जंगबहादुरको बेलाइत यात्रा: Difference between revisions
no edit summary
No edit summary |
No edit summary |
||
| Line 115: | Line 115: | ||
[६1] | [६1] | ||
असवाव . हैटन भन्या धुवा कलको जाहाजमा भर्ती गरि तेसैजाह्ाजमा सवार भै वेलायेत तर्फ पालनुभयो । | असवाव . हैटन भन्या धुवा कलको जाहाजमा भर्ती गरि तेसैजाह्ाजमा सवार भै वेलायेत तर्फ पालनुभयो । | ||
===जहाजमा=== | |||
त्यो जाहाज कस्तो थियो भन्या २०० हात लामो, ४० हात्तगज, ७ हात उच्चा, हजार बाह्र सये मानिस वस्याका थिया । जिपीछ्छे पलंग, बीछ्याउना, षान्याकुरा १ दीनमा ३ वषत मे.वा पनिद्वार भात षाया सेटि, मासु, घ्यू, चिन, फलफुल ज्या इच्छा छसो पान दिँछन् । जाहाजेमा वातसाहि बाजा तयार छन् । अग्रेज-का मीमहरू, साहेवानूदरू नाच तमासा गर्दैन् । कोही वन्दूककोतारा हाँछन्, कोही किताप पढदहन, कोही कीसिमा वर्सि हाढापाँछन्, कोहि देसदेसका कुरा कथाहा शास्त्रका कुरा की ताव हेर्छन् ।बाह्न सये मानिस तेस जाहाज्मा रह्म का हनु, आफ्ना कःम गर्छन्,षल्यांमल्याँ कोही गर्दैनन् । यक म।निस् पनि वोलदैनन् । घल सि-हरू कोही मर्देगान ट कछन, कोही घडीमा धन्, कोही जहजफर उल्या बलमा, वर्यका हन्, कोही दुर्वेत हेरि वस्याको छन्,कोही गोलव ल छ्न्, कोही कःन्या सराज/म तयार गर्छन् । कसँछेजलका जन्तु, षसि, भेड, वोक. पत्याकलई अहःरा पतिदिंडन्। कोही दुहुना गाई, घोडा जाहःजका छगरमा वस्यक'छन् ।: वेषतम/ तीनलाई घासदाता दिंछन् । कोही जालगरमा वस्य का हन् । गषतमा चढ: उद्न्, वषतम) षस लदटन् ।त्यौ जहाजमा चर तोप रह्याका छन् । ती तोपम- गोलंदाज,पलासिकाठी प्रहर तहय.र रह्मको छन् । वपतम तोप हान्छन् । | त्यो जाहाज कस्तो थियो भन्या २०० हात लामो, ४० हात्तगज, ७ हात उच्चा, हजार बाह्र सये मानिस वस्याका थिया । जिपीछ्छे पलंग, बीछ्याउना, षान्याकुरा १ दीनमा ३ वषत मे.वा पनिद्वार भात षाया सेटि, मासु, घ्यू, चिन, फलफुल ज्या इच्छा छसो पान दिँछन् । जाहाजेमा वातसाहि बाजा तयार छन् । अग्रेज-का मीमहरू, साहेवानूदरू नाच तमासा गर्दैन् । कोही वन्दूककोतारा हाँछन्, कोही किताप पढदहन, कोही कीसिमा वर्सि हाढापाँछन्, कोहि देसदेसका कुरा कथाहा शास्त्रका कुरा की ताव हेर्छन् ।बाह्न सये मानिस तेस जाहाज्मा रह्म का हनु, आफ्ना कःम गर्छन्,षल्यांमल्याँ कोही गर्दैनन् । यक म।निस् पनि वोलदैनन् । घल सि-हरू कोही मर्देगान ट कछन, कोही घडीमा धन्, कोही जहजफर उल्या बलमा, वर्यका हन्, कोही दुर्वेत हेरि वस्याको छन्,कोही गोलव ल छ्न्, कोही कःन्या सराज/म तयार गर्छन् । कसँछेजलका जन्तु, षसि, भेड, वोक. पत्याकलई अहःरा पतिदिंडन्। कोही दुहुना गाई, घोडा जाहःजका छगरमा वस्यक'छन् ।: वेषतम/ तीनलाई घासदाता दिंछन् । कोही जालगरमा वस्य का हन् । गषतमा चढ: उद्न्, वषतम) षस लदटन् ।त्यौ जहाजमा चर तोप रह्याका छन् । ती तोपम- गोलंदाज,पलासिकाठी प्रहर तहय.र रह्मको छन् । वपतम तोप हान्छन् । | ||
१.१) | १.१) | ||
| Line 131: | Line 133: | ||
[९] | [९] | ||
सलामी गम्या । लाठ आफ्नु वगीमा चढि भेट गर्ने आपा । मुल.-कात्त भयो 1 वहुत षातिर गन्या । डेराडडा पान्या चिजको जाफतगर्या । ताह. गढि, कील्ल।, सहर, छाउनी, हाट्, दोकाउ , वजार;फौज, पल्टन् सबै देषाया । ताहाका छोता बडा मातिस् सामेर भैसलाम गस्या । लापौँ मानिसको भीडा भयो । ताहादेवी लकाटापुतर्फ स वारि भयो । | सलामी गम्या । लाठ आफ्नु वगीमा चढि भेट गर्ने आपा । मुल.-कात्त भयो 1 वहुत षातिर गन्या । डेराडडा पान्या चिजको जाफतगर्या । ताह. गढि, कील्ल।, सहर, छाउनी, हाट्, दोकाउ , वजार;फौज, पल्टन् सबै देषाया । ताहाका छोता बडा मातिस् सामेर भैसलाम गस्या । लापौँ मानिसको भीडा भयो । ताहादेवी लकाटापुतर्फ स वारि भयो । | ||
लंका र एड्रेन | |||
===लंका र एड्रेन=== | |||
७ दीनम/ लका टापु पुगनुभयो । त हा पुग्दा कस्तो भयोभन्या सवा लाष मानिस सामेल थिया । वडा मानिस् घोडामासवारी भै आयाका थिया । मर्दाना जनाना वरावर थिया । येकतर्फ छाउनी पल्टन् षडा थियो । वातसाही बाजा बज्न लाग्याकोथिय्रो । तोपको सलामी हुन लाग्याका थीयो । तत्रै वीमा जाहालाठ् सहिव स.बारिलाइ वगी ली भेट मुलाकात गर्ने आया । उनकासाठम)। अरू बडा साहेबहरू पनी थीया । ती नेप लका श्री प्राइम्मिनिष्टर साहेवसिंत आई हातमइ समाति गुडम/नि सलान गन्या ।घयेर भेट्मी प्याट्रै भयो । यक वंगीमा स.बारभै सहर,छाउनी, हट,बजार, गढि, कील्ला, फौज, पल्टन्, घर्षजाना सबै देषाया । परेट्म,सलामी गर।या । डेरामा लगी सव चिजको जाफ्त दिया ।आफ्नाआफ्न। घर गया । | ७ दीनम/ लका टापु पुगनुभयो । त हा पुग्दा कस्तो भयोभन्या सवा लाष मानिस सामेल थिया । वडा मानिस् घोडामासवारी भै आयाका थिया । मर्दाना जनाना वरावर थिया । येकतर्फ छाउनी पल्टन् षडा थियो । वातसाही बाजा बज्न लाग्याकोथिय्रो । तोपको सलामी हुन लाग्याका थीयो । तत्रै वीमा जाहालाठ् सहिव स.बारिलाइ वगी ली भेट मुलाकात गर्ने आया । उनकासाठम)। अरू बडा साहेबहरू पनी थीया । ती नेप लका श्री प्राइम्मिनिष्टर साहेवसिंत आई हातमइ समाति गुडम/नि सलान गन्या ।घयेर भेट्मी प्याट्रै भयो । यक वंगीमा स.बारभै सहर,छाउनी, हट,बजार, गढि, कील्ला, फौज, पल्टन्, घर्षजाना सबै देषाया । परेट्म,सलामी गर।या । डेरामा लगी सव चिजको जाफ्त दिया ।आफ्नाआफ्न। घर गया । | ||
त्यो मुलुक कस्तो रहेछ भन्या जंगल रहेछ । जंगलभित्र सहरछ। तेस सहरका बजारमा चिज वस्तु कोही - थाहा ठेगाना छैन।आडाको वजार, कपडाको वजार, पत्थर, काठ, गोलको वजार | त्यो मुलुक कस्तो रहेछ भन्या जंगल रहेछ । जंगलभित्र सहरछ। तेस सहरका बजारमा चिज वस्तु कोही - थाहा ठेगाना छैन।आडाको वजार, कपडाको वजार, पत्थर, काठ, गोलको वजार | ||
| Line 139: | Line 143: | ||
द दीन्मा'अइइन्-भन्यो तापुमा पुगीयो ताहा अग्रेजका चारपरल्टन् गोरा रुह्या छन'। परक जर्णेल, यक्क कर्णेल ,मालीक रह्याद्टन् ।ज,ज वीनारा पुग्दा तोपको सलामी दीया । पुतता तोप कुधि छाईसाना जाहाजमा चढी ती जर्णेछ, कणल मेट्--पुलाकाट् गन आया । | द दीन्मा'अइइन्-भन्यो तापुमा पुगीयो ताहा अग्रेजका चारपरल्टन् गोरा रुह्या छन'। परक जर्णेल, यक्क कर्णेल ,मालीक रह्याद्टन् ।ज,ज वीनारा पुग्दा तोपको सलामी दीया । पुतता तोप कुधि छाईसाना जाहाजमा चढी ती जर्णेछ, कणल मेट्--पुलाकाट् गन आया । | ||
[१] | [१] | ||
बहुत षातीर गन्या । तेसै जगाका बीस्तार बीन्ती गया । त्यो तापुकस्तो छ भेन्या पत्थर मात्र छ । ताहा रूप वृक्ष, झार पात केहीउन्ने दैन् । माटो छैन । तेस जगामा अंग्रे जहरूको जाहाज आउदाजहाज दाकुखे लुती मागि समाती दिदा तम्हाक। वादसाहासितलडाइ गरि जीती तेस जंगामा ४ पल्टन् राष्ठी गढी कीक्ला वनाईअंग्रेज वस्याका छन् । ताहा भाजि, तर्कारि, साग पाट्, फलफुल्-को बधैचा बनाई भाजि, तर्कारि लाई नीर्वाह गरि वस्याका छन् ।वरावर पहरा 'घोपि वारुद् हाली पहरा घोपि गढी; बोह्ला बनाउनेलांयाको छ । अंग्र जका हीकमतलाई सारा जोहानमा सकदे नन् | बहुत षातीर गन्या । तेसै जगाका बीस्तार बीन्ती गया । त्यो तापुकस्तो छ भेन्या पत्थर मात्र छ । ताहा रूप वृक्ष, झार पात केहीउन्ने दैन् । माटो छैन । तेस जगामा अंग्रे जहरूको जाहाज आउदाजहाज दाकुखे लुती मागि समाती दिदा तम्हाक। वादसाहासितलडाइ गरि जीती तेस जंगामा ४ पल्टन् राष्ठी गढी कीक्ला वनाईअंग्रेज वस्याका छन् । ताहा भाजि, तर्कारि, साग पाट्, फलफुल्-को बधैचा बनाई भाजि, तर्कारि लाई नीर्वाह गरि वस्याका छन् ।वरावर पहरा 'घोपि वारुद् हाली पहरा घोपि गढी; बोह्ला बनाउनेलांयाको छ । अंग्र जका हीकमतलाई सारा जोहानमा सकदे नन् । | ||
===इजिप्ट र मालूटा=== | |||
