखेटो। के हो? ६ धेरै छन्‌ खम्वा, घुमाउने छत,एकजना मात्र बस्ने क्या हो त्यसकौ जात। के हो? ७ आकाशको फल, भुइँमा झर्दा जल। के हो?& ताउलो पाक्छ, जाउलो पाम्दैन। कै हो? ९ आकाशमा मकै भुद्दा' पातालमा फुला,खान नपाई घिलाई गए मन अन्तै भुला। के हौ? १० भित्र गज्याङगुजुङ वाहिर दर्दराउँदो छाला,यो कषा नजान्ने गुमानेको साला । के हो? ११ फलेको कताकति, नफलेको वाक्तै। के हो? १२ कुमाल गाउँमा आगो लाग्यौ, माझी गाउँमा हल्लाखल्ला । के हो? रमाइला गाउँखाने को पाए??? र? १३ प्‌ १५ १६ १७ १८ १९ (ग) फाल्नै भए फालिहाल, नत्र झुन्डिईं मर्छु। के हो?दुध पोखियो, दही खाइयो, घिउ जत्तिको तत्ति। कै हो?बत्तीस भाइ धान कुट्ने, एउटी बूढी घान लाउने । के हो? वरिपरि मट्पाङ्ग्रा माझमा घ्वाइँ,परो कथा नजान्ने लखनेको ज्वाइँ। के हो? काने कसौँडीमा दुई रङ पानी। के हो? एकमाने ताउलीमा दुई चोड्ली भात। के हो? आमा छाद्नै छौरी खानै। के हो? माउभित्र बच्चा छ, बच्चाभित्र अन्डा छ। केहो? तलका खाली ठाउँमा पस सङ्ग्रहमा नपरेका र आफलै सुने-जानेसम्मका गाउँखाने कथाहरू टिप्नुहोस्‌ (र आवश्यक ठाने सङ्कलककहाँ पठाउनुहोस्‌ ।]शव । बयर लोहपहा25उतु)व१००.८ा १ 7070 डा. कपिल लामिछाने सन्दर्म ग्रन्थसूची - अधिकारी) रविलाल, (२०५१), 'लोकोक्तिका प्रकारहरू : छोटो: चर्चा'पाठ्यक्रमविकास पत्रिका पूर्णाङ्क ५० ३९०, पू.२३-३ । «० अधिकारी, विश्वप्रेम (२०५७), आँधीखोले लोकसंस्कृति र लोकगीत स्याङ्जा: विजयकुमार अधिकारी । ५ दु (२०५८), पश्चिमाज्चलका लोकगीत र परम्परा स्याङ्जा : विजयकुमारअध्चिकारी । « (२०५९), आँधीखोले लोकसाहित्य : प्रस्तुति र विश्लेषण स्याङ्जाबिजयकुमार अधिकारी । २ अनन्त, कपिल, (२०५७), गाउँखाने कथा परिचय र विश्लेषण' प्रज्ञा « पूर्णाङ्क ९३ (वर्ष ३१), पू. ८५-९९ । २. उपाध्याय, कृष्णदेव, सन्‌ १९७७, लोक साहित्य की भूमिका तृतीय संस्क.,“ ड्लाहावाद : साहित्य भवन प्रा.लि. । - कोइराला, कुलप्रसाद, २०५७, “नेपाली र मैथिली भाषाका उखानहरूकोतुलनात्मक अध्ययन तथा विश्लेषण”व्रि.वि., विद्यावारिधि शोधप्रबन्ध । » गिरी, जीवेन्द्रदेव, २०५७, लोकसाहित्यको अवलोकन कारुमाडौं : एकता प्रकाशन । गुरुङ, गजबहादुर, (२०२३/सन्‌ १९६६), संसारमा हरीको माया, बाराणसी गोर्खा पुस्तक एजेन्सी । न - चालिसे, विजय, २०३९, डोटेली लोकसंस्कृति र साहित्य काठमाडौं : साझाप्रकाशन । - जोशी, सत्यमोहन, २०१४, हाम्रो लोकसंस्कृति काठमाडौं : रत्न पुस्तकभण्डार । » डन्डेस, एलान, (सन्‌ १९५१) 'अन द स्ट्रक्चर अफ द प्रोभर्व' उल्फगङ्गागमाइडर र एलान डन्डेस (सम्पा.) दि विज्डम अफ मैनी एसेज अन दि रमाइला गाउँखाने कथा लरी प्रोभर्ब न्यूयोर्क लन्डन : ग्यारिल्यान्ड एन्ड पब्लिसिङ इन्स्टिच्युट ।दोका, रिचार्ड एम., (सन्‌ १९७६), फोकलोर एन्ड फेकनोर इङ्ल्यान्डहार्वर्ड युनिभर्सिटी प्रेस । तमोट, रत्नबहादुर, २०३३, गाउँखाने कथा काठमाडौँ : बूढानीलकण्ठस्कुल ।