ताहादेषी आठ दिनमा सुझ्ज वादसाहको मुलुकमा पुगीयो ।तेस जगामा जाहाज फिरिन्द्ो रहेछ । त्यो जाहाज वेलायत् पुग्दन ।ताह्वादेषी ३० कोस जमीनमा वस्ति पनि छैन, -पानीपनि छैन । तेस जगामा सुइज वाछा"लाई अंग्रेजले तीन लाषरुपमा दी त्यो ३० कोस जमीनूमा ६६ घाँडा लाग्याकी वगी ८डाक राष्याका छन् 1. कलकतादेषी गयाको जाहाजका मानिस,असवाब ती डाकका वगिमा चढाई ६ प्रहरभ्मा "अरुषजजरिनदीमापुन्याइदीया । ताहा १ बडो सहर छ। बदसाह। तेहि सहरमा बस्या-का छन् । मुसलमानदेषी अर्को जात छैन् । मातिस राम्रा-राम्राखुन् । जनानाहरू मुष कपडाले छोपी हीडदछन ! तेस जागामाभाजि, तर्कारि, फलफुल, गहुकी पती गर्न्या सम जगा छ।हात, दोकान, वहुत् गुलजार सहर छ । पर्षाल मजगुत जगावि 0 न न नी | |||
१, इजिप्ट (?) २. बादशाह ।३ प्रहरत३ वण्टा ४. अलेकतरजेड्रिया(?) | १, इजिप्ट (?) २. बादशाह ।३ प्रहरत३ वण्टा ४. अलेकतरजेड्रिया(?) | ||
| Line 146: | Line 154: | ||
७ दीतमा माल्टा भन्या सहरमा पुग्दा क्या तृमासा देपीयोमन्या समुद्वका तीरमा अनौठा घर, सहर, वजार, “गघी, कील्लाभरि वजार, अनौठो चलन, पोसाक, वाध-वगँचा, ताहाको षेती,ताहाकी जनावर मानिसहरू . देवदा अति सुन्दर जनानाहरू पनिआइ षचीतू् भयाका भारी गहना, पोसाक लायाका चंद्रमा विच'जस्ता मुष, तेल्का घारा जस्ता नाष, झपालपज३ जस्ता नेत्र भया-का अति सुन्दरी जो देष्यो उस्तै । बोलायतको नजिक् हुनाले केहिझलक देषदा पनि जयना जस्तो । बहादेषी छ ढीनमा जीवपार”अयाको सहरमा पुग्यो । १ पल्टन् ताहा वस्याको रहेछ । त्यो जगादेषदा पनि केहि मोह गरायो । ताहा ५ घंटा बसि कुच भयो । | ७ दीतमा माल्टा भन्या सहरमा पुग्दा क्या तृमासा देपीयोमन्या समुद्वका तीरमा अनौठा घर, सहर, वजार, “गघी, कील्लाभरि वजार, अनौठो चलन, पोसाक, वाध-वगँचा, ताहाको षेती,ताहाकी जनावर मानिसहरू . देवदा अति सुन्दर जनानाहरू पनिआइ षचीतू् भयाका भारी गहना, पोसाक लायाका चंद्रमा विच'जस्ता मुष, तेल्का घारा जस्ता नाष, झपालपज३ जस्ता नेत्र भया-का अति सुन्दरी जो देष्यो उस्तै । बोलायतको नजिक् हुनाले केहिझलक देषदा पनि जयना जस्तो । बहादेषी छ ढीनमा जीवपार”अयाको सहरमा पुग्यो । १ पल्टन् ताहा वस्याको रहेछ । त्यो जगादेषदा पनि केहि मोह गरायो । ताहा ५ घंटा बसि कुच भयो । | ||
त न क 00 0 त१.(?) र् गढी] ३. कमहपत्र (7)४. सपना ? ५, जिब्राल्टर् ? | त न क 00 0 त१.(?) र् गढी] ३. कमहपत्र (7)४. सपना ? ५, जिब्राल्टर् ? | ||
बेलाइतमा | |||
लडन प्रवेश | ==बेलाइतमा== | ||
===लडन प्रवेश=== | |||
४ दीतमा वोलायत् उत्रन्या घाटमा पुग्दा कस्तो भयो भन्यासपनामा पो आज्यू की अथवा धर्म म्मायाको मया पछी इ द्र सनमा पुगीन्छ भंश्या इ द्वासन यहि हो की भन्या जस्तो लाग न् । क्याअर्थले भन्या ताहा अति राम्रो सहर छ 1 हत, दोकान्, वाघ--बगैचा ताहाको मानिसको रूप देषदा ज्या देध्यो तसवीर देषिन्या ।ताहाका जनानाहरू श्री प्राइम् मिनिष्टर साहेवर्का नजीक्मा आईसलाम गन्या । तीनका रूप देघदा मीज्याद, षातिर गत्याका सुन्दाइ अपसरा हुन् की भन्या जस्तो लागन्त्र » चंद्रमाका विम्ज जस्ताउज्वर मोहडा, वडा--वडा तामा नेत्र, तेलका वारा झहि नाक्,घाटीमा तीन रेखा! भयाका, हातीके सुड् जस्तो छाति, कम्वरछिन्याका, जांग फुग्याका, वडा 'पल्लेवर' उच्च, पान षायाजस्ता लाल ओषा२,मिल्याका दात । पोशाक --लहंग!, मोजा, पजा,सुमाल्,'कपलमा अति सुन्दर टोपी, गह२, कुचोन्, साटन्, रेसम्,काला धतुका झलर भयाको पोसाक आगमा रसाया जस्तामोल्याका, वडा हिसि भयाका, नम्र भै वोलन्या । १२ मात्र होइ-नन्, सबै उस्तै छन् । यस्ता रीतका मानिस हजार वाह सय/आइपडा भया । नराम्रा दुवला देघनु कोहि छैन् । जो मानिस देघ्यो | ४ दीतमा वोलायत् उत्रन्या घाटमा पुग्दा कस्तो भयो भन्यासपनामा पो आज्यू की अथवा धर्म म्मायाको मया पछी इ द्र सनमा पुगीन्छ भंश्या इ द्वासन यहि हो की भन्या जस्तो लाग न् । क्याअर्थले भन्या ताहा अति राम्रो सहर छ 1 हत, दोकान्, वाघ--बगैचा ताहाको मानिसको रूप देषदा ज्या देध्यो तसवीर देषिन्या ।ताहाका जनानाहरू श्री प्राइम् मिनिष्टर साहेवर्का नजीक्मा आईसलाम गन्या । तीनका रूप देघदा मीज्याद, षातिर गत्याका सुन्दाइ अपसरा हुन् की भन्या जस्तो लागन्त्र » चंद्रमाका विम्ज जस्ताउज्वर मोहडा, वडा--वडा तामा नेत्र, तेलका वारा झहि नाक्,घाटीमा तीन रेखा! भयाका, हातीके सुड् जस्तो छाति, कम्वरछिन्याका, जांग फुग्याका, वडा 'पल्लेवर' उच्च, पान षायाजस्ता लाल ओषा२,मिल्याका दात । पोशाक --लहंग!, मोजा, पजा,सुमाल्,'कपलमा अति सुन्दर टोपी, गह२, कुचोन्, साटन्, रेसम्,काला धतुका झलर भयाको पोसाक आगमा रसाया जस्तामोल्याका, वडा हिसि भयाका, नम्र भै वोलन्या । १२ मात्र होइ-नन्, सबै उस्तै छन् । यस्ता रीतका मानिस हजार वाह सय/आइपडा भया । नराम्रा दुवला देघनु कोहि छैन् । जो मानिस देघ्यो | ||
१? २.ओठ (?) ३. गहुन (?) | १? २.ओठ (?) ३. गहुन (?) | ||
| Line 158: | Line 168: | ||
हेरि क्वर ल्याउनु नेषटायाको भया यर्क असल् घरको ठेकाना गरिआउनु भनि दुइ जना गरि आउनु भनि २ जनाल,इ पठउनु भपोरगया। | हेरि क्वर ल्याउनु नेषटायाको भया यर्क असल् घरको ठेकाना गरिआउनु भनि दुइ जना गरि आउनु भनि २ जनाल,इ पठउनु भपोरगया। | ||
४० कोसकौ वाटो 'रेलग"डामा सवारी भै जादा ४ घडिमापुग्या छन् ! बाहाका कारीदाहरूलारई सोध्या र आहा डेरा तयारछ, श्री प्राइमू मीनीषटरको सवारी: अँल्है झीकाउछ्न भन्या छन् रतारमा गै तारबाट्-ताहा गोर्षाका श्री प्राइमू मीनीष्टर साहब आईपुग्नु भपछ, गाहा रिवन्ट कारिज घरमा डेरा षटायाको छ, रेल-गाडाम। सबारी गराई चलाई ल्याउ भन्या कै.वरतर" साट्रेबलाईतारमा कुरा तिनूँ,मीलीटमाः आयाका छन । त्यो साह्रेव डौडीआयो र लडन सहरदेषीः हुकुम आयो, अल्हे रेलगाडामा, सवारि भै५ घडीमा ४० कोस लंडन् सहर क्यारिज चरस; आइपुग्नु भयो ।त्यो घर देषदः वहुत षुसि हुनुभयो । | ४० कोसकौ वाटो 'रेलग"डामा सवारी भै जादा ४ घडिमापुग्या छन् ! बाहाका कारीदाहरूलारई सोध्या र आहा डेरा तयारछ, श्री प्राइमू मीनीषटरको सवारी: अँल्है झीकाउछ्न भन्या छन् रतारमा गै तारबाट्-ताहा गोर्षाका श्री प्राइमू मीनीष्टर साहब आईपुग्नु भपछ, गाहा रिवन्ट कारिज घरमा डेरा षटायाको छ, रेल-गाडाम। सबारी गराई चलाई ल्याउ भन्या कै.वरतर" साट्रेबलाईतारमा कुरा तिनूँ,मीलीटमाः आयाका छन । त्यो साह्रेव डौडीआयो र लडन सहरदेषीः हुकुम आयो, अल्हे रेलगाडामा, सवारि भै५ घडीमा ४० कोस लंडन् सहर क्यारिज चरस; आइपुग्नु भयो ।त्यो घर देषदः वहुत षुसि हुनुभयो । | ||
१४1]ड्य र शहर | १४1] | ||
===ड्य र शहर=== | |||
चीलायत सहरमा श्री प्राइम् मीनीष्टर साहेबलाई डेरा कस्तोषटायाको रहेछ, भन्या वहत् रमाइला ठाउमा लंडन् सहरका विच-माँ तीमस' नदिका तिरमा रीजबन्ट वयारिज भन्य,को नामोदघर रहेछ । त्यो घर कस्तो छ भन्या पत्थरको गाडा“ पथरैफोछाना; व्रजलेप लाग्याको, पतला भयको, उतरतिर, सुन्दर बगैचातीमस नदिको “पाहाड,पुबेतिर अएवलपाना, दक्षिणतिर मृल गल्लीकोबाहाङ, पेश्चिमगरि बडे पतागीरि' ग्यास बत्तीको रोसनी ज्ञल्य:-को, वाहाँडघर चीत्रेक्रार भयाको, कोठापीछे, झुल, चादनि,पफ्लंग, विछ्याउन्या, सतर जि, ग्छेचा विछ्याइ राष्याको । मेच,कबज जगो--जग,म राप्याका छान् । काँचका झारि, कोपरातृयार छन् । कोठाइपीछे तसबीर तास्याका --कोठा २०।२५ छन् ।भारी वैठक, तसबीर भझःडवती चारै तरफ बडा-वडा आनालाग्याको मेच हाल्याको, भारी गर्छेबा बीछ्यायाको, अती सोभाभय,को. बैठक छ । गेस घरका सुसाप्या २ स्वास्ति“लाई र २ लोग-बन्यालाइ दर्माहा मेन्हाको चलीस रुपैजा स्वास्निलाई -असीरुप, तेस घरको. वाल मैन्हाका १२१०, तेस.घरमा वसछन् उनैलेतीनु पर्छे ।त्यो सहर कस्तो छ भन्या वषान् गरि सक्नु छैन । समेलक्षणले जुक्त भयाको । तिमस नदी उत्तरबाहिनि भै बह्याकी छन् ।३०४० कोसको चौडा मीर्दा भपाको ज्यावद घर छन् । पक्कि | चीलायत सहरमा श्री प्राइम् मीनीष्टर साहेबलाई डेरा कस्तोषटायाको रहेछ, भन्या वहत् रमाइला ठाउमा लंडन् सहरका विच-माँ तीमस' नदिका तिरमा रीजबन्ट वयारिज भन्य,को नामोदघर रहेछ । त्यो घर कस्तो छ भन्या पत्थरको गाडा“ पथरैफोछाना; व्रजलेप लाग्याको, पतला भयको, उतरतिर, सुन्दर बगैचातीमस नदिको “पाहाड,पुबेतिर अएवलपाना, दक्षिणतिर मृल गल्लीकोबाहाङ, पेश्चिमगरि बडे पतागीरि' ग्यास बत्तीको रोसनी ज्ञल्य:-को, वाहाँडघर चीत्रेक्रार भयाको, कोठापीछे, झुल, चादनि,पफ्लंग, विछ्याउन्या, सतर जि, ग्छेचा विछ्याइ राष्याको । मेच,कबज जगो--जग,म राप्याका छान् । काँचका झारि, कोपरातृयार छन् । कोठाइपीछे तसबीर तास्याका --कोठा २०।२५ छन् ।भारी वैठक, तसबीर भझःडवती चारै तरफ बडा-वडा आनालाग्याको मेच हाल्याको, भारी गर्छेबा बीछ्यायाको, अती सोभाभय,को. बैठक छ । गेस घरका सुसाप्या २ स्वास्ति“लाई र २ लोग-बन्यालाइ दर्माहा मेन्हाको चलीस रुपैजा स्वास्निलाई -असीरुप, तेस घरको. वाल मैन्हाका १२१०, तेस.घरमा वसछन् उनैलेतीनु पर्छे ।त्यो सहर कस्तो छ भन्या वषान् गरि सक्नु छैन । समेलक्षणले जुक्त भयाको । तिमस नदी उत्तरबाहिनि भै बह्याकी छन् ।३०४० कोसको चौडा मीर्दा भपाको ज्यावद घर छन् । पक्कि | ||
१. टेम्स | र, गाह्वा(?) ३. बाहाड(?)४, बटाङ्चिनी । २. स्वास्तीमानिस॑। ६. लास्नेमानित । | १. टेम्स | र, गाह्वा(?) ३. बाहाड(?)४, बटाङ्चिनी । २. स्वास्तीमानिस॑। ६. लास्नेमानित । | ||
| Line 166: | Line 177: | ||
॥ 1 उँट पति दोहोरिएको छ। | ॥ 1 उँट पति दोहोरिएको छ। | ||
| १७] | | १७] | ||
अति सुखी जीवन | |||
===अति सुखी जीवन=== | |||
'यापानि भन्याका नदिका पानि तावाका ढुंग्राबाट तलाउमाबैचियाकोछ । तेस तलाउक। वरिपरि सबै घरमा नहरलाई तावाकाढुग्रावाट झीक्याको छ । चाहीयामा टुटी घुमाइदीयो, पानी लीयो,फेरि वंद गरिदीयो । दाउरा भन्या तेस मुलुकलाई चाहीदोरहे (न)छन् । क्या अर्थले भन्या पथरको गोल हुदो रहेछ । तेल वलेझै वलदोस्दैछ। सुघर पनि,सस्तो पनि । तीमस नदिका क्कपाले जाहाजमाहाली ल्याउछ्न्, घर-घर पुग्यइदीछन् । त्यो गोलको घानि लडन्सहरदेषी सय डेढ सय कोस टाढा छ । त्यो गोल्ले भात पकाउछन् ।हापन्, मेगजीनको काम्, फलाम सिसा ढालन्या, घु वाका जाहाजचलाउन्या, ग्यासवत्ति जलाउन्या, नाना तहको कल चलाउन्यातेहि गोल छ । घर वन्याउना काठ, जाहाज- रेलगाडी बन्याउन्याकाठ ज्यावड् १५ सय कोस समुद्र पारव्राट् जाहाजमा हाली समुद्रछेख्याई दीँछन् । आगो, पानि, बतास अंग्रेजले कमारो तुल्याईराष्याको छ। | 'यापानि भन्याका नदिका पानि तावाका ढुंग्राबाट तलाउमाबैचियाकोछ । तेस तलाउक। वरिपरि सबै घरमा नहरलाई तावाकाढुग्रावाट झीक्याको छ । चाहीयामा टुटी घुमाइदीयो, पानी लीयो,फेरि वंद गरिदीयो । दाउरा भन्या तेस मुलुकलाई चाहीदोरहे (न)छन् । क्या अर्थले भन्या पथरको गोल हुदो रहेछ । तेल वलेझै वलदोस्दैछ। सुघर पनि,सस्तो पनि । तीमस नदिका क्कपाले जाहाजमाहाली ल्याउछ्न्, घर-घर पुग्यइदीछन् । त्यो गोलको घानि लडन्सहरदेषी सय डेढ सय कोस टाढा छ । त्यो गोल्ले भात पकाउछन् ।हापन्, मेगजीनको काम्, फलाम सिसा ढालन्या, घु वाका जाहाजचलाउन्या, ग्यासवत्ति जलाउन्या, नाना तहको कल चलाउन्यातेहि गोल छ । घर वन्याउना काठ, जाहाज- रेलगाडी बन्याउन्याकाठ ज्यावड् १५ सय कोस समुद्र पारव्राट् जाहाजमा हाली समुद्रछेख्याई दीँछन् । आगो, पानि, बतास अंग्रेजले कमारो तुल्याईराष्याको छ। | ||
तेस मुलुकका मानिस् भारी कोही वोक्दैन् । भारी जाहाजरेलगाडा, वगि मात्र बोक्छन् । ताहाका मानिस् अति सु छन् । ,मैला फाट्याका कपडा कोही लाउंदैनन् । आगमा मयल कोहीराषदैनन् । ताहा पाचिले सावुन घसि वुरुत लाई नुहाउत्या,सबैका मुष चंद्रमा जस्तो उज्यालो । पोश।क भन्या वादसाहदेितेली, घोवीसम्म यकै तर्फको पोसार्क लाउन्या सबै । बडार२कोमात्र मसिनु घोटाको पत्रो' मात्र छ, तलास सबैको यै छ । | तेस मुलुकका मानिस् भारी कोही वोक्दैन् । भारी जाहाजरेलगाडा, वगि मात्र बोक्छन् । ताहाका मानिस् अति सु छन् । ,मैला फाट्याका कपडा कोही लाउंदैनन् । आगमा मयल कोहीराषदैनन् । ताहा पाचिले सावुन घसि वुरुत लाई नुहाउत्या,सबैका मुष चंद्रमा जस्तो उज्यालो । पोश।क भन्या वादसाहदेितेली, घोवीसम्म यकै तर्फको पोसार्क लाउन्या सबै । बडार२कोमात्र मसिनु घोटाको पत्रो' मात्र छ, तलास सबैको यै छ । | ||
| Line 181: | Line 194: | ||
[२०] | [२०] | ||
टाट हेर--लाहुरमा जाहासम्म र जितसिं थीयो ताहासम्म अंग ज-लाई उनले चिन्हाको थीयो अंग्रेज नोकरि पनि थीया । अग्र जकोमतलब पनि घीयो । षजाना, तोप, वन्दुक, फौज, पल्टन भारीअयन्मा. रष्याको थियो । मुषले सलतन् मीलाई पेट आफ्नावछ्ियो गरि रह्याका थिया र उनको मजगुत्, उनको सल,तनदेषदा अंग्रे जहरू गमन सक्तैनथ्या । रजितसि मम्सापछि लाहरमाआफ्ना घरमा सलतन् बीग्यो । नमा कोही रहेनन । फौजलेमनपरि गर्दा लाहुर उड्यो। तसथ आफ्ना घर नमीली देस मील्दैन ।मुलुक ढेरै देष्यापछि बुधि ठेगौनामा आउछ ! तेस वेषतमा अ पतारजेको सजगुन”, वर्कत् असार गर्नु पर्छे। | टाट हेर--लाहुरमा जाहासम्म र जितसिं थीयो ताहासम्म अंग ज-लाई उनले चिन्हाको थीयो अंग्रेज नोकरि पनि थीया । अग्र जकोमतलब पनि घीयो । षजाना, तोप, वन्दुक, फौज, पल्टन भारीअयन्मा. रष्याको थियो । मुषले सलतन् मीलाई पेट आफ्नावछ्ियो गरि रह्याका थिया र उनको मजगुत्, उनको सल,तनदेषदा अंग्रे जहरू गमन सक्तैनथ्या । रजितसि मम्सापछि लाहरमाआफ्ना घरमा सलतन् बीग्यो । नमा कोही रहेनन । फौजलेमनपरि गर्दा लाहुर उड्यो। तसथ आफ्ना घर नमीली देस मील्दैन ।मुलुक ढेरै देष्यापछि बुधि ठेगौनामा आउछ ! तेस वेषतमा अ पतारजेको सजगुन”, वर्कत् असार गर्नु पर्छे। | ||
जङ्गबहादुरको स्वागत | |||
===जङ्गबहादुरको स्वागत=== | |||
१९०७ साल्का जेष्ट मैन्हाकाँ दीन् १५ जादा वेलायत् लडन्सहरमा श्री प्राइम् मीनीष्टर साहेब पुग्नुभयो । ताह। रिज,वन्तक्यारिज घरमा डेरा गनु भयो । ताहाका प्राइम् मीनीष्टर र कम्याँडरनइन-चिफ, ला'ठ साहिवहरू, टुकलिन्ट,« जणैँल, कर्णेल, कंपनिसाहवान्, पारमेन्ठ कौसलीया साइेचानुहुर, भैयाद, वादसाहकाकाँछ्ा वातुहरू वेलायत् सहर म्यानासुदारहरू? श्री प्राइम् मिनीष्टरसाहवलाई, भेट--मुलाकात गर्ने सवै आया । बहुत पातिर गन्या ।तपाई खौह आउनाले वढिया भयो । क्या अर्थले भन्या हिन्डुसथातबाट तपाऔःजस्ता ठुला मानिस् आहा कोही आयाको छैनन्।तपाज्रीकोँ “रवाफ देपदा जाहाका छोडा-बडा सबैलाइ गोर्षा | १९०७ साल्का जेष्ट मैन्हाकाँ दीन् १५ जादा वेलायत् लडन्सहरमा श्री प्राइम् मीनीष्टर साहेब पुग्नुभयो । ताह। रिज,वन्तक्यारिज घरमा डेरा गनु भयो । ताहाका प्राइम् मीनीष्टर र कम्याँडरनइन-चिफ, ला'ठ साहिवहरू, टुकलिन्ट,« जणैँल, कर्णेल, कंपनिसाहवान्, पारमेन्ठ कौसलीया साइेचानुहुर, भैयाद, वादसाहकाकाँछ्ा वातुहरू वेलायत् सहर म्यानासुदारहरू? श्री प्राइम् मिनीष्टरसाहवलाई, भेट--मुलाकात गर्ने सवै आया । बहुत पातिर गन्या ।तपाई खौह आउनाले वढिया भयो । क्या अर्थले भन्या हिन्डुसथातबाट तपाऔःजस्ता ठुला मानिस् आहा कोही आयाको छैनन्।तपाज्रीकोँ “रवाफ देपदा जाहाका छोडा-बडा सबैलाइ गोर्षा | ||
२,९) ३) | २,९) ३) | ||
| Line 193: | Line 208: | ||
| ३ | | | ३ | | ||
थिति--बन्दोनस्त | |||
===थिति--बन्दोनस्त=== | |||
इलीन्ड बेलायतको थिति ॥ 1॥ बादसाहाका औन--बादसाहाले मुलुकको फोज-पल्ट्नूका थिती-वन्दोबस्त पनित्या-निराप प्राइम मीनीष्टरले ठहराइ ल्याको मंजुर गरी हुकुम | इलीन्ड बेलायतको थिति ॥ 1॥ बादसाहाका औन--बादसाहाले मुलुकको फोज-पल्ट्नूका थिती-वन्दोबस्त पनित्या-निराप प्राइम मीनीष्टरले ठहराइ ल्याको मंजुर गरी हुकुम | ||