तिमल्सिना, बालकृष्ण, (२०५८) “धादिङेली जनजीवनमा प्रचलित नेपालीगाउँखाने कथाको ॥अध्ययन "त्रि.वि., वीरेन्द्रबहुमुखी क्याम्पस, चितवनमा प्रस्तुत नेपाली स्नातकोत्तरशोधपत्र, (अप्.) ।तिमिल्सिना, दामोदर, (२०५९) “बागलुङ जिल्लामा प्रचलित गाउँखानेकथाको अध्ययन” त्रि.वि.,केन्द्रीय ॥नेपाली विभागमा प्रस्तुत स्नातकोत्तर शोधपत्र, त्रि.वि., (अप्र.) ।थापा, धर्मराज, (२०१४), 'गाउँखाने कथा' डाँफेचरी रुख ४, फूल ३शिशिर, पृ.३२-३३ ।थापा, धर्मराज र हंसपुरे सुवेदी, २०४१, नेपाली लोकसाहित्यको विवेचनाकाठमाडौँ : पाठ्यकम विकासकेन्द्र ।देवकोटा, रत्नाकर,२०५८, केन्द्रीय नेपाली भाषिकाका उखान र गाउँखानेकथा काठमाडौं : साफा प्रकाशन ।नेपाल यात्री, पूर्णप्रकाश, २०४१, भेरी लोकसाहित्य काठमाडौं : नेपालराजकीय प्ज्ञाप्रतिष्ठान ।न्यौपाने, दैवज्ञराज, (प्रकाशन वर्ष उल्लेख नभएको), गाउँखाने कविताचौथो संस्क., ललितपुर : साझा प्रकाशन ।पराजुली, कृष्णप्रसाद, २०५२, रमाइला नानी २ चौधौं संस्क., काठमाडौं :सौजन्य प्रकाशन ।$् , २०५८, नेपाली उखान र गाउँखाने कथा चौयो संस्क,काठमाडौँ : रत्न पुस्तक भण्डार । ५० २०४७, नेपाली लोकगीतको आलोक काठमाडौँ : वीणाप्रकाशन । कर 7” हा. कपित सामिछने ० पौड्याल, शिवप्रसाद, (२०६१), नेपाली गाउँखाने कथा कोश गुल्मी :सुशील पौद्धयाल र श्रद्धा पौड्याल ।० ... ... ) (२०६४), “नेपाली उखानको अध्ययन” त्रि.वि., मानविकी तथासामाजिकशास्त्र सङ्कायमा प्रस्तुत विद्यावारिधि शोधप्रबन्ध (अप्र.) ।«प्रसाईं, भरतकुमार, २०५५, हाम्रा गाउँखाने कथा काठमाडौँ : भरतकुमारप्रसाई । . ०. प्रसाद, दिनेश्वर, सन्‌ १९७३, लोकसाहित्य और संस्कृति इलाहावबाद :लोकभारती प्रकाशन । ० पाण्डे, हुमकान्त, २०५०, हुम्लाको लोकसाहित्य पोखरा : कृतिकार स्वयं । ५ बन्धु, चूडामणि, २०५८, नेपाली लोकसाहित्य काठमाडौँ : एकता प्रकाशन । ० ... ... ) सिन्‌ २००७), 'क्वान्टिटी एन्ड चेन्ज इन नेपाली रिडल्स'न्डयन फौकलोर, कङ्गोसमा प्रस्तुत कार्यपत्र (अप्र,) । «५ बाउम्यान, रिचार्ड, (सन्‌ १९७७), भर्बल आर्ट एज परफरमेन्स, प्रोस्पेक्टहाइद्स : वेभल्यान्ड प्रेस । ७ भट्ट, देवदत्त, (२०५५), “बैतडेली गाउँखाने कथाको अध्ययन” नेपालीस्नातकोत्तर शोधपत्र, त्रि.वि, ० कीर्तिपुर (अप्र.) । ५ भण्डारी, ईश्वरीप्रसाद, (२०५७), "गुल्मी जिल्लामा प्रचलित गाउँखाने'कथाको अध्ययन” नेपालीस्तातकोत्तर शोधपत्र, त्रि.वि., कीर्तिपुर (अप्र.) । ० भाइसान, बासुदेव (२०५१), डोटेली कोश (लोकोक्ति खण्ड) कञ्चनपुर :लेखक स्वयम्‌ । ० महत, झनबिन्द्र, (२०६०), “गुल्मी जिल्लाको पश्चिमोत्तर क्षेत्रका लोकगीतकोअध्ययन” नेपालीस्नातकोत्तर शोधपत्र, त्रि.वि., कीर्तिपुर (अप्र.) । - रिमाल, प्रदीप, २०५३, कर्णाली लोकसंस्कृति खण्ड १ दोस्रो संस्क., काठमाडौँ: साझा प्रकाशन । «. लामिछाने, कपिल, २०४६, “गाउँखाने कथामा अश्लीलताको पुट” जुही.