दीनु, भारादारहरूलाई पत्रे-पर्वेमा डाकी घातिर गर्नु, भोज घानद्विनु, न.च-तमा जा हेनुँ , कसँछे रि गया भन्या सीरोपाउ दीनु,सदा पुसिमा रहनु, आफ्ना प्रजाल्ाई दया राघनु, कक्वैलाइ कुट-पीटगाली पनि नगर्नु । क्या अर्थ भन्या चुकमा सजाय गर्न्यौ अघीदेषीगरिचली आयाको भंनले पारमेन्ट कौसलले कसेको मोहवतराषदैन भन्या कीन सरले बुराई गर्नु , पप बोक्नु ? राजनिति,घर्म सांस्त्रमा रेष्याको कुरा नगप्या पनि पाप लाग्छन्; गज्या पनिपाप्छ; बढता गज्या पनि पाप छु । अघिदरि चलि अ[याको गर्नैपर्छअन्या पाप हो तापसि धर्म हो तापति जसले यो मिति बनापाउसलाइ छ भन्या मतलबले वातसाहा कसैको जीउ मादैनन् । | दीनु, भारादारहरूलाई पत्रे-पर्वेमा डाकी घातिर गर्नु, भोज घानद्विनु, न.च-तमा जा हेनुँ , कसँछे रि गया भन्या सीरोपाउ दीनु,सदा पुसिमा रहनु, आफ्ना प्रजाल्ाई दया राघनु, कक्वैलाइ कुट-पीटगाली पनि नगर्नु । क्या अर्थ भन्या चुकमा सजाय गर्न्यौ अघीदेषीगरिचली आयाको भंनले पारमेन्ट कौसलले कसेको मोहवतराषदैन भन्या कीन सरले बुराई गर्नु , पप बोक्नु ? राजनिति,घर्म सांस्त्रमा रेष्याको कुरा नगप्या पनि पाप लाग्छन्; गज्या पनिपाप्छ; बढता गज्या पनि पाप छु । अघिदरि चलि अ[याको गर्नैपर्छअन्या पाप हो तापसि धर्म हो तापति जसले यो मिति बनापाउसलाइ छ भन्या मतलबले वातसाहा कसैको जीउ मादैनन् । | ||
| Line 207: | Line 224: | ||
[२६] | [२६] | ||
ईंगीलस'" दिनु । उस्को बान्गीमा अर्को भर्ति गनु । पल्टनमाबातगी षाली राषी आफुले नषामु । कहि लडाइ पर्दा वीना तज-बीजले फौज गाफीलमा राषी नमराउनु । यती काममा १ कामचुक्मा पनि 'कम्याडर-इन-चिफलाई पारमीन्ट कौसलवाट सजाप्ष.रेजी हुछ। | ईंगीलस'" दिनु । उस्को बान्गीमा अर्को भर्ति गनु । पल्टनमाबातगी षाली राषी आफुले नषामु । कहि लडाइ पर्दा वीना तज-बीजले फौज गाफीलमा राषी नमराउनु । यती काममा १ कामचुक्मा पनि 'कम्याडर-इन-चिफलाई पारमीन्ट कौसलवाट सजाप्ष.रेजी हुछ। | ||
पार्लियामैरट | |||
===पार्लियामैरट=== | |||
पारमेन्ट कौसल घर कस्तो छ भन्या ३ कर वर रुपैना घच लाईबनायाको छ। हृवेली, औनाका छाना, अनाका झ्याल लाग्याका,सुनका पानिले घेर सिगारि चीत्रकार लेषीयाका; झाडबति,लालटेन्, फानस तह-बितहका लाग्याका छन् । मेच, कबजजँगा-जगामा वरावर लयन मीलाई राष्याका छ्न् । ताहाउच्चाठाउमा वादताहा गदि छ । त्यो गादिका दाहिना बाउ सपेत्भैदाह्वी-जुगा फुल्याको वुढा-पुर्खना, भयंकर ख्य लियाका अधिकालाठ, डुक, कम्पांडर-इन-चिफ, प्राइम मिनीष्टर, जणल्, कणल्,जज, कलकटर, इलिम लियाका मुलकी साहेवानहरू--कसैँको डरकेही मान्दैनन्--देषदा पनि डर लागदा यस्ता तहका मानिसहजार बाह्न समे कुचि, मेच, तषता वस्या। यस्ता साभाका बीचमाबोलनाको मकबुर कसैको नहुन्या। जौन झगडीया छ, तेसलाईबोलाउदाभुठा कुरा गर्नाको त क्या मकदुर, साचो कुरापुयाउने पनि कष्ट- सदेह हुन्या । यस्ता कचहेरीका विचमा मुनासीवको वोलछ भनि पहिचान् मैरह्याका कसैले कहि बेमुनासीवगप्यो अन्या सजाय गर्न्या तयार छन् । सभामा गुलुगफडा हुन | पारमेन्ट कौसल घर कस्तो छ भन्या ३ कर वर रुपैना घच लाईबनायाको छ। हृवेली, औनाका छाना, अनाका झ्याल लाग्याका,सुनका पानिले घेर सिगारि चीत्रकार लेषीयाका; झाडबति,लालटेन्, फानस तह-बितहका लाग्याका छन् । मेच, कबजजँगा-जगामा वरावर लयन मीलाई राष्याका छ्न् । ताहाउच्चाठाउमा वादताहा गदि छ । त्यो गादिका दाहिना बाउ सपेत्भैदाह्वी-जुगा फुल्याको वुढा-पुर्खना, भयंकर ख्य लियाका अधिकालाठ, डुक, कम्पांडर-इन-चिफ, प्राइम मिनीष्टर, जणल्, कणल्,जज, कलकटर, इलिम लियाका मुलकी साहेवानहरू--कसैँको डरकेही मान्दैनन्--देषदा पनि डर लागदा यस्ता तहका मानिसहजार बाह्न समे कुचि, मेच, तषता वस्या। यस्ता साभाका बीचमाबोलनाको मकबुर कसैको नहुन्या। जौन झगडीया छ, तेसलाईबोलाउदाभुठा कुरा गर्नाको त क्या मकदुर, साचो कुरापुयाउने पनि कष्ट- सदेह हुन्या । यस्ता कचहेरीका विचमा मुनासीवको वोलछ भनि पहिचान् मैरह्याका कसैले कहि बेमुनासीवगप्यो अन्या सजाय गर्न्या तयार छन् । सभामा गुलुगफडा हुन | ||
| Line 225: | Line 244: | ||
[[ $०] | [[ $०] | ||
पैह्वयाको भारि गहना पोसाक लगाई बगीमा सवारिँ चल्यो । कृठन-को सवारी हुदा लन्डन् सहरका मानिस् जो कोही सवारि हुन्पागछ्ठीर्मा दुइ कोससम्म ठेलमठेले गरि दुतीया रह्याका थिया । टोपीउतारी दसँन गर््या वरेवरे . भनि जयेजय पुकारीन्या । कुइ्न रानिपन्नि सबैका मुषमुषमा हेरि ईदाहीना वाउ झ्यालझ्यालमा वस्न्यासबैलाई नजर दि सिर सबलाई भुक्राइ दीन्या । हस्याइल्या मुपगरि बडा सिलमा रह्याकी लक्षिमिको औतार लियाको जरित राम्रिसब दुनिनाले दसँच पाउदा घुसि भै घन्य हाम्रा वादसाहाको सिल्भन्या । यस्तै तह्ृसीत् सबै भारादार कौसलिया सबैलाइ घातीरगरि भनिन्--तीमीहृछ वहृत निमक् ।हलाली छौ ! काज कामगरेउ भनि षुसी भै अव ६ महिना तीमीहरू बहुत तहृसंग आफ्नापरि वारसंग वसि आया भनि कीताव पढि सुनाईर वीदा दीइन् ॥ | पैह्वयाको भारि गहना पोसाक लगाई बगीमा सवारिँ चल्यो । कृठन-को सवारी हुदा लन्डन् सहरका मानिस् जो कोही सवारि हुन्पागछ्ठीर्मा दुइ कोससम्म ठेलमठेले गरि दुतीया रह्याका थिया । टोपीउतारी दसँन गर््या वरेवरे . भनि जयेजय पुकारीन्या । कुइ्न रानिपन्नि सबैका मुषमुषमा हेरि ईदाहीना वाउ झ्यालझ्यालमा वस्न्यासबैलाई नजर दि सिर सबलाई भुक्राइ दीन्या । हस्याइल्या मुपगरि बडा सिलमा रह्याकी लक्षिमिको औतार लियाको जरित राम्रिसब दुनिनाले दसँच पाउदा घुसि भै घन्य हाम्रा वादसाहाको सिल्भन्या । यस्तै तह्ृसीत् सबै भारादार कौसलिया सबैलाइ घातीरगरि भनिन्--तीमीहृछ वहृत निमक् ।हलाली छौ ! काज कामगरेउ भनि षुसी भै अव ६ महिना तीमीहरू बहुत तहृसंग आफ्नापरि वारसंग वसि आया भनि कीताव पढि सुनाईर वीदा दीइन् ॥ | ||
महारानी मिक्टोरियासंग मेट | |||
===महारानी मिक्टोरियासंग मेट=== | |||
वादसाह वीक्टोरियासित पैल्है मुशाकात हुदा वादसाहाकाहेजुरमा रह्याका प्राइम् मिनिष्टर कम्पाण्डर-इननचिफ, लाठ, ड्क्कंपनी सहिव चेरमीन् प्रीन् सालवट् यति मानिस सामा थिया ।यत्ति मानिस साथमा ली कुइन् बैठकमा षडा रह्याकी थिइ ।तेही वष्तमा नेपालका श्री प्राइम् मीत्रिष्टर साह्ेव उन्का माईकर्णेलहरु, काजी, सर्दार, मुसाहँव साधमा ली गयार मुलाकात्भयो | नेपाल श्री ५ महाराजबाट पठायाको षरिता वादसाहाकाहातमा दिनुमयो र षरिता हातमा छी सिर भुकाइन् । नेपालकोबैर-मिजीद पुछिन् । चाहिन्या सम्मको वीस्तार गनु भयो । बाटामान, | वादसाह वीक्टोरियासित पैल्है मुशाकात हुदा वादसाहाकाहेजुरमा रह्याका प्राइम् मिनिष्टर कम्पाण्डर-इननचिफ, लाठ, ड्क्कंपनी सहिव चेरमीन् प्रीन् सालवट् यति मानिस सामा थिया ।यत्ति मानिस साथमा ली कुइन् बैठकमा षडा रह्याकी थिइ ।तेही वष्तमा नेपालका श्री प्राइम् मीत्रिष्टर साह्ेव उन्का माईकर्णेलहरु, काजी, सर्दार, मुसाहँव साधमा ली गयार मुलाकात्भयो | नेपाल श्री ५ महाराजबाट पठायाको षरिता वादसाहाकाहातमा दिनुमयो र षरिता हातमा छी सिर भुकाइन् । नेपालकोबैर-मिजीद पुछिन् । चाहिन्या सम्मको वीस्तार गनु भयो । बाटामान, | ||
१,इर-बरे! ५; | १,इर-बरे! ५; | ||
| Line 243: | Line 264: | ||
यक दिप अपसरा जस्ता परिको नाच हेने कुइनछे मीतिष्टरसाहेवलाइ डाकन पठाइन र पाउ लागनु भयो । ताहा परिको नाचहुनलाग्याका थियो । ति परि कस्ता ठिया भन्या तिन्का छूपको,नाचको वयान, गर्ने सक्दैन । इन्द्रका अपसरा कामकन्दला,उरघसिको न;च, गाउना, रूप॒को बयान गर्ने सहस्न जिञ्रा मपाकोसेसछे पनि सक्दैदन् भनि कोही कथाहामा सुनींछ तस्तै तमासाभयो । तेही वीचमा बुःनले, मितिष्टर साहेवलाइ यो नाच राम्रोलाग्यौ की भनि सोधीन् र बहुत राम्रो लाग्यो भनि मजि भयो! | यक दिप अपसरा जस्ता परिको नाच हेने कुइनछे मीतिष्टरसाहेवलाइ डाकन पठाइन र पाउ लागनु भयो । ताहा परिको नाचहुनलाग्याका थियो । ति परि कस्ता ठिया भन्या तिन्का छूपको,नाचको वयान, गर्ने सक्दैन । इन्द्रका अपसरा कामकन्दला,उरघसिको न;च, गाउना, रूप॒को बयान गर्ने सहस्न जिञ्रा मपाकोसेसछे पनि सक्दैदन् भनि कोही कथाहामा सुनींछ तस्तै तमासाभयो । तेही वीचमा बुःनले, मितिष्टर साहेवलाइ यो नाच राम्रोलाग्यौ की भनि सोधीन् र बहुत राम्रो लाग्यो भनि मजि भयो! | ||
“फेरि गरीदको अर्घ बुझदछ। को भन्दा गिदको अर्थ ता वुझादन्जस्तै बुलबुल चिडही वोल्दामा मानिसहरू राम्रो मानी सुन्छन्तेस्तै राम्रो सुनीन्छ भनि मजि हुदा घुस भइन । बहुत होसियाररह्माछन् भनि आपसमा भन्रिन् । ॥ | “फेरि गरीदको अर्घ बुझदछ। को भन्दा गिदको अर्थ ता वुझादन्जस्तै बुलबुल चिडही वोल्दामा मानिसहरू राम्रो मानी सुन्छन्तेस्तै राम्रो सुनीन्छ भनि मजि हुदा घुस भइन । बहुत होसियाररह्माछन् भनि आपसमा भन्रिन् । ॥ | ||
म | म । | ||
===स्वत ठूलो स्वागत=== | |||
क दीन छमडिको अपसराको नाच हेर्ने जाउ भनि मौीनीष्टरसाह, कर्णेल २ भाई, काजि, सर्दार, वडे कम्तान्, लेफटेन , सुवाहरूसबै गया । नाच हेर्न्यी ठाउमा जादा क्या तमासा देषीयो भन्यासात तला अगलो भयाको चौघरा हृबेलीका बिचमा दाष-चोकजत्रो चोकमा ताहा कुसि, तेषता, -विछ्याउनामा लोगने ल्वास्नीगरी ज्मा चार हजारको अंदाजी मानीस्ः जनही यक मोहर तिरिनाच हेर्ने भनि सहरका भला मानिस् आयाका थिया । ति चौघराहेवेलीमा पतला औँना लाग्याका झ्याल ५०।९० छन् । ती झ्याल--झ्यालमा भारादार, साह्रेवानहरू उन्का स्वास्नि, छोरी, वृहारिहरूआरि गहना, पोसाक् छाई-झ्याल-झ्यालमा, वस्याका थिपा । येकपंडक झ्यालमा नेपालका : श्री मीनिष्टर साहेव वस्याका थिया ।मितिष्टर -साहेवलाई :नाच'हेर्नआयाका आरादार॒ दूतिना सर्वैछटोपी झिकी सलाम् गर्न्यी ।. गहना-पोसाक् लायाको देषदा सवेलेबदी षुसि भै तमासा हेया । बडा षातीर गःया । तेसै वित्रमाबादसाही वाजा वजन लाग्याको थीयो । ताह्ा इद्रेजाली तमासाहुन लाग्याको थीयो 4 कैल्ह सुर्य उदाउन्या वेहान क.बछा घाम्,दोपहरको घाम्, वेलुकाको घामूः अस्ताइ' साज भरै अध्यारो हुन्या ।फेरि चंद्रमा,उदाइ तास लागन्या । वादल भै. बिजुली चमूकन्या ।कलाका जोरछे हाषको गर्मि पत्ति गराउन्या । कैल्हे समुद्रमाजाहाज चंल्याका देपीन्या । केल्है वडे सहर देषाउन्या । बैल्दे दडेवीद्रावन दैषाउन्या । कैल्है वढावडा फौजले लडाजी गयाक्रो,बुमेपाटले'५०-लाष फौज लि ९ तौपको मुलुक मार्दै रुसका हीउ,माटो; पाहाडमा फौजले चढाई गन्याको देविन्या । यस्तै तह्ृसितको, | क दीन छमडिको अपसराको नाच हेर्ने जाउ भनि मौीनीष्टरसाह, कर्णेल २ भाई, काजि, सर्दार, वडे कम्तान्, लेफटेन , सुवाहरूसबै गया । नाच हेर्न्यी ठाउमा जादा क्या तमासा देषीयो भन्यासात तला अगलो भयाको चौघरा हृबेलीका बिचमा दाष-चोकजत्रो चोकमा ताहा कुसि, तेषता, -विछ्याउनामा लोगने ल्वास्नीगरी ज्मा चार हजारको अंदाजी मानीस्ः जनही यक मोहर तिरिनाच हेर्ने भनि सहरका भला मानिस् आयाका थिया । ति चौघराहेवेलीमा पतला औँना लाग्याका झ्याल ५०।९० छन् । ती झ्याल--झ्यालमा भारादार, साह्रेवानहरू उन्का स्वास्नि, छोरी, वृहारिहरूआरि गहना, पोसाक् छाई-झ्याल-झ्यालमा, वस्याका थिपा । येकपंडक झ्यालमा नेपालका : श्री मीनिष्टर साहेव वस्याका थिया ।मितिष्टर -साहेवलाई :नाच'हेर्नआयाका आरादार॒ दूतिना सर्वैछटोपी झिकी सलाम् गर्न्यी ।. गहना-पोसाक् लायाको देषदा सवेलेबदी षुसि भै तमासा हेया । बडा षातीर गःया । तेसै वित्रमाबादसाही वाजा वजन लाग्याको थीयो । ताह्ा इद्रेजाली तमासाहुन लाग्याको थीयो 4 कैल्ह सुर्य उदाउन्या वेहान क.बछा घाम्,दोपहरको घाम्, वेलुकाको घामूः अस्ताइ' साज भरै अध्यारो हुन्या ।फेरि चंद्रमा,उदाइ तास लागन्या । वादल भै. बिजुली चमूकन्या ।कलाका जोरछे हाषको गर्मि पत्ति गराउन्या । कैल्हे समुद्रमाजाहाज चंल्याका देपीन्या । केल्है वडे सहर देषाउन्या । बैल्दे दडेवीद्रावन दैषाउन्या । कैल्है वढावडा फौजले लडाजी गयाक्रो,बुमेपाटले'५०-लाष फौज लि ९ तौपको मुलुक मार्दै रुसका हीउ,माटो; पाहाडमा फौजले चढाई गन्याको देविन्या । यस्तै तह्ृसितको, | ||
[३] | [३] | ||
| Line 256: | Line 280: | ||
ढहुत् होसियारी रह्याछन् ।' वर्षतुको बुंखि ईश्वरले दीयाको रुदैछ।. पैश्तो मानिस् मुर्लुक्मा पैदा" हुन्या रह्याछन् भनि आपसमा कुरागरि बडो तारिव गर्न्या । असल-असल् षफसुरत्ँ - लाषा रुपैयाकोत,वर पोसाक् लायाका लाठ, डुक साहेवका लेडी-मिसिहरू अत्तिसुन्दरि अघि सरि श्री मिनिष्टर साहेवका गहना, कपड। छामदै-हेदैगर्या । दोमास्या कुरा जान्या माविस् षोजी ल्यायर बरावर कुरागर्न्या । हातमा चु मन गर्न्यी । कुरा गर्दे आषा, मुष रसिलो गर्दैमुषमा लाली चढाई निधारमा पसिना काटि आय फुराई कुरा गर्दागर्दै आसक् भै लाचार हुन्या । अव अवेर भयो डेरामा जाउ भनिजान लगगदा जल्दी हातमा समाती अलि घेलम् भन्ति बसाउन्या ।बडो षातिर गर्न्या । अव नेपाल केल्है जानुहुछ भनि सोधन्या !अव चाडो जान्छौं भन्दा कीन चाडो जानुहुछ; सक्या सबै यहीवसनु नसक्या दस बर्षे वसनु, नभया यक वर्षता वसन्याबडो षातीर गर्न्यी । बरू नआयाको भया हुथ्यो, अव जा:हामीलाई,मृटुमा तिर हान्या जस्तो लागछ भनि अध्यारो मुषलाउन्या । तपाइ गया पनि तपाइको यक तसवबीर छोडी गया सधैतसदीर हेरि मनमा समफना राषौला । हामीलाई तपाइ पुग्नु भयापछि घर पुग्यौ भन्या चिठि पठाइदीनुभया हामीलाई संतोष होलाअनि गहभरि आसु गरि मुटुमा गाठो पारि वोछव पनि नसकुन्या ।यस्तो षातीर गर्न्या हाहाको मानीस्को वयान् गर्ने. सएजमा कोही | ढहुत् होसियारी रह्याछन् ।' वर्षतुको बुंखि ईश्वरले दीयाको रुदैछ।. पैश्तो मानिस् मुर्लुक्मा पैदा" हुन्या रह्याछन् भनि आपसमा कुरागरि बडो तारिव गर्न्या । असल-असल् षफसुरत्ँ - लाषा रुपैयाकोत,वर पोसाक् लायाका लाठ, डुक साहेवका लेडी-मिसिहरू अत्तिसुन्दरि अघि सरि श्री मिनिष्टर साहेवका गहना, कपड। छामदै-हेदैगर्या । दोमास्या कुरा जान्या माविस् षोजी ल्यायर बरावर कुरागर्न्या । हातमा चु मन गर्न्यी । कुरा गर्दे आषा, मुष रसिलो गर्दैमुषमा लाली चढाई निधारमा पसिना काटि आय फुराई कुरा गर्दागर्दै आसक् भै लाचार हुन्या । अव अवेर भयो डेरामा जाउ भनिजान लगगदा जल्दी हातमा समाती अलि घेलम् भन्ति बसाउन्या ।बडो षातिर गर्न्या । अव नेपाल केल्है जानुहुछ भनि सोधन्या !अव चाडो जान्छौं भन्दा कीन चाडो जानुहुछ; सक्या सबै यहीवसनु नसक्या दस बर्षे वसनु, नभया यक वर्षता वसन्याबडो षातीर गर्न्यी । बरू नआयाको भया हुथ्यो, अव जा:हामीलाई,मृटुमा तिर हान्या जस्तो लागछ भनि अध्यारो मुषलाउन्या । तपाइ गया पनि तपाइको यक तसवबीर छोडी गया सधैतसदीर हेरि मनमा समफना राषौला । हामीलाई तपाइ पुग्नु भयापछि घर पुग्यौ भन्या चिठि पठाइदीनुभया हामीलाई संतोष होलाअनि गहभरि आसु गरि मुटुमा गाठो पारि वोछव पनि नसकुन्या ।यस्तो षातीर गर्न्या हाहाको मानीस्को वयान् गर्ने. सएजमा कोही | ||
छैनन् । सहर जिञ्ना भयाकलि पति सकन्य। छैन् ॥ ॥ | छैनन् । सहर जिञ्ना भयाकलि पति सकन्य। छैन् ॥ ॥ | ||
लण्डन बाहिर, पनि | |||
===लण्डन बाहिर, पनि=== | |||
यक दिन वेलायेत् सहरदेषी.. पश्चिमतर्फ, समुद्रका तीरमा यकपिंगला" भन्याको सहर, किल्ला, छाउनी अत्ति सुन्दर वडो मजकुत्हज न वलि | यक दिन वेलायेत् सहरदेषी.. पश्चिमतर्फ, समुद्रका तीरमा यकपिंगला" भन्याको सहर, किल्ला, छाउनी अत्ति सुन्दर वडो मजकुत्हज न वलि | ||
| Line 267: | Line 293: | ||
(३९) | (३९) | ||
क्षनी, सिसौ षानी, पथरका गोल घाती, अरू घतुक्ा षानी ताहीरहेछन । समराइलिन्ड टापुमा ताहीबाट सवत्र मुलुकमा जाँछन् ।श्रो सहर कालीगढहरू म।त्र वस्याका न् । १०।१२ हजार काली-गइका घर छ्न् । ताहा गंगासागरमा राषनलाई तावाको १ धढराबम्न लागम्पको थीया । १०।१२ हात छच्रा-चौडा भयको आनाहालन लाग्याका थिया । धातुको भाडामा मोलवाको काम् ताह्दीहुदोरहेछ । ताहाका रत न् दौलथदार दन् । बहुत रमनिय छ ।रोजी हुनाले वडो गुलजार | क्षनी, सिसौ षानी, पथरका गोल घाती, अरू घतुक्ा षानी ताहीरहेछन । समराइलिन्ड टापुमा ताहीबाट सवत्र मुलुकमा जाँछन् ।श्रो सहर कालीगढहरू म।त्र वस्याका न् । १०।१२ हजार काली-गइका घर छ्न् । ताहा गंगासागरमा राषनलाई तावाको १ धढराबम्न लागम्पको थीया । १०।१२ हात छच्रा-चौडा भयको आनाहालन लाग्याका थिया । धातुको भाडामा मोलवाको काम् ताह्दीहुदोरहेछ । ताहाका रत न् दौलथदार दन् । बहुत रमनिय छ ।रोजी हुनाले वडो गुलजार छ। | ||
===मनोरञ्जनका साधनहरू=== | |||