पूर्णाङ्क ३२)पू. ५-१० । ब्ः हलको मा । २०५२/५३ ,'काली बूढी सेती बूढी' जनमत पूर्णाङ्क५१,वर्ष १३,अङ्क ५-६, पृ.डन्द । रमाइला गाउँखाने कथा 0000 ॥। त , २०६०, नेपली गाउँखाने कथामा औद्योगिक उत्पादनको प्रविष्टि' भावना वर्ष ७, अङ्क २३६, पृ.उ-ड । वनबासी, देवीप्रसाद, २०५५, आँधीखौलै लोकसंस्कृति स्याङ्जा : चित्रलेखाप्रकाशन । शमशेर, पुष्कर, ।१९९८), नेपाली उखान र टुक्काको वर्णानुक्रमानुसारीसूची र वाक्यांश, वाक्पद्धति इत्यादिको कोश (खण्ड १ र २), काठमाडौं: लेखक स्वयम्‌ । शर्मा, मोहनराज र खगेन्द्रप्रसाद लुइँटेल, (२०६३), लोकवार्ताविज्ञान रलोकसाहित्य, काठमाडौं : विद्यार्थी पुस्तक भण्डार । श्रेष्ठ, तेजप्रकाश, २०४४, अछामी लोकसाहित्य काठमाडौं : रत्न पुस्तकभण्डार । हुमागाईं, जनकप्रसाद, २०४६ 'हाम्रो बाललोकसाहित्य परम्परा' बालसाहित्यअङ्क ४, पू.र४-२६ । छि। र 2 डा कपिल लामिछाने सगरमाथा पथ, डाँडागाउँ, रुपन्देही प्रशम प्रकाशित कृति कविता- कामना (२०३४) कल्याणी कथा- मोहभङ्ग (२०४२) मिर्मिरे, पूर्णाङ्क ५३पुस्तक- मरुभूमिका पोग्राहरु (२०४४) कथासङ्ग्रह प्रकाशित पुस्तकाकार कृति बालकयासङ्ग्रह ८, बालउपन्यास ३, बाललोककथासञ्झुह १ बालतित्रकया २, कथासङ्ग्रह २,लघुकयासङ्ग्रह २, गाउँखाने कथा २, लामो कविता १, समालोचना २, पत्रकारिता(सहलेखन) १, व्याकरण र अभिव्यक्ति २ गरी दुई दर्जनभन्दा बढी । पदक तथा परस्कार तथा सम्मान गीता प्रथमा रजत पढक (२०३७), महेन्त्र विद्याभषणा (२०४२), मकबुल अहमद लारी स्वर्णपदक (२०५०), न्र-गङ्गा बालसाहित्य प्रतिभा पुरस्कार (२०५३), शिक्षा पुरस्कार (२०५३),जमर्को उत्कृष्ट बालसाहित्य पुरस्कार (२०५९), दीपा-जनमत सम्मान (२०५९), तन्नेरीप्रतिभा सम्मान (२०६०), जुही हास्यव्यङ्ग्य सम्मान (२०६२), शान्तिका लागि राजदूत(२०६३), सकला सिद्धार्थ बाङ्मय पुरस्कार (२०६३), सिद्धार्थ साहित्य पुरस्कार (२०६४),अलि मियौं लोकवाङ्मय सम्मान (२०६६), जुही पूर्णाङ्क ६० विशेषाङ्क प्रकाशन (२०६६),झर्रो नेपाली रत्न (२०६६) । साथै, बुटवल कला-साहित्य-संस्कृति प्रतिष्ठान, स्ववियूझैरहवा बहुमुखी क्याम्पस, रुपन्देही क्याम्पस, नागार्जुन साहित्य प्रतिष्ठान, न्यू होराइजनउच्च माध्यमिक विद्यालय तया न्य्‌ होराइजन साहित्य समाज आदिबाट सम्मानित । संघसंस्शाप्रतिको संलग्नता नेपाल बालसाहित्य समाज, दायित्व वाङ्मय प्रतिष्ठान, नैपाल लोकवार्ता समाज, सिद्धार्थसाहित्य परिषद्‌, सामुदायिक सेवा समाज, ुम्विनी बृद्धसंवा आश्म, वातावरण बचाउआन्दोलन, प्रगतिशील लेखक संघ, रुपन्देही शैक्षिक तथा सामाजिक प्रतिष्ठान, रुपन्देहीक्याम्पस, स्वर्गद्वारी घाट उपभोक्ता समिति, दौसरो जनआन्दौलन राहतकोष परिचालनसमिति र जुही, जनमत आदि पत्रिका । संस्थापकशुकदेव-सुकुमाया लामिछाने बालसाहित्य पुरस्कार । विवेक सिर्जनशील प्रकाशन प्रालि. ||| ॥| अदतमार्ग फोन नं. 0१-३२१८०६३ [91 | 8093.