छन्दन सहरको रोजरोजको तमास--कोही जगामा रेसमीकपडाका वडा-बडा गोवरा धर वनायाको छन । ती गोवरामाकलले धुवौ हावा भरेर तेस गोवरामा १४ मानीस्, १ घोडासवार स्मेत बस्य।का श्न् । ती गोवराका आसनमा डुंगा, बढ्दानास्मेत उडी आक्रासतर्फ गयो । घर जत्रो गोबरा उडाउदा जतिआकासतर्फ गयो झन सानु हुदा लद्य,भुद्य को यक फुल जत्रोदेषींथ्यो । ताहादेषी पच्प्रो । देषीन छोड्यो । कैँल्हे २ सय कोस्काजमीन् वसछ । बील्हे ५ सय कोसमा वसछ ! कैल्द्रै समुद्मा बसनऔयो अन्या तेही डुंगामा म.नीस् चढि बंहनाले डुंगा पौराई उत्रीरैलगाडामा स बार औं आउछन् । त्यो गोवर/मा चढ्न्या मानीसूलाइकमासा हेर्ने जान्या मानीसले यकयक मोहर दिदा १४१५ हजाररुपैया भाउद्छन् । काही आतसवाजीको ःतमासा हुन'छाग्याक्को छ ।काही लडाईको हाज्न-तमासा हुन लाग्याको छ ! काटे पृहल्मानडन -लाम्याको छुह्। काठ जोझको तब" दमासा उर्णरहरू सवारक) 0 र छा सयका कप तत | |||
“भै पन्न हतियारवाली लडाई गर्ने लाग्याको छन । ४ वुषेको कन्या! | “भै पन्न हतियारवाली लडाई गर्ने लाग्याको छन । ४ वुषेको कन्या! | ||
| Line 281: | Line 311: | ||
[मै] | [मै] | ||
चीजवीज, तसवीर, कीताव, रूषदृक्ष, जलका-थलका जना वरपाली राष्याका छन् । त्यो हेर्न देसका मुसाफेर्हरू कोइ विखढी, कौही घोडा चढी, कोही पैदल हिंडी तमासा हेर्ने आउछन् ।तेस मुलुकका मानीस् सदा घुसिमा रहंद्दन् । काही रोयाको, हुलह्गा झगडा गन्याको, कुटपीट, गाली -सराप् , अर्काको नीन्दा गर्दतन् । सदा षुसिमा रह्याका छन् । कौनै कुराको वदि छैन । | चीजवीज, तसवीर, कीताव, रूषदृक्ष, जलका-थलका जना वरपाली राष्याका छन् । त्यो हेर्न देसका मुसाफेर्हरू कोइ विखढी, कौही घोडा चढी, कोही पैदल हिंडी तमासा हेर्ने आउछन् ।तेस मुलुकका मानीस् सदा घुसिमा रहंद्दन् । काही रोयाको, हुलह्गा झगडा गन्याको, कुटपीट, गाली -सराप् , अर्काको नीन्दा गर्दतन् । सदा षुसिमा रह्याका छन् । कौनै कुराको वदि छैन । | ||
व्यापार र शिन्ञा | |||
===व्यापार र शिन्ञा=== | |||
लँडन् सहरको सदाबर्तको बेहोरा -" बडा वडा दौलथदारभारादार,“महाँज न् ४०।५० गुमास्ता मिलि आफ्ना सेष्य अनुसारकसैले कर वर शपैया, क्षेले लाष रुरँजा, ससैले हजार पयाआफ्ना चिल सक्यासम्म धन संकलेप गरिदीया । रुपया ज्मागन्या । तेस घर्नँम। वडा -वडा इमानदार मातीसलाई मालीकगराया ।. त्यो घन वेपार गर्ने व्याजमा सौदागरलाई दीया ।ब्याज्ले चौधरा घर बनाधा । यक कोस्को गिर्दा भयाको, भीत्रभीत्र चोकमा, पानीका नहर, तलाउ बन्यका छन् । जाहाजराष्याका छन्. .। कृहि घोवीघाद् वन्पाका छन् । कहि पढाउन्याइस्कुल घर वन्याका छन् । कहि ढुंगाको काम् । कहि कर्पडाकोकाम । काही छालाको काम् । कही जडौउको काम । जौन-जोनमात्रीपूका वृती छ तउन्-तउन् कामका बलीयाहरुलाई देसीहा दीराष्याका छन् तेस जगामा ५ बर्षेदेबि उभो २० वर्षेदेषि उघोकाकेटाक्रेदीहरु इलम् सीक नआया, तेस घरभीत्र पस्या, नाउँ लेषाया ।ज्ौँन काम सीकन इरादा गर्छन् तउन् कामका षलिपांसीते लोइ-दिया: ।_ इलमु-सीकछन्; सिकाउछर्ः । कोही जाहाजका कामख्रीकछन 4 कोही, पवछुन, । कोही छालाको काम सीकछन्। कोही | लँडन् सहरको सदाबर्तको बेहोरा -" बडा वडा दौलथदारभारादार,“महाँज न् ४०।५० गुमास्ता मिलि आफ्ना सेष्य अनुसारकसैले कर वर शपैया, क्षेले लाष रुरँजा, ससैले हजार पयाआफ्ना चिल सक्यासम्म धन संकलेप गरिदीया । रुपया ज्मागन्या । तेस घर्नँम। वडा -वडा इमानदार मातीसलाई मालीकगराया ।. त्यो घन वेपार गर्ने व्याजमा सौदागरलाई दीया ।ब्याज्ले चौधरा घर बनाधा । यक कोस्को गिर्दा भयाको, भीत्रभीत्र चोकमा, पानीका नहर, तलाउ बन्यका छन् । जाहाजराष्याका छन्. .। कृहि घोवीघाद् वन्पाका छन् । कहि पढाउन्याइस्कुल घर वन्याका छन् । कहि ढुंगाको काम् । कहि कर्पडाकोकाम । काही छालाको काम् । कही जडौउको काम । जौन-जोनमात्रीपूका वृती छ तउन्-तउन् कामका बलीयाहरुलाई देसीहा दीराष्याका छन् तेस जगामा ५ बर्षेदेबि उभो २० वर्षेदेषि उघोकाकेटाक्रेदीहरु इलम् सीक नआया, तेस घरभीत्र पस्या, नाउँ लेषाया ।ज्ौँन काम सीकन इरादा गर्छन् तउन् कामका षलिपांसीते लोइ-दिया: ।_ इलमु-सीकछन्; सिकाउछर्ः । कोही जाहाजका कामख्रीकछन 4 कोही, पवछुन, । कोही छालाको काम सीकछन्। कोही | ||
(९)1याको काम सीकछन् । काठको काम्, तावा, पितल, ढलवत्,फलाम, सुन, चादी, जंडाउ, कपडौ स्यून, वत्त्, धुने सीकछन् ।कोही क.वायत्का कोताप् पडछन, । आफ्ना-आफ्नौ काममा बुवीकार्य सीकछन । तेस लाई घान-लाउन् तेसै सदावर्तेबाट दिनछन् ।यंस्ता केटोकीटी यक अडामा चार-पाच हजार छन् । यस्ता अडासहरभरमा ३०।४० अडा छन् । ३ वषेदैपौ २० वर्षे नहुँ'ज्याल ताहीबसि काम सिक्छन् । घर जान कोही पाउनदैनन् ' २० वर्षभषापछि जुन कामको मानीस् छ उस कामको जागीरमा भर्नागरिदीछन् । जागीर षानदिन भन्यालाई आफ्ना घर जा भनिबीदा दींछेन् | (९)1याको काम सीकछन् । काठको काम्, तावा, पितल, ढलवत्,फलाम, सुन, चादी, जंडाउ, कपडौ स्यून, वत्त्, धुने सीकछन् ।कोही क.वायत्का कोताप् पडछन, । आफ्ना-आफ्नौ काममा बुवीकार्य सीकछन । तेस लाई घान-लाउन् तेसै सदावर्तेबाट दिनछन् ।यंस्ता केटोकीटी यक अडामा चार-पाच हजार छन् । यस्ता अडासहरभरमा ३०।४० अडा छन् । ३ वषेदैपौ २० वर्षे नहुँ'ज्याल ताहीबसि काम सिक्छन् । घर जान कोही पाउनदैनन् ' २० वर्षभषापछि जुन कामको मानीस् छ उस कामको जागीरमा भर्नागरिदीछन् । जागीर षानदिन भन्यालाई आफ्ना घर जा भनिबीदा दींछेन् । | ||
===बिदाई=== | |||
१९०७ साल भाद्र महीनाका दीन ६ जादा ईलींड बेलायत्कावादसहि विक्टोरिया ताहाकरा प्राइम किनीष्टर र कर्म्याडर-डन-जिफै हुर्क यैलंड प्रिनसालबट औ' लाठ: डुक, कंपनि तेस वेलायेत्सहरका वडा साहेवानहरू सै नेपालका -प्राइम् मीनीश्टर साहेवलाईडाकी बडो पातिर गत्या । हजुर हाम्रा :वीलायेतृमा हामीसीत भेटमुसाकात् गर्ने आउनुभयो । सब कुरा बढिया भयो १ क्या अर्थभन्दा सुत्र |गोर्षा रजिका .मुल्की .बजिर लङन् चलावेत्मा आयाभंस्या-बाछ वशञाक्रतुना अव घबर पुग्यो । सबैले वडो बयान गया।बडा/डीछ कयाका उ्मेददार बडा मंच रह्याछन् भनि, यो सफरहुनाले यक्षेएकाइदा हुन्या छ भन्छन् । त्राहा आउनाले दुबैसक्रिकोकोस्तक्टो । दु:बै तकेका मारादार, फौज-पल्टन्,हुनीयाछयायेत् 'महात्ठनः सबलाई बढिया भयो। अब मआाम्त दोस्तमाबल गेल्हेकाबन झन वादसात्'अडा सादिवोनहकले भन्यो र्नयै | १९०७ साल भाद्र महीनाका दीन ६ जादा ईलींड बेलायत्कावादसहि विक्टोरिया ताहाकरा प्राइम किनीष्टर र कर्म्याडर-डन-जिफै हुर्क यैलंड प्रिनसालबट औ' लाठ: डुक, कंपनि तेस वेलायेत्सहरका वडा साहेवानहरू सै नेपालका -प्राइम् मीनीश्टर साहेवलाईडाकी बडो पातिर गत्या । हजुर हाम्रा :वीलायेतृमा हामीसीत भेटमुसाकात् गर्ने आउनुभयो । सब कुरा बढिया भयो १ क्या अर्थभन्दा सुत्र |गोर्षा रजिका .मुल्की .बजिर लङन् चलावेत्मा आयाभंस्या-बाछ वशञाक्रतुना अव घबर पुग्यो । सबैले वडो बयान गया।बडा/डीछ कयाका उ्मेददार बडा मंच रह्याछन् भनि, यो सफरहुनाले यक्षेएकाइदा हुन्या छ भन्छन् । त्राहा आउनाले दुबैसक्रिकोकोस्तक्टो । दु:बै तकेका मारादार, फौज-पल्टन्,हुनीयाछयायेत् 'महात्ठनः सबलाई बढिया भयो। अब मआाम्त दोस्तमाबल गेल्हेकाबन झन वादसात्'अडा सादिवोनहकले भन्यो र्नयै | ||
[४२] | [४२] | ||
तपाईंहरूलाई जादाम वाटामा सवारीलाई घोडा, बगी, मौयानीँ,बालकी, जहाज र बानाखर्च नोकर-खचाकर, चीज-वंस्तु जोचाहीन्या सराजाम्_ हाम्रा जगा-जगाका भारादाररे ताकीतीगर्न्याछन् । कोने कुराको तर्केलिफ् हुन्या छैन । गोर्षाका सिवाना-सम्म पुग्याई दीन्या छन् । गोर्षा दर्वारमा पुग्यापछि वाटाघाटाकोषबर, तपात्रीको पहुचनाम्माको षवर पठाइदीया हामीलाई वडोसंतोष हुन्या छ भनी बडो खातीर गन्या । ताहाको जो चाहियाकोचोज ली वीदा भै फान्सीस् वादसाहाका मुलुकतीर रेलगाडामासबार भै र वाना हुनुभयो। | तपाईंहरूलाई जादाम वाटामा सवारीलाई घोडा, बगी, मौयानीँ,बालकी, जहाज र बानाखर्च नोकर-खचाकर, चीज-वंस्तु जोचाहीन्या सराजाम्_ हाम्रा जगा-जगाका भारादाररे ताकीतीगर्न्याछन् । कोने कुराको तर्केलिफ् हुन्या छैन । गोर्षाका सिवाना-सम्म पुग्याई दीन्या छन् । गोर्षा दर्वारमा पुग्यापछि वाटाघाटाकोषबर, तपात्रीको पहुचनाम्माको षवर पठाइदीया हामीलाई वडोसंतोष हुन्या छ भनी बडो खातीर गन्या । ताहाको जो चाहियाकोचोज ली वीदा भै फान्सीस् वादसाहाका मुलुकतीर रेलगाडामासबार भै र वाना हुनुभयो। | ||
फ्ती | |||
फ्रान्समा स्वायत्त | ==फ्ती== | ||
===फ्रान्समा स्वायत्त=== | |||
... ताहादेषी दुइ सय कोस् फरान्सीस्को प्यारिस सहर पात्साहाकातषत छ । विचमा ४० कोसको समुद्र |हनु पर्छ । वेलायेत्देषी १प्रहर दिन वाकीमा रेलगाडामा स.बार भै जादा समुद्रका तिरमासाजमा फुनुभयो । तेही बषतमा घु वा कसको जाहाजमा स वारभै जाहाज चल्दा सबैलाई रिगता लागन्या, वात हुन्या, जाहाजमाउमी वस्न नहुन्या, घोप्टो परि खुतनु पर्न्यौ । केइ अर्थले भन्यात्यो समुद्रमा भवरी पन्याको छ। त्यो भवरीको छाल-लहरिलेजोर गर्दा जाहाजलाई उतार-चढाई गर्दा वडो कठीन हुदो रहँछ ।तीन प्रहर रात समुद्रका तिरमा पुग्नुभयो र होटलघरमा सुकालागर्नु भयो । विहान् रेङगाडामा स.वार भै यक प्रहर दीन चढ्दाष्यारिस सहरमा पुग्नुभयो । ताह्ा उप्रान्त ताह्ा आज गोर्षाकाश्री प्राइम मीनीष्टर कम्याण्डर-इन-चिफ जनरल जनङ्गवाहादुरराक्काजी आहा आउनु हुन्छ भनि ताहाका छोटा-वडा मानिस सवाछाष आँडमी मीडा थीयो । सबैले गुड्मानै सलाम गप्या । बडासाहेवहरू आइ षयर-भीज्याद पुछया । सर्कारबाट् डेरालाई असलप्योरिसि,सहरको नामुद घर षटायाको छ। ताहा जाफत भारीसराजामू तयार गरि राष्याको रहेछ । ताहाका प्राइम् मिनिष्टरलेडेरामा पुग्याई मेजमानी चढाया ! बडो ष्षातीर-मुलाकाट गया । | ... ताहादेषी दुइ सय कोस् फरान्सीस्को प्यारिस सहर पात्साहाकातषत छ । विचमा ४० कोसको समुद्र |हनु पर्छ । वेलायेत्देषी १प्रहर दिन वाकीमा रेलगाडामा स.बार भै जादा समुद्रका तिरमासाजमा फुनुभयो । तेही बषतमा घु वा कसको जाहाजमा स वारभै जाहाज चल्दा सबैलाई रिगता लागन्या, वात हुन्या, जाहाजमाउमी वस्न नहुन्या, घोप्टो परि खुतनु पर्न्यौ । केइ अर्थले भन्यात्यो समुद्रमा भवरी पन्याको छ। त्यो भवरीको छाल-लहरिलेजोर गर्दा जाहाजलाई उतार-चढाई गर्दा वडो कठीन हुदो रहँछ ।तीन प्रहर रात समुद्रका तिरमा पुग्नुभयो र होटलघरमा सुकालागर्नु भयो । विहान् रेङगाडामा स.वार भै यक प्रहर दीन चढ्दाष्यारिस सहरमा पुग्नुभयो । ताह्ा उप्रान्त ताह्ा आज गोर्षाकाश्री प्राइम मीनीष्टर कम्याण्डर-इन-चिफ जनरल जनङ्गवाहादुरराक्काजी आहा आउनु हुन्छ भनि ताहाका छोटा-वडा मानिस सवाछाष आँडमी मीडा थीयो । सबैले गुड्मानै सलाम गप्या । बडासाहेवहरू आइ षयर-भीज्याद पुछया । सर्कारबाट् डेरालाई असलप्योरिसि,सहरको नामुद घर षटायाको छ। ताहा जाफत भारीसराजामू तयार गरि राष्याको रहेछ । ताहाका प्राइम् मिनिष्टरलेडेरामा पुग्याई मेजमानी चढाया ! बडो ष्षातीर-मुलाकाट गया । | ||
[1 | [1 | ||
| Line 324: | Line 361: | ||
[६२] | [६२] | ||
हु पमा दोलथदार मातीस् हेर रह्याछन् । प्यारिस सहर अहछन् । वढाो-बढा अर्कलमरद मानीस् छन् । सवै कुराकोगर्छन् । बडा-वडा हीकमति काम गर्छन् । पृधीवीमाहीकमतलाई सबैका गुरु रह्योछन् । दर्वार पत्ति १०१२ जगामाबन्यांका छन् । फोज-पल्टम् पति फोरी सर्वत्र जगामा राज्याक | हु पमा दोलथदार मातीस् हेर रह्याछन् । प्यारिस सहर अहछन् । वढाो-बढा अर्कलमरद मानीस् छन् । सवै कुराकोगर्छन् । बडा-वडा हीकमति काम गर्छन् । पृधीवीमाहीकमतलाई सबैका गुरु रह्योछन् । दर्वार पत्ति १०१२ जगामाबन्यांका छन् । फोज-पल्टम् पति फोरी सर्वत्र जगामा राज्याक | ||
=== मर्साई=== | |||
प्यारिस् सहरदेी ७ कोसमा वासिल भन्याकी जगा रहुछु।ताहा फ्रान्सीसका वादसाह'हरू १५ सय वषेदेषी बढका वादमाहाटिदर्वार वनाउन लाग्पाको अझ बंदैछ ! त्यो दर्वार कस्तो छ भन्या१ कोसको गीर्दा भयाको । चारतर्फ वडा-बडा बगंचा-तलाउ ।ताहादेषी बाहीर चारंतर्फ बन पाल्याको मैदान जगा । बीचमासानु सहर नेपालका पाटन सहर जत्रो । चारौतर्फ सडक् चौडायाका छन् । फुलवारि मेवाले पुर्ण अ्याक्रो मानु इ द्वासन जस्तो ।ताहा "क छाउनी-कील्ला दुइ हजार सिपाहि बस्याका छन ।मालीकमा यक कर्णेल भयाको सानु छ । तेस जगामा वादसाद्वारेनेपालका श्री प्राइम् मिनीष्टर साह्रेबलाई त्यो दर्वार देषाइल्याभनि आफ्ना भःड साथ छाई पठाइदीया २ रेलगाडामा स.वारि भैयक घडिमा पुग्या र ताहा वडा साहेब आइ वडा पातीरगया । दर्वारका ताला-खुचि लि वंठक, चोटा, कोठा कौसी,अटाली, नाचघर, पुजाकोठा, ढुकुटी, भडार ज्यावद दबार । तेस्ताराम्ना दर्वार पृथीवीका पीथमरमा छैन भरणी वडा-वडा मुसाफेरऔलीयाछे वयान गरियाको छ । ज्याचद चोटा, कोठा, बैंठकसुनका मोलंबाले चित्रकार भरियाको छ । तसवीर, झाडवतिका, | प्यारिस् सहरदेी ७ कोसमा वासिल भन्याकी जगा रहुछु।ताहा फ्रान्सीसका वादसाह'हरू १५ सय वषेदेषी बढका वादमाहाटिदर्वार वनाउन लाग्पाको अझ बंदैछ ! त्यो दर्वार कस्तो छ भन्या१ कोसको गीर्दा भयाको । चारतर्फ वडा-बडा बगंचा-तलाउ ।ताहादेषी बाहीर चारंतर्फ बन पाल्याको मैदान जगा । बीचमासानु सहर नेपालका पाटन सहर जत्रो । चारौतर्फ सडक् चौडायाका छन् । फुलवारि मेवाले पुर्ण अ्याक्रो मानु इ द्वासन जस्तो ।ताहा "क छाउनी-कील्ला दुइ हजार सिपाहि बस्याका छन ।मालीकमा यक कर्णेल भयाको सानु छ । तेस जगामा वादसाद्वारेनेपालका श्री प्राइम् मिनीष्टर साह्रेबलाई त्यो दर्वार देषाइल्याभनि आफ्ना भःड साथ छाई पठाइदीया २ रेलगाडामा स.वारि भैयक घडिमा पुग्या र ताहा वडा साहेब आइ वडा पातीरगया । दर्वारका ताला-खुचि लि वंठक, चोटा, कोठा कौसी,अटाली, नाचघर, पुजाकोठा, ढुकुटी, भडार ज्यावद दबार । तेस्ताराम्ना दर्वार पृथीवीका पीथमरमा छैन भरणी वडा-वडा मुसाफेरऔलीयाछे वयान गरियाको छ । ज्याचद चोटा, कोठा, बैंठकसुनका मोलंबाले चित्रकार भरियाको छ । तसवीर, झाडवतिका, | ||
| Line 334: | Line 373: | ||
[५४] | [५४] | ||
[०७ कुरा हुदा नेपालका श्री प्राइम् मीनीएर साहब कडाछुमेददार रह्याछन् । वया अर्थले भन्चा वेयनालाई घुव सुप पनिमपाब्रैसको जारपार' पनि, अकर्लवंद, ढीलका सुरा, हिड्दा- वसदकुरा गर्दा चैँटोक् पति । संवै काम-कार्षाना मैले देषन् सबनु जान्- पदछ सन्सो होसीयार् । मतासीचमा धन षर्चे गर्ने गाह्लो नमान्या ।1 संबैलाई- बिन्याः हु कुनैसित लीन्या होइन मैन्या सेषी पनि भयाका ।"इन्का“संब कारषानाको लक्षण देषदा र इनने वोल्याको घोरपुग्छ भनि सुदा हेराई, बालाई, हीडाई, हसाईको लक्षण देफदा१1 अघि हाम्रा वादसाहको स्वभाव इनुमा रहेछु, इ ता बडा आडमी-हुन्याछन् भनि कर्चहरिमा कुरा भयाछ्न् ) श्री प्राइम् मीनीषरम्साहेवले यो सफर गर्दा जगा-जग/का बडा म.नीसले वयान_गर्देछन् । | [०७ कुरा हुदा नेपालका श्री प्राइम् मीनीएर साहब कडाछुमेददार रह्याछन् । वया अर्थले भन्चा वेयनालाई घुव सुप पनिमपाब्रैसको जारपार' पनि, अकर्लवंद, ढीलका सुरा, हिड्दा- वसदकुरा गर्दा चैँटोक् पति । संवै काम-कार्षाना मैले देषन् सबनु जान्- पदछ सन्सो होसीयार् । मतासीचमा धन षर्चे गर्ने गाह्लो नमान्या ।1 संबैलाई- बिन्याः हु कुनैसित लीन्या होइन मैन्या सेषी पनि भयाका ।"इन्का“संब कारषानाको लक्षण देषदा र इनने वोल्याको घोरपुग्छ भनि सुदा हेराई, बालाई, हीडाई, हसाईको लक्षण देफदा१1 अघि हाम्रा वादसाहको स्वभाव इनुमा रहेछु, इ ता बडा आडमी-हुन्याछन् भनि कर्चहरिमा कुरा भयाछ्न् ) श्री प्राइम् मीनीषरम्साहेवले यो सफर गर्दा जगा-जग/का बडा म.नीसले वयान_गर्देछन् । | ||
पेरिसबाट- बम्बई | |||
===पेरिसबाट- बम्बई=== | |||
ताहा प्यारिस् सहरमा ४० दीन मुकाम् गरि खादसाहासीतदा भै रेलगादामा सवार भै मार्स्या घोट्मा ८० दीनमा पूग्नु-भयो र तेस् घाटमा अंग्रेज वादसाहाबाद् सवारीको जाहाजतयार गरि साप्य्राको रहेछ । तेसै जाहाजमा स.बेर भै अन्डरराईगरि बर्बेतर्फ सवारि भयो । बीच समुद्रमा काहि-काही मान(पाहाड देषीन्या । यक पाह : गंघकका रहेछ । त्यो पाहाड जलनकाग्याको थियो । हीन्दुःयाजको तजीक् हुनाले चराहरू पनि देपीनठाँग्या । माछाहरू जात-ज (तका देषिंछ्न् ! मोतीका कोनाराँहरूबनि देपीनलाग्या । केही रमाईलो भयो । विद्यान प्रहरमा वंगै-उत्रन्या घाटमा सपरिको जहाज पुग्यो र ताहा तोपको सलामी | ताहा प्यारिस् सहरमा ४० दीन मुकाम् गरि खादसाहासीतदा भै रेलगादामा सवार भै मार्स्या घोट्मा ८० दीनमा पूग्नु-भयो र तेस् घाटमा अंग्रेज वादसाहाबाद् सवारीको जाहाजतयार गरि साप्य्राको रहेछ । तेसै जाहाजमा स.बेर भै अन्डरराईगरि बर्बेतर्फ सवारि भयो । बीच समुद्रमा काहि-काही मान(पाहाड देषीन्या । यक पाह : गंघकका रहेछ । त्यो पाहाड जलनकाग्याको थियो । हीन्दुःयाजको तजीक् हुनाले चराहरू पनि देपीनठाँग्या । माछाहरू जात-ज (तका देषिंछ्न् ! मोतीका कोनाराँहरूबनि देपीनलाग्या । केही रमाईलो भयो । विद्यान प्रहरमा वंगै-उत्रन्या घाटमा सपरिको जहाज पुग्यो र ताहा तोपको सलामी | ||
| Line 340: | Line 381: | ||
; "भयो । हीन्दुस्थान मानीस देषदा आफ्ना घरका परिवा सितःभैटर | ; "भयो । हीन्दुस्थान मानीस देषदा आफ्ना घरका परिवा सितःभैटर | ||
(भया जस्तो लाग्या । वडो षुसीनामा भयो । चवंमा आठ दिन्मुकाम गरि श्री द्वारिकानाथको द्सत गर्न फेरी घुवाकस जाहा-,जमा स,वार भै समुद्रको रस्ता पालनुभयो । ठाकुरको दसन भयो ॥ताहाका ज्यावद पंनाहरूलाइ दक्षिणा दी नुभयो । ठाकुरीका पुरिमा'।नीते पुजालाई ४ हजार रुपैन्ञा अडका राषीवक्सनु भयो । ताहादेषी तीन दीन् बंवेतर्फ फिनु भयो । | (भया जस्तो लाग्या । वडो षुसीनामा भयो । चवंमा आठ दिन्मुकाम गरि श्री द्वारिकानाथको द्सत गर्न फेरी घुवाकस जाहा-,जमा स,वार भै समुद्रको रस्ता पालनुभयो । ठाकुरको दसन भयो ॥ताहाका ज्यावद पंनाहरूलाइ दक्षिणा दी नुभयो । ठाकुरीका पुरिमा'।नीते पुजालाई ४ हजार रुपैन्ञा अडका राषीवक्सनु भयो । ताहादेषी तीन दीन् बंवेतर्फ फिनु भयो । | ||
रामनाथ-वर्शन | |||
===रामनाथ-वर्शन=== | |||
फेरि रामनाधको दसंन् गर्ने जानाको मदत् अंग्रेज जहाजि | फेरि रामनाधको दसंन् गर्ने जानाको मदत् अंग्रेज जहाजि | ||
कपतानूसित गर्दा कलबु टापुबाट्, गया ७५ दिनमा पुगिछन्, तरताहा वडो भ.वरि छ । भ.वरि काट्न वडो कठीन छ भनि अंग्रे जलेबीन्ती गर्दा थी प्राइम् मिनिष्टर साहेववाट् मालुम भये म तेहीअ.बरीको बाटो जाउ भनि मर्जीभयी र, तेही भवरिको वाटोस.वारी भयो । भ.वरिमा पुग्दा बह तोफान् पनि आयो । लहरीठेजहाज चढाउ-उतार गर्दा त्यो जाहाजमा वस्न्या जहाजी अंग्रेजकपतान्, जाहाजी मुसाहेब अरू कसैको सिर ठाडो राषनःकोततागतु रहेन । जाहाजी अंग्रेज कपतान् भन्या साह्मै हडवडाउन्नलाग्यो । आपस्मा हडबडाउन लाग्या । काजी डीह्लीसीह वस्न्यात्“पनि साह्कैँ हडवडाया । श्री मीनिश्र साह्रेव भन्या कति पनिड्डबड, गनु भयेन् । वहाका प्रधपले लहरि काटी ३ दोनको बाटयेक दोनमा कछबु टापुमा पुगीयो । त्यो भ.वरि कस्तो रहेछ भन्याअधोका औलीया सीकदर वादसाहाले तेस बाटो लंका टापु जादातेहि भ.बरिमा पाछन् र पार तार्न नसकि फर्कनु परेछ र यक | कपतानूसित गर्दा कलबु टापुबाट्, गया ७५ दिनमा पुगिछन्, तरताहा वडो भ.वरि छ । भ.वरि काट्न वडो कठीन छ भनि अंग्रे जलेबीन्ती गर्दा थी प्राइम् मिनिष्टर साहेववाट् मालुम भये म तेहीअ.बरीको बाटो जाउ भनि मर्जीभयी र, तेही भवरिको वाटोस.वारी भयो । भ.वरिमा पुग्दा बह तोफान् पनि आयो । लहरीठेजहाज चढाउ-उतार गर्दा त्यो जाहाजमा वस्न्या जहाजी अंग्रेजकपतान्, जाहाजी मुसाहेब अरू कसैको सिर ठाडो राषनःकोततागतु रहेन । जाहाजी अंग्रेज कपतान् भन्या साह्मै हडवडाउन्नलाग्यो । आपस्मा हडबडाउन लाग्या । काजी डीह्लीसीह वस्न्यात्“पनि साह्कैँ हडवडाया । श्री मीनिश्र साह्रेव भन्या कति पनिड्डबड, गनु भयेन् । वहाका प्रधपले लहरि काटी ३ दोनको बाटयेक दोनमा कछबु टापुमा पुगीयो । त्यो भ.वरि कस्तो रहेछ भन्याअधोका औलीया सीकदर वादसाहाले तेस बाटो लंका टापु जादातेहि भ.बरिमा पाछन् र पार तार्न नसकि फर्कनु परेछ र यक | ||
| Line 349: | Line 392: | ||
"जसै सुय्यै उदय अया कलबु तापुमा, पुगीयो, र ताहा गोरापल्टन्, काला पल्टनु, लाठ साहैव,, वडो सहर छाउनी गरि बस्याकाछन् । ताहा लाठ साहेबसीत भैट मुर्लाकात भयो । तोपको सलामीदिया । छैतको सलामी: भंयो । बाटाको राफीयत् पुछ्या । सवबिस्तार गरिवक््सनुभयो । बडो षातीर गः्या । ताहापछि जाहाजीकपतालूले समुद्रको भ.वरीको कुरा जाहेर गन्या र छाठ साह्रवरिसाया । क्यानभन्या नेपालका श्री प्राइम् मीनीष्टरलाइ समुद्रकोरस्ताको मालुमू थियेन । तैले त्यो ब.टोको षव्र कहीस र वडामानीसले अनौठो कुरो सुन्यापछि उही कुराको सौँष हुछ । तेछबेमुनासीवको रस्ता लगीस् । केही बोत,वल पग्याको भया गोर्षीमहाराजसित दोस्तम। षलवल पर्न्या थियो । हामीलाई अपजस्पनि पर्न्याथीयो भनि अपसोच गरि रीसाया । फेरि अर्का जहाजषटाया । समुद्रको कीनाराको बाटो गरि रामनाथको दरसन् गराईल्याउ मनि षटाया । वडा सुवीस्तास।त रामनाथ पु्याई दीया ।ताहा हेरा असल हृवेली ज्याफ्त यार गरी राञ्याक्ो रहेछ।थोर वेर वीश्राम गरि दसंन गर्ने पाउ लाग्नु भयो । इश्वरको दसन्गर्नुभयो। भारी पुजा गरिवकसनु भयी ।. सबै पंडादरूलाई दक्षिणा बक्सनुभयो। सव पंडाहरू घुसिमया ।दीत्यं पुजाल,इ ४५ हजर रुपैक्ञा अडका राषीवक्सनुमयो । | "जसै सुय्यै उदय अया कलबु तापुमा, पुगीयो, र ताहा गोरापल्टन्, काला पल्टनु, लाठ साहैव,, वडो सहर छाउनी गरि बस्याकाछन् । ताहा लाठ साहेबसीत भैट मुर्लाकात भयो । तोपको सलामीदिया । छैतको सलामी: भंयो । बाटाको राफीयत् पुछ्या । सवबिस्तार गरिवक््सनुभयो । बडो षातीर गः्या । ताहापछि जाहाजीकपतालूले समुद्रको भ.वरीको कुरा जाहेर गन्या र छाठ साह्रवरिसाया । क्यानभन्या नेपालका श्री प्राइम् मीनीष्टरलाइ समुद्रकोरस्ताको मालुमू थियेन । तैले त्यो ब.टोको षव्र कहीस र वडामानीसले अनौठो कुरो सुन्यापछि उही कुराको सौँष हुछ । तेछबेमुनासीवको रस्ता लगीस् । केही बोत,वल पग्याको भया गोर्षीमहाराजसित दोस्तम। षलवल पर्न्या थियो । हामीलाई अपजस्पनि पर्न्याथीयो भनि अपसोच गरि रीसाया । फेरि अर्का जहाजषटाया । समुद्रको कीनाराको बाटो गरि रामनाथको दरसन् गराईल्याउ मनि षटाया । वडा सुवीस्तास।त रामनाथ पु्याई दीया ।ताहा हेरा असल हृवेली ज्याफ्त यार गरी राञ्याक्ो रहेछ।थोर वेर वीश्राम गरि दसंन गर्ने पाउ लाग्नु भयो । इश्वरको दसन्गर्नुभयो। भारी पुजा गरिवकसनु भयी ।. सबै पंडादरूलाई दक्षिणा बक्सनुभयो। सव पंडाहरू घुसिमया ।दीत्यं पुजाल,इ ४५ हजर रुपैक्ञा अडका राषीवक्सनुमयो । | ||
[४७] | [४७] | ||
ताहाक ज्यावद तिर्थमो स्तान गरि पीन्ड दान गरिबक्ग्रनुभयो ।ताहा यक दीन् सक्काम गरि बगीका डाकेमा सवारी भयो | ताहाक ज्यावद तिर्थमो स्तान गरि पीन्ड दान गरिबक्ग्रनुभयो ।ताहा यक दीन् सक्काम गरि बगीका डाकेमा सवारी भयो । | ||
===बनारसमा विवाह=== | |||
ताहादेषी १२ दीनमा कलकत्ता पुनुभयो । ताहबाट् छाडसाहेबसीत मेट-मुलावात गरि ताहा १० दीन मुकाम् गरिचाहीन्या चीज-वस्तु अर्बी वोडा दसब्रार परिद गरि मीजानाकाडाकृमा बनारस सहरतर्फ श्वी मीनीष्टर साहेवको सबारी भपो।बनारस सहरमा कुटुक मह्वाराजकी मैजा बीवाह् गरि थ्री प्राइम्मीनीषटर साहेबको सबारी नेपालतर्फ भगो॥ ॥ ॥ | ताहादेषी १२ दीनमा कलकत्ता पुनुभयो । ताहबाट् छाडसाहेबसीत मेट-मुलावात गरि ताहा १० दीन मुकाम् गरिचाहीन्या चीज-वस्तु अर्बी वोडा दसब्रार परिद गरि मीजानाकाडाकृमा बनारस सहरतर्फ श्वी मीनीष्टर साहेवको सबारी भपो।बनारस सहरमा कुटुक मह्वाराजकी मैजा बीवाह् गरि थ्री प्राइम्मीनीषटर साहेबको सबारी नेपालतर्फ भगो॥ ॥ ॥ | ||
१८१२००००००१००३८१ समाप्त ट्टै2£००१७०७१००० नद | १८१२००००००१००३८१ समाप्त ट्टै2£००१७०७१००० नद | ||
हि ताजणाभिजाणाणाकणाणपशुबलि _ पजुधति घाणाकानाक | हि ताजणाभिजाणाणाकणाणपशुबलि _ पजुधति घाणाकानाक | ||